Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaydu (Moğol alfabesi:ᠬᠠᠢ᠌ᠳᠤ Qaidu, Çince: 海都; pinyin: Hǎidū) de facto Çağatay Hanı.
Ögeday’ın torunu, Kaşi’nin oğlu olup 1235/36 yılında doğmuştur. Bazı kaynaklarda amcası Kadan ile karıştırılması nedeniyle 1240/41 yılındaki Avrupa seferinde yer alan Moğol komutanlar arasında gösterilmiştir.
Möngke 1251 yılında Moğol Hanı olduktan sonra Ögeday Han soyundan birçok kişiyi cezalandırırken kendisi Möngke’ye itaat ederek bu cezalandırmadan kurtulabilmiştir. Amcası Kadan ile birlikte cezalandırılmaktan kurtulan Kaydu, günümüz Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzeybatısı ve Kazakistan'ın doğusunu içeren Imıl Irmağı ve Tarbagatay Dağları arasındaki bölgede bulunan aile topraklarına çekildi. Burada Ögeday hanesinin prensi konumuna gelen Kaydu, 1260-1264 yılları arasında Arık Böke ile Kubilay Han arasında yaşanan mücadelede Arık Böke yanında yer aldı.
Arık Böke’nin tesliminden sonra iç savaş son bulmuştu. Kubilay Han tarafından mahkemeye çağrılsa da kendisi buna uymayarak Kubilay’a düşmanca davranmaya devam etti. 1266 yılında Çağatay Han soyundan Barak, büyük han Kubilay tarafından Çağatay Hanlığı’nın başına getirildi. Ancak Barak, hanlığın idaresine geçtikten sonra Kubilay’ın büyük han olarak otoritesini tanımadı. Kubilay bu esnada Çin toprakları üzerinde hakimiyetini geliştirmekle meşgul olduğundan Kaydu da yavaş yavaş hakimiyet alanını güçlendirmeye başladı. 1267 yılında Çağatay Han’ı Barak’la güç mücadelesine başladı. Barak bu yenilgiden sonra Maveraünnehir’deki Semerkant’a çekilerek Kaydu’ya karşı savunma hazırlıklarına girişti. Ancak herhangi bir çatışma yaşanmadan 1269 yılında Talas vadisinde düzenlenen kurultayda Kaydu kağan ilan edildi.
Böylece Kaydu, Maveraünnehir'in büyük bölümü haricindeki hemen hemen tüm Çağatay Hanlığı topraklarına hakim oldu. İlk önce Barak Han’a destek vererek onun İlhanlı seferine yardımcı oldu. Ancak bir süre sonra Barak ile aralarının bozulmasıyla askerleri Barak’ın ordugahını kuşattı. 1271 yılında Barak’ın ölmesiyle de Çağatay Hanlığını kendi istediği hanları atayarak yönetmeye başladı. Kaydu; Altın Orda Hanlığı, Çağatay Hanlığı, Cengiz soyundan bazı asiller ile Oyrat, Kanglı, Kıpçak ve Kırgız gibi önemli boyların desteğini alarak 1273 yılında Kubilay Han’a karşı isyan başlattı.
1276 yılında Kaydu’nun ordusu Moğolistan’a büyük bir sefer düzenlemiştir. Urumçi’yi ele geçirmesi üzerine Kubilay Han da oğlu Nomokhan’ı Almalık’a gönderdi. Ancak Nomokhan’ın yanında bulunan Möngke’in oğlu Şireki ile Toktemur ihanet ederek Kaydu’nun tarafına geçmiş ve Nomakhan’ı esir almışlardır. 1277 yılında gelindiğinde Kaydu; Almalık, Kaşgar, Yarkend, Hotan ve Karakurum’u ele geçirmişti. Durumun vahametini anlayan Kubilay Han önemli bir gücü Kaydu ve destekçilerinin üzerine gönderdi. Kubilay’ın güçleri Şireki ve Toktemur’u yenilgiye uğratarak Kaydu destekçilerinin ilerleyişini durdurarak kaybedilen yerlerin önemli kısmını geri aldı. Şireki ve Toktemur’un saf dışı kalmasının akabinde 1284 yılında Altın Orda Hanlığı’nın da Kubilay ile barış yapmasıyla Kaydu’nun gücü büyük ölçüde azaldı.
Ancak buna rağmen Kaydu mücadeleden vazgeçmedi. 1287 yılında Cengiz Han’ın kardeşleri soyundan Mançurya ve Doğu Moğolistan’da etkinlikleri olan ileri gelenlerle ittifak yaparak Kubilay ile yeniden mücadeleye başladı. Kubilay 1288 yılında Mançurya ve Doğu Moğolistan’daki isyancıları yendikten sonra 1289 yılında Kaydu’nun üzerine yürüdü. Kaydu üzerine gönderilen ordu karşısında tutunamayarak geri çekildi. Kubilay Han’ın 1294 yılında ölümünden sonra yeni han Temür Olcaytu Han ile büyük hanlık mücadelesini sürdürdü. 1301 yılına geldiğinde ilerlemiş yaşına rağmen Karakurum üzerine sefere çıktı. Ancak Ağustos ayında Karakurum yakınlarında yapılan savaşı kaybedip geri çekildiği esnada hayatını kaybetti.
Kaydu’nun ölümünden sonra Ögeday ulusunun başına oğlu Çapar gelmiş ancak onun, önce 1304 yılında Çağatay Han’ı Duva, sonrasında da 1306 Temür Olcaytu Han tarafından yenilgiye uğratılmasıyla toprakları ele geçirilmiş ve Ögeday ulusu da çeşitli yerlere dağılmıştır.
Kaynakça
- ^ Grousset, Rene (1980). " Bozkır İmparatorluğu Attila/Cengiz Han/Timur " (çev=M.Reşat Uzmen). İstanbul: Ötüken Neşriyat. ISBN .
- ^ Kemaloğlu, İ. (2013), Orta Asya Türk Tarihi (Ünite 5), Anadolu Üniversitesi Yayını No:2288, Eskişehir, Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1285. 80-103. URL: http://bizdosyalar.nevsehir.edu.tr/bf276c46219d076ea22c3ba37d04a31e/islam-oncesi-turk-tarihi-ve-kult.pdf 27 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2018-06-22
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kaydu Mogol alfabesi ᠬᠠᠢ ᠳᠤ Qaidu Cince 海都 pinyin Hǎidu de facto Cagatay Hani Ogeday in torunu Kasi nin oglu olup 1235 36 yilinda dogmustur Bazi kaynaklarda amcasi Kadan ile karistirilmasi nedeniyle 1240 41 yilindaki Avrupa seferinde yer alan Mogol komutanlar arasinda gosterilmistir Mongke 1251 yilinda Mogol Hani olduktan sonra Ogeday Han soyundan bircok kisiyi cezalandirirken kendisi Mongke ye itaat ederek bu cezalandirmadan kurtulabilmistir Amcasi Kadan ile birlikte cezalandirilmaktan kurtulan Kaydu gunumuz Sincan Uygur Ozerk Bolgesinin kuzeybatisi ve Kazakistan in dogusunu iceren Imil Irmagi ve Tarbagatay Daglari arasindaki bolgede bulunan aile topraklarina cekildi Burada Ogeday hanesinin prensi konumuna gelen Kaydu 1260 1264 yillari arasinda Arik Boke ile Kubilay Han arasinda yasanan mucadelede Arik Boke yaninda yer aldi Arik Boke nin tesliminden sonra ic savas son bulmustu Kubilay Han tarafindan mahkemeye cagrilsa da kendisi buna uymayarak Kubilay a dusmanca davranmaya devam etti 1266 yilinda Cagatay Han soyundan Barak buyuk han Kubilay tarafindan Cagatay Hanligi nin basina getirildi Ancak Barak hanligin idaresine gectikten sonra Kubilay in buyuk han olarak otoritesini tanimadi Kubilay bu esnada Cin topraklari uzerinde hakimiyetini gelistirmekle mesgul oldugundan Kaydu da yavas yavas hakimiyet alanini guclendirmeye basladi 1267 yilinda Cagatay Han i Barak la guc mucadelesine basladi Barak bu yenilgiden sonra Maveraunnehir deki Semerkant a cekilerek Kaydu ya karsi savunma hazirliklarina giristi Ancak herhangi bir catisma yasanmadan 1269 yilinda Talas vadisinde duzenlenen kurultayda Kaydu kagan ilan edildi Boylece Kaydu Maveraunnehir in buyuk bolumu haricindeki hemen hemen tum Cagatay Hanligi topraklarina hakim oldu Ilk once Barak Han a destek vererek onun Ilhanli seferine yardimci oldu Ancak bir sure sonra Barak ile aralarinin bozulmasiyla askerleri Barak in ordugahini kusatti 1271 yilinda Barak in olmesiyle de Cagatay Hanligini kendi istedigi hanlari atayarak yonetmeye basladi Kaydu Altin Orda Hanligi Cagatay Hanligi Cengiz soyundan bazi asiller ile Oyrat Kangli Kipcak ve Kirgiz gibi onemli boylarin destegini alarak 1273 yilinda Kubilay Han a karsi isyan baslatti 1276 yilinda Kaydu nun ordusu Mogolistan a buyuk bir sefer duzenlemistir Urumci yi ele gecirmesi uzerine Kubilay Han da oglu Nomokhan i Almalik a gonderdi Ancak Nomokhan in yaninda bulunan Mongke in oglu Sireki ile Toktemur ihanet ederek Kaydu nun tarafina gecmis ve Nomakhan i esir almislardir 1277 yilinda gelindiginde Kaydu Almalik Kasgar Yarkend Hotan ve Karakurum u ele gecirmisti Durumun vahametini anlayan Kubilay Han onemli bir gucu Kaydu ve destekcilerinin uzerine gonderdi Kubilay in gucleri Sireki ve Toktemur u yenilgiye ugratarak Kaydu destekcilerinin ilerleyisini durdurarak kaybedilen yerlerin onemli kismini geri aldi Sireki ve Toktemur un saf disi kalmasinin akabinde 1284 yilinda Altin Orda Hanligi nin da Kubilay ile baris yapmasiyla Kaydu nun gucu buyuk olcude azaldi Ancak buna ragmen Kaydu mucadeleden vazgecmedi 1287 yilinda Cengiz Han in kardesleri soyundan Mancurya ve Dogu Mogolistan da etkinlikleri olan ileri gelenlerle ittifak yaparak Kubilay ile yeniden mucadeleye basladi Kubilay 1288 yilinda Mancurya ve Dogu Mogolistan daki isyancilari yendikten sonra 1289 yilinda Kaydu nun uzerine yurudu Kaydu uzerine gonderilen ordu karsisinda tutunamayarak geri cekildi Kubilay Han in 1294 yilinda olumunden sonra yeni han Temur Olcaytu Han ile buyuk hanlik mucadelesini surdurdu 1301 yilina geldiginde ilerlemis yasina ragmen Karakurum uzerine sefere cikti Ancak Agustos ayinda Karakurum yakinlarinda yapilan savasi kaybedip geri cekildigi esnada hayatini kaybetti Kaydu nun olumunden sonra Ogeday ulusunun basina oglu Capar gelmis ancak onun once 1304 yilinda Cagatay Han i Duva sonrasinda da 1306 Temur Olcaytu Han tarafindan yenilgiye ugratilmasiyla topraklari ele gecirilmis ve Ogeday ulusu da cesitli yerlere dagilmistir Kaynakca Grousset Rene 1980 Bozkir Imparatorlugu Attila Cengiz Han Timur cev M Resat Uzmen Istanbul Otuken Nesriyat ISBN 975 437 098 2 Kemaloglu I 2013 Orta Asya Turk Tarihi Unite 5 Anadolu Universitesi Yayini No 2288 Eskisehir Acikogretim Fakultesi Yayini No 1285 80 103 URL http bizdosyalar nevsehir edu tr bf276c46219d076ea22c3ba37d04a31e islam oncesi turk tarihi ve kult pdf 27 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2018 06 22