Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bir anının kaynağının yanlış bir şekilde başka bir deneyime atfedilmesi olan kaynak izleme hatası bir çeşit bellek hatasıdır. Örneğin, bireyler henüz yaşanmış bir olayı bir arkadaşlarından öğrenirler, daha sonra bu olayı yerel haberlerde de duydukları zaman, bu olayın kaynağının anısı haberlerden öğrenilmiş gibi yanlış bir kaynağa dayandırılabilir. Bu kaynak izleme hatası, uzun süreli belleğe sınırlı miktarda kaynak bilgisinin kodlanması veya kaynak izlemede kullanılan karar süreçlerinin karışması nedeniyle, normal algısal ve yansıtıcı süreçler kesintiye uğradığında ortaya çıkmaktadır. Depresyon, yüksek stres seviyesi ve beynin sorumlu bölgelerinde meydana gelen hasarlar, bu mekanizmalarda; kesintiye, karışıklığa ve dolayısıyla kaynak izleme hatalarına neden olan faktörlere örnek olarak verilebilir.
Ayrıntılar
Kaynak izlemenin ardında yatan anahtar düşüncelerden birisi şudur; bireyin anısı işleme sürecinde direkt bir etiket almak yerine, bireyin belleği aktive olur ve tüm karar süreci boyunca değerlendirilir. Bu işlemler boyunca bu anı bir kaynağa aktarılır. Kaynak izleme daha çok bireylerin aktive edilmiş bellek kayıtlarına dayandırılır. Bir olayın detayları kaydedilirken bu süreç kesintiye uğrarsa, tüm ilgili bilgiler bellekten geri getirilemez ve hatalar oluşur. Eğer anı temsilleri birbirlerinden çok farklılaştırılmışsa, bu anıların kaynak izlemelerinde daha az hata olması beklenir. Eğer anı temsilleri birbirlerinden farklılaştırılmamışlarsa, bu anılar için daha fazla hata olması beklenir. Kaynak izlemede 2 bilişsel karar süreci vardır, bunlar genellikle kısayollar (heuristics) ve sistematik karar süreçleri olarak adlandırılırlar.
Kısayollar
Kısayol kararları bireyin bilinç düzeyinde farkındalık olmadan algısal ve olaylarla ilgili diğer bilgileri kullanarak çabucak verdiği kararlardır. Bu kararlar daha etkili oldukları ve bireyin bilinçli bir çabasını gerektirmediği için daha sık kullanılırlar. İlgili bilgi belirli bir öneme sahip olduğunda ve belli bir zaman ya da yerde oluşan bir anı anlam kazandığında, kaynak hakkında karar verilmiş olur. Sonrasında hatalar, uzun süreli belleğe kodlama sırasında saklanan bilginin miktarına veya bireyin kararlarının önceki deneyimlere dayandırılması sonucu oluşur. Kaynak izleme alanında, kısayol yöntemi bir karar süreci çeşididir ve bu terim psikolojik kestirmelerle alakalıdır.
Sistematik Yargılar
Sistematik yargılar birey tarafından bilinçli bir şekilde erişilebilen karar mekanizmalarıdır. Kısayol yargılarda kullanılan aynı türde bilgiler sistematik yargılar için de kullanılır. Bu süreçte, bir anıyla alakalı tüm ilgili bilgiler bellekten geri çağrılır ve bu anının belli bir kaynaktan gelip gelmediğini belirlemek için kasten işlenir. Sistematik yargılar çok fazla bilinçli çaba gerektirdiği ve yavaş işlendikleri için, kaynak izlemede daha az kullanılırlar.
Kaynak İzleme Hatası Türleri
Dış kaynak izleme, iç kaynak izleme ve gerçekleri izleme olmak üzere üç çeşit kaynak izleme bulunmaktadır. Bu türlerin her biri hata yapmaya elverişlidir ve bu süreçte kestirme ve sistematik yargıdan faydalanmaktadırlar.
Dış kaynak izleme
Bu tarz kaynak izleme bireyin etrafında gerçekleşen olaylar gibi çevresinden alınan dış kaynakları ayırt etmeye odaklanmıştır. Kişinin arkadaşının söylemiş olduğu kaba bir sözü tespit etmesi bu tarza bir örnek olarak gösterilebilir.
İç kaynak izleme
Bu tür kaynak gözlemleme bireyin hatıraları gibi içsel kaynakları ayıt etmeye odaklanmıştır. Dile getirdiğimiz fikirler ile düşündüğümüz fikirleri ayırt etmek buna örnek olarak gösterilebilir.
Gerçekleri izleme
Kaynak izlemenin bu türü aynı zamanda iç ve dış gerçekleri izleme olarak da bilinir. Daha önce bahsettiğimiz iki türden ortaya çıkmıştır ve kaynağın dıştan mı içten mi olduğunu ayır etmeye odaklanmıştır. Kişinin binaya çarpan bir uçak kazasını tasvir ederken bunun kaynağının bir gazete haberinden mi yoksa gerçek hayatta şahit olduğu bir olay mı olduğunu ayır etmesi buna bir örnek olabilir.
Kaynak izleme hatalarının beyin ile olan ilişkisi
Yapılan gözlemler beynin ön kısmını oluşturan Frontal lob bölgesi ile kaynak izleme arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir. Bu hatalar unutkanlık problemi yaşayan hastalarda (amnesic patient) ve beyinlerinin ön kısımları hasar görmüş hastalarda görülebilir. Beynimizin ön kısmında gerçekleşen kaynak izleme ile alakalı çok sayıda işlem vardır. Bunların arasında depolanmış bilgileri geri çağırmak için gerekli stratejilerde önemli rol oynayan bir yapıya sahip olan ve farklı öğeler arasında bağlantı kurmakta etkili olan hipokampus ile bağlantılı devrede bulunmaktadır. Bağlantıyı, bilgiyi kodlama ve geri çağırma sürecinde hem fiziksel hem de bilişsel güçlendirip geliştirecek olan ya da öğeleri kümeler halinde birleştiren bu süreç kaynak izlemede önemli bir rol oynamaktadır.
Yaş ile bağlantısı
Kaynak izleme hatalarının belli bir yaş grubunda daha yaygın olup olmadığını belirlemek için birçok araştırma ve deney girişiminde bulunulmuştur. Yaşı ilerlemiş bireylerde ve küçük çocuklarda daha yaygın olduğu farz edilmektedir. Küçük çocuklarda daha fazla görülmesinin sebebi çocukların gerçek ile hayallerinde canlandırdıkları fikirler arasında ayrım yapmakta zorlanıyor olmasıdır. Çocukların gerçeği gözlemleme konusunda zorluklar yaşadıkları doğrulanmıştır. Görgü tanıklığı açısından bakıldığında, yaşı ilerlemiş bireylerin kaynak izleme hatası yapma olasılığı daha yüksektir ve bu onları kaynak izleme hataları konusunda daha elverişli hale getirmektedir. Gerçekleri gözlemleme sıklıkla kaynak izleme hatalarına yol açabilir Çünkü hafızaya yerleştirilen bilgi ilk yerleştiği gibi orijinal halinde kalmayabilir. Örneğin içsel hafıza yüksek miktarda duygusal hafıza içeriyorsa dışarıdan geri çağrıldığında hatalı olabilir.
Kaynak izleme ile alakalı olgular
Eski - yeni tanıma
Tanıma hafızasını belirlemek için kullanılan bir ölçüm yöntemidir. Bu yöntem süresince katılımcılar gösterilen madde yeni ise hayır diyerek, eski ise evet diyerek cevap verirler. Hatalar daha çok gösterilen nesneler birbirine çok benzediklerinde ve bilgiler geri çağrılırken katılımcıların stresli ve dikkatlerinin dağınık olduğu zamanlarda ortaya çıkmaktadır ya da yargılama süreci bir şekilde zayıfladığında hatalar oluşmaktadır.
Hatırlamak – Bilmek
Hatırlamak ve bilmek arasındaki kıyaslamayı yargılamak, hafızanın farkındalığını değerlendirmek için gerekli bir süreçtir. Birey hatırlamak ve bilmek arasındaki farkı ayırt etmelidir. Bir anı hatırlandığında yaşanan tecrübe zihinsel olarak belirebilir ve o anıyla alakalı detaylar zihnimize zorluk çekmeden gelir, fakat hafızamızda olan bir bilgi hatırlanmayıp sadece bilindiğinde ise bir aşinalık hissi uyandırır fakat belirgin bir şekilde detaylar ayırt edilemez ve sıklıkla yanlış bir kaynağa bağlanır. Bu iki şekildeki yargılama da kaynak izleme hatalarına meyillidir. DRM çekim modelinde olduğu gibi bazı koşullar altında hatırlama yargılarının otaya çıkma olasılığı daha fazladır.
DRM Çekim modeli
Dees-Roediger-McDermott çekim modeli ya da DRM, insanlardaki sahte anı üzerinde çalışmak için yapılan içerisinde birbiriyle alakalı sözcük listelerinin (örneğin; yatak, dinlenme, uyanık olmak, yorgun olmak, rüya görmek, kalkmak, şekerleme, battaniye, uyuklamak, huzur, esnemek, uykulu) katılımcılara sunulduğu bilişsel psikolojik bir işlemdir. Çalışmaya katılan kişilere listeden hatırladıkları kelimeleri söylemeleri istenir, çoğunlukla sonuçta sunulan listede olmayan fakat listedeki kelimelerin çağrıştırdığı ‘uyumak’ gibi sözcüklerin söylendiği gözlenir. Bu durum kaynak izleme hatasını temsil etmektedir çünkü katılımcılar listede sunulan sözcükler ile kendi düşündükleri sözcükleri ayırt edememişlerdir.
Sahte şöhret
1989 yılında ve çalışma arkadaşları tarafından yapılan bir çalışma, kaynak izleme hatalarının, katılımcıların ünlü ve ünlü olmayan kişilerin isimlerini ayırt etme yeteneklerini nasıl olumsuz etkilediğini göstermiştir. Çalışmanın bilgiyi edinme kısmında Larry katılımcılara çok sayıda ünlü olmayan kişinin isimlerini okuttu hemen arkasından içinde ünlü isimler olmayan bir liste daha okutuldu ve sonra ünlü kişilerin isimlerinden oluşan liste okutuldu 1. Gruba zaman geçmeden hatırladıkları ünlü isimleri söylemeleri istendi ve katılımcılar hatasız olarak isimleri söyleyebildi. 2. Grup 24 saatlik bir süreden sonra teste tabi tutuldular ve bu gruptaki insanlar ilk gördükleri ünsüz kişileri ünlü olarak hatırladılar ve kaynak izleme hatası yaptılar.
Kriptomnezi
Kişilerin kasıtlı olmadan ve bilinçsiz olarak daha önceden içsel ya da dış kaynaklardan gelen bilgileri, düşünceleri, olayları ya da nesneleri kendisi yaşamış veya düşünmüş gibi algılamasına kriptomnezi (cryptomnesia [1] 10 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) denir. Bu olay kişinin ilk kez bilgiye maruz kaldığı andaki dikkat dağınıklığından kaynaklanabilir. Bilgi bilinçsiz bir şekilde elde edilmiş olsa bile, bu bilgiyle beynin alakalı bölümü kısa süreliğine yüksek şekilde uyarılmış olacaktır ve bu da kişinin kaynağını belirleyemediği için bilgiyi farklı kaynaklardan aldığını ya da kendi düşüncesi olduğunu düşünmesine sebep olacaktır. Kestirme yargılama süreci bunun tipik örneğidir.
Kaynak izleme hatalarıyla ilgili rahatsızlıklar
Şizofreni
Kaynak izleme hataları şizofren bireyler arasında sağlıklı kişilere oranla daha sıklıkla görülmektedir. Bu tarz hataları yapma eğilimi kişinin kalıtsal yapısının dışa akseden bir sonucu olarak fenotopik ya da düşmanca tavırlarla alakalı olabilir. Çalışmalar şizofrenlerdeki kaynak izlemede zorlanmanın kendilerinden kökenli kaynakları kodlamada başarısız oldukları için ve yeni maddeleri daha önce sunulan kaynaklara atfetme eğiliminde olduklarından dolayı olduğunu göstermiştir. Bir başka öneride içten gelen uyarılardan gerçek olaylar gibi etkilendikleridir. Şizofreni ile ilgili birçok belirti bu hastalığı olan bireylerin kendilerinde üretilen düşünceleri gözlemleyemedikleri yönündedir ve bu da kendi kendine üretilen zihinsel olayları tanımlamada zayıflamaya yol açan bir durumdur (otoneotik agnozi).
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Johnson, M.K., Hashtroudi, S., Lindsay, D.S. (1993). Source Monitoring. Psychological Bulletin, 114(1), 3–28
- ^ Landau, J.D., Marsh, R.L. (1997). Monitoring Source in an Unconscious Plagiarism Paradigm. Psychonomic Bulletin and Review, 4(2), 265–270.
- ^ Lindsay, D.S., Johnson, M.K. (1991), Recognition memory and source monitoring. Psychological Bulletin, 29(3), 203–205.
- ^ a b Chaiken, S., Liberman, A., Eagly, A.H. (1989). Heuristic and Systematic Information Processing within and beyond the persuasion Context. In J.S. Uleman, & J.A. Bargh (Eds.), Unintended Thought (pp. 212–252). New York: The Guilford Press.
- ^ McDaniel, M.A., Lyle, K.B., Butler, K.M., & Dornburg, C.C. (2008). Age-Related Deficits in Reality Monitoring. Psychology and Aging, 23(3), 646–656.
- ^ Cohen, G., Faulkner, D. (1989). Age Differences in Source Forgetting: Effects on Reality Monitoring and on Eyewitness Testimony. Psychology and Aging, 4(1), 10–17.
- ^ Hashtroudi, S., Johnson, M.K., Chrosniak, L.D. (1989). Aging and Source Monitoring. Psychology and Aging, 4(1), 106–112.
- ^ Roediger III, H.L., & McDermott, K.B. (1995). Creating False Memories: Remembering Words not Presented in Lists. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 21(4), 803–814.
- ^ Roediger, H.L., & McDermott, K. B. (1995). Creating false memories: Remembering words not presented in lists. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 24(4), 803–814.
- ^ Jacoby, L.L., Kelley, C., Brown, J., & Jasechko, J. (1989). Becoming Famous Overnight: Limits on the Ability to Avoid Unconscious Influences of the Past. Journal of Personality and Social Psychology, 56(3), 326–338.
- ^ Peters, M.J.V., Horselenberg, R., Jelicic, M., Merckelbach, H. (2007). The false fame illusion in people with memories about a previous life. Consciousness and Cognition, 16, 162–169.
- ^ a b Vinogradov, S. et al. (1997). Clinical and Neurocognitive Aspects of Source Monitoring Errors in Schizophrenia. Am J Psychiatry, 154, 1530–1537.
- ^ Keefe, R.S.E. et al. (1999). Source monitoring deficits in patients with schizophrenia; a multinomial modeling analysis. Psychological Medicine, 29, 903–914.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bir aninin kaynaginin yanlis bir sekilde baska bir deneyime atfedilmesi olan kaynak izleme hatasi bir cesit bellek hatasidir Ornegin bireyler henuz yasanmis bir olayi bir arkadaslarindan ogrenirler daha sonra bu olayi yerel haberlerde de duyduklari zaman bu olayin kaynaginin anisi haberlerden ogrenilmis gibi yanlis bir kaynaga dayandirilabilir Bu kaynak izleme hatasi uzun sureli bellege sinirli miktarda kaynak bilgisinin kodlanmasi veya kaynak izlemede kullanilan karar sureclerinin karismasi nedeniyle normal algisal ve yansitici surecler kesintiye ugradiginda ortaya cikmaktadir Depresyon yuksek stres seviyesi ve beynin sorumlu bolgelerinde meydana gelen hasarlar bu mekanizmalarda kesintiye karisikliga ve dolayisiyla kaynak izleme hatalarina neden olan faktorlere ornek olarak verilebilir AyrintilarKaynak izlemenin ardinda yatan anahtar dusuncelerden birisi sudur bireyin anisi isleme surecinde direkt bir etiket almak yerine bireyin bellegi aktive olur ve tum karar sureci boyunca degerlendirilir Bu islemler boyunca bu ani bir kaynaga aktarilir Kaynak izleme daha cok bireylerin aktive edilmis bellek kayitlarina dayandirilir Bir olayin detaylari kaydedilirken bu surec kesintiye ugrarsa tum ilgili bilgiler bellekten geri getirilemez ve hatalar olusur Eger ani temsilleri birbirlerinden cok farklilastirilmissa bu anilarin kaynak izlemelerinde daha az hata olmasi beklenir Eger ani temsilleri birbirlerinden farklilastirilmamislarsa bu anilar icin daha fazla hata olmasi beklenir Kaynak izlemede 2 bilissel karar sureci vardir bunlar genellikle kisayollar heuristics ve sistematik karar surecleri olarak adlandirilirlar Kisayollar Kisayol kararlari bireyin bilinc duzeyinde farkindalik olmadan algisal ve olaylarla ilgili diger bilgileri kullanarak cabucak verdigi kararlardir Bu kararlar daha etkili olduklari ve bireyin bilincli bir cabasini gerektirmedigi icin daha sik kullanilirlar Ilgili bilgi belirli bir oneme sahip oldugunda ve belli bir zaman ya da yerde olusan bir ani anlam kazandiginda kaynak hakkinda karar verilmis olur Sonrasinda hatalar uzun sureli bellege kodlama sirasinda saklanan bilginin miktarina veya bireyin kararlarinin onceki deneyimlere dayandirilmasi sonucu olusur Kaynak izleme alaninda kisayol yontemi bir karar sureci cesididir ve bu terim psikolojik kestirmelerle alakalidir Sistematik Yargilar Sistematik yargilar birey tarafindan bilincli bir sekilde erisilebilen karar mekanizmalaridir Kisayol yargilarda kullanilan ayni turde bilgiler sistematik yargilar icin de kullanilir Bu surecte bir aniyla alakali tum ilgili bilgiler bellekten geri cagrilir ve bu aninin belli bir kaynaktan gelip gelmedigini belirlemek icin kasten islenir Sistematik yargilar cok fazla bilincli caba gerektirdigi ve yavas islendikleri icin kaynak izlemede daha az kullanilirlar Kaynak Izleme Hatasi TurleriDis kaynak izleme ic kaynak izleme ve gercekleri izleme olmak uzere uc cesit kaynak izleme bulunmaktadir Bu turlerin her biri hata yapmaya elverislidir ve bu surecte kestirme ve sistematik yargidan faydalanmaktadirlar Dis kaynak izleme Bu tarz kaynak izleme bireyin etrafinda gerceklesen olaylar gibi cevresinden alinan dis kaynaklari ayirt etmeye odaklanmistir Kisinin arkadasinin soylemis oldugu kaba bir sozu tespit etmesi bu tarza bir ornek olarak gosterilebilir Ic kaynak izleme Bu tur kaynak gozlemleme bireyin hatiralari gibi icsel kaynaklari ayit etmeye odaklanmistir Dile getirdigimiz fikirler ile dusundugumuz fikirleri ayirt etmek buna ornek olarak gosterilebilir Gercekleri izleme Kaynak izlemenin bu turu ayni zamanda ic ve dis gercekleri izleme olarak da bilinir Daha once bahsettigimiz iki turden ortaya cikmistir ve kaynagin distan mi icten mi oldugunu ayir etmeye odaklanmistir Kisinin binaya carpan bir ucak kazasini tasvir ederken bunun kaynaginin bir gazete haberinden mi yoksa gercek hayatta sahit oldugu bir olay mi oldugunu ayir etmesi buna bir ornek olabilir Kaynak izleme hatalarinin beyin ile olan iliskisiYapilan gozlemler beynin on kismini olusturan Frontal lob bolgesi ile kaynak izleme arasinda bir baglanti oldugunu gostermektedir Bu hatalar unutkanlik problemi yasayan hastalarda amnesic patient ve beyinlerinin on kisimlari hasar gormus hastalarda gorulebilir Beynimizin on kisminda gerceklesen kaynak izleme ile alakali cok sayida islem vardir Bunlarin arasinda depolanmis bilgileri geri cagirmak icin gerekli stratejilerde onemli rol oynayan bir yapiya sahip olan ve farkli ogeler arasinda baglanti kurmakta etkili olan hipokampus ile baglantili devrede bulunmaktadir Baglantiyi bilgiyi kodlama ve geri cagirma surecinde hem fiziksel hem de bilissel guclendirip gelistirecek olan ya da ogeleri kumeler halinde birlestiren bu surec kaynak izlemede onemli bir rol oynamaktadir Yas ile baglantisiKaynak izleme hatalarinin belli bir yas grubunda daha yaygin olup olmadigini belirlemek icin bircok arastirma ve deney girisiminde bulunulmustur Yasi ilerlemis bireylerde ve kucuk cocuklarda daha yaygin oldugu farz edilmektedir Kucuk cocuklarda daha fazla gorulmesinin sebebi cocuklarin gercek ile hayallerinde canlandirdiklari fikirler arasinda ayrim yapmakta zorlaniyor olmasidir Cocuklarin gercegi gozlemleme konusunda zorluklar yasadiklari dogrulanmistir Gorgu tanikligi acisindan bakildiginda yasi ilerlemis bireylerin kaynak izleme hatasi yapma olasiligi daha yuksektir ve bu onlari kaynak izleme hatalari konusunda daha elverisli hale getirmektedir Gercekleri gozlemleme siklikla kaynak izleme hatalarina yol acabilir Cunku hafizaya yerlestirilen bilgi ilk yerlestigi gibi orijinal halinde kalmayabilir Ornegin icsel hafiza yuksek miktarda duygusal hafiza iceriyorsa disaridan geri cagrildiginda hatali olabilir Kaynak izleme ile alakali olgularEski yeni tanima Tanima hafizasini belirlemek icin kullanilan bir olcum yontemidir Bu yontem suresince katilimcilar gosterilen madde yeni ise hayir diyerek eski ise evet diyerek cevap verirler Hatalar daha cok gosterilen nesneler birbirine cok benzediklerinde ve bilgiler geri cagrilirken katilimcilarin stresli ve dikkatlerinin daginik oldugu zamanlarda ortaya cikmaktadir ya da yargilama sureci bir sekilde zayifladiginda hatalar olusmaktadir Hatirlamak Bilmek Hatirlamak ve bilmek arasindaki kiyaslamayi yargilamak hafizanin farkindaligini degerlendirmek icin gerekli bir surectir Birey hatirlamak ve bilmek arasindaki farki ayirt etmelidir Bir ani hatirlandiginda yasanan tecrube zihinsel olarak belirebilir ve o aniyla alakali detaylar zihnimize zorluk cekmeden gelir fakat hafizamizda olan bir bilgi hatirlanmayip sadece bilindiginde ise bir asinalik hissi uyandirir fakat belirgin bir sekilde detaylar ayirt edilemez ve siklikla yanlis bir kaynaga baglanir Bu iki sekildeki yargilama da kaynak izleme hatalarina meyillidir DRM cekim modelinde oldugu gibi bazi kosullar altinda hatirlama yargilarinin otaya cikma olasiligi daha fazladir DRM Cekim modeli Dees Roediger McDermott cekim modeli ya da DRM insanlardaki sahte ani uzerinde calismak icin yapilan icerisinde birbiriyle alakali sozcuk listelerinin ornegin yatak dinlenme uyanik olmak yorgun olmak ruya gormek kalkmak sekerleme battaniye uyuklamak huzur esnemek uykulu katilimcilara sunuldugu bilissel psikolojik bir islemdir Calismaya katilan kisilere listeden hatirladiklari kelimeleri soylemeleri istenir cogunlukla sonucta sunulan listede olmayan fakat listedeki kelimelerin cagristirdigi uyumak gibi sozcuklerin soylendigi gozlenir Bu durum kaynak izleme hatasini temsil etmektedir cunku katilimcilar listede sunulan sozcukler ile kendi dusundukleri sozcukleri ayirt edememislerdir Sahte sohret 1989 yilinda ve calisma arkadaslari tarafindan yapilan bir calisma kaynak izleme hatalarinin katilimcilarin unlu ve unlu olmayan kisilerin isimlerini ayirt etme yeteneklerini nasil olumsuz etkiledigini gostermistir Calismanin bilgiyi edinme kisminda Larry katilimcilara cok sayida unlu olmayan kisinin isimlerini okuttu hemen arkasindan icinde unlu isimler olmayan bir liste daha okutuldu ve sonra unlu kisilerin isimlerinden olusan liste okutuldu 1 Gruba zaman gecmeden hatirladiklari unlu isimleri soylemeleri istendi ve katilimcilar hatasiz olarak isimleri soyleyebildi 2 Grup 24 saatlik bir sureden sonra teste tabi tutuldular ve bu gruptaki insanlar ilk gordukleri unsuz kisileri unlu olarak hatirladilar ve kaynak izleme hatasi yaptilar Kriptomnezi Kisilerin kasitli olmadan ve bilincsiz olarak daha onceden icsel ya da dis kaynaklardan gelen bilgileri dusunceleri olaylari ya da nesneleri kendisi yasamis veya dusunmus gibi algilamasina kriptomnezi cryptomnesia 1 10 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi denir Bu olay kisinin ilk kez bilgiye maruz kaldigi andaki dikkat daginikligindan kaynaklanabilir Bilgi bilincsiz bir sekilde elde edilmis olsa bile bu bilgiyle beynin alakali bolumu kisa sureligine yuksek sekilde uyarilmis olacaktir ve bu da kisinin kaynagini belirleyemedigi icin bilgiyi farkli kaynaklardan aldigini ya da kendi dusuncesi oldugunu dusunmesine sebep olacaktir Kestirme yargilama sureci bunun tipik ornegidir Kaynak izleme hatalariyla ilgili rahatsizliklarSizofreni Kaynak izleme hatalari sizofren bireyler arasinda saglikli kisilere oranla daha siklikla gorulmektedir Bu tarz hatalari yapma egilimi kisinin kalitsal yapisinin disa akseden bir sonucu olarak fenotopik ya da dusmanca tavirlarla alakali olabilir Calismalar sizofrenlerdeki kaynak izlemede zorlanmanin kendilerinden kokenli kaynaklari kodlamada basarisiz olduklari icin ve yeni maddeleri daha once sunulan kaynaklara atfetme egiliminde olduklarindan dolayi oldugunu gostermistir Bir baska oneride icten gelen uyarilardan gercek olaylar gibi etkilendikleridir Sizofreni ile ilgili bircok belirti bu hastaligi olan bireylerin kendilerinde uretilen dusunceleri gozlemleyemedikleri yonundedir ve bu da kendi kendine uretilen zihinsel olaylari tanimlamada zayiflamaya yol acan bir durumdur otoneotik agnozi Kaynakca a b c d e f g h i Johnson M K Hashtroudi S Lindsay D S 1993 Source Monitoring Psychological Bulletin 114 1 3 28 Landau J D Marsh R L 1997 Monitoring Source in an Unconscious Plagiarism Paradigm Psychonomic Bulletin and Review 4 2 265 270 Lindsay D S Johnson M K 1991 Recognition memory and source monitoring Psychological Bulletin 29 3 203 205 a b Chaiken S Liberman A Eagly A H 1989 Heuristic and Systematic Information Processing within and beyond the persuasion Context In J S Uleman amp J A Bargh Eds Unintended Thought pp 212 252 New York The Guilford Press McDaniel M A Lyle K B Butler K M amp Dornburg C C 2008 Age Related Deficits in Reality Monitoring Psychology and Aging 23 3 646 656 Cohen G Faulkner D 1989 Age Differences in Source Forgetting Effects on Reality Monitoring and on Eyewitness Testimony Psychology and Aging 4 1 10 17 Hashtroudi S Johnson M K Chrosniak L D 1989 Aging and Source Monitoring Psychology and Aging 4 1 106 112 Roediger III H L amp McDermott K B 1995 Creating False Memories Remembering Words not Presented in Lists Journal of Experimental Psychology Learning Memory and Cognition 21 4 803 814 Roediger H L amp McDermott K B 1995 Creating false memories Remembering words not presented in lists Journal of Experimental Psychology Learning Memory and Cognition 24 4 803 814 Jacoby L L Kelley C Brown J amp Jasechko J 1989 Becoming Famous Overnight Limits on the Ability to Avoid Unconscious Influences of the Past Journal of Personality and Social Psychology 56 3 326 338 Peters M J V Horselenberg R Jelicic M Merckelbach H 2007 The false fame illusion in people with memories about a previous life Consciousness and Cognition 16 162 169 a b Vinogradov S et al 1997 Clinical and Neurocognitive Aspects of Source Monitoring Errors in Schizophrenia Am J Psychiatry 154 1530 1537 Keefe R S E et al 1999 Source monitoring deficits in patients with schizophrenia a multinomial modeling analysis Psychological Medicine 29 903 914