Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı kapitülasyonları, Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara verilen ekonomik, adli, idari vb. hak ve ayrıcalıklardır. Kapitülasyon kelimesi Latince "şartlar, fasıllar, maddeler" anlamına gelen "capitula" sözcüğünden türemiş olup "teslim olma" anlamı galat-ı meşhurdur.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonların çoğu iki taraf için geçerli olsa da ekonomisi güçlü olan taraf kapitülasyonlardan fayda sağlarken ekonomisi zayıf olan taraf kapitülasyonlardan zarar görmüştür.
Osmanlı Devleti'nin verdiği kapitülasyonlara örnek olarak Osmanlı kentlerinde örgütlenebilme hakkı, yabancıların kendi aralarındaki anlaşmazlıklarda konsolosluklara yargı yetkisi tanınması, Osmanlı topraklarında seyahat, taşımacılık ve satış serbestliği, Osmanlı sularında gemi işletme hakkı verilebilir.
Osmanlı vatandaşları da Avrupa devletlerinde, bir Avrupalının Osmanlı ülkesindeki sahip olduğu haklara sahipti. Ancak Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktaydı ve Avrupa ülkelerinde ticaret yapacak herhangi bir kesimi yoktu. Ayrıca Avrupalı devletler kendileri Osmanlı Devleti'ne mal ihraç ederken gümrük vergisi ödememelerine karşın, Osmanlı malları ithal edilirken gümrük vergisi alıyorlardı. Yani fiilen Osmanlı Devleti'ne bir avantaj getirmiyordu.
Evre evre kapitülasyonlar
Birinci evre
İlk kapitülasyonlar Macaristan, Sırbistan ve Akdeniz kıyısındaki Arap ülkeleri tarafından verildi. Bu devletlerin amacı ticareti kendi ülkelerine çekmekti.
15-16. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu da aynı nedenlerle Venedik, Ceneviz ve Fransızlara kapitülasyonlar vermişti.
İkinci evre
15. yüzyılda Hindistan'a deniz yolunun keşfi üzerine başladı, zamanla Avrupa'nın merkantilist politikasının aracı haline geldi.
Kapitülasyonlar ilk olarak 1352 yılında Orhan Bey Döneminde Cenevizlilere verilmiş, I. Murat Döneminden itibaren ise (1384) Venediklilere verilmiştir. 1740 yılında I. Mahmut ve XV. Louis arasında yapılan bir anlaşmayla sürekliliği olan devletlerarası bir ticaret sözleşmesine dönüşmüştür. Bu evre sırasında Osmanlı hâlâ kendine yeterli bir ekonomik birimdi.
Üçüncü evre
Bu evre, "eşitsiz mübadele"yle başladı. 19. yüzyıldaki sanayi devrimi her şeyi değiştirdi. Osmanlı ve Avrupa arasında artık bir nitelik farkı doğmuştu. Osmanlı topraklarını Avrupa'ya tek bir pazar olarak açan 16 Ağustos 1838 tarihinde imzalanan Baltalimanı Antlaşması, yalnızca bir ticaret değil aynı zamanda ileri düzeyde bir kapitülasyon anlaşmasıydı. İhracat yasağı ve devlet tekelleri kaldırıldı. Yabancı tüccarlar yerli tüccarlarla aynı haklara sahip oldu. Bundan sonra Osmanlı artık mamül mal üretemeyecek, kumaş yerine iplik, iplik yerine ham pamuk ya da yün hatta pamuk kozası satar hale gelecektir.
Yabancıların ayrıcalıkları zamanla gayrimüslim Osmanlılara da tanındı. Osmanlının borçlanmaya başlaması kapitülasyonlarla birleşince, Osmanlı kendisini önce Düyun-u Umumiye'ye teslim etmiş, ardından yabancı şirketlere çok büyük imtiyazlar vermiş (demiryollarının işletilmesi gibi) ve sonunda Sevr Antlaşması'nın Osmanlının tüm maliyesini elinde tutacak olan bir Maliye Komisyonu kurulmasını öngören 232. Maddesini kayıtsız şartsız kabul etmiştir.
Kapitülasyonların kaldırılması
Kapitülasyonları kaldırma sözü Türk Kurtuluş Savaşı'ndan önce 1856'da alınmıştır. Ancak Osmanlı'ya verilen bu söz hiçbir zaman yerine getirilmemiştir.
İttihat ve Terakki Hükûmeti'nin 9 Eylül 1914 tarihinde tüm elçiliklere bildirerek kaldırdığını ilan ettigi kapitülasyonlar, 1920 tarihinde imzalanan Sevr Antlaşması ile yürürlükte kaldı.
Kapitülasyonlar Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Sovyetler Birliği ile yapılan 28 Mart 1921 Anlaşmasının 7. Maddesiyle "geçersiz ve kaldırılmış" sayıldı. Kapitülasyonların gerçek anlamda kaldırılması ise Lozan Antlaşması'yla olmuştur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ İlber Ortaylı, Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu, Alkım Yayınevi, 9.Baskı Mart 2006,
- ^ İlber Ortaylı, Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu, Alkım Yayınevi, 9.Baskı Mart 2006, Sayf. 65
- ^ The Capitulations and the Ottoman Legal System, Qadis Consuls and Beraths in the 18th Century (2005), ISSN 1384–1130, ISBN 90 04 14035, s.90
- ^ "Kapitülasyonlar". Atatürk Ansiklopedisi. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2024.
- ^ "Sevres (Sevr) Antlaşması (10 Ağustos 1920)". Atatürk Ansiklopedisi. 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Haziran 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli kapitulasyonlari Osmanli Imparatorlugu nda yabancilara verilen ekonomik adli idari vb hak ve ayricaliklardir Kapitulasyon kelimesi Latince sartlar fasillar maddeler anlamina gelen capitula sozcugunden turemis olup teslim olma anlami galat i meshurdur Osmanli Devleti nin verdigi kapitulasyonlarin cogu iki taraf icin gecerli olsa da ekonomisi guclu olan taraf kapitulasyonlardan fayda saglarken ekonomisi zayif olan taraf kapitulasyonlardan zarar gormustur Osmanli Devleti nin verdigi kapitulasyonlara ornek olarak Osmanli kentlerinde orgutlenebilme hakki yabancilarin kendi aralarindaki anlasmazliklarda konsolosluklara yargi yetkisi taninmasi Osmanli topraklarinda seyahat tasimacilik ve satis serbestligi Osmanli sularinda gemi isletme hakki verilebilir Osmanli vatandaslari da Avrupa devletlerinde bir Avrupalinin Osmanli ulkesindeki sahip oldugu haklara sahipti Ancak Osmanli ekonomisi buyuk olcude tarima dayanmaktaydi ve Avrupa ulkelerinde ticaret yapacak herhangi bir kesimi yoktu Ayrica Avrupali devletler kendileri Osmanli Devleti ne mal ihrac ederken gumruk vergisi odememelerine karsin Osmanli mallari ithal edilirken gumruk vergisi aliyorlardi Yani fiilen Osmanli Devleti ne bir avantaj getirmiyordu Evre evre kapitulasyonlarBirinci evre Ilk kapitulasyonlar Macaristan Sirbistan ve Akdeniz kiyisindaki Arap ulkeleri tarafindan verildi Bu devletlerin amaci ticareti kendi ulkelerine cekmekti 15 16 yuzyillarda Osmanli Imparatorlugu da ayni nedenlerle Venedik Ceneviz ve Fransizlara kapitulasyonlar vermisti Ikinci evre 15 yuzyilda Hindistan a deniz yolunun kesfi uzerine basladi zamanla Avrupa nin merkantilist politikasinin araci haline geldi Kapitulasyonlar ilk olarak 1352 yilinda Orhan Bey Doneminde Cenevizlilere verilmis I Murat Doneminden itibaren ise 1384 Venediklilere verilmistir 1740 yilinda I Mahmut ve XV Louis arasinda yapilan bir anlasmayla surekliligi olan devletlerarasi bir ticaret sozlesmesine donusmustur Bu evre sirasinda Osmanli hala kendine yeterli bir ekonomik birimdi Ucuncu evre 1793 te Ulkelere gore Osmanli Devleti nde berat is belgesi alan yabanci tuccar sayilari Bu evre esitsiz mubadele yle basladi 19 yuzyildaki sanayi devrimi her seyi degistirdi Osmanli ve Avrupa arasinda artik bir nitelik farki dogmustu Osmanli topraklarini Avrupa ya tek bir pazar olarak acan 16 Agustos 1838 tarihinde imzalanan Baltalimani Antlasmasi yalnizca bir ticaret degil ayni zamanda ileri duzeyde bir kapitulasyon anlasmasiydi Ihracat yasagi ve devlet tekelleri kaldirildi Yabanci tuccarlar yerli tuccarlarla ayni haklara sahip oldu Bundan sonra Osmanli artik mamul mal uretemeyecek kumas yerine iplik iplik yerine ham pamuk ya da yun hatta pamuk kozasi satar hale gelecektir Yabancilarin ayricaliklari zamanla gayrimuslim Osmanlilara da tanindi Osmanlinin borclanmaya baslamasi kapitulasyonlarla birlesince Osmanli kendisini once Duyun u Umumiye ye teslim etmis ardindan yabanci sirketlere cok buyuk imtiyazlar vermis demiryollarinin isletilmesi gibi ve sonunda Sevr Antlasmasi nin Osmanlinin tum maliyesini elinde tutacak olan bir Maliye Komisyonu kurulmasini ongoren 232 Maddesini kayitsiz sartsiz kabul etmistir Kapitulasyonlarin kaldirilmasiKapitulasyonlari kaldirma sozu Turk Kurtulus Savasi ndan once 1856 da alinmistir Ancak Osmanli ya verilen bu soz hicbir zaman yerine getirilmemistir Ittihat ve Terakki Hukumeti nin 9 Eylul 1914 tarihinde tum elciliklere bildirerek kaldirdigini ilan ettigi kapitulasyonlar 1920 tarihinde imzalanan Sevr Antlasmasi ile yururlukte kaldi Kapitulasyonlar Turk Kurtulus Savasi sirasinda Sovyetler Birligi ile yapilan 28 Mart 1921 Anlasmasinin 7 Maddesiyle gecersiz ve kaldirilmis sayildi Kapitulasyonlarin gercek anlamda kaldirilmasi ise Lozan Antlasmasi yla olmustur Ayrica bakinizBaltalimani Antlasmasi Fransiz HapishanesiKaynakca Ilber Ortayli Osmanli Imparatorlugu nda Alman Nufuzu Alkim Yayinevi 9 Baski Mart 2006 ISBN 975992045 X Ilber Ortayli Osmanli Imparatorlugu nda Alman Nufuzu Alkim Yayinevi 9 Baski Mart 2006 ISBN 975992045 X Sayf 65 The Capitulations and the Ottoman Legal System Qadis Consuls and Beraths in the 18th Century 2005 ISSN 1384 1130 ISBN 90 04 14035 s 90 Kapitulasyonlar Ataturk Ansiklopedisi 4 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Haziran 2024 Sevres Sevr Antlasmasi 10 Agustos 1920 Ataturk Ansiklopedisi 24 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Haziran 2024