Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kayseri Uçak Fabrikası ya da ilk kuruluş adıyla TOMTAŞ, 1926 yılında Kayseri'de kurulmuş Türkiye'nin ilk uçak fabrikasıdır. Fabrika 1928 yılında çeşitli nedenlerle kapanmış, 1931 yılında tekrar açılmıştır.
Cumhuriyetin ilanı ardından ülkenin kalkınması için öncü adımlar atılmaya başlanmıştır ve savunma sanayinde de girişimler yapılmıştır. Devlet desteği ile ilk uçak fabrikası girişimi Kayseri'de olmuştur. "TOMTAŞ" (Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi) adı verilen şirket bakım ve üretim yapılacak şekilde planlanmıştır ve şirket savaşların gölgesinde geçen yılların ülke ve dünyada doğurduğu olumsuz koşullar içerisinde farklı fonksiyonlar ile hizmet vermeye devam etmiştir.
Türk Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) 16 Şubat 1925 tarihinde Atatürk'ün, "İstikbal göklerdedir; çünkü göklerini koruyamayan devletler yarınlarından asla emin olamazlar." İfadesiyle kurulmuştur. Türk Tayyare Cemiyeti, kurulmasından yedi ay sonra Atatürk'ün talimatıyla uçak fabrikası girişimlerine başlamıştır.
Tarihçe
15 Ağustos 1925'te imzalanan sözleşmenin ardından Eylül ayında TOMTAŞ adı ile şirket kurulmuştur. Uçak fabrikası kurulumu için sermaye ve teknik malzeme eksikliği mevcuttur ve bireysel girişimle kurulması mümkün olmayan uçak fabrikası için uluslararası iş birliği teklifleri değerlendirilir. Aynı süreçte savaştan yenilgi ile çıkan Almanya'ya Versay Antlaşması ile uçak sanayisinde gelişme kısıtlaması gelmiştir. Bunun sonucunda birçok Alman firması farklı ülkelerde sanayi kurulumu yolunda ilerlemeye başlamıştır.
Fabrika için yapılan araştırmalar sonucunda Alman firması Junkers ve Almanya hükûmeti ile görüşme trafiği başlamıştır. Firma sahibi Prof. Hugo Junkers'ın uçak imalatında malzeme olarak metal kullanması firmayı öne çıkaran etmenlerden olmuştur. Sözleşmeye göre adı "Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi" olan şirketin toplam sermayesi 3.360.000 Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Kayseri'de yapılacak olan fabrikada 1926'da bakım-onarım; 1927'de uçak üretiminin başlaması planlanmıştır.
Açılışı 6 Ekim 1926 tarihinde olan fabrika 50 Türk, 150 Alman personelle çalışmaya başlamış; eğitim için yurtdışına personel gönderilmiştir. Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki A-20, F-13, G-23 uçaklarının bakım onarım faaliyetlerine başlanmıştır. 1926-1927 arasında 30 adet A-20l ve 3 adet F-13 üretilmiştir.
1928 yılında Junkers ile olan sözleşme, Junkers firmasının ekonomik sıkıntılarının olması ve yükümlülüklerini yerine getirememesi, yönetimde yabancıların rol alması, destek olacak yan sanayinin gelişmemesi gibi sebeplerden ötürü feshedilmiştir. Bu durumdan sonra TOMTAŞ faaliyete devam edememiş; üretimde kalifiyeli elemanın yetersiz olması ve teknik eksikliklerden dolayı resmi olarak 3 Mayıs 1928'de fabrika kapatılmış ve Türk Tayyare Cemiyeti'ne devredilmiştir.
Milli Savunma Bakanlığına devredilen uçak fabrikasının 1931 yılında "Kayseri Uçak Fabrikası" ismi ile tekrar açılışı yapılmıştır. 1935 yılında 50 adet 3 farklı tip Türkkuşu imal edilmiştir. 1936 yılında Alman firması "Gothaer Waggon Fabrik A.G." ile lisans sözleşmesi yapılmış ve bir yıl sonra 45 tane Gotha 145 uçaklarından üretilmiştir. Yine 1937'de "Państwowe Zakłady Lotnicze" isimli Polonya firması ile sözleşme yapılarak 27 adet PZL P.24 tipi uçak üretilmiştir. 1940 yılında İngiliz "Philips And Powis Aircraft" şirketi ile anlaşılarak 24 tane Magister tipi uçak yapılmıştır. 1932-1942 arasında 133 uçak ve 27 planör imalatı yapılmıştır.
İngiliz uçak üretiminin ardından dışardan uçak alımı fabrikayı olumsuz etkilemiştir. 1942 sonrası Marshall yardımlarının da etkisi ile birlikte üretim durmuştur. 1950'de fabrika yapısı "Kayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi" olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Cumhuriyetin ilk uçak üretimi girişimi çeşitli aşamalardan geçerek bir sürecin başlangıcı olmuştur ve devlet projelerinin yanı sıra Nuri Demirağ gibi öncü isimlerin özel girişimleriyle ilerlemiştir. Sürecin dış faktörlerden etkilenmesi, dönemin savaş sonrası zorluklardan dolayı projeye gerekli özen gösterilememesi ve yan sanayinin olmaması gibi durumlar ilerlemeyi olumsuz etkilemiştir.
Kaynakça
- ^ "Genç Türkiye'nin İlk Uçak Fabrikası:Kayseri Tayyare Fabrikası". TRT Haber. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Şubat 2024.
- ^ a b c Yalçın, Osman (Kasım 2010). "Türk Devleti'nin Uçak Fabrikası Kurma Mücadelesinde İlk Girişim: Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) ve Kayseri Uçak Fabrikası". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XXVI (78). (eISSN) 2667-5420. ISSN 1011-727X. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.
- ^ a b Erdoğan, Haşim; Öz, Enes (2016). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kayseri’de Teknik Anlamda Bir Girişim: Kayseri Uçak Fabrikası.
- ^ a b Deniz, Muzaffer (2018). Başarısızlıkla Sonuçlanan Bir Girişim: Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ). AVESİS. s. 2. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.
- ^ Altuncuoğlu, Neslihan. Kayseri Uçak Fabrikası. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları (173). s. 161.
- ^ a b c Yalçın, Osman (2008). Türk Hava Harp Sanayi Tarihi. Ankara Gazi Üniversitesi.
- ^ Türkiye'nin İlk Uçak Fabrikası Tomtaş. Savunma Sanayi Dergicilik. 2019. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kayseri Ucak Fabrikasi ya da ilk kurulus adiyla TOMTAS 1926 yilinda Kayseri de kurulmus Turkiye nin ilk ucak fabrikasidir Fabrika 1928 yilinda cesitli nedenlerle kapanmis 1931 yilinda tekrar acilmistir Cumhuriyetin ilani ardindan ulkenin kalkinmasi icin oncu adimlar atilmaya baslanmistir ve savunma sanayinde de girisimler yapilmistir Devlet destegi ile ilk ucak fabrikasi girisimi Kayseri de olmustur TOMTAS Tayyare ve Motor Turk Anonim Sirketi adi verilen sirket bakim ve uretim yapilacak sekilde planlanmistir ve sirket savaslarin golgesinde gecen yillarin ulke ve dunyada dogurdugu olumsuz kosullar icerisinde farkli fonksiyonlar ile hizmet vermeye devam etmistir Turk Tayyare Cemiyeti Turk Hava Kurumu 16 Subat 1925 tarihinde Ataturk un Istikbal goklerdedir cunku goklerini koruyamayan devletler yarinlarindan asla emin olamazlar Ifadesiyle kurulmustur Turk Tayyare Cemiyeti kurulmasindan yedi ay sonra Ataturk un talimatiyla ucak fabrikasi girisimlerine baslamistir Tarihce15 Agustos 1925 te imzalanan sozlesmenin ardindan Eylul ayinda TOMTAS adi ile sirket kurulmustur Ucak fabrikasi kurulumu icin sermaye ve teknik malzeme eksikligi mevcuttur ve bireysel girisimle kurulmasi mumkun olmayan ucak fabrikasi icin uluslararasi is birligi teklifleri degerlendirilir Ayni surecte savastan yenilgi ile cikan Almanya ya Versay Antlasmasi ile ucak sanayisinde gelisme kisitlamasi gelmistir Bunun sonucunda bircok Alman firmasi farkli ulkelerde sanayi kurulumu yolunda ilerlemeye baslamistir Fabrika icin yapilan arastirmalar sonucunda Alman firmasi Junkers ve Almanya hukumeti ile gorusme trafigi baslamistir Firma sahibi Prof Hugo Junkers in ucak imalatinda malzeme olarak metal kullanmasi firmayi one cikaran etmenlerden olmustur Sozlesmeye gore adi Tayyare ve Motor Turk Anonim Sirketi olan sirketin toplam sermayesi 3 360 000 Turk Lirasi olarak belirlenmistir Kayseri de yapilacak olan fabrikada 1926 da bakim onarim 1927 de ucak uretiminin baslamasi planlanmistir Acilisi 6 Ekim 1926 tarihinde olan fabrika 50 Turk 150 Alman personelle calismaya baslamis egitim icin yurtdisina personel gonderilmistir Turk Hava Kuvvetleri envanterindeki A 20 F 13 G 23 ucaklarinin bakim onarim faaliyetlerine baslanmistir 1926 1927 arasinda 30 adet A 20l ve 3 adet F 13 uretilmistir 1928 yilinda Junkers ile olan sozlesme Junkers firmasinin ekonomik sikintilarinin olmasi ve yukumluluklerini yerine getirememesi yonetimde yabancilarin rol almasi destek olacak yan sanayinin gelismemesi gibi sebeplerden oturu feshedilmistir Bu durumdan sonra TOMTAS faaliyete devam edememis uretimde kalifiyeli elemanin yetersiz olmasi ve teknik eksikliklerden dolayi resmi olarak 3 Mayis 1928 de fabrika kapatilmis ve Turk Tayyare Cemiyeti ne devredilmistir Milli Savunma Bakanligina devredilen ucak fabrikasinin 1931 yilinda Kayseri Ucak Fabrikasi ismi ile tekrar acilisi yapilmistir 1935 yilinda 50 adet 3 farkli tip Turkkusu imal edilmistir 1936 yilinda Alman firmasi Gothaer Waggon Fabrik A G ile lisans sozlesmesi yapilmis ve bir yil sonra 45 tane Gotha 145 ucaklarindan uretilmistir Yine 1937 de Panstwowe Zaklady Lotnicze isimli Polonya firmasi ile sozlesme yapilarak 27 adet PZL P 24 tipi ucak uretilmistir 1940 yilinda Ingiliz Philips And Powis Aircraft sirketi ile anlasilarak 24 tane Magister tipi ucak yapilmistir 1932 1942 arasinda 133 ucak ve 27 planor imalati yapilmistir Ingiliz ucak uretiminin ardindan disardan ucak alimi fabrikayi olumsuz etkilemistir 1942 sonrasi Marshall yardimlarinin da etkisi ile birlikte uretim durmustur 1950 de fabrika yapisi Kayseri Hava Ikmal ve Bakim Merkezi olarak kullanilmaya baslanmistir Cumhuriyetin ilk ucak uretimi girisimi cesitli asamalardan gecerek bir surecin baslangici olmustur ve devlet projelerinin yani sira Nuri Demirag gibi oncu isimlerin ozel girisimleriyle ilerlemistir Surecin dis faktorlerden etkilenmesi donemin savas sonrasi zorluklardan dolayi projeye gerekli ozen gosterilememesi ve yan sanayinin olmamasi gibi durumlar ilerlemeyi olumsuz etkilemistir Kaynakca Genc Turkiye nin Ilk Ucak Fabrikasi Kayseri Tayyare Fabrikasi TRT Haber 3 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Subat 2024 a b c Yalcin Osman Kasim 2010 Turk Devleti nin Ucak Fabrikasi Kurma Mucadelesinde Ilk Girisim Tayyare ve Motor Turk Anonim Sirketi TOMTAS ve Kayseri Ucak Fabrikasi Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi XXVI 78 eISSN 2667 5420 ISSN 1011 727X 4 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2024 a b Erdogan Hasim Oz Enes 2016 Cumhuriyetin Ilk Yillarinda Kayseri de Teknik Anlamda Bir Girisim Kayseri Ucak Fabrikasi a b Deniz Muzaffer 2018 Basarisizlikla Sonuclanan Bir Girisim Tayyare ve Motor Turk Anonim Sirketi TOMTAS AVESIS s 2 4 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2024 Altuncuoglu Neslihan Kayseri Ucak Fabrikasi Kayseri Buyuksehir Belediyesi Kultur Yayinlari 173 s 161 a b c Yalcin Osman 2008 Turk Hava Harp Sanayi Tarihi Ankara Gazi Universitesi Turkiye nin Ilk Ucak Fabrikasi Tomtas Savunma Sanayi Dergicilik 2019 4 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2024