Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Memet Nuri Demirağ (1886, Divriği, Sivas - 13 Kasım 1957, İstanbul), Türk iş insanı ve siyasetçidir.
Nuri Demirağ | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1886 Sivas, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 13 Kasım 1957 (71 yaşında) İstanbul, Türkiye Cumhuriyeti |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | İş insanı, siyasetçi |
| Akraba(lar) | Abdurrahman Naci Demirağ (kardeşi) |
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları inşaatının ilk müteahhitlerindendir. Türkiye’nin 10000 kilometrelik demiryolu ağının 1250 km’lik bölümünün inşasını gerçekleştirmiş ve bu nedenle kendisine Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Demirağ” soyadı verilmiştir. Cumhuriyet döneminin sayılı zenginleri arasına girmiş ve hayırseverliği ile tanınmış bir iş insanıdır.[]
Türkiye’de ilk uçak fabrikasının kuruluşu, ilk sigara kağıdı üretimi, ilk yerli paraşüt üretimi gibi ilkleri gerçekleştiren, İstanbul Boğazı üzerine köprü yapılması, Keban’a büyük bir baraj yapılması düşüncelerini ilk kez gündeme getiren kişidir. (bkz. Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali) Özellikle havacılık sanayisinde başarıları ile anılır.
Millî Kalkınma Partisi’nin kurucusudur.
Hayatı
1886 yılında Sivas’ın Divriği kasabasında doğdu. Bu kasabanın eşrafından Mühürdarzade Ömer Bey'in oğludur, annesinin adı Ayşe Hanım'dır. Babasını henüz üç yaşında iken kaybetmiş, annesinin himaye ve teşvik kanadı altında otodidakt olarak yetişmiştir.
Ortaöğrenimini Divriği Rüştiye Mektebi’nde tamamladıktan sonra okuldaki başarısı nedeniyle öğretmen yardımcısı olarak bir süre kendi okulunda görev yaptı. 1903'te Ziraat Bankası’nın açtığı memurluk sınavını kazanarak Kangal kazasındaki şubeye, bir yıl sonra ise Koçgiri (Zara) Şubesi’ne atandı. 1906-1909 arasında Erzurum vilayetinde kıtlık yaşanmıştı. Nuri Bey, 1909’da depolarda bırakılan buğday ve tahılları kişisel inisiyatifini kullanarak halka uygun bedelle sattı. Bu yüzden hakkında soruşturma açıldı ve aklandı.
1910’da Maliye Bakanlığı’nın sınavını kazandı ve maliye memuru oldu. Beyoğlu Gelirler Müdürlüğü’nde memur olarak İstanbul’a atandı. Kısa süre sonra Hasköy Mal Müdürü oldu. Maliyenin her kademesinde çalıştı. Bir yandan da Maliye Mekteb-i Âlisi’nde gece derslerine katılarak yüksek öğrenimini yaptı. 1918’de maliye müfettişi oldu. Beyoğlu ve Galata dolaylarında görev yaparken I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış bir devletin memuru olarak bazı hakaretlere maruz kaldı. Bu hakaretleri sindiremediği için istifa etti.
Mesude Hanım ile evlenen Nuri Bey’in bu evlilikten Galip ve Kayı Alp adlı iki oğlu, Mefkure, Şukufe, Süveyda, Süheyla, Gülbahar ve Turan Melek adlarında kızları oldu. Drexel Üniversitesi biyomedikal mühendisliği bölümü kurucusu Profesör Doktor Banu Onaral torunudur.
İlk yerli sigara kâğıdı
Maliye müfettişliğini bıraktıktan sonra ticaret yapmanın yollarını arayan Nuri Bey, 1918’de yabancıların tekelinde olan sigara kağıdı işine girdi. Eminönü’de küçük bir dükkânda ilk Türk sigara kağıdı yapımını başlattı. Ürettiği sigara kağıdına “Türk Zaferi” adını verdi. Türk Zaferi sigara kâğıtları Türk Kurtuluş Savaşı'nı vermekte olan Türk halkı tarafından büyük ilgi gördü. Nuri Bey, bu ilk girişiminden büyük kazanç elde etti.
Millî Mücadele yılları
Mehmet Nuri Bey, millî mücadele döneminde İstanbul’da sigara üretimi ve ticaretle uğraşırken bir yandan da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Maçka Şubesi’ni yönetti.
Demiryolu inşaatı
Kurtuluş Savaşı’ndan bağımsız bir devlet olarak çıkan Türkiye Cumhuriyeti, ülkenin ulaşım sorununa demiryolları ile el atmıştı; amaç, en kısa sürede demiryolu ağını genişletmekti. 1926’da Samsun-Sivas demiryolu yapımını üstlenen Fransız şirketi işi bırakınca ilk etapta yapılacak yedi kilometrelik kısım için açılan ihaleye giren Mehmet Nuri Bey, çok düşük bir fiyat vererek ihaleyi aldı. İşin geri kalan kısmı da denenmek üzere kendisine verildi. Tapu dairesinde mühendis olan kardeşi Abdurrahman Naci Bey’i de memuriyetinden istifa ettirip kendisine ortak yapan Mehmet Nuri Bey artık Türkiye Cumhuriyetinin ilk demiryolu müteahhidi olmuştu. Kardeşi ile birlikte çalışarak Samsun-Erzurum, Sivas-Erzurum ve Afyon-Dinar hattını, 1012 kilometrelik demiryolunu bir yıl gibi kısa bir sürede tamamladı. Çok dağlık ve kayalık arazide balyozlarla dağları delerek tünel açmak zorunda kalmalarına rağmen işlerini zamanında tamamladılar. Başarılarından ötürü 1934 yılında Atatürk kendisine ve kardeşi Abdurrahman Naci Bey’e Demirağ soyadını verdi.
İnşaat işleri
Nuri Bey, demiryolu yapımı sürerken çeşitli büyük inşaat projelerine de başladı. Karabük Demir Çelik, İzmit Selüloz, Sivas Çimento ve Bursa Merinos tesislerini, Eceabat Havalimanı’nı, Haliç kenarında İstanbul Hal Binası’nı inşa etti.
Boğaz Köprüsü projesi
1931 yılında İstanbul Boğazı’na köprü inşası projesini başlattı. Yurtdışından uzmanlar getirerek incelemeler yaptırdı; San Francisco’daki Golden Gate Köprüsü ile aynı sistemde bir köprü inşa etmeleri için Golden Gate’i inşa eden firmayla anlaştı. Tüm hazırlıkları bitmiş olan projeyi 1934’te cumhurbaşkanı Atatürk’e sundu. Cumhurbaşkanı tarafından beğenilse de proje hükümetten onay alamadı ve proje gerçekleşmedi. Bu, Nuri Demirağ’da çok büyük bir hayal kırıklığı yarattı.
Siyasî yaşamı
Nuri Demirağ, THK aleyhine açtığı davasını kaybettikten sonra, Türkiye’de adalet kavramının gelişmesi için tek partili yönetim anlayışının değiştirilerek çok partili demokratik düzenin getirilmesi gerektiğine inanmıştı. Bu düşünceyle siyasete atıldı. 1945 yılında Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Millî Kalkınma Partisi’ni kurdu. Parti, 1946 ve 1950 seçimlerinde meclise giremedi. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti’den adaylığını koyarak Sivas milletvekili oldu. Çölleşme, tarım ve hayvancılıkta gerileme, enerji, barajlar, köprüler, limanlar hakkında çalışmalar yaptı.
13 Kasım 1957’de İstanbul’da şeker hastalığı nedenle hayatını kaybetti. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Uçak fabrikası ve gök okulu
| “ | Avrupa’dan, Amerika’dan lisanslar alıp uçak yapmak kopyacılıktan ibarettir. Demode tipler için lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sır gibi, büyük bir kıskançlıkla saklanmaktadır. Binaenaleyh kopyacılıkla devam edilirse, demode şeylerle beyhude yere vakit geçirilecektir. Şu halde Avrupa’dan ve Amerika’nın son sistem tayyarelerine mukabil, yepyeni bir Türk tipi vücuda getirilmelidir. | „ |
Devrin en zengin iş insanı olan Demirağ, 1936 yılında uçak fabrikasını kurma girişimine başladı. O yıllarda ordunun uçak ihtiyacı halktan ve zengin işadamlarından toplanan bağışlarla karşılanmaktaydı. Kendisinden uçak satın almak için başlatılan bir bağış kampanyasına katılması istendiğinde “Benden bu millet için bir şey istiyorsanız, en mükemmelini istemelisiniz. Mademki bir millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim” sözleriyle karşılık vermişti.
Fabrikayı memleketi Divriği’de kurmayı planlamıştı. Ancak öncelikle İstanbul’da bir deneme atölyesi kurulacaktı. Bu amaçla Çekoslovak bir şirketle anlaştı. İstanbul’da Barbaros Hayrettin Paşa İskelesi’nin yanında atölye binası inşa edildi (Deniz Müzesi’nin solunda bulunan büyük sarı bina). Deneme uçuşlarını yapabilmek için Yeşilköy’deki Elmas Paşa Çiftliği’ni satın aldı ve üzerinde büyük bir uçuş sahası, hangarlar ve uçak tamir atölyesini yaptırdı. Uçuş sahası, Avrupa’nın en büyük havalimanı olan Amsterdam Havalimanı büyüklüğünde idi. Bu alan, günümüzde Uluslararası İstanbul Atatürk Havalimanı olarak kullanılır.
Uçakları kullanacak Türk pilotların yetişmesi için bir havacılık okulu kurmak gerekiyordu. Pistin bulunduğu arazide Gök Okulu kuruldu. Okul, 1943 yılında kadar 290 pilot yetiştirdi. Yeşilköy’deki Gök Okulu’ndan önce Divriği’de de bir Gök Ortaokulu açtı. Sivas’ın hiçbir ilçesinde ortaokul yokken açılmış bu okulda öğrencilerin tüm masrafları karşılanıyor; öğrenciler havacılığa özenmeleri için İstanbul’a getirtilip uçuş dersleri veriliyordu.
Beşiktaş’taki uçak fabrikasında üretilecek uçak ve planörlerin planını Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden çizdi. 1936’da ilk tek motorlu uçak üretildi ve Nu.D-36 adı verildi. 1938’de Nu.D-38 adlı çift motorlu altı kişilik yolcu uçağı yapıldı. NuD-38, 1944 yılında Dünya havacılığı yolcu uçakları A sınıfına alındı. İlk uçak siparişini 1938 yılında Türk Hava Kurumu (THK) verdi.
Nuri Demirağ, havacılık alanında çalışmalarına 1939’da Türkiye’nin ilk yerli paraşüt üretimini gerçekleştirerek devam etti. 1941’de tamamen Türk yapımı ilk uçak İstanbul’dan Divriği’ye uçtu. Nuri Demirağ’ın oğlu ve Gök Okulu’nun ilk mezunlarından olan Galip Demirağ, bu uçuşta pilot idi.
THK tarafından sipariş edilen 65 planör kısa sürede teslim edildikten sonra; NuD-36 adlı 24 eğitim uçağı tamamlanmış, deneme uçuşları İstanbul’da gerçekleşmişti.
Uçak fabrikasının kapanması
Türk Hava Kurumu tarafından sipariş edilen 65 planör kısa sürede teslim edildikten sonra Nu. D-36 modelinden 24 eğitim uçağı tamamlanmış, deneme uçuşları İstanbul’da yapılmıştı. THK’nın siparişi olan ve test uçuşları sonrasında İstanbul’dan Eskişehir’e uçan uçakların teslimi için yetkililer tarafından bir kez daha test uçuşu yapılması talep edildi. Bu uçuş sırasında, uçakların planlarını da çizmiş olan mühendis Selahattin Reşit Alan iniş yaparken, çevredeki hayvanların havaalanına girmemesi için pist kenarına açılmış hendeğe düştü ve vefat etti. “Depoya benzin konulmasının unutulması” türünden bir mazeret arayışında olan THK, bu kazayı gerekçe göstererek siparişini iptal etti.
Nuri Demirağ mahkemeye verdiği THK ile yıllar süren bir hukuk mücadelesine girdi. Farklı bilirkişilerin uçakları sözleşmeye uygun imal edildiği ve uçuş için yeterli oldukları yönünde raporlarına rağmen mahkeme THK lehine sonuçlandı. Ayrıca, Nuri Demirağ’ın fabrikasında imal edilen uçakların yurt dışına satılmasını yasaklayan bir kanun çıkarıldı. İspanya, İran ve Irak’tan alınan siparişlerle bağlantısı yapılmış ve imal edilmiş uçakların ihracı engellendi.
Yurt içi ve yurt dışından sipariş alamayan fabrika 1944 yılında kapandı. Beşiktaş’taki uçak fabrikası ile Yeşilköy’deki Gök Okulu, 1944 yılında dönümü 15 lira üzerinden kamulaştırıldı. Bu bedelin üçte biri vergi olarak kesildikten sonra bakiyesi, devletin parasının olmadığı gerekçesiyle 20 yıl vadeye bağlandı ve fiilen ödenmedi. THK ve yurt dışından gelen siparişler üzerine imal edilmiş uçaklar ve makineler hurdacıya satıldı. THK daha sonra Fransa’da kullanımdan kaldırılan Henrio uçaklarını ithal etti. Gelen eski model uçaklar kısa süre sonra hurdaya atıldı. Nuri Demirağ’ın davayı kaybettikten sonra hükûmet üyeleri ve cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye mektuplar yazarak yanlışlığın düzeltilmesi için yaptığı girişimler başarısız oldu; fabrika tekrar açılamadı.
Kaynakça
- ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2022.
- ^ İlgili ad, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezar Yeri Sorgulama 16 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . arayüzünde kişinin adının aratılmasıyla doğrulanabilmekte, ancak kayda doğrudan ulaşan bir URL oluşturulamamaktadır.
- ^ . www.nuridemirag.com. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
- ^ a b . 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
- ^ "Abdülkadir Gül, "Osmanlı Devletinde Kuraklık ve Kıtlık", Uluslararası Sosyal Ara_tırmalar Dergisi, Cilt 2/9 Sonbahar 2009" (PDF). 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
- ^ a b c d "Semih İncegöz, "Türkiye'nin İlk Uçak Fabrikasını Kuran Adam Nuri Demirağ" Aksiyon Dergisi, 15.06.1996, Sayo:80". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
- ^ a b c d e f "Hayallerden Gerçekler Yapan Adam: Nuri Demirağ", Çelebice Dergisi, Aralık 2009, Sayı 20[]
- ^ "Yrd. Doç. Dr. İsmail Yıldırım, "Atatürk Dönemi Demiryolu Politikasına Bir Bakış", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 35, Cilt: 12, Temmuz 1996". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
- ^ Yavuz, İsmail (2013). "Demirağ'ın Uçakları". Bilim ve Teknik, 542. ss. 64-68.
- ^ NURİ DEMİRAĞ UÇAK FABRİKASI. 11 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
Konuyla ilgili yayınlar
- 1947: Nuri Demirağ Kimdir?, Kenan Matbaası, Ziya Şakir
- 1957: Nuri Demirağ Hayat ve Mücadeleleri, Nu.D Matbaası, Necmettin Deliorman
- 2007: Nuri Demirağ: Türkiye’nin Havacılık Efsanesi, Ötüken Neşriyat, Dr. Fatih Dervişoğlu
- 2015: Nuri Demirağ: Uzun İnce Bir Yolda Bitmeyen Şarkımız, H. Caner Akkurt
Dış bağlantılar
- Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi / Nuri Demirağ ve İlk Gök Okulu 3 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Nuri Demirağ Kimdir? 10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- NUuri Demirağ'ın NUD38 ve NUD36 Tayyareleri 9 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Memet Nuri Demirag 1886 Divrigi Sivas 13 Kasim 1957 Istanbul Turk is insani ve siyasetcidir Nuri DemiragDogum1886 Sivas Osmanli ImparatorluguOlum13 Kasim 1957 71 yasinda Istanbul Turkiye CumhuriyetiMilliyetTurkMeslekIs insani siyasetciAkraba lar Abdurrahman Naci Demirag kardesi Turkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollari insaatinin ilk muteahhitlerindendir Turkiye nin 10000 kilometrelik demiryolu aginin 1250 km lik bolumunun insasini gerceklestirmis ve bu nedenle kendisine Mustafa Kemal Ataturk tarafindan Demirag soyadi verilmistir Cumhuriyet doneminin sayili zenginleri arasina girmis ve hayirseverligi ile taninmis bir is insanidir kaynak belirtilmeli Turkiye de ilk ucak fabrikasinin kurulusu ilk sigara kagidi uretimi ilk yerli parasut uretimi gibi ilkleri gerceklestiren Istanbul Bogazi uzerine kopru yapilmasi Keban a buyuk bir baraj yapilmasi dusuncelerini ilk kez gundeme getiren kisidir bkz Keban Baraji ve Hidroelektrik Santrali Ozellikle havacilik sanayisinde basarilari ile anilir Milli Kalkinma Partisi nin kurucusudur Hayati1886 yilinda Sivas in Divrigi kasabasinda dogdu Bu kasabanin esrafindan Muhurdarzade Omer Bey in ogludur annesinin adi Ayse Hanim dir Babasini henuz uc yasinda iken kaybetmis annesinin himaye ve tesvik kanadi altinda otodidakt olarak yetismistir Ortaogrenimini Divrigi Rustiye Mektebi nde tamamladiktan sonra okuldaki basarisi nedeniyle ogretmen yardimcisi olarak bir sure kendi okulunda gorev yapti 1903 te Ziraat Bankasi nin actigi memurluk sinavini kazanarak Kangal kazasindaki subeye bir yil sonra ise Kocgiri Zara Subesi ne atandi 1906 1909 arasinda Erzurum vilayetinde kitlik yasanmisti Nuri Bey 1909 da depolarda birakilan bugday ve tahillari kisisel inisiyatifini kullanarak halka uygun bedelle satti Bu yuzden hakkinda sorusturma acildi ve aklandi 1910 da Maliye Bakanligi nin sinavini kazandi ve maliye memuru oldu Beyoglu Gelirler Mudurlugu nde memur olarak Istanbul a atandi Kisa sure sonra Haskoy Mal Muduru oldu Maliyenin her kademesinde calisti Bir yandan da Maliye Mekteb i Alisi nde gece derslerine katilarak yuksek ogrenimini yapti 1918 de maliye mufettisi oldu Beyoglu ve Galata dolaylarinda gorev yaparken I Dunya Savasi ndan yenik cikmis bir devletin memuru olarak bazi hakaretlere maruz kaldi Bu hakaretleri sindiremedigi icin istifa etti Mesude Hanim ile evlenen Nuri Bey in bu evlilikten Galip ve Kayi Alp adli iki oglu Mefkure Sukufe Suveyda Suheyla Gulbahar ve Turan Melek adlarinda kizlari oldu Drexel Universitesi biyomedikal muhendisligi bolumu kurucusu Profesor Doktor Banu Onaral torunudur Ilk yerli sigara kagidi Maliye mufettisligini biraktiktan sonra ticaret yapmanin yollarini arayan Nuri Bey 1918 de yabancilarin tekelinde olan sigara kagidi isine girdi Eminonu de kucuk bir dukkanda ilk Turk sigara kagidi yapimini baslatti Urettigi sigara kagidina Turk Zaferi adini verdi Turk Zaferi sigara kagitlari Turk Kurtulus Savasi ni vermekte olan Turk halki tarafindan buyuk ilgi gordu Nuri Bey bu ilk girisiminden buyuk kazanc elde etti Milli Mucadele yillari Mehmet Nuri Bey milli mucadele doneminde Istanbul da sigara uretimi ve ticaretle ugrasirken bir yandan da Mudafaa i Hukuk Cemiyeti nin Macka Subesi ni yonetti Demiryolu insaati Kurtulus Savasi ndan bagimsiz bir devlet olarak cikan Turkiye Cumhuriyeti ulkenin ulasim sorununa demiryollari ile el atmisti amac en kisa surede demiryolu agini genisletmekti 1926 da Samsun Sivas demiryolu yapimini ustlenen Fransiz sirketi isi birakinca ilk etapta yapilacak yedi kilometrelik kisim icin acilan ihaleye giren Mehmet Nuri Bey cok dusuk bir fiyat vererek ihaleyi aldi Isin geri kalan kismi da denenmek uzere kendisine verildi Tapu dairesinde muhendis olan kardesi Abdurrahman Naci Bey i de memuriyetinden istifa ettirip kendisine ortak yapan Mehmet Nuri Bey artik Turkiye Cumhuriyetinin ilk demiryolu muteahhidi olmustu Kardesi ile birlikte calisarak Samsun Erzurum Sivas Erzurum ve Afyon Dinar hattini 1012 kilometrelik demiryolunu bir yil gibi kisa bir surede tamamladi Cok daglik ve kayalik arazide balyozlarla daglari delerek tunel acmak zorunda kalmalarina ragmen islerini zamaninda tamamladilar Basarilarindan oturu 1934 yilinda Ataturk kendisine ve kardesi Abdurrahman Naci Bey e Demirag soyadini verdi Insaat isleri Nuri Bey demiryolu yapimi surerken cesitli buyuk insaat projelerine de basladi Karabuk Demir Celik Izmit Seluloz Sivas Cimento ve Bursa Merinos tesislerini Eceabat Havalimani ni Halic kenarinda Istanbul Hal Binasi ni insa etti Bogaz Koprusu projesi 1931 yilinda Istanbul Bogazi na kopru insasi projesini baslatti Yurtdisindan uzmanlar getirerek incelemeler yaptirdi San Francisco daki Golden Gate Koprusu ile ayni sistemde bir kopru insa etmeleri icin Golden Gate i insa eden firmayla anlasti Tum hazirliklari bitmis olan projeyi 1934 te cumhurbaskani Ataturk e sundu Cumhurbaskani tarafindan begenilse de proje hukumetten onay alamadi ve proje gerceklesmedi Bu Nuri Demirag da cok buyuk bir hayal kirikligi yaratti Siyasi yasami Nuri Demirag THK aleyhine actigi davasini kaybettikten sonra Turkiye de adalet kavraminin gelismesi icin tek partili yonetim anlayisinin degistirilerek cok partili demokratik duzenin getirilmesi gerektigine inanmisti Bu dusunceyle siyasete atildi 1945 yilinda Turkiye nin ilk muhalefet partisi olan Milli Kalkinma Partisi ni kurdu Parti 1946 ve 1950 secimlerinde meclise giremedi 1954 secimlerinde Demokrat Parti den adayligini koyarak Sivas milletvekili oldu Collesme tarim ve hayvancilikta gerileme enerji barajlar kopruler limanlar hakkinda calismalar yapti 13 Kasim 1957 de Istanbul da seker hastaligi nedenle hayatini kaybetti Zincirlikuyu Mezarligi na defnedildi Ucak fabrikasi ve gok okulu Avrupa dan Amerika dan lisanslar alip ucak yapmak kopyaciliktan ibarettir Demode tipler icin lisans verilmektedir Yeni icat edilenler ise bir sir gibi buyuk bir kiskanclikla saklanmaktadir Binaenaleyh kopyacilikla devam edilirse demode seylerle beyhude yere vakit gecirilecektir Su halde Avrupa dan ve Amerika nin son sistem tayyarelerine mukabil yepyeni bir Turk tipi vucuda getirilmelidir Nuri Demirag tarafindan 1936 yilinda uretilen Nu D 36 egitim ve avci ucagi Devrin en zengin is insani olan Demirag 1936 yilinda ucak fabrikasini kurma girisimine basladi O yillarda ordunun ucak ihtiyaci halktan ve zengin isadamlarindan toplanan bagislarla karsilanmaktaydi Kendisinden ucak satin almak icin baslatilan bir bagis kampanyasina katilmasi istendiginde Benden bu millet icin bir sey istiyorsaniz en mukemmelini istemelisiniz Mademki bir millet tayyaresiz yasayamaz oyleyse bu yasama vasitasini baskalarinin lutfundan beklememeliyiz Ben bu ucaklarin fabrikasini yapmaya talibim sozleriyle karsilik vermisti Fabrikayi memleketi Divrigi de kurmayi planlamisti Ancak oncelikle Istanbul da bir deneme atolyesi kurulacakti Bu amacla Cekoslovak bir sirketle anlasti Istanbul da Barbaros Hayrettin Pasa Iskelesi nin yaninda atolye binasi insa edildi Deniz Muzesi nin solunda bulunan buyuk sari bina Deneme ucuslarini yapabilmek icin Yesilkoy deki Elmas Pasa Ciftligi ni satin aldi ve uzerinde buyuk bir ucus sahasi hangarlar ve ucak tamir atolyesini yaptirdi Ucus sahasi Avrupa nin en buyuk havalimani olan Amsterdam Havalimani buyuklugunde idi Bu alan gunumuzde Uluslararasi Istanbul Ataturk Havalimani olarak kullanilir Ucaklari kullanacak Turk pilotlarin yetismesi icin bir havacilik okulu kurmak gerekiyordu Pistin bulundugu arazide Gok Okulu kuruldu Okul 1943 yilinda kadar 290 pilot yetistirdi Yesilkoy deki Gok Okulu ndan once Divrigi de de bir Gok Ortaokulu acti Sivas in hicbir ilcesinde ortaokul yokken acilmis bu okulda ogrencilerin tum masraflari karsilaniyor ogrenciler havaciliga ozenmeleri icin Istanbul a getirtilip ucus dersleri veriliyordu Besiktas taki ucak fabrikasinda uretilecek ucak ve planorlerin planini Turkiye nin ilk ucak muhendislerinden cizdi 1936 da ilk tek motorlu ucak uretildi ve Nu D 36 adi verildi 1938 de Nu D 38 adli cift motorlu alti kisilik yolcu ucagi yapildi NuD 38 1944 yilinda Dunya havaciligi yolcu ucaklari A sinifina alindi Ilk ucak siparisini 1938 yilinda Turk Hava Kurumu THK verdi Nuri Demirag havacilik alaninda calismalarina 1939 da Turkiye nin ilk yerli parasut uretimini gerceklestirerek devam etti 1941 de tamamen Turk yapimi ilk ucak Istanbul dan Divrigi ye uctu Nuri Demirag in oglu ve Gok Okulu nun ilk mezunlarindan olan Galip Demirag bu ucusta pilot idi THK tarafindan siparis edilen 65 planor kisa surede teslim edildikten sonra NuD 36 adli 24 egitim ucagi tamamlanmis deneme ucuslari Istanbul da gerceklesmisti Ucak fabrikasinin kapanmasi Turk Hava Kurumu tarafindan siparis edilen 65 planor kisa surede teslim edildikten sonra Nu D 36 modelinden 24 egitim ucagi tamamlanmis deneme ucuslari Istanbul da yapilmisti THK nin siparisi olan ve test ucuslari sonrasinda Istanbul dan Eskisehir e ucan ucaklarin teslimi icin yetkililer tarafindan bir kez daha test ucusu yapilmasi talep edildi Bu ucus sirasinda ucaklarin planlarini da cizmis olan muhendis Selahattin Resit Alan inis yaparken cevredeki hayvanlarin havaalanina girmemesi icin pist kenarina acilmis hendege dustu ve vefat etti Depoya benzin konulmasinin unutulmasi turunden bir mazeret arayisinda olan THK bu kazayi gerekce gostererek siparisini iptal etti Nuri Demirag mahkemeye verdigi THK ile yillar suren bir hukuk mucadelesine girdi Farkli bilirkisilerin ucaklari sozlesmeye uygun imal edildigi ve ucus icin yeterli olduklari yonunde raporlarina ragmen mahkeme THK lehine sonuclandi Ayrica Nuri Demirag in fabrikasinda imal edilen ucaklarin yurt disina satilmasini yasaklayan bir kanun cikarildi Ispanya Iran ve Irak tan alinan siparislerle baglantisi yapilmis ve imal edilmis ucaklarin ihraci engellendi Yurt ici ve yurt disindan siparis alamayan fabrika 1944 yilinda kapandi Besiktas taki ucak fabrikasi ile Yesilkoy deki Gok Okulu 1944 yilinda donumu 15 lira uzerinden kamulastirildi Bu bedelin ucte biri vergi olarak kesildikten sonra bakiyesi devletin parasinin olmadigi gerekcesiyle 20 yil vadeye baglandi ve fiilen odenmedi THK ve yurt disindan gelen siparisler uzerine imal edilmis ucaklar ve makineler hurdaciya satildi THK daha sonra Fransa da kullanimdan kaldirilan Henrio ucaklarini ithal etti Gelen eski model ucaklar kisa sure sonra hurdaya atildi Nuri Demirag in davayi kaybettikten sonra hukumet uyeleri ve cumhurbaskani Ismet Inonu ye mektuplar yazarak yanlisligin duzeltilmesi icin yaptigi girisimler basarisiz oldu fabrika tekrar acilamadi Kaynakca TBMM Albumu 2 Cilt 1950 1980 PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu 12 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2022 Ilgili ad Istanbul Buyuksehir Belediyesi Mezar Yeri Sorgulama 16 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arayuzunde kisinin adinin aratilmasiyla dogrulanabilmekte ancak kayda dogrudan ulasan bir URL olusturulamamaktadir www nuridemirag com 19 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 a b 26 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2010 Abdulkadir Gul Osmanli Devletinde Kuraklik ve Kitlik Uluslararasi Sosyal Ara tirmalar Dergisi Cilt 2 9 Sonbahar 2009 PDF 12 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Mayis 2010 a b c d Semih Incegoz Turkiye nin Ilk Ucak Fabrikasini Kuran Adam Nuri Demirag Aksiyon Dergisi 15 06 1996 Sayo 80 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mayis 2010 a b c d e f Hayallerden Gercekler Yapan Adam Nuri Demirag Celebice Dergisi Aralik 2009 Sayi 20 olu kirik baglanti Yrd Doc Dr Ismail Yildirim Ataturk Donemi Demiryolu Politikasina Bir Bakis Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 35 Cilt 12 Temmuz 1996 17 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mayis 2010 Yavuz Ismail 2013 Demirag in Ucaklari Bilim ve Teknik 542 ss 64 68 NURI DEMIRAG UCAK FABRIKASI 11 Agustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konuyla ilgili yayinlar1947 Nuri Demirag Kimdir Kenan Matbaasi Ziya Sakir 1957 Nuri Demirag Hayat ve Mucadeleleri Nu D Matbaasi Necmettin Deliorman 2007 Nuri Demirag Turkiye nin Havacilik Efsanesi Otuken Nesriyat Dr Fatih Dervisoglu 2015 Nuri Demirag Uzun Ince Bir Yolda Bitmeyen Sarkimiz H Caner AkkurtDis baglantilarDeniz Harp Okulu Pusula Dergisi Nuri Demirag ve Ilk Gok Okulu 3 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nuri Demirag Kimdir 10 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde NUuri Demirag in NUD38 ve NUD36 Tayyareleri 9 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde