Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Haziran 2020) |
Kayra Han, Kayır Han ya da Kayrakan, Oğuzlarda ise Krayir[] (Altayca: Кайракан "Kayrakan", Kırgızca: Кайра), Türk ve Altay mitolojisinde yer alan yaratıcı ve baş tanrıdır. Altay, Tuva, Hakas ve Yakut mitolojilerinde ön plana çıkmaktadır. Babası ilk Tanrı olan Gök Tengri'dir, annesi yoktur.
| Özellikleri | |
|---|---|
| Alanı | Ruhi |
| Semboller | Tanrı |
| Kişisel bilgileri | |
| Ebeveynler | Tengri |
| Çocuklar | Erlik Kuyaş Ay Ata Ülgen Kızagan |
Özellikleri
Gök Tengri'den sonra Tanrıların en büyüğü ve en önde gelenidir. Gök Tengri hariç bütün her şeyin yaratıcısıdır. Mutlak üstünlüğü vardır. Göğün 17. katında oturur. Tengri hariç Diğer bütün Tanrıları da o yaratmıştır. Bu anlamda diğer Tanrıların kendisiyle kıyaslandığında, emirlerini yerine getiren veya verdiği görevleri yineleyen birer melek konumunda olduğu yaklaşımı yanlış olmayacaktır. Ancak İslam öncesi Türk kültüründe melek veya benzeri bir kavram yer almaz. Bu sonuca yalnızca kıyaslama yapılarak ulaşılabilir. Evrenin yazgısını belirler. İyilik yönü ağır basar. Yeryüzünü yarattıktan sonra dokuz dallı bir ağaç (çam veya kayın) dikmiştir. Bu ağaç yerle göğü birbirine bağlayan yaşam ağacı “Uluğ Kayın”dır. İnsanların atası olan dokuz kişi bu ağacın dallarından türemiş ve dokuz boy (dokuz ırk) bu kişilerin soyundan ortaya çıkmıştır.
Tengere Kayra Han, Altaylıların yanı sıra ve Yakutlar gibi bazı Sibiryalı toplumların mitolojilerinde yüksek derecede bir tanrı olarak saygı duyulur. Altayların yaratılış efsanesinde dünyanın yaratıcısı olarak gösterilir. Kayra Han bu efsanede ayrıca tüm Gök Tengricilikte yeraltı aleminin tanrısı olarak tanılan Erlik Han'a ceza olarak yeraltı aleminin tanrısı olma görevini verir. Bazen babası Gök Tengri ile eşdeğer tutulur.
Ülgen, Yer Tengri, Mergen ve Kızagan adlı dört oğlu vardır. Eski kaynaklarda verilen bilgilere göre Ülgen, iyilik ve bağışlayıcılığını yani merhametini; Kızagan, intikamını ve cezasını yani öfkesini; Mergen ise bilgelik ve hikmetini yani aklını temsil ederler. Görkemli bir varlığa sahiptir. Somut nitelemeler pek fazla yapılmamış ancak soyut yönü üzerinde daha çok durulmuştur. Ana ve Ata olarak (hem eril hem dişil, yani nötr olarak) tanımlandığı kaynaklar mevcuttur. İnsan biçimli olarak pek fazla tasvir edilmez. Kışı yeryüzünde yazı gökyüzünde geçirir. Değişik renklerde yıldırım çaktırır. Onun yıldırımına çarpılan kişi şaman olur. Bazı batılı kaynaklarda Kuara (Kuğara) olarak geçer. Bu takdirde Urartulardaki ile bağlantılı görünmektedir. Bulgarlarda da bu isimle rastlanır. Kuğara (Koğara)’nın Kayra Han ile farklı Tanrılar olduğunu öne süren görüşler de vardır.
Ayrıca Kayra Han ile Kara Han aynı kişi olarak nitelense de bu durum ses bilimsel ama yaygın bir yanlışlıktır. Çünkü Kara sözcüğü içerisinde daha çok olumsuz anlamlar barındırır. Kara Han farklı bir mitolojik kişiliktir (Oğuz Han’ın babasıdır). Kara Han ile karıştırılmamalıdır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Roux, J. Paul (2011). Eski Türk Mitolojisi (Çeviren: M. Yaşar Sağlam). Ankara: Bilge Su.
- Alekseyev, N. Alekseyeviç (2013). Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi (Çeviren: Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
- Anohin, A. Viktoroviç (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller (Çeviren: Zekeriya Karadavut, and Jannet Meyermanova). Konya: Kömen Yayınları.
- Çirkin, Sergen (2019). Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Korkmaz, Esat (2008). Ansiklopedik Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Mitolojisi, Murat Uraz,
Dipnotlar
İç bağlantılar
- Yaradılış Destanı
- Altay Yaradılış Destanı
Dış bağlantılar
- Kayra Han 7 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Kayrakan)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Haziran 2020 Kayra Han Kayir Han ya da Kayrakan Oguzlarda ise Krayir kaynak belirtilmeli Altayca Kajrakan Kayrakan Kirgizca Kajra Turk ve Altay mitolojisinde yer alan yaratici ve bas tanridir Altay Tuva Hakas ve Yakut mitolojilerinde on plana cikmaktadir Babasi ilk Tanri olan Gok Tengri dir annesi yoktur OzellikleriAlaniRuhiSembollerTanriKisisel bilgileriEbeveynlerTengriCocuklarErlik Kuyas Ay Ata Ulgen KizaganOzellikleriGok Tengri den sonra Tanrilarin en buyugu ve en onde gelenidir Gok Tengri haric butun her seyin yaraticisidir Mutlak ustunlugu vardir Gogun 17 katinda oturur Tengri haric Diger butun Tanrilari da o yaratmistir Bu anlamda diger Tanrilarin kendisiyle kiyaslandiginda emirlerini yerine getiren veya verdigi gorevleri yineleyen birer melek konumunda oldugu yaklasimi yanlis olmayacaktir Ancak Islam oncesi Turk kulturunde melek veya benzeri bir kavram yer almaz Bu sonuca yalnizca kiyaslama yapilarak ulasilabilir Evrenin yazgisini belirler Iyilik yonu agir basar Yeryuzunu yarattiktan sonra dokuz dalli bir agac cam veya kayin dikmistir Bu agac yerle gogu birbirine baglayan yasam agaci Ulug Kayin dir Insanlarin atasi olan dokuz kisi bu agacin dallarindan turemis ve dokuz boy dokuz irk bu kisilerin soyundan ortaya cikmistir Tengere Kayra Han Altaylilarin yani sira ve Yakutlar gibi bazi Sibiryali toplumlarin mitolojilerinde yuksek derecede bir tanri olarak saygi duyulur Altaylarin yaratilis efsanesinde dunyanin yaraticisi olarak gosterilir Kayra Han bu efsanede ayrica tum Gok Tengricilikte yeralti aleminin tanrisi olarak tanilan Erlik Han a ceza olarak yeralti aleminin tanrisi olma gorevini verir Bazen babasi Gok Tengri ile esdeger tutulur Ulgen Yer Tengri Mergen ve Kizagan adli dort oglu vardir Eski kaynaklarda verilen bilgilere gore Ulgen iyilik ve bagislayiciligini yani merhametini Kizagan intikamini ve cezasini yani ofkesini Mergen ise bilgelik ve hikmetini yani aklini temsil ederler Gorkemli bir varliga sahiptir Somut nitelemeler pek fazla yapilmamis ancak soyut yonu uzerinde daha cok durulmustur Ana ve Ata olarak hem eril hem disil yani notr olarak tanimlandigi kaynaklar mevcuttur Insan bicimli olarak pek fazla tasvir edilmez Kisi yeryuzunde yazi gokyuzunde gecirir Degisik renklerde yildirim caktirir Onun yildirimina carpilan kisi saman olur Bazi batili kaynaklarda Kuara Kugara olarak gecer Bu takdirde Urartulardaki ile baglantili gorunmektedir Bulgarlarda da bu isimle rastlanir Kugara Kogara nin Kayra Han ile farkli Tanrilar oldugunu one suren gorusler de vardir Ayrica Kayra Han ile Kara Han ayni kisi olarak nitelense de bu durum ses bilimsel ama yaygin bir yanlisliktir Cunku Kara sozcugu icerisinde daha cok olumsuz anlamlar barindirir Kara Han farkli bir mitolojik kisiliktir Oguz Han in babasidir Kara Han ile karistirilmamalidir Ayrica bakinizTurk mitolojisi Tengricilik Kara HanKaynakcaRoux J Paul 2011 Eski Turk Mitolojisi Ceviren M Yasar Saglam Ankara Bilge Su Alekseyev N Alekseyevic 2013 Turk Dilli Sibirya Halklarinin Samanizmi Ceviren Metin Ergun Konya Komen Yayinlari Anohin A Viktorovic 2006 Altay Samanligina Ait Materyaller Ceviren Zekeriya Karadavut and Jannet Meyermanova Konya Komen Yayinlari Cirkin Sergen 2019 Guney Sibirya Arkeolojisi ve Samanizm Istanbul Yapi Kredi Yayinlari Korkmaz Esat 2008 Ansiklopedik Eski Turk Inanclari ve Samanizm Terimleri Sozlugu Istanbul Anahtar Kitaplar Yayinevi Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Murat Uraz ISBN 9759792359Dipnotlar Yasar Coruhlu 2011 Turk Mitolojisinin Anahatlari Istanbul Kabalci Yayinevi Abdulkadir Inan Tarihte ve Bugun Samanizm TTK Yay II Baski Ankara 1972 Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 305 Kayrakan Ic baglantilarYaradilis Destani Altay Yaradilis DestaniDis baglantilarKayra Han 7 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kayrakan