Kays b. Sa'd b. Ubade el-Ensari el-Hazrecî (Arapça: قيس بن سعد, d. 603 - 658-659), Mısır valisi.
Kays bin Sa'd | |
---|---|
4. | |
Görev süresi 657 - 657 (6 ay) | |
Yerine geldiği | |
Yerine gelen | Mâlik el-Eşter |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 603 Medine |
Ölüm | 658-659 Medine |
Milliyeti | Arap |
Evlilik(ler) | |
Akraba(lar) | (kardeş) (kardeş) |
Çocuk(lar) | |
Ebeveyn(ler) | Sa'd bin Ubade (baba) (anne) |
Dini | İslam |
Askerî hizmeti | |
Takma adı | el-Ensarî |
Bağlılığı | Râşidîn Halifeliği Emevi Halifeliği |
Çatışma/savaşları | Mekke'nin fethi Tebük seferi Kadisiye Savaşı Nehrevan Savaşı Cemel Muharebesi Müslümanların Mısır'ı fethi Sıffin Muharebesi |
Kays bin Sa'd, diğer bir adıyla el-Ensari. Babası Sa'd bin Ubade tarafından küçük yaşta Muhammed'in hizmetine verildi. Fiziği ve zekası nedeniyle peygamberin güvenliğinin sağlanması için görevlendirildi. Yaklaşık 10 yıl Peygamber'in yanında kalan Kays bin Sa'd pek çok sayıda gazveye katıldı. Peygamberin vefatının ardından da pek çok savaşa katılmış olup, Halife Ali döneminde Mısır'a vali olmuştur.
Yaşamının son günlerinde Medine'ye gelip siyasetten uzak bir yaşam sürdürerek 658 veya 659 (Kimi kaynaklara göre 660) yılında öldü.
Ailesi
Kays bin Sa'd, Medine’de Hazrec kabilesine mensup bir ailedendi. Hazrec kabilesi, Yemen’de Marib seddinin yıkılmasıyla yaşanan Seyl el-Arim hadisesi üzerine kuzey yönünde göç ederek, Evs kabilesi ile birlikte Medine'ye yerleşmişlerdi.
Hazrec kabilesi bu aileyi, kendilerinin öncüleri ve efendileri olarak kabul ediyordu.
Babası Sa'd b. Ubade'nin ardından kabilesinin başına geçti.
Kişiliği
Görünüşü
Kays, iri cüsseli, uzun boylu, başı ufak ve yakışıklı biriydi. Ayrıca Kays, uzun boyundan dolayı eşeğe bindiği zaman ayakları yere sürtüyordu. Kays,kendisi bir köseydi.
Dehası
İmam Zühri, Arap dehalarından bahsederken bunların arasında Kays'ı da zikreder.
Cömertliği
Kays'tan bir adam otuz bin dinar borç almıştı. Adam Kays’tan almış olduğu borcu ödemeye geldiğinde, Kays adamdan bu parayı almayı reddetti ve ona şöyle dedi: “Biz bir kimseye bir şey verdiğimizde, verdiğimiz malı geri alan bir millet değiliz.
Kays b. Sa’d, mücahidlere sirayet eden bu açlığı gidermek için kesimlik deve aramaya başladı ve kesimlik deve satacak kişiye Medine’deki hurmalarını vereceğini taahhüt etti. Bunu duyan Ömer, Kays b. Sa’d’ın malı olmadığını mallarının tamamının babasının olduğunu ve bu yüzden Kays’ın borçlanıp böyle bir alışverişe girmek istemesini garip karşıladı ve bu alışverişe karşı çıktı. Kays b. Sa’d, bu aramanın sonunda Medine’deki hurmalara karşılık Cüheyneli bir adamdan beş kesimlik deve satın alma konusunda anlaştılar.
Edebi Yönü
Kays b. Sa’d tarafından söylenen şiirler gerek tarih gerekse edebiyat eserleri vasıtasıyla günümüze kadar gelmiştir.
Unvan ve künyeleri
Unvanı el-Ensarî olup; Ebû Fazl, Ebû Abdullah ve Abdülmelik olarak künyelenmiştir.
Ayrıca Şurtetu'l-Hamis terimi kendisine de kullanılmıştır.
Muhammed döneminde Kays bin Sa'd
Muhammed'in Medine'ye hicretinde daha genç olan Kays, babası Sa'd bin Ubade tarafından peygamberin hizmetine verildi. Zeka ve fiziği nedeniyle peygamberin korumalığını üstlenmişti.Muhammed'in terbiyesinde yetişen Kays, Tebük seferine, Mekke'nin fethine, Habat seriyyesine ve diğer pek çok gazveye katılmış olup Ensar'ın sancaktarlığını yapıyordu.
Veda Haccı'na da babası Sa'd bin Ubade ile katılmış olup, peygamberin emrinden çıkmamış ve duasına da mazhar olmuştur.
Halife Ömer döneminde Kays bin Sa'd
Mısır'ın fethi
Halife Ömer döneminde Amr bin As komutasındaki Mısır seferinde ve Mısır patriği Mukavkıs'a gönderilen heyette bulunuyordu.
Mukavkıs ile görüşen Kays, görüşmenin ardından oradan ayrılarak (644) olup bitenleri Amr bin As'a aktardı.
Halife Ali döneminde Kays bin Sa'd
Mısır'a vali oluşu
Halife Osman'ın şehid edilmesinin ardından h. 35 (655) Medine'de halife seçilen Ali iç karışıklıkların sebebini valiler olarak görmekteydi.
Bu nedenle sahabelerin ileri gelenleriyle yapılan toplantıda valilerin azledilmesi kararlaştırıldı.
H. 36 (656) yılında sefer ayında yeni valiler tayin edilmiştir.
Basra’ya, Kûfe’ye, Yemen’e, Şam'a, Kays bin Sa'd da Mısır’a vali tayin edildi.
Mısır'a vali olmasının ardından ailesi ile Mısır'a gitti ve orada Ali'nin kendisine verdiği mektubu okutturdu.
"Kays b. Sa’d b. Ubâde’yi size emîr olarak gönderdim. Onun veziri olun, iyi muamelede bulunun,halkın yerini alması, adâletin sağlanması için ona yardımcı olun. Ben de kendisine, Mısır halkına iyilikte bulunması için emir verdim"
Mısır valiliğinden azledilişi
Kays, Osman taraftarı oldukları bildirilen bir grup dışında Mısır’ın her tarafına otoritesini kabul ettirdi. Muhalifler de ona karşı savaşmayacaklarını bildirerek, kendilerine dokunulmamasını istediler. Kays da onlara sert davranmadı, istedikleri gibi hareket edebileceklerini söyledi. Fakat onun Osman taraftarlarına karşı takındığı bu ılımlı ve iyi niyetli tutum, Muaviye tarafından kullanıldı. Muaviye, Kays’ın Mısır valiliğine atanmasından son derece rahatsız olmuş; hemen kendisine bir mektup yazarak kendinden yana olmasını istemişti.
Muaviye, Kays’ı yanına çekmeyi başaramayınca Halife Ali ile arasını açmak için, Amr bin As’la birlikte Kays’a karşı bir plan kurmaktan geri kalmadı. Muaviye öncelikle Şamlıları uyararak, Kays b. Sa’d’ın aleyhine konuşmamalarını, ona karşı harp kışkırtıcılığı yapmamalarını istemişti. Onun kendi taraftarı olduğunu, ondan gizli mektuplar ve mesajlar aldığını, nitekim onun Mısır’daki Osman taraftarlarına iyi davranıp onların maaşlarını verdiğini, gereksinimlerini karşıladığını ve gönderdikleri elçilere iyi muamele ettiğini halka söyledi. Daha sonra kendisi tarafından yazılmış olan ve Kays’ın kendisine biat edip emrine bağlı olduğunu ifade eden sahte bir mektubu Şam halkına okudu. Irak’taki ve Medine’deki kendi taraftarlarına da gizlice mektuplar yazarak, Mısır valisinin kendinden yana olduğu söylentisini ortaya çıkardı. Kays ile ilgili bu tür haberler yayılıp duyulduktan sonra Iraklı ve Medinelilerin ileri gelenleri halifeye Kays’ın değiştiğini söyleyerek onu azletmesini istediler. Halife Ali, Kays’ın böyle bir şey yapmayacağını söyleyerek direndiyse de diğerleri bunda ısrarcı oldular. Israrlar ve yaşanan bazı olumsuzluklar, sıkıntılar sonucunda Halife Ali, Kays’ı görevden azletmek zorunda kaldı ve Kays'ı Mısır valiliğinden azletti. Buna rağmen Kays, Ali'nin taraftarı olmayı devam ettirdi.
Kimi kaynaklarda 4-6 ay veya 1 yıl Mısır'a valilik yaptığı söylenilmektedir.
Cemel Savaşında Kays bin Sa'd
Ali, Muaviye’nin itaata yanaşmaması üzerine, Şam üzerine sefer yapmaya karar verdi. Mısır valisi ’a mektup göndererek, Muâviye ile savaşmak üzere askerleri hazırlamasını emretti. Aynı şekilde, Kûfe valisi ile Basra valisi ’e aynı şekilde mektuplar göndermiştir.
Ali, önden Hasan, Abdullah bin Abbas, Ammar bin Yasir ve Kays bin Sa’d’ı (Mısır valisi olan Kays bu dönemde Medine’de Ali’nin yanında bulunuyordu) Kûfe valisi Ebu Mûsâ el-Eş’arî’nin yanına gönderdi. Ali’nin göndermiş olduğu bu önemli şahsiyetler Ebu Mûsâ’nın askeri yardım etmesi konusunda kendisine telkinde bulundular. Kays bin Sa’d, Ebu Mûsâ el-Eş’arî’nin isteksiz olduğunu gördüğünde, Kûfe halkına şu konuşmayı yaptı:
“Ey insanlar! Eğer şûra ehli, Hz. Ali’yi halîfe tayin ettiyse, sizlerin onun yanında yer almanızı istemesi Hz. Ali’nin hakkıdır. Hz. Ali’nin hilâfetini tanımayan kişilerle savaşmak helaldir. Nitekim buna delil olarak da, Talha ve Zübeyr kendi arzularıyla biat ettikten sonra, kıskançlıkları yüzünden ondan vazgeçmeleridir. Bu yüzden Ensâr ve Muhacir olarak sizlere geldik.”
Sıffin Savaşında Kays bin Sa'd
Ali, kendisine biata yanaşmayan, üstelik kendisine karşı Şam halkını kışkırtan Muaviye üzerine sefer düzenlemeye karar verdiğinde, kendisiyle birlikte hareket eden Ensar ve Muhacir’in ileri gelenlerini toplayarak bu düşüncesini onlarla istişare etti.
Karşılıklı anlaşma girişimleri de başarısız olunca artık savaş kaçınılmaz olmuştu.
Halife Ali, ordusunu düzene koyduktan sonra peygamber sancağını çıkararak Kays bin Sa’d'ın eline verdi. Bu sancak İslam peygamberinin irtihalinden sonra ilk defa çıkarılmış ve Müslümanlar bunu görünce duygulanmışlardı.
Kays, bu savaşta yiğitiliği ve şiirleriyle Muaviye ve taraftarlarını kışkırtıyordu.
Sıffin'de büyük başarı gösteren Halife Ali, Muaviye'nin mızraklara Kur'an nüshası batırması nedeniyle Hakem Olayı meydana gelmişti. Bunun sonucunda Ali, halifelikten azledilerek halifeliğe Muaviye getirildi.
Nehrevan Savaşında Kays bin Sa'd
Ali halifelikten azledilişinin ardından Haricilerin çıkardığı sorun ve karışıklıklar, fesatlıklar nedeniyle üzerlerine sefer düzenlemek zorunda kalmıştı.
İki ordu 'da karşılaştı. Ali, kendi ordusunun sağ kuvvetlerine Hucr bin Adiy’i, sol kuvvetlerin başına ’i’yi, süvarilerin başına Ebu Eyyup el-Ensari’yi, piyadelerin başına ’yi, yedi yüz veya sekiz yüz kişiden oluşan Medinelilerin üzerine de Kays bin Sa’d’ı komutan olarak tayin etti.
Hariciler Nehrevan'da büyük bir yenilgiye uğradı ve birçok kumandanı öldürüldü.
Nehrevan’dan sonra Şam üzerine yürüme düşüncesinde olan Ali, taraftarlarının ağırdan almaları, gönülsüz bulunmaları nedeniyle bunu gerçekleştiremeyince, Kûfe’ye yerleşti. Kays bin Sa’d da, Ali şehit edilinceye kadar Kûfe’de kaldı.
İmam Hasan döneminde Kays bin Sa'd
Hasan'a biat
Ali’nin şehit edilmesi üzerine Hasan’a ilk biat eden Kays oldu ve bundan sonra da onun yanında yer aldı.
Muaviye ile mücadele
Muaviye bin Ebî Süfyân’la aralarında geçen yazışmalardan olumlu bir sonuç alamayan Hasan, Şam üzerine yürüme kararına vardı. Ordusunu hazırlayan Hasan, on iki bin kişilik öncü birliğinin başına Kays b. Sa’d’ı görevlendirdi.
Mücadeler uzun sürüp, ayrıca ordunun isteksizliği ve karışıklıklar nedeniyle sonuç alamayınca Hasan halifelikten feragat etmeye karar verdi.
Muaviye'ye biat
Muaviye, Kays’ın da kendisine biat etmesini istemişse de o, Hüseyin gibi bunu kabul etmiyordu. Bunun üzerine Hüseyin tarafından ikna edilen Kays da biat ederek, Muaviye’nin halifeliğini tanımış oluyordu. Kays için bundan sonra memleketi Medine’ye dönmekten başka bir yol kalmamıştı.
Ölümü
Muaviye'ye biat ettikten sonra memleketi Medine'ye yerleşti ve orada öldü. Kimi kaynaklara göre daha sonra Tiflis'e yerleşerek orada ölmüştür.
Kaynakça
- ^ İbn Kuteybe, el-Meârif, (trc. Hasan Ege), s. 116, İstanbul, t.y.
- ^ İbn Sa’d, Tabakât, VIII, 249, Beyrut, t.y.
- ^ İbn Hazm, Cemheru Ensâbi’l-Arab, (nşr. E. Levi Provençal), Mısır, s. 366.
- ^ İbnü’l-Hatîb, el-İhâta fi Ahbâri Târîhi Gırnata, s. 92
- ^ Kalkaşandî Ahmet b. Ali (821/1418), -Subhu’l-A’şa fî Sınâati’l-İnşa(şrh. ve thk. Muhammed Huseyn Şemsüddin), Beyrut, 1987
- ^ Talat Koçyiğit, Hadis Târihi, s. 678, Ankara 1997
- ^ Vakıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer (207/823), -Kitabü’l-Meğâzî, (nşr. M. Jones), III, 1095, Beyrut, 1984.
- ^ İBN ASÂKİR, Ebu’l- Kasım Ali b. el- Hasan (751/1175), -Tarihu Medîneti Dımaşk, ( nşr. Ali Şîrî),XX, 258, Beyrut, 1996.
- ^ İbn Sa’d, Muhammed (230/845), -et-Tabakâtü’l-Kübrâ,VIII, 373, Beyrut, trs.
- ^ İBN Tağriberdî, Ebu’l-Mehasin Cemalüddin Yûsuf (874/1469), -en-Nücûmü’z-Zahire fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, I, 95, Kahire, 1929- 1949.
- ^ İbnü'l Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali Muhammed, Sıfatü’s-Safve, (nşr. Mahmud Fâhûrî-Muhammed Kal’acî), I, 75, Beyrut,1979.
- ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, IV, 425, byy., 1970.
- ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân , -Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ’ (nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr.), III,103, Beyrut, 1985.
- ^ a b Abdülhalık Bakır, Kays b. Sa’d, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 93. 12 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Haziran 2022.
- ^ a b İdris ÇETİN, Sa'd bin Ubade (r.a)'nın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri, s. 9-14, Sivas, 2019 (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
- ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed b. Muâz b. Ma’bed el-Büstî, Kitâbu’s-Sıkât, tashîh, Abdulhalık el-Efgânî, Haydarâbâd 1393/1973. s. 339
- ^ Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. Yâkûb , Tecâribü’l-Ümem, (thk. Kâsım Emâni), I, 105, Tahran, 1379/2001.
- ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), II, 280, Dimaşk, 2006.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr , Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl), IV, 549, Beyrut, trs.
- ^ İbnü'l Esîr ,, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed , -el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 269 ,Beyrut, 1965,
- ^ Nüveyrî, Ahmed b. Abdilvehhâb , -Nihâyetü’l-Ereb fi Fünûnî’l-Edeb, I-XVIII, Kahire, tsz., (Vezerâtü’s Sekafe ve’l-İrşâd), (nşr. Muhammed Rıf’at Fettullah),XX, 192, Kahire, 1975-85.
- ^ Suyutî, Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr , -Hüsnü’l-Muhadara fî Tarihi Mısır ve’l-Kahire, I, 582,Mısır, 1967.
- ^ a b Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), XX, 184, Dimaşk, 2006.
- ^ Halife B. Hayyat, Kitâbu’t-Tabakât, (thk.Ekrem Ziya el- Ömerî),s. 227, Riyad, 1982,
- ^ el-Hatîb el-Bağdadî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali (, -Tarihu Bağdâd, I, 179, Beyrut, trs.
- ^ İbn Abdilber, İbn Ömer b. Yûsuf b. Abdillah b. Muhammed , el-İstî’âb fî Ma’rifeti’l- Ashâb, III, 1290, Kahire, trs
- ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, IV, 426, byy, 1970.
- ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân , -Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ’ (nşr. Şuayb el-Arnaût v.dğr.), III,112, Beyrut, 1985.
- ^ İbn Asakîr, Ebu’l- Kasım Ali b. el- Hasan , Tarihu Medîneti Dımaşk, ( nşr. Ali Şîrî),XLIX, 403, Beyrut, 1996.
- ^ İbn Hacer, Şihabuddin Ahmed b. Ali el-Eskalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, III, 239, Mısır, 1939.
- ^ "Sebe' Suresi 16. Ayet". www.kuranmeali.com. 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ "Arim seli". 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. Şuayb el Arnaudî, Beyrut 1992, s.57
- ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, Beyrut 1990, III, 85
- ^ Cevad Ali, el-Mufassal Fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, Beyrut 1968-72, s. 904
- ^ Kehhâle, Ömer Rıza Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut (t.y), I, 342
- ^ Neşet Çağatay, İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara 1957, s. 51, 83.
- ^ a b c . 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ a b c d KURT, MEHMET (2021). SA’D B. UBÂDE VE KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ MÜCADELESİ (PDF). ANKARA. ss. 100-104. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022.
- ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 87 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 91 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 100-102 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Daly, MW ve Carl F. Petry, ed. Mısır Cambridge Tarihi. Birleşik Krallık: Cambridge UP, 1998. Yazdır. ISBN 0521471370 s. 68. 13 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya , Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), XX, 183, Dimaşk, 2006.
- ^ "Şurtetu'l-Hamis - Wikipedia". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022.
- ^ İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 688, Beyrut 1412/1992.
- ^ İbnü’l-Cezvî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Sıfatu’s-Safve, tahkîk, Mahmûd Fâhûrî, I, 75, Beyrut ,1406/1986.
- ^ İbnü’ül-Esîr, Üsdü’l-Gâbe, IV, 425, Beyrut, 1965.
- ^ Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, III, 103.Beyrut 1985.
- ^ İbn Abdilberr, el-İstî’âb fi Ma’rifeti’l-Ashâb,, III, 1289, Kahire, trs.
- ^ Belâzurî, Ensâbü’l-Eşrâf, (thk. Mahmud Ferdus el-Azem), XX, 184, Dımaşk, 2004.
- ^ İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Gâbe fî Marifeti’s-Sahâbe, IV, 124 Beyrut ,1989.
- ^ İbn Tağribirdî, Yusuf b. Abdullah ez-Zahirî, en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûki Mısır ve’l-Kahire, I, 95, Mısır t.95
- ^ İbn Manzur el-Ifrîkî, Muhtasar Târîhu Dımaşk, s. 1275, Beyrut, 1998.
- ^ Ya'kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer, -Târîhu’l-Ya’kûbî, II, 148, Beyrut, trs.
- ^ Makrizî, Takıyyuddin Ahmed ,Hıtat, I, 288, Beyrut, trs.
- ^ Vakidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Fütûhu’ş-Şâm, II, 29-30 Mısır, 1373/1.995.
- ^ Vakidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Fütûhu’ş-Şâm, II, 30-31 Mısır, 1373/1.995.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr , Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl), IV, 427, Beyrut, trs.
- ^ Mes'udî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn, -Mürûcü’z-Zeheb ve Me’ âdinü’l-Cevher, (nşr. M. Muhyiddin Abdilhamid), II, 359, Mısır, 1958.
- ^ İbnü'l Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed , el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 190, Beyrut, 1965,
- ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ , -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 237-238 Beyrut, 1407,
- ^ Mahmûd Şâkir, -Hz. Âdem’den Bugüne İslâm Tarihî, (cev. Mehmet S. Kahraman), III, 18-19, byy. 1993.
- ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ , -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 240, Beyrut, 1407,
- ^ Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Ensâbu’l Eşraf, tahkîk, M. Hamidullah, Mısır 1959, s. 161
- ^ Mes’udî, Ebu’l Hasan Ali b. El-Hüseyin, et-Tenbîh ve’l-İşraf, tahkîk, A. İsmail es-Sâvî, Kahire1938, s. 255
- ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ebî Hatim (354/965) s. 525-526, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1987.
- ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ, -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VII, 240, Beyrut, 1407,
- ^ Seyf b. Ömer el-Esedî ( 200/815), -el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel, (nşr. Ahmed Râtib Armûş), s.246 Beyrut, 1986
- ^ Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd (282/895), el-Ahbâru’t-Tıvâl, (nşr. Abdülmün’im Âmir), s. 141 Kahire, 1960.
- ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ebî Hatim (354/965) s. 526, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1987.
- ^ a b el-Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir, Takiyuddîn, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, s. 1074 Beyrut, 1418.
- ^ Ahmet Akbulut, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkileri, s. 230, İstanbul, 1992.
- ^ Kenan Ayar, Sahabe Dönemi İktidar Mücadelesinde Arap Dâhilerinden Kays b. Sa’d, OMÜİFD, nr. 20-21, s. 142, Samsun, 2005.
- ^ Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Fütûhu’l-Buldân,, nşr. A.Enis et-Tabba’-Ö. Enis et Tabba’, s. 319, Beyrut ,1987.
- ^ İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fadl Ahmed, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, III, 249, Mısır 1328.
- ^ ez-Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. Şuayb el-Arnaudî, s. 285, Beyrut 1992.
- ^ el-Makrizî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir, Takiyuddîn, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, s. 1074 ,Beyrut, 1418.
- ^ Seyf b. Ömer el-Esedî ( 200/815), -el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel, (nşr. Ahmed Râtib Armûş), s. 251, Beyrut, 1987.
- ^ Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd (282/895),-el-Ahbâru’t-Tıvâl, (nşr. Abdülmün’im Âmir), s. 145, Kahire, 1960.
- ^ İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), -el-İmame ve’s-Siyâse, (Tâhâ Muhammed ez-Zeynî), I, 63-64 Beyrut, trs.
- ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 92, Kahire, 1962.
- ^ İbn A'sem, Ebû Muhammed b. Ahmed (245/926), -Kitâbu’l- Fütûh, I, 559, Beyrut, 1986.
- ^ Halîfe b. Hayyât el-Usfurî, Târîh, nşnr. Süheyl Zekkâr, s. 144, Beyrut 1414/1992.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, V, 599-601, Beyrut, t.y.
- ^ İbn Manzur el-Ifrîkî, Muhtasar Târîhu Dımaşk, alwaraq. net. s. 688, Beyrut, 1998.
- ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 477-478, Kahire, 1962.
- ^ İbn A'sem, Ebû Muhammed b. Ahmed (245/926), -Kitâbu’l- Fütûh, II, 110 Beyrut, 1986.
- ^ Minkarî, Nasr b. Müzâhim (212/827), -Vak’atü’s-Sıffîn, (nşr. Abdüsselam Harun), s. 544-545, Kahire, 1962.
- ^ Mes'udî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn (345/959), Mürûcü’z-Zeheb ve Me’ âdinü’l-Cevher, (nşr. M. Muhyiddin Abdilhamid), II, 412, Mısır, 1958.
- ^ Makdisî, Mutahhar b. Tâhir (355/964), -Kitabü’l-Bed’ ve’t-Târih, V, 229, Beyrut, trs.
- ^ Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (748/1347) -Tarihu’l İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşahir ve A’lam, (thk. Ömer Abdülselam Tedmüri),III, 552, Beyrut, 1987
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), - Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülû, (nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl),V, 78, Beyrut, trs.
- ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 268, İstanbul, 2014.
- ^ Muhammed Rızâ, el-İmam Ali b. Tâlib, s. 239,Beyrut (t.y)
- ^ İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1232), -el-Kâmil fî’t-Târih, (nşr.C.J. Tomberg ), III, 339-340, Beyrut, 1965.
- ^ İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed (808/1405), -Kitâbu’l-İber ve Dîvâni’l-Mübtedei ve’l-Haber, II, 179, Beyrut, 1971.
- ^ İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), -el-İmame ve’s-Siyâse, (Tâhâ Muhammed ez-Zeynî), I, 128, Beyrut, trs.
- ^ İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ (774/1372), -el-Bidâye ve’n-Nihâye, VIII, 299, Beyrut, 1407.
- ^ Belazurî, Ahmed b. Yahya (279/892), -Ensâbu’l-Eşraf, (thk.Mahmud Ferdus el-Azemi), II, 265, Dimaşk, 2006.
- ^ İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, AbdulkadirAtâ-Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 688 ,Beyrut 1412/1992.
- ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 368, İstanbul, 2014.
- ^ Fayda, Mustafa, Hulefây-ı Râşidîn Devri, Kubbealtı, s. 369, İstanbul, 2014.
- ^ a b c İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, Üsdü’l-Gâbe fî Marifeti’s-Sahâbe, IV, 126. Beyrut, 1989.
- ^ Halîfe b. Hayât, Ebû Amr el-Usfurî, el-Basrî, Tabakâtu Halîfe b. Hayât, nşr. Süheyl Zekkâr, s. 150 ,1993.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 73, Beyrut.
- ^ a b İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Ümemi ve’l-Mülûk, Tahkîk, AbdulkadirAtâ-Mustafâ Abddulkadir Atâ, s. 629, Beyrut, 1992.
- ^ İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 284 ,Beyrut ,1986.
- ^ a b İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 289 ,Beyrut ,1986.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 74, Beyrut.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 290, Beyrut.
- ^ Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, VI, 79, Beyrut.
- ^ İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed, Kitâbu’l-Fütûh, III, 294 ,Beyrut ,1986.
- ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, V, 206. Beyrut 1990.
- ^ İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed b. Muâz b. Ma’bed el-Büstî, Kitâbu’s-Sıkât, tashîh, Abdulhalık el-Efgânî, Haydarâbâd, s. 339 ,1973.
- ^ İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’t-Tehzîb, Haydarâbâd, s. 1297, 1326/1905
- ^ KURT, MEHMET (2021). SA’D B. UBÂDE VE KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ MÜCADELESİ (PDF). ANKARA. ss. 125-127. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kays b Sa d b Ubade el Ensari el Hazreci Arapca قيس بن سعد d 603 658 659 Misir valisi Kays bin Sa d4 Gorev suresi 657 657 6 ay Yerine geldigiYerine gelen Malik el EsterKisisel bilgilerDogum 603 MedineOlum 658 659 MedineMilliyeti ArapEvlilik ler Akraba lar kardes kardes Cocuk lar Ebeveyn ler Sa d bin Ubade baba anne Dini IslamAskeri hizmetiTakma adi el EnsariBagliligi Rasidin Halifeligi Emevi HalifeligiCatisma savaslari Mekke nin fethi Tebuk seferi Kadisiye Savasi Nehrevan Savasi Cemel Muharebesi Muslumanlarin Misir i fethi Siffin Muharebesi Kays bin Sa d diger bir adiyla el Ensari Babasi Sa d bin Ubade tarafindan kucuk yasta Muhammed in hizmetine verildi Fizigi ve zekasi nedeniyle peygamberin guvenliginin saglanmasi icin gorevlendirildi Yaklasik 10 yil Peygamber in yaninda kalan Kays bin Sa d pek cok sayida gazveye katildi Peygamberin vefatinin ardindan da pek cok savasa katilmis olup Halife Ali doneminde Misir a vali olmustur Yasaminin son gunlerinde Medine ye gelip siyasetten uzak bir yasam surdurerek 658 veya 659 Kimi kaynaklara gore 660 yilinda oldu AilesiKays bin Sa d Medine de Hazrec kabilesine mensup bir ailedendi Hazrec kabilesi Yemen de Marib seddinin yikilmasiyla yasanan Seyl el Arim hadisesi uzerine kuzey yonunde goc ederek Evs kabilesi ile birlikte Medine ye yerlesmislerdi Hazrec kabilesi bu aileyi kendilerinin onculeri ve efendileri olarak kabul ediyordu Babasi Sa d b Ubade nin ardindan kabilesinin basina gecti KisiligiGorunusu Kays iri cusseli uzun boylu basi ufak ve yakisikli biriydi Ayrica Kays uzun boyundan dolayi esege bindigi zaman ayaklari yere surtuyordu Kays kendisi bir koseydi Dehasi Imam Zuhri Arap dehalarindan bahsederken bunlarin arasinda Kays i da zikreder Comertligi Kays tan bir adam otuz bin dinar borc almisti Adam Kays tan almis oldugu borcu odemeye geldiginde Kays adamdan bu parayi almayi reddetti ve ona soyle dedi Biz bir kimseye bir sey verdigimizde verdigimiz mali geri alan bir millet degiliz Kays b Sa d mucahidlere sirayet eden bu acligi gidermek icin kesimlik deve aramaya basladi ve kesimlik deve satacak kisiye Medine deki hurmalarini verecegini taahhut etti Bunu duyan Omer Kays b Sa d in mali olmadigini mallarinin tamaminin babasinin oldugunu ve bu yuzden Kays in borclanip boyle bir alisverise girmek istemesini garip karsiladi ve bu alisverise karsi cikti Kays b Sa d bu aramanin sonunda Medine deki hurmalara karsilik Cuheyneli bir adamdan bes kesimlik deve satin alma konusunda anlastilar Edebi Yonu Kays b Sa d tarafindan soylenen siirler gerek tarih gerekse edebiyat eserleri vasitasiyla gunumuze kadar gelmistir Unvan ve kunyeleriUnvani el Ensari olup Ebu Fazl Ebu Abdullah ve Abdulmelik olarak kunyelenmistir Ayrica Surtetu l Hamis terimi kendisine de kullanilmistir Muhammed doneminde Kays bin Sa dMuhammed in Medine ye hicretinde daha genc olan Kays babasi Sa d bin Ubade tarafindan peygamberin hizmetine verildi Zeka ve fizigi nedeniyle peygamberin korumaligini ustlenmisti Muhammed in terbiyesinde yetisen Kays Tebuk seferine Mekke nin fethine Habat seriyyesine ve diger pek cok gazveye katilmis olup Ensar in sancaktarligini yapiyordu Veda Hacci na da babasi Sa d bin Ubade ile katilmis olup peygamberin emrinden cikmamis ve duasina da mazhar olmustur Halife Omer doneminde Kays bin Sa dMisir in fethi Halife Omer doneminde Amr bin As komutasindaki Misir seferinde ve Misir patrigi Mukavkis a gonderilen heyette bulunuyordu Mukavkis ile gorusen Kays gorusmenin ardindan oradan ayrilarak 644 olup bitenleri Amr bin As a aktardi Halife Ali doneminde Kays bin Sa dMisir a vali olusu Halife Osman in sehid edilmesinin ardindan h 35 655 Medine de halife secilen Ali ic karisikliklarin sebebini valiler olarak gormekteydi Bu nedenle sahabelerin ileri gelenleriyle yapilan toplantida valilerin azledilmesi kararlastirildi H 36 656 yilinda sefer ayinda yeni valiler tayin edilmistir Basra ya Kufe ye Yemen e Sam a Kays bin Sa d da Misir a vali tayin edildi Misir a vali olmasinin ardindan ailesi ile Misir a gitti ve orada Ali nin kendisine verdigi mektubu okutturdu Kays b Sa d b Ubade yi size emir olarak gonderdim Onun veziri olun iyi muamelede bulunun halkin yerini almasi adaletin saglanmasi icin ona yardimci olun Ben de kendisine Misir halkina iyilikte bulunmasi icin emir verdim Misir valiliginden azledilisi Kays Osman taraftari olduklari bildirilen bir grup disinda Misir in her tarafina otoritesini kabul ettirdi Muhalifler de ona karsi savasmayacaklarini bildirerek kendilerine dokunulmamasini istediler Kays da onlara sert davranmadi istedikleri gibi hareket edebileceklerini soyledi Fakat onun Osman taraftarlarina karsi takindigi bu ilimli ve iyi niyetli tutum Muaviye tarafindan kullanildi Muaviye Kays in Misir valiligine atanmasindan son derece rahatsiz olmus hemen kendisine bir mektup yazarak kendinden yana olmasini istemisti Muaviye Kays i yanina cekmeyi basaramayinca Halife Ali ile arasini acmak icin Amr bin As la birlikte Kays a karsi bir plan kurmaktan geri kalmadi Muaviye oncelikle Samlilari uyararak Kays b Sa d in aleyhine konusmamalarini ona karsi harp kiskirticiligi yapmamalarini istemisti Onun kendi taraftari oldugunu ondan gizli mektuplar ve mesajlar aldigini nitekim onun Misir daki Osman taraftarlarina iyi davranip onlarin maaslarini verdigini gereksinimlerini karsiladigini ve gonderdikleri elcilere iyi muamele ettigini halka soyledi Daha sonra kendisi tarafindan yazilmis olan ve Kays in kendisine biat edip emrine bagli oldugunu ifade eden sahte bir mektubu Sam halkina okudu Irak taki ve Medine deki kendi taraftarlarina da gizlice mektuplar yazarak Misir valisinin kendinden yana oldugu soylentisini ortaya cikardi Kays ile ilgili bu tur haberler yayilip duyulduktan sonra Irakli ve Medinelilerin ileri gelenleri halifeye Kays in degistigini soyleyerek onu azletmesini istediler Halife Ali Kays in boyle bir sey yapmayacagini soyleyerek direndiyse de digerleri bunda israrci oldular Israrlar ve yasanan bazi olumsuzluklar sikintilar sonucunda Halife Ali Kays i gorevden azletmek zorunda kaldi ve Kays i Misir valiliginden azletti Buna ragmen Kays Ali nin taraftari olmayi devam ettirdi Kimi kaynaklarda 4 6 ay veya 1 yil Misir a valilik yaptigi soylenilmektedir Cemel Savasinda Kays bin Sa d Ali Muaviye nin itaata yanasmamasi uzerine Sam uzerine sefer yapmaya karar verdi Misir valisi a mektup gondererek Muaviye ile savasmak uzere askerleri hazirlamasini emretti Ayni sekilde Kufe valisi ile Basra valisi e ayni sekilde mektuplar gondermistir Ali onden Hasan Abdullah bin Abbas Ammar bin Yasir ve Kays bin Sa d i Misir valisi olan Kays bu donemde Medine de Ali nin yaninda bulunuyordu Kufe valisi Ebu Musa el Es ari nin yanina gonderdi Ali nin gondermis oldugu bu onemli sahsiyetler Ebu Musa nin askeri yardim etmesi konusunda kendisine telkinde bulundular Kays bin Sa d Ebu Musa el Es ari nin isteksiz oldugunu gordugunde Kufe halkina su konusmayi yapti Ey insanlar Eger sura ehli Hz Ali yi halife tayin ettiyse sizlerin onun yaninda yer almanizi istemesi Hz Ali nin hakkidir Hz Ali nin hilafetini tanimayan kisilerle savasmak helaldir Nitekim buna delil olarak da Talha ve Zubeyr kendi arzulariyla biat ettikten sonra kiskancliklari yuzunden ondan vazgecmeleridir Bu yuzden Ensar ve Muhacir olarak sizlere geldik Siffin Savasinda Kays bin Sa d Ali kendisine biata yanasmayan ustelik kendisine karsi Sam halkini kiskirtan Muaviye uzerine sefer duzenlemeye karar verdiginde kendisiyle birlikte hareket eden Ensar ve Muhacir in ileri gelenlerini toplayarak bu dusuncesini onlarla istisare etti Karsilikli anlasma girisimleri de basarisiz olunca artik savas kacinilmaz olmustu Halife Ali ordusunu duzene koyduktan sonra peygamber sancagini cikararak Kays bin Sa d in eline verdi Bu sancak Islam peygamberinin irtihalinden sonra ilk defa cikarilmis ve Muslumanlar bunu gorunce duygulanmislardi Kays bu savasta yigitiligi ve siirleriyle Muaviye ve taraftarlarini kiskirtiyordu Siffin de buyuk basari gosteren Halife Ali Muaviye nin mizraklara Kur an nushasi batirmasi nedeniyle Hakem Olayi meydana gelmisti Bunun sonucunda Ali halifelikten azledilerek halifelige Muaviye getirildi Nehrevan Savasinda Kays bin Sa d Ali halifelikten azledilisinin ardindan Haricilerin cikardigi sorun ve karisikliklar fesatliklar nedeniyle uzerlerine sefer duzenlemek zorunda kalmisti Iki ordu da karsilasti Ali kendi ordusunun sag kuvvetlerine Hucr bin Adiy i sol kuvvetlerin basina i yi suvarilerin basina Ebu Eyyup el Ensari yi piyadelerin basina yi yedi yuz veya sekiz yuz kisiden olusan Medinelilerin uzerine de Kays bin Sa d i komutan olarak tayin etti Hariciler Nehrevan da buyuk bir yenilgiye ugradi ve bircok kumandani olduruldu Nehrevan dan sonra Sam uzerine yurume dusuncesinde olan Ali taraftarlarinin agirdan almalari gonulsuz bulunmalari nedeniyle bunu gerceklestiremeyince Kufe ye yerlesti Kays bin Sa d da Ali sehit edilinceye kadar Kufe de kaldi Imam Hasan doneminde Kays bin Sa dHasan a biat Ali nin sehit edilmesi uzerine Hasan a ilk biat eden Kays oldu ve bundan sonra da onun yaninda yer aldi Muaviye ile mucadele Muaviye bin Ebi Sufyan la aralarinda gecen yazismalardan olumlu bir sonuc alamayan Hasan Sam uzerine yurume kararina vardi Ordusunu hazirlayan Hasan on iki bin kisilik oncu birliginin basina Kays b Sa d i gorevlendirdi Mucadeler uzun surup ayrica ordunun isteksizligi ve karisikliklar nedeniyle sonuc alamayinca Hasan halifelikten feragat etmeye karar verdi Muaviye ye biat Muaviye Kays in da kendisine biat etmesini istemisse de o Huseyin gibi bunu kabul etmiyordu Bunun uzerine Huseyin tarafindan ikna edilen Kays da biat ederek Muaviye nin halifeligini tanimis oluyordu Kays icin bundan sonra memleketi Medine ye donmekten baska bir yol kalmamisti OlumuMuaviye ye biat ettikten sonra memleketi Medine ye yerlesti ve orada oldu Kimi kaynaklara gore daha sonra Tiflis e yerleserek orada olmustur Kaynakca Ibn Kuteybe el Mearif trc Hasan Ege s 116 Istanbul t y Ibn Sa d Tabakat VIII 249 Beyrut t y Ibn Hazm Cemheru Ensabi l Arab nsr E Levi Provencal Misir s 366 Ibnu l Hatib el Ihata fi Ahbari Tarihi Girnata s 92 Kalkasandi Ahmet b Ali 821 1418 Subhu l A sa fi Sinaati l Insa srh ve thk Muhammed Huseyn Semsuddin Beyrut 1987 Talat Kocyigit Hadis Tarihi s 678 Ankara 1997 Vakidi Ebu Abdillah Muhammed b Omer 207 823 Kitabu l Megazi nsr M Jones III 1095 Beyrut 1984 IBN ASAKIR Ebu l Kasim Ali b el Hasan 751 1175 Tarihu Medineti Dimask nsr Ali Siri XX 258 Beyrut 1996 Ibn Sa d Muhammed 230 845 et Tabakatu l Kubra VIII 373 Beyrut trs IBN Tagriberdi Ebu l Mehasin Cemaluddin Yusuf 874 1469 en Nucumu z Zahire fi Muluki Misir ve l Kahire I 95 Kahire 1929 1949 Ibnu l Cevzi Cemaluddin Ebu l Ferec Abdurrahman b Ali Muhammed Sifatu s Safve nsr Mahmud Fahuri Muhammed Kal aci I 75 Beyrut 1979 Ibnu l Esir Izzuddin Ebu l Hasan Ali b Muhammed Usdu l Gabe fi Ma rifeti s Sahabe IV 425 byy 1970 Zehebi Semseddin Muhammed b Ahmed b Osman Siyeru A lami n Nubela nsr Suayb el Arnaut v dgr III 103 Beyrut 1985 a b Abdulhalik Bakir Kays b Sa d TDV Islam Ansiklopedisi C 25 s 93 12 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Haziran 2022 a b Idris CETIN Sa d bin Ubade r a nin Hayati ve Siyasi Faaliyetleri s 9 14 Sivas 2019 PDF Erisim tarihi 4 Temmuz 2022 Ibn Hibban Muhammed b Ahmed b Muaz b Ma bed el Busti Kitabu s Sikat tashih Abdulhalik el Efgani Haydarabad 1393 1973 s 339 Miskeveyh Ebu Ali Ahmed b Muhammed b Yakub Tecaribu l Umem thk Kasim Emani I 105 Tahran 1379 2001 Belazuri Ahmed b Yahya Ensabu l Esraf thk Mahmud Ferdus el Azemi II 280 Dimask 2006 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Mulu nsr Muhammed Ebu l Fadl IV 549 Beyrut trs Ibnu l Esir Izzuddin Ebu l Hasan Ali b Muhammed el Kamil fi t Tarih nsr C J Tomberg III 269 Beyrut 1965 Nuveyri Ahmed b Abdilvehhab Nihayetu l Ereb fi Fununi l Edeb I XVIII Kahire tsz Vezeratu s Sekafe ve l Irsad nsr Muhammed Rif at Fettullah XX 192 Kahire 1975 85 Suyuti Celaleddin Abdurrahman b Ebi Bekr Husnu l Muhadara fi Tarihi Misir ve l Kahire I 582 Misir 1967 a b Belazuri Ahmed b Yahya Ensabu l Esraf thk Mahmud Ferdus el Azemi XX 184 Dimask 2006 Halife B Hayyat Kitabu t Tabakat thk Ekrem Ziya el Omeri s 227 Riyad 1982 el Hatib el Bagdadi Ebu Bekir Ahmed b Ali Tarihu Bagdad I 179 Beyrut trs Ibn Abdilber Ibn Omer b Yusuf b Abdillah b Muhammed el Isti ab fi Ma rifeti l Ashab III 1290 Kahire trs Ibnu l Esir Izzuddin Ebu l Hasan Ali b Muhammed Usdu l Gabe fi Ma rifeti s Sahabe IV 426 byy 1970 Zehebi Semseddin Muhammed b Ahmed b Osman Siyeru A lami n Nubela nsr Suayb el Arnaut v dgr III 112 Beyrut 1985 Ibn Asakir Ebu l Kasim Ali b el Hasan Tarihu Medineti Dimask nsr Ali Siri XLIX 403 Beyrut 1996 Ibn Hacer Sihabuddin Ahmed b Ali el Eskalani el Isabe fi Temyizi s Sahabe III 239 Misir 1939 Sebe Suresi 16 Ayet www kuranmeali com 14 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Arim seli 1 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Zehebi Semsuddin Muhammed b Ahmed Siyeru A lam en Nubela nsr Suayb el Arnaudi Beyrut 1992 s 57 Zirikli Hayreddin el A lam Beyrut 1990 III 85 Cevad Ali el Mufassal Fi Tarihi l Arab Kable l Islam Beyrut 1968 72 s 904 Kehhale Omer Riza Mu cemu l Muellifin Beyrut t y I 342 Neset Cagatay Islam dan Once Arap Tarihi ve Cahiliye Cagi Ankara 1957 s 51 83 a b c 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Haziran 2022 a b c d KURT MEHMET 2021 SA D B UBADE VE KAYS B SA D IN HAYATI VE SIYASI MUCADELESI PDF ANKARA ss 100 104 Erisim tarihi 28 Haziran 2022 Ramazan DENIZ HZ ALI NIN MISIR VALISI KAYS B SA D IN HAYATI VE SIYASI KISILIGI s 87 Izmir 2007 PDF Erisim tarihi 23 Haziran 2022 Ramazan DENIZ HZ ALI NIN MISIR VALISI KAYS B SA D IN HAYATI VE SIYASI KISILIGI s 91 Izmir 2007 PDF Erisim tarihi 23 Haziran 2022 Ramazan DENIZ HZ ALI NIN MISIR VALISI KAYS B SA D IN HAYATI VE SIYASI KISILIGI s 100 102 Izmir 2007 PDF Erisim tarihi 23 Haziran 2022 Daly MW ve Carl F Petry ed Misir Cambridge Tarihi Birlesik Krallik Cambridge UP 1998 Yazdir ISBN 0521471370 s 68 13 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Belazuri Ahmed b Yahya Ensabu l Esraf thk Mahmud Ferdus el Azemi XX 183 Dimask 2006 Surtetu l Hamis Wikipedia 17 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Haziran 2022 Ibnu l Cevzi Cemaleddin Ebu l Ferec Abdurrahman b Ali b Muhammed el Muntazam fi Tarihi l Umemi ve l Muluk Tahkik Mustafa Abddulkadir Ata s 688 Beyrut 1412 1992 Ibnu l Cezvi Cemaleddin Ebu l Ferec Abdurrahman b Ali b Muhammed Sifatu s Safve tahkik Mahmud Fahuri I 75 Beyrut 1406 1986 Ibnu ul Esir Usdu l Gabe IV 425 Beyrut 1965 Zehebi Siyeru A lami n Nubela III 103 Beyrut 1985 Ibn Abdilberr el Isti ab fi Ma rifeti l Ashab III 1289 Kahire trs Belazuri Ensabu l Esraf thk Mahmud Ferdus el Azem XX 184 Dimask 2004 Ibnu l Esir Ebu l Hasan Ali b Muhammed Usdu l Gabe fi Marifeti s Sahabe IV 124 Beyrut 1989 Ibn Tagribirdi Yusuf b Abdullah ez Zahiri en Nucumu z Zahire fi Muluki Misir ve l Kahire I 95 Misir t 95 Ibn Manzur el Ifriki Muhtasar Tarihu Dimask s 1275 Beyrut 1998 Ya kubi Ahmed b Ebi Ya kub b Ca fer Tarihu l Ya kubi II 148 Beyrut trs Makrizi Takiyyuddin Ahmed Hitat I 288 Beyrut trs Vakidi Ebu Abdillah Muhammed b Omer Futuhu s Sam II 29 30 Misir 1373 1 995 Vakidi Ebu Abdillah Muhammed b Omer Futuhu s Sam II 30 31 Misir 1373 1 995 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Mulu nsr Muhammed Ebu l Fadl IV 427 Beyrut trs Mes udi Ebu l Hasen Ali b Huseyn Murucu z Zeheb ve Me adinu l Cevher nsr M Muhyiddin Abdilhamid II 359 Misir 1958 Ibnu l Esir Izzuddin Ebu l Hasan Ali b Muhammed el Kamil fi t Tarih nsr C J Tomberg III 190 Beyrut 1965 Ibn Kesir Ebu l Fida el Bidaye ve n Nihaye VII 237 238 Beyrut 1407 Mahmud Sakir Hz Adem den Bugune Islam Tarihi cev Mehmet S Kahraman III 18 19 byy 1993 Ibn Kesir Ebu l Fida el Bidaye ve n Nihaye VII 240 Beyrut 1407 Belazuri Ahmed b Yahya Ensabu l Esraf tahkik M Hamidullah Misir 1959 s 161 Mes udi Ebu l Hasan Ali b El Huseyin et Tenbih ve l Israf tahkik A Ismail es Savi Kahire1938 s 255 Ibn Hibban Muhammed b Hibban b Ahmed b Ebi Hatim 354 965 s 525 526 es Siretu n Nebeviyye Beyrut 1987 Ibn Kesir Ebu l Fida el Bidaye ve n Nihaye VII 240 Beyrut 1407 Seyf b Omer el Esedi 200 815 el Fitnetu ve Vak atu l Cemel nsr Ahmed Ratib Armus s 246 Beyrut 1986 Dineveri Ebu Hanife Ahmed b Davud 282 895 el Ahbaru t Tival nsr Abdulmun im Amir s 141 Kahire 1960 Ibn Hibban Muhammed b Hibban b Ahmed b Ebi Hatim 354 965 s 526 es Siretu n Nebeviyye Beyrut 1987 a b el Makrizi Ahmed b Ali b Abdulkadir Takiyuddin el Mevaiz ve l I tibar bi Zikri l Hitati ve l Asar s 1074 Beyrut 1418 Ahmet Akbulut Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkileri s 230 Istanbul 1992 Kenan Ayar Sahabe Donemi Iktidar Mucadelesinde Arap Dahilerinden Kays b Sa d OMUIFD nr 20 21 s 142 Samsun 2005 Belazuri Ahmed b Yahya Futuhu l Buldan nsr A Enis et Tabba O Enis et Tabba s 319 Beyrut 1987 Ibn Hacer el Askalani Sihabuddin Ebu l Fadl Ahmed el Isabe fi Temyizi s Sahabe III 249 Misir 1328 ez Zehebi Semsuddin Muhammed b Ahmed Siyeru A lam en Nubela nsr Suayb el Arnaudi s 285 Beyrut 1992 el Makrizi Ahmed b Ali b Abdulkadir Takiyuddin el Mevaiz ve l I tibar bi Zikri l Hitati ve l Asar s 1074 Beyrut 1418 Seyf b Omer el Esedi 200 815 el Fitnetu ve Vak atu l Cemel nsr Ahmed Ratib Armus s 251 Beyrut 1987 Dineveri Ebu Hanife Ahmed b Davud 282 895 el Ahbaru t Tival nsr Abdulmun im Amir s 145 Kahire 1960 Ibn Kuteybe Ebu Muhammed Abdullah b Muslim 276 889 el Imame ve s Siyase Taha Muhammed ez Zeyni I 63 64 Beyrut trs Minkari Nasr b Muzahim 212 827 Vak atu s Siffin nsr Abdusselam Harun s 92 Kahire 1962 Ibn A sem Ebu Muhammed b Ahmed 245 926 Kitabu l Futuh I 559 Beyrut 1986 Halife b Hayyat el Usfuri Tarih nsnr Suheyl Zekkar s 144 Beyrut 1414 1992 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Muluk V 599 601 Beyrut t y Ibn Manzur el Ifriki Muhtasar Tarihu Dimask alwaraq net s 688 Beyrut 1998 Minkari Nasr b Muzahim 212 827 Vak atu s Siffin nsr Abdusselam Harun s 477 478 Kahire 1962 Ibn A sem Ebu Muhammed b Ahmed 245 926 Kitabu l Futuh II 110 Beyrut 1986 Minkari Nasr b Muzahim 212 827 Vak atu s Siffin nsr Abdusselam Harun s 544 545 Kahire 1962 Mes udi Ebu l Hasen Ali b Huseyn 345 959 Murucu z Zeheb ve Me adinu l Cevher nsr M Muhyiddin Abdilhamid II 412 Misir 1958 Makdisi Mutahhar b Tahir 355 964 Kitabu l Bed ve t Tarih V 229 Beyrut trs Zehebi Semseddin Muhammed b Ahmed b Osman 748 1347 Tarihu l Islam ve Vefeyatu l Mesahir ve A lam thk Omer Abdulselam Tedmuri III 552 Beyrut 1987 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir 310 922 Tarihu l Umem ve l Mulu nsr Muhammed Ebu l Fadl V 78 Beyrut trs Fayda Mustafa Hulefay i Rasidin Devri Kubbealti s 268 Istanbul 2014 Muhammed Riza el Imam Ali b Talib s 239 Beyrut t y Ibnu l Esir Izzuddin Ebu l Hasan Ali b Muhammed 630 1232 el Kamil fi t Tarih nsr C J Tomberg III 339 340 Beyrut 1965 Ibn Haldun Abdurrahman b Muhammed 808 1405 Kitabu l Iber ve Divani l Mubtedei ve l Haber II 179 Beyrut 1971 Ibn Kuteybe Ebu Muhammed Abdullah b Muslim 276 889 el Imame ve s Siyase Taha Muhammed ez Zeyni I 128 Beyrut trs Ibn Kesir Ebu l Fida 774 1372 el Bidaye ve n Nihaye VIII 299 Beyrut 1407 Belazuri Ahmed b Yahya 279 892 Ensabu l Esraf thk Mahmud Ferdus el Azemi II 265 Dimask 2006 Ibnu l Cevzi Cemaleddin Ebu l Ferec Abdurrahman b Ali b Muhammed el Muntazam fi Tarihi l Umemi ve l Muluk Tahkik AbdulkadirAta Mustafa Abddulkadir Ata s 688 Beyrut 1412 1992 Fayda Mustafa Hulefay i Rasidin Devri Kubbealti s 368 Istanbul 2014 Fayda Mustafa Hulefay i Rasidin Devri Kubbealti s 369 Istanbul 2014 a b c Ibnu l Esir Ebu l Hasan Ali b Muhammed Usdu l Gabe fi Marifeti s Sahabe IV 126 Beyrut 1989 Halife b Hayat Ebu Amr el Usfuri el Basri Tabakatu Halife b Hayat nsr Suheyl Zekkar s 150 1993 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Muluk VI 73 Beyrut a b Ibnu l Cevzi Cemaleddin Ebu l Ferec Abdurrahman b Ali b Muhammed el Muntazam fi Tarihi l Umemi ve l Muluk Tahkik AbdulkadirAta Mustafa Abddulkadir Ata s 629 Beyrut 1992 Ibn A sem el Kufi Ebu Muhammed Ahmed Kitabu l Futuh III 284 Beyrut 1986 a b Ibn A sem el Kufi Ebu Muhammed Ahmed Kitabu l Futuh III 289 Beyrut 1986 Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Muluk VI 74 Beyrut Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Muluk VI 290 Beyrut Taberi Ebu Ca fer Muhammed b Cerir Tarihu l Umem ve l Muluk VI 79 Beyrut Ibn A sem el Kufi Ebu Muhammed Ahmed Kitabu l Futuh III 294 Beyrut 1986 Zirikli Hayreddin el A lam V 206 Beyrut 1990 Ibn Hibban Muhammed b Ahmed b Muaz b Ma bed el Busti Kitabu s Sikat tashih Abdulhalik el Efgani Haydarabad s 339 1973 Ibn Hacer el Askalani Ebu l Fadl Ahmed b Ali b Muhammed b Ahmed Tehzibu t Tehzib Haydarabad s 1297 1326 1905 KURT MEHMET 2021 SA D B UBADE VE KAYS B SA D IN HAYATI VE SIYASI MUCADELESI PDF ANKARA ss 125 127 Erisim tarihi 28 Haziran 2022