Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
'daki Yahudilerin tarihi.
Yukarı Macaristan'da Yahudi yerleşimciler
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Türk hakimiyeti
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
1910, 1921 ve 1941 nüfus sayımlarındaki verileri
Macaristan'da savaş öncesi nüfus sayımı en son 1910'da yapıldı. Karpat Rutenya, Macaristan'ın dört vilayetinden oluşmaktaydı:
- Ung
- Bereg
- Ugocsa
- Máramaros
Macaristan Almanya ile ittifak kurduğundan cezalandırılıp Ugocsa Çekoslovakya ve Romanya arasında 1920'de bölüştürüldü. Bugün ise Romanya ve Ukrayna arasında bölünmüştür. Bu topraklarda Çekoslovakya'nın 1938'den beri hakimiyeti yoktur. Güney Máramaros sonradan Romanya'ya katıldığından, hesplamayı kolaylaştırmak açısından bu bölge konu dışı bırakılmıştır.
- Ungvár - 16,919 Yahudi (%31.4),
Vilayetin geri kalanı - 145,170 (%8.5)
- Beregszász - 12,933 (%30.2)
Munkács - 17,275 (%44.4)
Vilayetin geri kalanı - 206,403 (%10.7)
- Ugocsa - 91,755 (%12.9)
- Máramarossziget - 21,370 (%37.4)
Vilayetin geri kalanı - 336,335 (%17.2)
848,000 nüfuslu dört vilayetteki 129,000 Yahudi toplam nüfusun %15.21'ini oluşturmaktaydı.
1921'de Çekoslovakya Rusínsko'da 93,023 (%15.28) ve Ocak 1941'de Macaristan Kárpátalja'da 146,199 (14.2%) Yahudi bulunmaktaydı.
Çekoslovakya
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
II.Dünya Savaşı öncesi Yahudi-Yerli halk ilişkileri
Anılarda ve tarihi çalışmalarda 19.yy ve 20.yy'ın başlarında Ruten-Yahudi ilişkilerinde barış ve uyum olduğu görülür. 1939'da Rutenya otonom eyaletinde 80,000 Yahudi yaşamaktaydı.
Rutenlerin Yahudi komşularıyla ilişkileri 'in (1803-1865) "Virtue is More Important than Riches" oyununda ve 'ın Golet v údolí kısa öyküsünde anlatılmıştır. Ukrayna'nın diğer bölgelerinin aksine Rutenya'da pogromlar ve ardından gelen ayaklanmalar ve kaos yaşanmamıştır.
Nihai çözüm
II.Dünya Savaşı'nda Almanya Macaristan hükûmetini devirince Holokost'un "Nihai Çözüm"ü Karpat Rutenya'ya da ulaştı.
Macaristan hükümeti ve onun faşist unsurları Yahudileri öldürmeye başlamıştı. 1939'da çıkarılan acımasız kanunlarla Yahudilerin okula gitmeleri ve iş sahibi olmaları yasaklandı. 1941 yazında Macaristan otoriteleri 20,000 Yahudiyi Karpat Rutenya'dan Polonya-Ukrayna'daki Galiçya'ya sürdü. Yasal olmalarına rağmen Yahudiler "yasadışı mülteciler" maskesi altında evlerinden çıkarıldı. Kovulanların çoğu Kamyanets-Podilski'de Nazi Einsatzgruppen birimlerine teslim edilip 1941'in sonlarında üç günde makineli tüfeklerle taranarak öldürüldü. Birkaç bin kişi ise Galiçya'ya sürüldükten sonra kendi hallerine bırakıldı. Bu kişiler iki yıl içinde gettolarda ve ölüm kamplarında kayıplara karıştı. Sağ kalanlar ise 1944'te evlerine döndüler.
Nisan 1944'te Rutenya'da 144,000 Yahudinin bulunduğu 17 getto kuruldu. 15 Mayıs 1944'ten başlayarak her gün 14,000 Yahudi Auschwitz'e gönderildi ve son tahliye 7 Haziran'da gerçekleşti. Macar Yahudileriyle birlikte Karpat Rutenya'da gettolarda yaşayan Yahudilerin hemen hemen hepsi öldürüldü. 100,000'den fazla Karpat Rutenya Yahudisinin 90,000'i öldürüldü, bazısı kaçmayı başarırken çok azı da Rutenler tarafından saklanarak korundu.
Komünizmin çöküşüyle açılan arşivlerde bölgedeki Nihai Çözümle ilgili bilgiler ortaya çıkıp üzerinde çalışma yapma imkânı ortaya çıktı. En çok araştırılan konu ise bölgede Nazilere kimin ne şekilde yardım ettiği ve yardım edenlerin baskı veya tehdit altında olup olmadığıdır.
II.Dünya Savaşı sonrası
Jackson-Vanik yasa değişikliğiyle çoğu Yahudi 1970'lerde ABD ve İsrail'e göç etti.
Kaynakça
- Henry Abramson, Collective Memory and Collective Identity: Jews, Rusyns, and the Holocaust, Carpatho-Rusyn American, vol. 17 (1994), no. 3.
- Alexander Dukhnovich, Virtue Is More Important Than Riches (translated by Elaine Rusinko), East European Monographs, 1995, 85pp., .
- Mikhael Mitsel, "The Activity of "the Joint" in Mukachevo in 1944 - 1945 and the Soviet attitude toward It in 1953", Jews in Russia and Eastern Europe, 1(58)2007 ISSN 1564-4907.
- Agnes Sagvari,
- Studies on the History of Hungarian Holocaust, Budapest, Napvilag, 2002. , 151pp. (in English)
- Tanulmanyok a magyarorszagi holokauszt törteneteböl, Budapest, Napvilag, 2002. , 132pp. (in Hungarian)
Dış bağlantılar
- Dr. Agnes Sagvari, "The Holocaust in Carpatho-Ruthenia" 27 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Carpatho-Rusyn Knowledge Base2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
daki Yahudilerin tarihi Yukari Macaristan da Yahudi yerlesimcilerBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Turk hakimiyetiBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz 1910 1921 ve 1941 nufus sayimlarindaki verileriMacaristan da savas oncesi nufus sayimi en son 1910 da yapildi Karpat Rutenya Macaristan in dort vilayetinden olusmaktaydi Ung Bereg Ugocsa Maramaros Macaristan Almanya ile ittifak kurdugundan cezalandirilip Ugocsa Cekoslovakya ve Romanya arasinda 1920 de bolusturuldu Bugun ise Romanya ve Ukrayna arasinda bolunmustur Bu topraklarda Cekoslovakya nin 1938 den beri hakimiyeti yoktur Guney Maramaros sonradan Romanya ya katildigindan hesplamayi kolaylastirmak acisindan bu bolge konu disi birakilmistir Ungvar 16 919 Yahudi 31 4 Vilayetin geri kalani 145 170 8 5 Beregszasz 12 933 30 2 Munkacs 17 275 44 4 Vilayetin geri kalani 206 403 10 7 Ugocsa 91 755 12 9 Maramarossziget 21 370 37 4 Vilayetin geri kalani 336 335 17 2 848 000 nufuslu dort vilayetteki 129 000 Yahudi toplam nufusun 15 21 ini olusturmaktaydi 1921 de Cekoslovakya Rusinsko da 93 023 15 28 ve Ocak 1941 de Macaristan Karpatalja da 146 199 14 2 Yahudi bulunmaktaydi CekoslovakyaBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz II Dunya Savasi oncesi Yahudi Yerli halk iliskileriAnilarda ve tarihi calismalarda 19 yy ve 20 yy in baslarinda Ruten Yahudi iliskilerinde baris ve uyum oldugu gorulur 1939 da Rutenya otonom eyaletinde 80 000 Yahudi yasamaktaydi Rutenlerin Yahudi komsulariyla iliskileri in 1803 1865 Virtue is More Important than Riches oyununda ve in Golet v udoli kisa oykusunde anlatilmistir Ukrayna nin diger bolgelerinin aksine Rutenya da pogromlar ve ardindan gelen ayaklanmalar ve kaos yasanmamistir Nihai cozumUkrayna nin Holokost haritasi II Dunya Savasi nda Almanya Macaristan hukumetini devirince Holokost un Nihai Cozum u Karpat Rutenya ya da ulasti Macaristan hukumeti ve onun fasist unsurlari Yahudileri oldurmeye baslamisti 1939 da cikarilan acimasiz kanunlarla Yahudilerin okula gitmeleri ve is sahibi olmalari yasaklandi 1941 yazinda Macaristan otoriteleri 20 000 Yahudiyi Karpat Rutenya dan Polonya Ukrayna daki Galicya ya surdu Yasal olmalarina ragmen Yahudiler yasadisi multeciler maskesi altinda evlerinden cikarildi Kovulanlarin cogu Kamyanets Podilski de Nazi Einsatzgruppen birimlerine teslim edilip 1941 in sonlarinda uc gunde makineli tufeklerle taranarak olduruldu Birkac bin kisi ise Galicya ya suruldukten sonra kendi hallerine birakildi Bu kisiler iki yil icinde gettolarda ve olum kamplarinda kayiplara karisti Sag kalanlar ise 1944 te evlerine donduler Nisan 1944 te Rutenya da 144 000 Yahudinin bulundugu 17 getto kuruldu 15 Mayis 1944 ten baslayarak her gun 14 000 Yahudi Auschwitz e gonderildi ve son tahliye 7 Haziran da gerceklesti Macar Yahudileriyle birlikte Karpat Rutenya da gettolarda yasayan Yahudilerin hemen hemen hepsi olduruldu 100 000 den fazla Karpat Rutenya Yahudisinin 90 000 i olduruldu bazisi kacmayi basarirken cok azi da Rutenler tarafindan saklanarak korundu Komunizmin cokusuyle acilan arsivlerde bolgedeki Nihai Cozumle ilgili bilgiler ortaya cikip uzerinde calisma yapma imkani ortaya cikti En cok arastirilan konu ise bolgede Nazilere kimin ne sekilde yardim ettigi ve yardim edenlerin baski veya tehdit altinda olup olmadigidir II Dunya Savasi sonrasiJackson Vanik yasa degisikligiyle cogu Yahudi 1970 lerde ABD ve Israil e goc etti KaynakcaHenry Abramson Collective Memory and Collective Identity Jews Rusyns and the Holocaust Carpatho Rusyn American vol 17 1994 no 3 Alexander Dukhnovich Virtue Is More Important Than Riches translated by Elaine Rusinko East European Monographs 1995 85pp ISBN 0 88033 290 5 Mikhael Mitsel The Activity of the Joint in Mukachevo in 1944 1945 and the Soviet attitude toward It in 1953 Jews in Russia and Eastern Europe 1 58 2007 ISSN 1564 4907 Agnes Sagvari Studies on the History of Hungarian Holocaust Budapest Napvilag 2002 ISBN 963 9350 10 9 151pp in English Tanulmanyok a magyarorszagi holokauszt tortenetebol Budapest Napvilag 2002 ISBN 963 9350 01 X 132pp in Hungarian Dis baglantilarDr Agnes Sagvari The Holocaust in Carpatho Ruthenia 27 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Carpatho Rusyn Knowledge Base2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizMacaristan daki Yahudilerin tarihi Ukrayna daki Yahudilerin tarihi Oberland Yahudileri Slovakya daki Yahudilerin tarihi Cek Cumhuriyeti ndeki Yahudilerin tarihi