Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nitelik ve durumları itibarıyla birbirine ve aykırı ve birbirlerinin karşısında, ters kutuplarında yer alan kavram ve olgular ile bunların durumları. Zıtlık, tezat. Kainat ve yaşam döngüsü zıtların birlikteliği üzerine kuruludur.
Yeryüzündeki gelmiş geçmiş medeniyetlerin tamamında bir biçimde varlıklarını hissettirirler.
İslam dini alemde her şeyin zıddıyla mevcut olduğunu açıkça ifade eder. “Her şeyden iki çift yarattık ki düşünüp anlayabilesiniz.” (Zariyat-49) Fakat İslam dinine göre, iyilik daha ağır basar. Allah’ın Cemal sıfatlarının Celal sıfatlarına göre daha fazla kendisini belli ettiğini kabul eder.
Maniheizmde Aydınlık ve Karanlığın hiç bitmeyen ebedi ve ezeli savaşı anlatılır ve bu din bütünüyle ikili ve karşıtlıklar üzerine kurulu bir anlayış üzerine inşa edilmiştir. Bu aynı zamanda İyi ile Kötünün (ve de İyilik ve Kötülüğün) savaşıdır. Birbirlerini yenemezler.
Türklerin karşıtlık anlayışında ise iyilik ve aydınlık hep bir adım öndedir. Örneğin Ülgen kesinlikle Erlik’ten çok daha güçlüdür.
Çin kültüründeki Yin ve Yang bu zıtlıkları simgeselleştiren ve birleştiklerinde tam bir daire oluşturan iki balık motifidir. Moğol bayrağı içerisinde de yer alır. Bu balıkların gözlerinin renkleri ise balığın rengine göre de zıttır. Siyah balıkta beyaz göz, beyaz balıkta siyah göz vardır. Buna göre aslında her şeyin özü ve çekirdeği de kendi zıddından oluşmaktadır. İyiliğin özünde kötülük vardır, çünkü iyilik kötülüğü yok etmeyi planlar bu da bir çeşit kötülüktür. Kötülük ise iyiliği ortadan kaldırdığında düşmansız kalacak böylece de kendi kendisiyle çelişecektir ki bu durumda da barış ortaya çıkacaktır.
Ortadoğu kökenli dinlerde Adem toprağı, Havva göğü sembolize eder.
Yakın tarih içerisinde felsefi olarak Tez+Antitez=Sentez olarak formülleştirilen mantığı bütün bu dinsel anlayışların bilimselleştirilmiş bir bağıntısından başka bir şey değildir.
Türk kültüründe en çok bilinen, en sık rastlanan veya en çok kullanılan karşıtlıklar şunlardır:
- Ak ve Kara (Siyah ve Beyaz)
- Aydınlık ve Karanlık (Nur ve Zulmet)
- Yaruk ve Karuk (Nur ve Zulmet)
- Yaruğ ve Oduğ (Nur ve Nar)
- Yalabuk ve Karanuk (Nur ve Zulmet)
- Gündüz (Kün) ve Tündüz (Tün) (Gündüz ve Gece)
- Erkek ve İşkek (Adam ve Kadın)
- Gişi/Kişi ve Tişi/Dişi (Adam ve Kadın)
- Su ve Od (Mai ve Ateş)
- Yaşam ve Ölüm (Hayat ve Memat)
- Yer ve Gök (Arz ve Sema)
- Sağ ve Sol (Eymen ve Eyser)
- Geçmiş ve Gelecek (Mazi ve Ati)
- Doğu ve Batı (Şark ve Garb)
- İyilik ve Kötülük (Hayır ve Şer)
- Bayığ ve Yazığ (Sevap ve Günah)
- Onağ ve Yasağ (Helal ve Haram)
- Teklik ve Çokluk (Yek ve Kesret)
- Uçmağ ve Tamağ (Cennet ve Cehennem)
- Bur ve Buk (İyi Ruh ve Kötü Ruh),
- Aya ve Aza (İyicil Varlık ve Kötücül Varlık)
- Beyrü ve Bengü (Ezel ve Ebed)
Türk kültüründe bu sayılan kavramların ve simgelerinin tamamı birbiriyle iç içe geçmiştir. Bazen Ak Koç ve Kara Koç olarak, bazen Ülgen ve Erlik olarak, bazen Od ve Su olarak tezahür ederler. İşte yukarıda değinilen zıtlığın olumlu yönünün ağır basması olgusu Türklerde simetrik veya denk olmayan (yani asimetrik) karşıtlık anlayışını ortaya koyar ki, tam da bu noktada çok ilginç bir biçimde kendisini gösteren bir unsur bu durumun en güzel örneğini oluşturur.
Türk kültürünün özünde yer alan ilk ve temel karşıtlık sanıldığının aksine Ak ve Kara değildir. Temel karşıtlık Ak ve Al biçiminde açıkça belirginleşir. Bunlara Al İnancı ve Ağ İnancı da denilebilir. Diğer karşıtlıklar hep buradan türemiştir.
- Al (Hal, Gal): Ateşi, toprağı, kötülüğü, yalnızlığı, tek rakamları ortaya koyar. Kötü ruhlar hep bu külte bağlıdır. Al, ateşin rengidir. Hal Dili (Al Dili) adı verilen bir dil kötücül ruhlara aittir ve tersine konuşmayı (hem ters okumayı hem de tersini söylemeyi) içerir.
- Ak (Ağ): Suyu, gökyüzünü, iyiliği, dayanışmayı, çift rakamları içerir. İyi ruhlar daima bu kült içerisinde yer alırlar. Ak, suyun rengidir. Akrar adlı bir kült ile bağlantılıdır.
Türk kültüründeki asimetrik diğer karşıtlık ise Ak ve Gök karşıtlığıdır. Her ikisi de olumlu anlamlar içermesine karşın Ak renk daima hükümdarlığı temsil ettiği için ön plandadır. Ak Orda ve Gök Orda.
Yine yer ve gök karşıtlığında Gök hep üstün ve baskın durumdadır. Ak ve Kara ayrışması, Yer ve Gök karşıtlığı daha sonra ve Al ve Ak karşıtlığını da bir biçimde içlerinde barındırmaya devam ederek ortaya çıkmışlardır. Çift rakamlar, tek olanlardan daima fazla ve baskındır. Su ateşi söndürür ve gökten yağmur olarak iner. Toprak su olmadan yeşermez. Bu nedenle iyilik hep baskındır. Masallarda iyiler hep kazanırlar. Karşıtlık kavramı Türk Mitolojisinde ayrıca Tersine Olma durumu ile de ortaya çıkar. Buna göre başka aleme ait varlıklar tıpkı bir ayna gibi solunu ve sağını yer değiştirmiştir. Bu nedenle farklı görünüş ve davranışlara sahiptirler. Örneğin bir Albısa gitmesini söylemek için gel demek gerekir. Çünkü ne denirse tersini yapacaktır. Ayrıca bazı varlıklara da kurulacak cümleyi tersten okumak gerekir. Çorların ayakları terstir. Masallarda ters çevrilmiş kazanlarda pişen yemeklerden bahsedilir. Konrul ve Toğrul Kuşları et istediğinde su, tam tersine su istediğinde et verilmelidir. Öte dünyadaki hayvanlar tersine yemlenir. “Ata et, ite ot” verilir. Atlar tersine nallanır. Anadolunun bazı yörelerinde en çok korkulan büyü Kur'an'ın tersine okunmasıyla yapılandır ki, buna en acımasız ve güçlü büyücüler bile kolay kolay cesaret edemezler, çünkü çok tehlikelidir. Bazı Türk boyları yas tutarken elbiseleri ters giyerler. Bazı rüyalar bu nedenle tersine yorumlanır.
Etimoloji
(Kar) kökünden türemiştir. Karşısında bulunma demektir. Ancak karşılıklı olma anlamı da vardır. Yani karşısında olan şey ile birlikte bir anlam ifade etmeyi kelime kökü zaten barındırmaktadır.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nitelik ve durumlari itibariyla birbirine ve aykiri ve birbirlerinin karsisinda ters kutuplarinda yer alan kavram ve olgular ile bunlarin durumlari Zitlik tezat Kainat ve yasam dongusu zitlarin birlikteligi uzerine kuruludur Yeryuzundeki gelmis gecmis medeniyetlerin tamaminda bir bicimde varliklarini hissettirirler Islam dini alemde her seyin ziddiyla mevcut oldugunu acikca ifade eder Her seyden iki cift yarattik ki dusunup anlayabilesiniz Zariyat 49 Fakat Islam dinine gore iyilik daha agir basar Allah in Cemal sifatlarinin Celal sifatlarina gore daha fazla kendisini belli ettigini kabul eder Maniheizmde Aydinlik ve Karanligin hic bitmeyen ebedi ve ezeli savasi anlatilir ve bu din butunuyle ikili ve karsitliklar uzerine kurulu bir anlayis uzerine insa edilmistir Bu ayni zamanda Iyi ile Kotunun ve de Iyilik ve Kotulugun savasidir Birbirlerini yenemezler Turklerin karsitlik anlayisinda ise iyilik ve aydinlik hep bir adim ondedir Ornegin Ulgen kesinlikle Erlik ten cok daha gucludur Cin kulturundeki Yin ve Yang bu zitliklari simgesellestiren ve birlestiklerinde tam bir daire olusturan iki balik motifidir Mogol bayragi icerisinde de yer alir Bu baliklarin gozlerinin renkleri ise baligin rengine gore de zittir Siyah balikta beyaz goz beyaz balikta siyah goz vardir Buna gore aslinda her seyin ozu ve cekirdegi de kendi ziddindan olusmaktadir Iyiligin ozunde kotuluk vardir cunku iyilik kotulugu yok etmeyi planlar bu da bir cesit kotuluktur Kotuluk ise iyiligi ortadan kaldirdiginda dusmansiz kalacak boylece de kendi kendisiyle celisecektir ki bu durumda da baris ortaya cikacaktir Ortadogu kokenli dinlerde Adem topragi Havva gogu sembolize eder Yakin tarih icerisinde felsefi olarak Tez Antitez Sentez olarak formullestirilen mantigi butun bu dinsel anlayislarin bilimsellestirilmis bir bagintisindan baska bir sey degildir Turk kulturunde en cok bilinen en sik rastlanan veya en cok kullanilan karsitliklar sunlardir Ak ve Kara Siyah ve Beyaz Aydinlik ve Karanlik Nur ve Zulmet Yaruk ve Karuk Nur ve Zulmet Yarug ve Odug Nur ve Nar Yalabuk ve Karanuk Nur ve Zulmet Gunduz Kun ve Tunduz Tun Gunduz ve Gece Erkek ve Iskek Adam ve Kadin Gisi Kisi ve Tisi Disi Adam ve Kadin Su ve Od Mai ve Ates Yasam ve Olum Hayat ve Memat Yer ve Gok Arz ve Sema Sag ve Sol Eymen ve Eyser Gecmis ve Gelecek Mazi ve Ati Dogu ve Bati Sark ve Garb Iyilik ve Kotuluk Hayir ve Ser Bayig ve Yazig Sevap ve Gunah Onag ve Yasag Helal ve Haram Teklik ve Cokluk Yek ve Kesret Ucmag ve Tamag Cennet ve Cehennem Bur ve Buk Iyi Ruh ve Kotu Ruh Aya ve Aza Iyicil Varlik ve Kotucul Varlik Beyru ve Bengu Ezel ve Ebed Turk kulturunde bu sayilan kavramlarin ve simgelerinin tamami birbiriyle ic ice gecmistir Bazen Ak Koc ve Kara Koc olarak bazen Ulgen ve Erlik olarak bazen Od ve Su olarak tezahur ederler Iste yukarida deginilen zitligin olumlu yonunun agir basmasi olgusu Turklerde simetrik veya denk olmayan yani asimetrik karsitlik anlayisini ortaya koyar ki tam da bu noktada cok ilginc bir bicimde kendisini gosteren bir unsur bu durumun en guzel ornegini olusturur Turk kulturunun ozunde yer alan ilk ve temel karsitlik sanildiginin aksine Ak ve Kara degildir Temel karsitlik Ak ve Al biciminde acikca belirginlesir Bunlara Al Inanci ve Ag Inanci da denilebilir Diger karsitliklar hep buradan turemistir Al Hal Gal Atesi topragi kotulugu yalnizligi tek rakamlari ortaya koyar Kotu ruhlar hep bu kulte baglidir Al atesin rengidir Hal Dili Al Dili adi verilen bir dil kotucul ruhlara aittir ve tersine konusmayi hem ters okumayi hem de tersini soylemeyi icerir Ak Ag Suyu gokyuzunu iyiligi dayanismayi cift rakamlari icerir Iyi ruhlar daima bu kult icerisinde yer alirlar Ak suyun rengidir Akrar adli bir kult ile baglantilidir Turk kulturundeki asimetrik diger karsitlik ise Ak ve Gok karsitligidir Her ikisi de olumlu anlamlar icermesine karsin Ak renk daima hukumdarligi temsil ettigi icin on plandadir Ak Orda ve Gok Orda Yine yer ve gok karsitliginda Gok hep ustun ve baskin durumdadir Ak ve Kara ayrismasi Yer ve Gok karsitligi daha sonra ve Al ve Ak karsitligini da bir bicimde iclerinde barindirmaya devam ederek ortaya cikmislardir Cift rakamlar tek olanlardan daima fazla ve baskindir Su atesi sondurur ve gokten yagmur olarak iner Toprak su olmadan yesermez Bu nedenle iyilik hep baskindir Masallarda iyiler hep kazanirlar Karsitlik kavrami Turk Mitolojisinde ayrica Tersine Olma durumu ile de ortaya cikar Buna gore baska aleme ait varliklar tipki bir ayna gibi solunu ve sagini yer degistirmistir Bu nedenle farkli gorunus ve davranislara sahiptirler Ornegin bir Albisa gitmesini soylemek icin gel demek gerekir Cunku ne denirse tersini yapacaktir Ayrica bazi varliklara da kurulacak cumleyi tersten okumak gerekir Corlarin ayaklari terstir Masallarda ters cevrilmis kazanlarda pisen yemeklerden bahsedilir Konrul ve Togrul Kuslari et istediginde su tam tersine su istediginde et verilmelidir Ote dunyadaki hayvanlar tersine yemlenir Ata et ite ot verilir Atlar tersine nallanir Anadolunun bazi yorelerinde en cok korkulan buyu Kur an in tersine okunmasiyla yapilandir ki buna en acimasiz ve guclu buyuculer bile kolay kolay cesaret edemezler cunku cok tehlikelidir Bazi Turk boylari yas tutarken elbiseleri ters giyerler Bazi ruyalar bu nedenle tersine yorumlanir Etimoloji Kar kokunden turemistir Karsisinda bulunma demektir Ancak karsilikli olma anlami da vardir Yani karsisinda olan sey ile birlikte bir anlam ifade etmeyi kelime koku zaten barindirmaktadir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ayrica bakinizDiyalektik