İnuitler ya da Kanada İnuitleri (kendilerince ᐃᓄᒃ Inuk tekil ᐃᓅᒃ Inuuk ikil ᐃᓄᐃᑦ Inuit çoğul; harfiyen 'insan'), Kanada'nın Kuzey Kanada denen bölümünde yaşayan İnuit kolundan Eskimo halklarının ortak adı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 30.500 kişilik nüfustan 24.500 kadarı anadillerini konuşabiliyor.
![]() | |
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
50.480 (2006 sayımı) | |
Diller | |
Din | |
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgyTHpZM0wwTmhibUZrWVY5MGNtVmxYMnhwYm1WZmJXRndMbkJ1Wnk4eU5qQndlQzFEWVc1aFpHRmZkSEpsWlY5c2FXNWxYMjFoY0M1d2JtYz0ucG5n.png)
Diline göre:
İdari bölgelerine göre:
- (Nunavut İnuitleri)
Adlandırma
İnuit kelimesi Doğu Kanada İnuitçesinde insan anlamına gelen inuk kelimesinin çoğulu olan inuit («insanlar») sözüne dayanır.
Kültür grupları
- (İngilizce Mackenzie Delta Inuit; eskiden Mackenzie Eskimo)
- (Banks Island Inuit)
- (Merkezî Kanada İnuitleri) (Central Inuit; eskiden Central Eskimo)
- Bakır İnuitleri (Copper Inuit; eskiden Copper Eskimo)
- (Netsilik)
- (Rengeyiği İnuitleri) (Caribou Inuit; eskiden Caribou Eskimo)
- ? (Sallirmiut İnuitleri) (Dorset kültüründen olması muhtemeldir)
- (Iglulik Eskimo)
- (Baffinland Eskimo)
- (Labrador Eskimo) (sensu lato)
- (Inuit of Quebec, Quebec Inuit, Quebec Eskimo, Ungava Inuit)
- (Labrador Coast Inuit; eskiden Labrador Eskimo) (sensu stricto)
Kabileler ve Şiveler
- Batı Kanada İnuitçesi (Inuvialuktun) ve Batı Kanada İnuitleri (Inuvialuit)
- (Siglit İnuitçesi) (Siglitun) ve (Siglitler) : Qikiqtaruqmiut, Kupugmiut, Kittegaryumiut, Nuvuraqmiut, Avvagmiut, Nuunatahmiut
- (İnuinnaq İnuitçesi) (ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ)
- (Kangiryuarmiut İnuitçesi) ve konuşan kabileler (Kangiryuarmiut) : Kanghiryuatjagmiut, Kanghirjuarmiut, ?Haneragmiut, ?Puivlirmiut, ?Nagyuktomiut
- İqaluktuuttiaq şivesi ve konuşan kabileler: Ekaluktomiut, Kiglinirmiut
- Qurluqtuq şivesi ve konuşan kabileler: Akkuliakattangmiut, Noahognirmiut, Kogluktomiut, Wallirmiut, Asiagmiut, Pingangnaktomiut
- Umingmaktuuq şivesi ve konuşan kabileler: Nennitagmiut, Kilusiktomiut
- (Natsilik İnuitçesi) (Inuktitun)
- (Nattilik İnuitçesi) (Nattilingmiutut) ve konuşan kabileler: # Arvertormiut, Netsilingmiut, Kuungmiut
- (Arviligjuaq İnuitçesi) ve konuşan kabileler: Arviligjuarmiut
- Sinimiut
- Utkuhiksalik İnuitçesi (Utkuhiksalingmiutitut) ve konuşan kabileler: ?Ahagmiut, ?Hanningařuqmiut, ?Ilivilermiut, Ugyulingmiut, Qeqertarmiut, Utkuhiksalingmiut
- Doğu Kanada İnuitçesi (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ Inuktitut) ve (Inuit)
- Kivalliq İnuitçesi (Kivallirmiutut, Kivallirmiutun, Inuktitun) ve Kivalliq İnuitleri (ᑭᕙᓪᓕᕐᒥᐅᑦ Kivallirmiut)
- Qaernermiut şivesi ve konuşan kabileler: Qaernermiut, ?Harvaqtormiut
- Hauneqtormiut ya da Kangiqliniqmiut şivesi
- Padlermiut şivesi
- Ahiarmiut şivesi ve (Ahiarmiutlar)
- Aivilik İnuitçesi (Aivilingmiutut, Inuktitut) ve (Aivilik İnuitleri)
- Sallirmiut şivesi
- Rankin şivesi ve konuşan kabileler: Aivilingmiut, ?Amitormiut
- (Qikiqtaaluk uannangani, Inuktitut)
- Tununirmiut şivesi ve konuşan kabileler: Nedlungmiut, Tununirusirmiut, Tununermiut, Mittimatalingmiut, Aggomiut, ?Pilingmiut
- Iglulirmiut şivesi
- (Qikiqtaaluk nigiani, Inuttitut)
- Güneydoğu şivesi ve konuşan kabileler: Akudnirmiut, Padlimiut, Qinguamiut, Saumingmiut, Kingnaitmiut, Qinguamiut, Okomiut, Talirpingmiut
- Güneybatı şivesi ve konuşan kabileler: Kingarmiut ya da Sikosuilarmiut, Akuliarmiut, Nugumiut, Qaumauangmiut
- Nunavik İnuitçesi (Inuttitut, Nunavimmiutitut) ve
- Tarramiutut ya da Taqramiutut şivesi ve konuşan kabileler (Tahagmiut ya da Tarramiut) : Nuvugmiut, Ungavamiut, Tahagmiut
- Siqinirmiut : Koksoakmiut, Kangiqsualujjuamiut, Kidlinungmiut
- Itivimiut
- Qikirtamiut
- Nunatsiavut İnuitçesi (Inuttut, Inuttitut, Nunatsiavummiutut, Labradorimiutut)
- Kuzey Nunatsiavut şivesi ve konuşan kabileler: Kongithlushuamiut, Chuckbuckmiut, Nunenumiut, Avitumniut
- Rigolet şivesi ve konuşan kabileler: Aivitumiut, ?Netcetumiut, ?Puthlavamiut
- Kivalliq İnuitçesi (Kivallirmiutut, Kivallirmiutun, Inuktitun) ve Kivalliq İnuitleri (ᑭᕙᓪᓕᕐᒥᐅᑦ Kivallirmiut)
İnuit Toprakları
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpFMEwxQnZiR2wwYVdOaGJGOXRZWEJmYjJaZlEyRnVZV1JoTG5CdVp5ODBNREJ3ZUMxUWIyeHBkR2xqWVd4ZmJXRndYMjltWDBOaGJtRmtZUzV3Ym1jPS5wbmc=.png)
Kanada'da İnuit Toprakları (Inuit Nunaat) birbirinden bağımsız 4 idari bölgeden oluşur ve Inuit Tapiriit Kanatami tarafından temsil edilir:
- Nunatsiavut («güzel topraklarımız»): Kanada İnuit topraklarının en doğusunu içerir. Labrador'un kuzeyinde 2005 yılında gereği kurulmuştur. Yaklaşık 72,500 kilometre kare alanı kapsar. Doğu Kanada İnuitçesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan Nunatsiavut İnuitçesi lehçesini konuşan («Nunatsiavut ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Nunavik («büyük toprak»): Kanada İnuit topraklarının en güneyini içerir. Québec'in kuzeyinde 1975 yılında gereği kurulmuştur. Yakın zamanlarda ise Nunavik Inuit Land Claims Agreement gereği kıyıdaki birçok adanın yönetimini de devralmıştır. Yaklaşık 660,000 kilometre kare alanı kapsar. Doğu Kanada İnuitçesi dilinin sistemini kullanan Nunavik İnuitçesi lehçesini konuşan («Nunavik ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Nunavut («toprağımız»): Kanada İnuit topraklarının en orta ve kuzeyini içerir. Kuzeybatı Toprakları'nın doğusundaki toprakların 1993 yılında imzalanan gereği ayrılmasıyla 1999 yılında kurulmuştur. Bu anlaşma dünyadaki devlet ile yerliler arasındaki müzareke sonucu elde edilen en büyük toprak talebidir. Yaklaşık 2 milyon kilometre kare alanı kapsar. , ve olmak üzere üç alt bölgeye ayrılır. Doğu Kanada İnuitçesi ile Batı Kanada İnuitçesi dillerinin sistemini kullanan değişik lehçelerini konuşan (Nunavummiut) («Nunavut ahalisi») halkının topraklarıdır.
- Inuvialuit Nunangit Sannaiqtuaq («Inuvialuit Settlement Region»): Kanada İnuit topraklarının en batısını içerir. Kuzeybatı Toprakları'nın kuzeyindeki topraklarda 1984 yılında gereği kurulmuştur. Yaklaşık 90,650 kilometre kare alanı kapsar. Batı Kanada İnuitçesi dilinin Latin alfabesi sistemini kullanan iki resmî lehçesini ((Inuvialuktun) ile (Inuinnaqtun)) konuşan (İnuvialuit) halkının topraklarıdır.
Nüfus
Dil ve lehçeler | Konuşanların sayısı | Ana dili | |
---|---|---|---|
Doğu Kanada İnuitçesi | 35,690 | 32,010 | 25,290 |
(İnuinnaq İnuitçesi) | 580 | 370 | 70 |
2006 sayımında Kanada İnuitlerinin yerleşim yerlerine göre nüfusu :
Kanada | . | 50.480 |
Newfoundland ve Labrador | . | 4.715 |
Nunatsiavut | . | 2.160 |
. | (Nain) | 935 |
. | 475 | |
. | 215 | |
. | 315 | |
. | 240 | |
. | 1.275 | |
. | 75 | |
. | 90 | |
. | St. John's | 280 |
Québec | . | 10.950 |
Nunavik | . | 9.565 |
. | 705 | |
. | (Kuujjuaq) | 1.635 |
. | 250 | |
. | 175 | |
. | 425 | |
. | 300 | |
. | 560 | |
. | 1.155 | |
. | 340 | |
. | 500 | |
. | 1.385 | |
. | 1.335 | |
. | 375 | |
. | 465 | |
. | 40 | |
. | 20 | |
. | Montreal | 570 |
Nunavut | . | 24.640 |
. | 385 | |
. | (Iqaluit) | 3.535 |
. | 1.240 | |
. | 445 | |
. | 790 | |
. | 1.210 | |
. | 640 | |
. | 1.130 | |
. | 385 | |
. | 705 | |
. | Arviat | 1.905 |
. | 335 | |
. | 1.925 | |
. | 1.545 | |
. | 290 | |
. | 735 | |
. | 710 | |
. | 625 | |
. | (Igloolik) | 1.440 |
. | (Kugaaruk) | 630 |
. | (Taloyoak) | 745 |
. | (Gjoa Haven) | 990 |
. | (Cambridge Bay) | 1.160 |
. | (Kugluktuk) | 1.190 |
. | 230 | |
. | 140 | |
Kuzeybatı Toprakları | . | 4.160 |
Inuvialuit Settlement Region | . | 3.120 |
. | Inuvik | 1.340 |
. | Aklavik | 350 |
. | (Tuktoyaktuk) | 705 |
. | (Paulatuk) | 255 |
. | (Sachs Harbour) | 120 |
. | (Ulukhaktok) | 365 |
. | Yellowknife | 640 |
. | 125 | |
Yukon | . | 255 |
. | Whitehorse | 230 |
Ontario | . | 2.040 |
. | 725 | |
. | Toronto | 315 |
Alberta | . | 1.605 |
. | Calgary | 250 |
. | Edmonton | 590 |
Prens Edward Adası | . | 30 |
Nova Scotia | . | 320 |
. | Halifax | 150 |
New Brunswick | . | 185 |
Manitoba | . | 565 |
. | Winnipeg | 280 |
Saskatchewan | . | 220 |
Britanya Kolumbiyası | . | 795 |
. | Vancouver | 215 |
. | 135 |
Tarih
Sosyal yaşam
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgzTHpjMUwwbG5iRzl2Y3k1cWNHY3ZNall3Y0hndFNXZHNiMjl6TG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
Aile
Köy odası
Şenlik ve Törenler
Dil ve Eğitim
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlsTDJWa0wwbHVkV3QwYVhSMWRDNXpkbWN2TkRnNWNIZ3RTVzUxYTNScGRIVjBMbk4yWnk1d2JtYz0ucG5n.png)
Avcılık ve toplayıcılık
Din
Şamanizm
Hıristiyanlık
Giyim Kuşam
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpFd0wwSmhZbmxmUTJGeWNtbGhaMlZmTWpBd01pMHdPQzB3TWk1cWNHY3ZNall3Y0hndFFtRmllVjlEWVhKeWFXRm5aVjh5TURBeUxUQTRMVEF5TG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTg1THprM0wwbHVkV2wwWDBGdFlYVjBhWEZmTVRrNU5TMHdOaTB4TlM1cWNHY3ZNall3Y0hndFNXNTFhWFJmUVcxaGRYUnBjVjh4T1RrMUxUQTJMVEUxTG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
Giyecek
Takı ve beden süslemesi
Dövme
Mutfak
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTlsTDJVMkwxZGhiSEoxYzE5dFpXRjBYekZmTVRrNU9TMHdOQzB3TVM1cWNHY3ZNall3Y0hndFYyRnNjblZ6WDIxbFlYUmZNVjh4T1RrNUxUQTBMVEF4TG1wd1p3PT0uanBn.jpg)
Igunaq (Inuktitut: ᐃᒍᓇᖅ) Yazın yakalanan mors gibi hayvanların avuç büyüklüğünde etleri toprağa gömülerek, sonbahar boyunca fermente olması sağlanır ve kış bitince eşilerek çıkartılır ve tüketime sunulur. Bir yılda tüketilen İgunaq'lar oldukça değerlidir.
Ayrıca bakınız
- Inuit Tapiriit Kanatami
- (Inuit Circumpolar Council)
- (İglo)
- (Skræling)
- Kolomb öncesi Amerika
- (Martin Frobisher)
- Kanada'da insan hakları
- (Yüksek Arktik tehciri)
Kaynakça
- ^ (PDF). 10 Ekim 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2010.
- ^ . 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
- ^ a b c d e Petra Volaříková (2009), The Canadian Inuit – past and present Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi: "refVolaříková" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar