Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
John Dalton FRS (6 Eylül 1766 - 27 Temmuz 1844), İngiliz kimyager, meteorolog ve fizikçi. Modern Atom Teorisi ile ilgili öncü çalışmaları ve renk körlüğü (onun onuruna Daltonizm olarak da bilinir) üzerine araştırmalarıyla bilinir.
John Dalton | |
|---|---|
 Dalton'un 1835 yılında Thomas Phillips tarafından yapılmış yağlıboya resmi | |
| Doğum | 6 Eylül 1766 , İngiltere |
| Ölüm | 27 Temmuz 1844 (77 yaşında) Manchester, Lancashire, İngiltere |
| Milliyet | İngiliz |
| Tanınma nedeni | |
| Ödüller | Royal Medal (1826) FRS (1822) |
| Kariyeri | |
| Dalları | Kimya, fizik |
| Önemli öğrencileri | James Prescott Joule |
| Etkilendikleri | |
| Yazar alıntısı (botanik) | Jn.Dalton |
| İmza | |
 | |
Gençliği
Cockermouth, yakınlarındaki Eaglesfield köyünde, Dostların Dinî Derneği üyesi bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Babası bir dokumacıydı. 15 yaşında ağabeyi Jonathan ile beraber Kendal yakınlarındaki bir Dostların Dinî Derneği okuluna gitmeye başladı. 1790 civarlarında, Dalton hukuk ya da tıp okumayı düşünüyordu. Ancak planları akrabaları tarafından teşvik görmüyordu O yıllarda İngiliz Muhalifleri'nin İngiliz üniversitelerinde öğrenim görmesi veya öğretim yapması yasaktı. 1793 baharında, Manchester'a taşınana kadar Kendal'da kalmıştır. John Gough - Dalton'un bilimsel bilgisinin çoğunu borçlu olduğu görme engelli bir filozof ve bilgin – sayesinde Manchester'daki İngiliz Muhalifi okullardan biri olan New College'da matematik ve doğa felsefesi öğretmenliğine başladı. Bu pozisyonda, 1800'de okulun finansal sorunlar nedeniyle istifa edene kadar kaldı. Daha sonra yine Manchester'da aynı dallarda özel öğretmenlik yapmaya başladı.
Dalton gençken, onun matematik ve meteoroloji ile ilgilenmesine neden olan, yetkili bir meteorolog ve enstrüman yapımcısı olan, önemli bir Dostların Dinî Derneği üyesi ve Eaglesfield'lı olan Elihu Robinson'dan oldukça etkilenmiştir. Kendal'daki yılları boyunca, Gentlemen's and Ladies' Diaries'e birçok konudaki problemlerin çözümüyle ilgili yardımcı olmuştur. 1787'de bir meteoroloji günlüğü tutmaya başlamıştır ve 57 yıl boyunca 200.000'den fazla gözlem kaydetmiştir. Bu sıralarda, George Hadley'in Atmosferik Dolaşım Teorisi'ni (şimdilerde Hadley Hücresi olarak bilinir) yeniden keşfetmiştir.
Dalton'un yayınlanan ilk eseri, 1793'te yayınlanmış olan, onun sonraki keşiflerinin tohumlarını içeren, Meteorological Observations and Essays'dir (Meteorolojik Gözlemler ve Yazılar). Çalışmalarının orijinalliğine rağmen, diğer akademisyenlerinden az ilgi gördü. Dalton'un yayınlanan ikinci eseri, 1801'de yayınlanmış olan Elements of English Grammar'dir (İngilizce Dilbilgisinin Temelleri).
Renk körlüğü
1794'te, Manchester'a gidişinden kısa bir süre sonra, Manchester Literary and Philosophical Society'nin bir üyesi olarak seçildi. Bundan birkaç hafta sonra; renk algısındaki kısıtlanmanın, göz küresinin sıvı kısmının solmasından kaynakladığını anlattığı, Renklerin Görülüşü ile İlgili Sıra dışı Gerçekler adlı çalışmasını yayınladı. Aslında, Dalton bu çalışmasında kendisinde fark ettiği renk algısındaki bu kısıtlanmayla – yani renk körlüğüyle – ilgili yazana kadar renk körlüğü resmi olarak tanımlanmamış veya fark edilmemişti.
Kendisi yaşarken çalışmalarına güvenilmemesine rağmen, kendi görme problemi – yani renk körlüğü – üzerine yaptığı eksiksiz ve sistemli çalışmalar günümüzde o kadar geniş kitleler tarafından tanınmaktadır ki renk körlüğü yerine Daltonizm sözcüğü de sıkça kullanılmaktadır.
Dalton'un korunmuş göz küresi 1995'te incelendiğinde, onun renk körlüğünün pek yaygın olmayan bir çeşidine, dötoranopiye sahip olduğu ve orta dalga boylarını gören ışık hücrelerinin eksik olduğu ortaya çıkmıştır.
Dalton Atom Teorisi’nin ortaya çıkışı
1800'de, Manchester Literary and Philosophical Society'de bir sekreter oldu ve sonraki yıl "Experimental Essays" adlı dört adet yazıdan oluşan önemli çalışmalarını sundu. 1802'de, bu yazıları Manchester Literary and Philosophical Society tarafından Memoirs'da yayınlandı.
Bir olay ya da olgunun doğru şekilde açıklanması bir süreç işidir. Bu süreçte en fazla yararlanılması gereken bilgi, önceki bilim insanlarının deneyimleri ve görüşleridir. Öncelikle bu görüşler ve deneyimler dikkatli şekilde irdelenerek gözlemleri açıklamak için bir hipotez ortaya atılır. Bu hipotez gözlemleri yorumlamada kullanılan geçici bir açıklamadır. Daha sonra hipotezi desteklemek ya da çürütmek için çeşitli deneyler yapılır. Eğer deneylerden elde edilen verilerle çelişiyorsa hipotez reddedilir ve farklı bir hipotez kurulur. Hipotez, deneylerden elde edilen tüm verilerle uyuşuyorsa o zaman teori olarak diğer bilim insanlarına sunulur. John Dalton'un atom teorisi, bu basamaklardan geçerek Sabit Oranlar Kanunu'nu açıklamak üzere ortaya atılmış bir teoridir.
Dalton, teorisini ortaya koymadan önce geçmişte yapılan açıklamaları incelemiş ve Sabit Oranlar Kanunu'nun MÖ 400 - 500 yıllarında Yunan filozofları Leucippus ve Democritus tarafından ortaya atılan atom kavramıyla açıklanabileceğini düşünmüştür. Bu düşünceyle bazı hipotezler geliştirmiştir. Dalton'un geliştirdiği hipotezler şöyledir:
- Elementler atom adı verilen son derece küçük taneciklerden oluşur.
- Bir elementin bütün atomları birbirinin aynıdır, yani bu atomların boyutları eşittir, aynı kütleye sahiptir ve kimyasal özellikleri aynıdır. Ancak bir elementin atomları diğer bütün elementlerin atomlarından farklıdır.
- Bileşikler birden çok elementin atomlarından oluşmuştur. Herhangi bir bileşikteki iki elementin atom sayılarının oranı bir tam sayı ya da basit tam sayılı bir kesirdir.
- Kimyasal tepkimeler, yalnızca atomların birbirinden ayrılması, birbirleri ile birleşmesi ya da yeniden düzenlenmesinden ibarettir, atomların yok olmasına ya da oluşmasına yol açmaz.
Dalton Atom Teorisi'ndeki hatalar
Dalton Atom Teorisi, ortaya atıldığı günlerde bu konuyla ilgili çok iyi açıklamalar yapmış olmasına rağmen günümüzde bazı yanlışları olduğu bilinmektedir. Bazıları şunlardır:
- Bir elementin tüm atomları tamamen aynı özellikte değildir. Tüm kimyasal özellikleri aynı olsa da kütleleri farklıdır. Bundan dolayı bir bileşik tüm molekülleri de aynı değildir. Buna sebep olan nötronlardır. Ancak Dalton Atom Teorisi ortaya çıktığında nötron bilinmediği için izotop kavramı da bilinmiyordu.
- Atomlar içi dolu küreler değildir. Aksine boşluklu yapıdadır.
- Atomlar bilinen en küçük parçacıklar değildir. Dolayısıyla bölünmez de değildir. Günümüzde atom çekirdeğini oluşturan 70 çeşit parçacığı olduğu ve bunların 50 farklı hareketinin olduğu bilinmektedir.
Dalton Atom Teorisi’nin Kütlenin Korunumu Kanunu’yla ilişkisi
Dalton tarafından 1808'de ortaya atılan bu hipotezler irdelenirse Kütlenin Korunumu Kanunu'nu çok iyi açıklayabildiği görülür. Örneğin dördüncü hipotez gereğince eğer kimyasal tepkimeler atomların yeniden düzenlenmelerinden ibaretse ve kimyasal tepkimelerde yeni atom oluşmazsa tepkime süresinde kütle sabit kalır. Bir başka anlatımla kütle korunmuş olur.
Diğer çalışmaları
Diğer çalışmalarından bazıları şunlardır:
- Dalton'un Kısmi Basınçlar Yasası
- Element Atomlarının Görece Ağırlıklarının Hesaplanması
Kaynakça
- ^ "John Dalton - Atomic Theory, Chemistry, Physics | Britannica". www.britannica.com. 23 Tem 2024. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "John Dalton FRS - Scientists with disabilities | Royal Society". royalsociety.org. 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024.
- ^ "John Dalton - Atomic Theory, Discovery & Experiments". Biography. 21 Mayıs 2021. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024.
- ^ "BBC Radio 4 - In Our Time, John Dalton". BBC. 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024.
Dış bağlantılar
- Claus Bernet: John Dalton (1766-1844), in: Biographisches-bibliographisches Kirchenlexikon, 31, 2010, 309-332.
- Dalton, John (1834). Meteorological Observations and Essays (2 bas.). Manchester: Harrison and Crosfield. Erişim tarihi: 1 Ekim 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
John Dalton FRS 6 Eylul 1766 27 Temmuz 1844 Ingiliz kimyager meteorolog ve fizikci Modern Atom Teorisi ile ilgili oncu calismalari ve renk korlugu onun onuruna Daltonizm olarak da bilinir uzerine arastirmalariyla bilinir 1 2 3 4 John Dalton FRSDalton un 1835 yilinda Thomas Phillips tarafindan yapilmis yagliboya resmiDogum6 Eylul 1766 1766 09 06 Eaglesfield Cumbria IngiltereOlum27 Temmuz 1844 77 yasinda Manchester Lancashire IngiltereMilliyetIngilizTaninma nedeniAtom teorisiDalton kanunuDalton yasasiDaltonizm Dalton Minimumu Dalton birim OdullerRoyal Medal 1826 FRS 1822 KariyeriDallariKimya fizikOnemli ogrencileriJames Prescott JouleEtkilendikleriJohn GoughYazar alintisi botanik Jn DaltonImza Icindekiler 1 Gencligi 2 Renk korlugu 3 Dalton Atom Teorisi nin ortaya cikisi 4 Dalton Atom Teorisi ndeki hatalar 5 Dalton Atom Teorisi nin Kutlenin Korunumu Kanunu yla iliskisi 6 Diger calismalari 7 Kaynakca 8 Dis baglantilarGencligidegistir nbsp John Dalton un bir resminin gravuru Cockermouth Cumberland yakinlarindaki Eaglesfield koyunde Dostlarin Dini Dernegi uyesi bir ailenin cocugu olarak dogmustur Babasi bir dokumaciydi 15 yasinda agabeyi Jonathan ile beraber Kendal yakinlarindaki bir Dostlarin Dini Dernegi okuluna gitmeye basladi 1790 civarlarinda Dalton hukuk ya da tip okumayi dusunuyordu Ancak planlari akrabalari tarafindan tesvik gormuyordu O yillarda Ingiliz Muhalifleri nin Ingiliz universitelerinde ogrenim gormesi veya ogretim yapmasi yasakti 1793 baharinda Manchester a tasinana kadar Kendal da kalmistir John Gough Dalton un bilimsel bilgisinin cogunu borclu oldugu gorme engelli bir filozof ve bilgin sayesinde Manchester daki Ingiliz Muhalifi okullardan biri olan New College da matematik ve doga felsefesi ogretmenligine basladi Bu pozisyonda 1800 de okulun finansal sorunlar nedeniyle istifa edene kadar kaldi Daha sonra yine Manchester da ayni dallarda ozel ogretmenlik yapmaya basladi Dalton gencken onun matematik ve meteoroloji ile ilgilenmesine neden olan yetkili bir meteorolog ve enstruman yapimcisi olan onemli bir Dostlarin Dini Dernegi uyesi ve Eaglesfield li olan Elihu Robinson dan oldukca etkilenmistir Kendal daki yillari boyunca Gentlemen s and Ladies Diaries e bircok konudaki problemlerin cozumuyle ilgili yardimci olmustur 1787 de bir meteoroloji gunlugu tutmaya baslamistir ve 57 yil boyunca 200 000 den fazla gozlem kaydetmistir Bu siralarda George Hadley in Atmosferik Dolasim Teorisi ni simdilerde Hadley Hucresi olarak bilinir yeniden kesfetmistir Dalton un yayinlanan ilk eseri 1793 te yayinlanmis olan onun sonraki kesiflerinin tohumlarini iceren Meteorological Observations and Essays dir Meteorolojik Gozlemler ve Yazilar Calismalarinin orijinalligine ragmen diger akademisyenlerinden az ilgi gordu Dalton un yayinlanan ikinci eseri 1801 de yayinlanmis olan Elements of English Grammar dir Ingilizce Dilbilgisinin Temelleri Renk korlugudegistir1794 te Manchester a gidisinden kisa bir sure sonra Manchester Literary and Philosophical Society nin bir uyesi olarak secildi Bundan birkac hafta sonra renk algisindaki kisitlanmanin goz kuresinin sivi kisminin solmasindan kaynakladigini anlattigi Renklerin Gorulusu ile Ilgili Sira disi Gercekler adli calismasini yayinladi Aslinda Dalton bu calismasinda kendisinde fark ettigi renk algisindaki bu kisitlanmayla yani renk korluguyle ilgili yazana kadar renk korlugu resmi olarak tanimlanmamis veya fark edilmemisti Kendisi yasarken calismalarina guvenilmemesine ragmen kendi gorme problemi yani renk korlugu uzerine yaptigi eksiksiz ve sistemli calismalar gunumuzde o kadar genis kitleler tarafindan taninmaktadir ki renk korlugu yerine Daltonizm sozcugu de sikca kullanilmaktadir Dalton un korunmus goz kuresi 1995 te incelendiginde onun renk korlugunun pek yaygin olmayan bir cesidine dotoranopiye sahip oldugu ve orta dalga boylarini goren isik hucrelerinin eksik oldugu ortaya cikmistir Dalton Atom Teorisi nin ortaya cikisidegistir1800 de Manchester Literary and Philosophical Society de bir sekreter oldu ve sonraki yil Experimental Essays adli dort adet yazidan olusan onemli calismalarini sundu 1802 de bu yazilari Manchester Literary and Philosophical Society tarafindan Memoirs da yayinlandi Bir olay ya da olgunun dogru sekilde aciklanmasi bir surec isidir Bu surecte en fazla yararlanilmasi gereken bilgi onceki bilim insanlarinin deneyimleri ve gorusleridir Oncelikle bu gorusler ve deneyimler dikkatli sekilde irdelenerek gozlemleri aciklamak icin bir hipotez ortaya atilir Bu hipotez gozlemleri yorumlamada kullanilan gecici bir aciklamadir Daha sonra hipotezi desteklemek ya da curutmek icin cesitli deneyler yapilir Eger deneylerden elde edilen verilerle celisiyorsa hipotez reddedilir ve farkli bir hipotez kurulur Hipotez deneylerden elde edilen tum verilerle uyusuyorsa o zaman teori olarak diger bilim insanlarina sunulur John Dalton un atom teorisi bu basamaklardan gecerek Sabit Oranlar Kanunu nu aciklamak uzere ortaya atilmis bir teoridir Dalton teorisini ortaya koymadan once gecmiste yapilan aciklamalari incelemis ve Sabit Oranlar Kanunu nun MO 400 500 yillarinda Yunan filozoflari Leucippus ve Democritus tarafindan ortaya atilan atom kavramiyla aciklanabilecegini dusunmustur Bu dusunceyle bazi hipotezler gelistirmistir Dalton un gelistirdigi hipotezler soyledir Elementler atom adi verilen son derece kucuk taneciklerden olusur Bir elementin butun atomlari birbirinin aynidir yani bu atomlarin boyutlari esittir ayni kutleye sahiptir ve kimyasal ozellikleri aynidir Ancak bir elementin atomlari diger butun elementlerin atomlarindan farklidir Bilesikler birden cok elementin atomlarindan olusmustur Herhangi bir bilesikteki iki elementin atom sayilarinin orani bir tam sayi ya da basit tam sayili bir kesirdir Kimyasal tepkimeler yalnizca atomlarin birbirinden ayrilmasi birbirleri ile birlesmesi ya da yeniden duzenlenmesinden ibarettir atomlarin yok olmasina ya da olusmasina yol acmaz Dalton Atom Teorisi ndeki hatalardegistirDalton Atom Teorisi ortaya atildigi gunlerde bu konuyla ilgili cok iyi aciklamalar yapmis olmasina ragmen gunumuzde bazi yanlislari oldugu bilinmektedir Bazilari sunlardir Bir elementin tum atomlari tamamen ayni ozellikte degildir Tum kimyasal ozellikleri ayni olsa da kutleleri farklidir Bundan dolayi bir bilesik tum molekulleri de ayni degildir Buna sebep olan notronlardir Ancak Dalton Atom Teorisi ortaya ciktiginda notron bilinmedigi icin izotop kavrami da bilinmiyordu Atomlar ici dolu kureler degildir Aksine bosluklu yapidadir Atomlar bilinen en kucuk parcaciklar degildir Dolayisiyla bolunmez de degildir Gunumuzde atom cekirdegini olusturan 70 cesit parcacigi oldugu ve bunlarin 50 farkli hareketinin oldugu bilinmektedir Dalton Atom Teorisi nin Kutlenin Korunumu Kanunu yla iliskisidegistirDalton tarafindan 1808 de ortaya atilan bu hipotezler irdelenirse Kutlenin Korunumu Kanunu nu cok iyi aciklayabildigi gorulur Ornegin dorduncu hipotez geregince eger kimyasal tepkimeler atomlarin yeniden duzenlenmelerinden ibaretse ve kimyasal tepkimelerde yeni atom olusmazsa tepkime suresinde kutle sabit kalir Bir baska anlatimla kutle korunmus olur Diger calismalaridegistirDiger calismalarindan bazilari sunlardir Dalton un Kismi Basinclar Yasasi Element Atomlarinin Gorece Agirliklarinin HesaplanmasiKaynakcadegistir John Dalton Atomic Theory Chemistry Physics Britannica www britannica com 23 Tem 2024 2 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi John Dalton FRS Scientists with disabilities Royal Society royalsociety org 11 Agustos 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2024 John Dalton Atomic Theory Discovery amp Experiments Biography 21 Mayis 2021 27 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2024 BBC Radio 4 In Our Time John Dalton BBC 16 Agustos 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2024 Dis baglantilardegistirClaus Bernet John Dalton 1766 1844 in Biographisches bibliographisches Kirchenlexikon 31 2010 309 332 Dalton John 1834 Meteorological Observations and Essays 2 bas Manchester Harrison and Crosfield Erisim tarihi 1 Ekim 2012 https tr wikipedia org w index php title John Dalton amp oldid 33905491 sayfasindan alinmistir