Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kedilerin enfeksiyöz peritonitisi, (Feline infectious peritonitis (Pleuritis) = FIP), kedilerin bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalıktır. Kedi koronavirüsünün mutasyon geçirmesi ile meydana gelir. Korona virüsünün mutasyon geçirmiş hali olan FIP virüsü, FIP hastalığına neden olur.
FIP bilimsel tanısı (adı konulmadan) 1914 yılına kadar görülmüştür, ancak ilk kez 1963 yılında Dr. Jean Holzworth tarafından rapor edilmiştir.
FIP, kedilerin bağışıklık sistemine etki eden bir hastalıktır. FIP adı “feline infectious peritonitis” virüsünün adının ilk harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Feline infectious peritonitis, corona virüsünün orijinal halidir.
FIP, kedilerde görülen ölümcül bir hastalıktır, kesin tedavisi yoktur. Kesin tanı otopsi sayesinde konulabilir. Yüksek güvenilirlikli tanı için birçok test yapılması gerekir. FIP'in tanısında kullanılan testlerde bazı durumlarda hatalı sonuçlar alınabilir. Uzmanlar, çok gerekli olduğunda hayvanı "uyutma" kararı verebilir.
FIP hastalığının diğer hayvanlara ve insanlara geçtiği konusunda hiçbir tıbbi bulgu yoktur. Ayrıca feline coronavirus oldukça bulaşıcı olsa da mutasyona uğramış virüsün aynı ortamda yaşayan kediler arasında yayıldığını gösteren bir bulgu bulunmamaktadır. FIP, her bir kedide bireysel hikâye oluşturur. Bununla birlikte, kalabalık veya çok kedili hane içinde bulunan kedilerin benzer immun yetersizliklerden ötürü FIP'e yakalanma riski daha fazladır.
Hastalığın epidemiyolojisi
Hastalık, kedilerin 6 ile 23 ay arası yavrularında ve 5-13 yaş arası yetişkinlerinde daha çok görülür ve kedi 14 yaşın üzerine çıktığında risk daha da artar. Bununla birlikte her yaşta görülme olasılığı vardır. Cinsiyet, hastalık olasılığını etkilemez. Irk açısından bakılacak olursa büyük farklılıklar olmamasına rağmen bağışıklık sistemi güçlü ırklarda daha az görülür.
Corona (korona) virüsü
Coronaviridae ailesinden hayvan ailelerinde bulunan bir RNA virüsüdür. Solunum, sindirim ve boşaltım organlarını etkileyen virüs daha çok ilkbahar ve sonbaharda etkindir. Aslında Corona virüsü kedilerin sıklıkla karşılaştığı bir virüstür. Mutasyona uğramadan öldürücü olma riski neredeyse yok gibidir. Virüs kediden kediye temas yoluyla geçer, yayılma yoluysa genelde dışkıdır. Kedilerin neredeyse yarısı bu virüsle hayatlarında bir kez karşılaşırlar. Bu oran kedilerin toplu yaşadığı yerlerde daha da artar. Tanı testlerinde ise kedilerin metabolizmalarının virüse karşı oluşturduğu metabolik maddeler [antibody düzeyi (titer seviyesi)] ölçülebilir. Belirtiler genelde ateş, ishal ve halsizlik şeklinde olur. Ama neredeyse yüzde yüze varan oranlarda kediler bu virüsün hastalığını yenebilirler. Virüsün yayılması genelde "dışkılama > dışkıyla temas > tüy yalama" şeklinde olur. Düşük bir olasılık da olsa hava yolu da bulaşma yolları arasındadır. Corona virüsünün kedilerin rahatça atlattığı bu hastalığı, virüsün mutasyon geçirmesiyle ölümcül FIP'e dönüşür.
Bilimsel görüşlere göre Corona virüsü %2 ila %10 oranlarında FIP virüse dönüşür (FIPV). Bu mutasyonun nasıl gerçekleştiğine dair viroloji bilimi kesin veri sunamamaktadır. Şu halde Corona virüsünü kapan kedilerin %92-%98'i basit belirtilerle hastalığı atlatırken geri kalanlarda hastalık öldürücü FIP'e çevirmektedir. Corona virüsünün mutasyon geçirmiş hali olan FIP virüsü, FIP hastalığına neden olur.
Belirtileri
1 sıvı nedeniyle belirsiz tonlanma, 2 kalp (sınırlar belirsiz), 3 soluk borusu, 4 akciğer (belli kısımları hava alan), 5 karaciğer, 6 karın, 7 bağırsak
FIP'te genel olarak aşağıdaki belirtiler görülür. Ama bu belirtilerin görülmesi FIP tanısının konulabilmesi için yeterli değildir:
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Ateş
- Halsizlik ve durgunluk
- Karın bölgesinin şişmesi
- Görme sorunları, gözün sulanması ve gözde renk değişimi
- Solunum sorunları ve nezle
- Denge sorunları
- Genel psikolojik durumda değişme, mutsuz ifade
Tanısı
Tanı, otopsi haricinde kesin olarak konulamaz. Ancak birden çok yapılan testlerin her biri için güvenilirlik artacaktır. En sık kullanılan testler kan testleridir:
- Kan testi: Bu test kanda Corona virüsü ile ilgili molekülleri araştırır. Testte, titer seviyesinin 3.200'ün üstünde olması hastalıktan şüphelenme nedenidir. Ancak kan değerlerindeki oynama nedeniyle belli bir süre sonunda test tekrarlanmalıdır. Ayrıca test kedinin Corona virüsü ile bulaşık olup olmadığı hakkında bilgi verir, yani virüsün mutasyon geçirip FIP olduğu ya da geçirmediği hakkında bilgi vermez.
- Elisa testi*: Bir tür kan testi
- RT-PRC testi*: Dışkı ve ağız içi mukoza testi
- FA testi*: Doku ve karın içinde biriken sıvı için test
- Karında biriken suyun incelenmesi: Islak FIP'te (bkz.: hastalık türleri) karında biriken sıvıyı inceler. Sıvıda protein oranının 35 g/L'yi geçmesi ve albümin/globulin'in %50'den büyük olması şüphelenme sebebidir. Hastalık sebebiyle karında biriken sıvı karakteristik olarak, kıvamlı, sarı ve bulanıktır.
- Röntgen ve ultrason: Karında biriken sıvının ve bölgenin belirlenmesinde kullanılır.
- Otopsi: Kedi öldükten sonra kesin tanı için yapılır. Amaç, ölen kediyle birlikte yaşayan kedilerin risk durumunu belirlemek olabilir.
(*Bu üç testte de birinci testte olduğu gibi söz konusu bölgede "antibody (dolaylı: titer)" düzeyi araştırılır.)
Hastalığın türleri
Alyuvarlara yerleşen virüs tüm vücudu sarar. Bağışıklık sistemini çökertir. İki çeşidi vardır:
- Efuziv FIP:
Efüzyonlarla karakterize bu form daha öldürücüdür ve kediye daha çok rahatsızlık verir. Kan damarlarında yaptığı deformasyonla sıvının karın bölgesinde ve dokularda birikmesine sebep olur. Akciğer üzerine basınç olduğundan bu sıvı ara ara alınabilir.
- Non Efuziv FIP:
Hastalığın, efuziv forma göre daha yavaş ilerleyen, daha zor gözlemlenen türüdür. İştahsızlık, kilo kaybı, tüy renginde kalitesizleşme, burun renginde açılma, belirtiler arasındadır. Belirtiler yavaş geliştiğinden ve nispeten hafif olduğundan tanı zor konur. Gözlerde de hasara sebep olabilir.
Tedavisi
Hastalığın kesin tedavisi yoktur. Belki hasta kedinin daha uzun ve rahat yaşaması sağlanabilir. Çalışmalar devam etmektedir.
Bağışıklık sistemi güçlendiriciler, interferonlar, vitamin kürleri (özellikle C vitamini), antibiyotik desteği en önemli tedavi araçları arasındadır.
Islak FIP'te karında biriken suyun zaman zaman alınması kedinin solunumunu rahatlatabilir. Veteriner hekimin bilgisi dahilinde doğal ürünler denenebilir. Ancak unutulmamalıdır ki hastalığın efuziv forumun herhangi bir tedavisi yoktur.
Korunma
- Temizlik
Corona virüsü salya ve dışkıyla bulaştığından kedi ve ortam temizliği çok önemlidir. Virüs 4-6 hafta arası pasif bekleme süresine sahiptir. Kedinin Corona virüsle karşılaşmaması için kedi kumu, mama kabı, ortam temiz tutulmalıdır. Kedinin bakım ve temizliği düzenli yapılmalıdır. Sokağa çıkarmamak virüsle karşılaşmayı engelleyebileceği gibi, kedi açısından stres kaynağı olabileceğinden ve halihazırda Corona virüsü ile karşılaşmış olabileceğinden hastalığı da başlatabilir.
- Beslenme
Kediyi besin yönünden zengin beslemek ve antioksidanlar, hastalığa karşı korunmada küçük de olsa katkıda bulunabilir.
- Stres
Corona virüsünün FIP'e dönüşmesinde etken olarak görülür. Kedinin psikolojisinin iyi olması sadece bu hastalığa değil diğer hastalıklara karşı korunmada da önemlidir. Ev içi ve dışında kedinizi strese sokabilecek nesne ya da durumları en aza indirmeye çalışın. (örneğin: elektrikli süpürgenin sesi vb.)
- FIP'e karşı aşılar: Pfizer®, hastalığa karşı "" adında bir aşı geliştirmiştir. %50-%60'lar oranında koruyucudur. Kesin koruma sağlamaz. Ayrıca 16. aydan itibaren kullanılabilmektedir. Hasta kedilerde bağışıklık sistemi etkilendiğinden, uzmanlar aşıların kesilmesi gerektiğini düşünmektedirler. Konu hakkında veterinere danışılmalıdır.
İyileşme
Kedinin hastalığından otopsi yapılmadan emin olunamaz, bu yüzden de hasta olduğu sanılan kedilerde bile en son olarak ötanazi düşünülmelidir. Veterinerle birlikte hastalığın ilerlemiş evrelerinde ötanaziyi tartışılmalıdır.
Hasta kedinin iyileştiği bazı durumlar vardır ama kedinin hastalığa sahip olup olmadığı kesin bilinmediğinden emin olunamamaktadır.
Kaynakça
- ^ . Cornell University College of Veterinary Medicine (İngilizce). 4 Ekim 2017. 16 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2022.
- []
- 10 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- (Türkçe ve İngilizce)
- (İngilizce)
- (İngilizce)
- Kedi Danışma Merkezi20 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Cornell Kedi Sağlığı Merkezi 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- FIP Araştırma ve Tedavi Yöntemleri Üzerine 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kedilerin enfeksiyoz peritonitisi Feline infectious peritonitis Pleuritis FIP kedilerin bagisiklik sistemini etkileyen bir hastaliktir Kedi koronavirusunun mutasyon gecirmesi ile meydana gelir Korona virusunun mutasyon gecirmis hali olan FIP virusu FIP hastaligina neden olur FIP bilimsel tanisi adi konulmadan 1914 yilina kadar gorulmustur ancak ilk kez 1963 yilinda Dr Jean Holzworth tarafindan rapor edilmistir FIP kedilerin bagisiklik sistemine etki eden bir hastaliktir FIP adi feline infectious peritonitis virusunun adinin ilk harflerinden olusan bir kisaltmadir Feline infectious peritonitis corona virusunun orijinal halidir FIP kedilerde gorulen olumcul bir hastaliktir kesin tedavisi yoktur Kesin tani otopsi sayesinde konulabilir Yuksek guvenilirlikli tani icin bircok test yapilmasi gerekir FIP in tanisinda kullanilan testlerde bazi durumlarda hatali sonuclar alinabilir Uzmanlar cok gerekli oldugunda hayvani uyutma karari verebilir FIP hastaliginin diger hayvanlara ve insanlara gectigi konusunda hicbir tibbi bulgu yoktur Ayrica feline coronavirus oldukca bulasici olsa da mutasyona ugramis virusun ayni ortamda yasayan kediler arasinda yayildigini gosteren bir bulgu bulunmamaktadir FIP her bir kedide bireysel hikaye olusturur Bununla birlikte kalabalik veya cok kedili hane icinde bulunan kedilerin benzer immun yetersizliklerden oturu FIP e yakalanma riski daha fazladir Hastaligin epidemiyolojisiHastalik kedilerin 6 ile 23 ay arasi yavrularinda ve 5 13 yas arasi yetiskinlerinde daha cok gorulur ve kedi 14 yasin uzerine ciktiginda risk daha da artar Bununla birlikte her yasta gorulme olasiligi vardir Cinsiyet hastalik olasiligini etkilemez Irk acisindan bakilacak olursa buyuk farkliliklar olmamasina ragmen bagisiklik sistemi guclu irklarda daha az gorulur Corona korona virusuCorona virus modeli Coronaviridae ailesinden hayvan ailelerinde bulunan bir RNA virusudur Solunum sindirim ve bosaltim organlarini etkileyen virus daha cok ilkbahar ve sonbaharda etkindir Aslinda Corona virusu kedilerin siklikla karsilastigi bir virustur Mutasyona ugramadan oldurucu olma riski neredeyse yok gibidir Virus kediden kediye temas yoluyla gecer yayilma yoluysa genelde diskidir Kedilerin neredeyse yarisi bu virusle hayatlarinda bir kez karsilasirlar Bu oran kedilerin toplu yasadigi yerlerde daha da artar Tani testlerinde ise kedilerin metabolizmalarinin viruse karsi olusturdugu metabolik maddeler antibody duzeyi titer seviyesi olculebilir Belirtiler genelde ates ishal ve halsizlik seklinde olur Ama neredeyse yuzde yuze varan oranlarda kediler bu virusun hastaligini yenebilirler Virusun yayilmasi genelde diskilama gt diskiyla temas gt tuy yalama seklinde olur Dusuk bir olasilik da olsa hava yolu da bulasma yollari arasindadir Corona virusunun kedilerin rahatca atlattigi bu hastaligi virusun mutasyon gecirmesiyle olumcul FIP e donusur Bilimsel goruslere gore Corona virusu 2 ila 10 oranlarinda FIP viruse donusur FIPV Bu mutasyonun nasil gerceklestigine dair viroloji bilimi kesin veri sunamamaktadir Su halde Corona virusunu kapan kedilerin 92 98 i basit belirtilerle hastaligi atlatirken geri kalanlarda hastalik oldurucu FIP e cevirmektedir Corona virusunun mutasyon gecirmis hali olan FIP virusu FIP hastaligina neden olur BelirtileriIslak FIP islak FIP hastasi bir kedinin rontgeni 1 sivi nedeniyle belirsiz tonlanma 2 kalp sinirlar belirsiz 3 soluk borusu 4 akciger belli kisimlari hava alan 5 karaciger 6 karin 7 bagirsak FIP te genel olarak asagidaki belirtiler gorulur Ama bu belirtilerin gorulmesi FIP tanisinin konulabilmesi icin yeterli degildir Istahsizlik ve kilo kaybi Ates Halsizlik ve durgunluk Karin bolgesinin sismesi Gorme sorunlari gozun sulanmasi ve gozde renk degisimi Solunum sorunlari ve nezle Denge sorunlari Genel psikolojik durumda degisme mutsuz ifadeTanisiFIP hastalik yayilmis doku Tani otopsi haricinde kesin olarak konulamaz Ancak birden cok yapilan testlerin her biri icin guvenilirlik artacaktir En sik kullanilan testler kan testleridir Kan testi Bu test kanda Corona virusu ile ilgili molekulleri arastirir Testte titer seviyesinin 3 200 un ustunde olmasi hastaliktan suphelenme nedenidir Ancak kan degerlerindeki oynama nedeniyle belli bir sure sonunda test tekrarlanmalidir Ayrica test kedinin Corona virusu ile bulasik olup olmadigi hakkinda bilgi verir yani virusun mutasyon gecirip FIP oldugu ya da gecirmedigi hakkinda bilgi vermez Elisa testi Bir tur kan testi RT PRC testi Diski ve agiz ici mukoza testi FA testi Doku ve karin icinde biriken sivi icin test Karinda biriken suyun incelenmesi Islak FIP te bkz hastalik turleri karinda biriken siviyi inceler Sivida protein oraninin 35 g L yi gecmesi ve albumin globulin in 50 den buyuk olmasi suphelenme sebebidir Hastalik sebebiyle karinda biriken sivi karakteristik olarak kivamli sari ve bulaniktir Rontgen ve ultrason Karinda biriken sivinin ve bolgenin belirlenmesinde kullanilir Otopsi Kedi oldukten sonra kesin tani icin yapilir Amac olen kediyle birlikte yasayan kedilerin risk durumunu belirlemek olabilir Bu uc testte de birinci testte oldugu gibi soz konusu bolgede antibody dolayli titer duzeyi arastirilir Hastaligin turleriIslak FIP de karinda biriken sivinin cekildigi bir sise Alyuvarlara yerlesen virus tum vucudu sarar Bagisiklik sistemini cokertir Iki cesidi vardir Efuziv FIP Efuzyonlarla karakterize bu form daha oldurucudur ve kediye daha cok rahatsizlik verir Kan damarlarinda yaptigi deformasyonla sivinin karin bolgesinde ve dokularda birikmesine sebep olur Akciger uzerine basinc oldugundan bu sivi ara ara alinabilir Non Efuziv FIP Hastaligin efuziv forma gore daha yavas ilerleyen daha zor gozlemlenen turudur Istahsizlik kilo kaybi tuy renginde kalitesizlesme burun renginde acilma belirtiler arasindadir Belirtiler yavas gelistiginden ve nispeten hafif oldugundan tani zor konur Gozlerde de hasara sebep olabilir TedavisiHastaligin kesin tedavisi yoktur Belki hasta kedinin daha uzun ve rahat yasamasi saglanabilir Calismalar devam etmektedir Bagisiklik sistemi guclendiriciler interferonlar vitamin kurleri ozellikle C vitamini antibiyotik destegi en onemli tedavi araclari arasindadir Islak FIP te karinda biriken suyun zaman zaman alinmasi kedinin solunumunu rahatlatabilir Veteriner hekimin bilgisi dahilinde dogal urunler denenebilir Ancak unutulmamalidir ki hastaligin efuziv forumun herhangi bir tedavisi yoktur KorunmaFIP hastalik bagisiklik hucrelerini uyarmis makrofajlar notrofiller vb Temizlik Corona virusu salya ve diskiyla bulastigindan kedi ve ortam temizligi cok onemlidir Virus 4 6 hafta arasi pasif bekleme suresine sahiptir Kedinin Corona virusle karsilasmamasi icin kedi kumu mama kabi ortam temiz tutulmalidir Kedinin bakim ve temizligi duzenli yapilmalidir Sokaga cikarmamak virusle karsilasmayi engelleyebilecegi gibi kedi acisindan stres kaynagi olabileceginden ve halihazirda Corona virusu ile karsilasmis olabileceginden hastaligi da baslatabilir Beslenme Kediyi besin yonunden zengin beslemek ve antioksidanlar hastaliga karsi korunmada kucuk de olsa katkida bulunabilir Stres Corona virusunun FIP e donusmesinde etken olarak gorulur Kedinin psikolojisinin iyi olmasi sadece bu hastaliga degil diger hastaliklara karsi korunmada da onemlidir Ev ici ve disinda kedinizi strese sokabilecek nesne ya da durumlari en aza indirmeye calisin ornegin elektrikli supurgenin sesi vb FIP e karsi asilar Pfizer hastaliga karsi adinda bir asi gelistirmistir 50 60 lar oraninda koruyucudur Kesin koruma saglamaz Ayrica 16 aydan itibaren kullanilabilmektedir Hasta kedilerde bagisiklik sistemi etkilendiginden uzmanlar asilarin kesilmesi gerektigini dusunmektedirler Konu hakkinda veterinere danisilmalidir IyilesmeKedinin hastaligindan otopsi yapilmadan emin olunamaz bu yuzden de hasta oldugu sanilan kedilerde bile en son olarak otanazi dusunulmelidir Veterinerle birlikte hastaligin ilerlemis evrelerinde otanaziyi tartisilmalidir Hasta kedinin iyilestigi bazi durumlar vardir ama kedinin hastaliga sahip olup olmadigi kesin bilinmediginden emin olunamamaktadir Kaynakca Cornell University College of Veterinary Medicine Ingilizce 4 Ekim 2017 16 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Nisan 2022 olu kirik baglanti 10 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilar Turkce ve Ingilizce Ingilizce Ingilizce Kedi Danisma Merkezi20 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Cornell Kedi Sagligi Merkezi 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce FIP Arastirma ve Tedavi Yontemleri Uzerine 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce