Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ocak 2022) |
Kelaynak (Geronticus eremita), kayalık veya yarı çöl kurak yaşam alanlarında bulunan iri yapılı, suda veya çamurda yürüyen ince uzun kıvrık gagalı, 70–80 cm uzunluğunda, 120–135 cm kanat genişliğinde bir kuş türü. Aynı zamanda bir hastalık türü olan kelaynak, kuş gribi salgınından sonra literatürde yer almıştır.
| Kelaynak | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Kritik tehlikede (IUCN 2.3) | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Geronticus eremita Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||||
| turuncu: üreme bölgesi mavi : kış bölgesi Dağılımı | |||||||||||||||||
Özellikleri ve davranışları
Tüysüz kırmızı bir yüz ve kafası ile uzun kıvrık kırmızı bir gagaya sahiptir. İri, parlak, cilalı, siyah kuşlardır. Başlarında tüy olmaması nedeniyle kelaynak adı almışlardır. Yılda bir defa ve 1-4 yumurta yapar, kuluçka süreleri 4 hafta kadardır. İlk yumurtadan çıktıklarında yavrunun kafası ve boğazı tüylüdür. Yaşları ilerledikçe bu tüyler yok olur. Siyah tüyleri güneş ışığının farklı açılarında parlak yeşil, kavuniçi ve mor rengini alır. Uçuşları insanı hayrete düşürecek kadar güzel ve zariftir. Kelaynaklar çok sosyaldir, sabahın erken saatlerinde 10–15 km uzaklıktaki beslenme alanlarına gruplar halinde giderler. Uzun ve kıvrık gagalarıyla yiyeceklerini ararlar. Yuvalarını yapma dönemi Şubat-Mart aylarıdır. Yavruları koyu gri renkte olup, yuvada dolaşırken yere düşme tehlikesi yaşarlar. Yumurtadan çıktıktan 2-3 ay sonra palazlanırlar. Erişkin kuşlarla birlikte beslenme alanlarına uçarlar. Kendilerini besleyebilecek duruma gelene kadar anneleri onları 2-3 ay besler.Erkek ve dişilerin belirgin özellikleri bulunmamakta ve aynı davranışları göstermektedirler. Bu kuşların en önemli bir özelliği de “tek eşli” olmaları, eşlerine çok sadık olmalarıdır. Tek eşli yaşamaları nedeniyle üremeleri çok yavaş olur. Kelaynaklar böceklerle beslenir.
Yayılış alanları
Orta Doğu ve Afrika, Kuzey Sahra çöllerinde kayalıkların uçurumlarında 2-3 yumurta yumurtlayarak ürerler. Kelaynaklar genelde böcekle beslenen bir türdür. Diğer taraftan akrep, kertenkele, yılan ve kurbağalarla, yeri gagayla eşeleyerek veya delik ve çatlakları karıştırarak beslenirler.diğer küçük yaratıklarla beslenirler. Önceleri Orta Doğu, Kuzey Afrika hatta Avrupa Alplerinde yaygın bulunmaktayken 400 yıl önce buradaki nesilleri tükenmiştir. Kendi mesafe alanında göçmen bir kuştur. Kışı geçirdiği yerler Sudan'ın bir kısmı, Etiyopya, Eritre ve belki de Somali' nin bazı yerleri,Yemen ve Suudi Arabistan'dır. Bu tür şimdi resmî olarak kritik tehlike sınırındadır. Vahşi olarak yaşayan nüfusu 420 olarak tahmin edilmektedir. Ve yaklaşık 1500'ü tutsaktır (2004). Yaşayabilecekleri yerler Fas,Türkiye ve Suriye'dir.
Dünyada sadece Türkiye'de (Birecik/ Urfa) ve Fas'ta koruma altında az sayıda bulunmaktadırlar. Dünya popülasyonları yaklaşık 500 bireydir. Türünün doğal yaşam alanı Alpler'den Kızıldeniz'e, Fas'tan Güneydoğu Anadoluya kadar uzanan geniş bir coğrafyadır. Yanlış tarım politikaları sonucunda kurutulan sulak alanlar ve böcek öldürmek için tarlalarda kullanılan ağır kimyasallar (Özellikle DDT) bu kuşun neslini tükenmenin eşiğine getirmiştir.
Tehdit altında kelaynaklar
Kelaynakların yok olmasının birçok sebebi vardır. Bunların başında avcılık ve beslenme sahalarının azalması gelmektedir. 1950 yılında çekirge salgınına karşı yapılan DDT ilaçlaması Birecik'teki kelaynakların hızla yok olmasına yol açmıştır. Kurtulanlar ise ilacın etkisinden birkaç sene yumurta vermemiştir.
Türkiye ve Suriye' deki kelaynakların (Doğu'daki topluluklar) görünüşleri, Fas'taki kelaynaklardan (Batı'daki topluluklar) farklıdır. Bu iki kelaynak topluluğu arasında davranış farklılıkları da vardır. Fas'taki kelaynaklar göç etmezken Birecik ve Suriye'deki kelaynaklar göç eder.
1954 yılında Birecik'te 600 çiftten fazla ve üreyen bir topluluk vardı. DDT ilacının uygulamasından sonra, 1962 yılında Birecik'te toplam 130 çift kelaynak kalmıştı. 1972'ye kadar bunların hiçbiri yumurtlamamıştır. 1973 yılına gelindiğinde ise 26 çift kelaynak kalmıştı. 1982 yılında ise sadece 17 tane kuş Afrika'dan geri dönmüş ve 6 çift doğal ortamında üremiştir.
1990 yılından sonra, Birecik'te yarı yabani kuşlar üreme dönemine hazırlık için Şubat-Mart aylarında kafeslerinden çıkarılır ve göç zamanına doğru Temmuz-Ağustos tekrar kafeslerine alınırlar. Bu dönem içerisinde kuşlar doğal ortamlarında serbestçe uçup, üreyebilirler. Üreme istasyonunun içindeki kayalıklar ve tahta yuvalarda üreyen kelaynaklara günde iki defa yem verilir. Kuşlar aynı zamanda Fırat'ın kenarındaki sahalara gidip beslenebilirler.
2020 yılı itibarıyla 68 rekor yavru birey üretimiyle Birecik' te 285 adet, Fas' ta iki koloni halinde, Avrupa ile Amerika' daki hayvanat bahçelerinde Fas orijinli tahmini 1000-1500 adet Kelaynak kuşu bulunduğu tahmin edilmektedir.
Günümüzdeki durum
Tarım ve Orman Bakanlığıyla, Doğa Derneği tarafından Kelaynaklarla ilgili eğitim projesi uygulanmaktadır. Projeyle, kelaynakların tanıtımına katkı sağlamak ve bölgeye daha çok ziyaretçinin gelmesi hedeflenmektedir. Doğa Derneği tarafından görevlendirilen Turan Çetin, kelaynakların doğal yaşamları hakkında gözlem yapmakta ve veri alt yapısı oluşturmaktadır. Günümüzde 83 kelaynak olmakla beraber 13 tane yavru bulunmaktadır. Ve Birecik'teki kelaynakların sağlık durumları da iyidir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Kuş resimleri[]
- BBC'de kelaynak bilgileri 4 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Kelaynak Hatıra Parası 10 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bird life 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kelaynak bilgileri (İngilizce)
- Kelaynak bilgileri (ingilizce) 4 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kelaynak kuşları (Türkçe)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Yasam Agaci konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Ocak 2022 Kelaynak Geronticus eremita kayalik veya yari col kurak yasam alanlarinda bulunan iri yapili suda veya camurda yuruyen ince uzun kivrik gagali 70 80 cm uzunlugunda 120 135 cm kanat genisliginde bir kus turu Ayni zamanda bir hastalik turu olan kelaynak kus gribi salginindan sonra literaturde yer almistir KelaynakKorunma durumuKritik tehlikede IUCN 2 3 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif AvesTakim PelecaniformesFamilya ThreskiornithidaeAlt familya ThreskiornithinaeCins GeronticusTur G eremitaIkili adlandirmaGeronticus eremitaLinnaeus 1758turuncu ureme bolgesi mavi kis bolgesi DagilimiOzellikleri ve davranislariTuysuz kirmizi bir yuz ve kafasi ile uzun kivrik kirmizi bir gagaya sahiptir Iri parlak cilali siyah kuslardir Baslarinda tuy olmamasi nedeniyle kelaynak adi almislardir Yilda bir defa ve 1 4 yumurta yapar kulucka sureleri 4 hafta kadardir Ilk yumurtadan ciktiklarinda yavrunun kafasi ve bogazi tuyludur Yaslari ilerledikce bu tuyler yok olur Siyah tuyleri gunes isiginin farkli acilarinda parlak yesil kavunici ve mor rengini alir Ucuslari insani hayrete dusurecek kadar guzel ve zariftir Kelaynaklar cok sosyaldir sabahin erken saatlerinde 10 15 km uzakliktaki beslenme alanlarina gruplar halinde giderler Uzun ve kivrik gagalariyla yiyeceklerini ararlar Yuvalarini yapma donemi Subat Mart aylaridir Yavrulari koyu gri renkte olup yuvada dolasirken yere dusme tehlikesi yasarlar Yumurtadan ciktiktan 2 3 ay sonra palazlanirlar Eriskin kuslarla birlikte beslenme alanlarina ucarlar Kendilerini besleyebilecek duruma gelene kadar anneleri onlari 2 3 ay besler Erkek ve disilerin belirgin ozellikleri bulunmamakta ve ayni davranislari gostermektedirler Bu kuslarin en onemli bir ozelligi de tek esli olmalari eslerine cok sadik olmalaridir Tek esli yasamalari nedeniyle uremeleri cok yavas olur Kelaynaklar boceklerle beslenir Yayilis alanlariBirecik te yapay kafesler Orta Dogu ve Afrika Kuzey Sahra collerinde kayaliklarin ucurumlarinda 2 3 yumurta yumurtlayarak urerler Kelaynaklar genelde bocekle beslenen bir turdur Diger taraftan akrep kertenkele yilan ve kurbagalarla yeri gagayla eseleyerek veya delik ve catlaklari karistirarak beslenirler diger kucuk yaratiklarla beslenirler Onceleri Orta Dogu Kuzey Afrika hatta Avrupa Alplerinde yaygin bulunmaktayken 400 yil once buradaki nesilleri tukenmistir Kendi mesafe alaninda gocmen bir kustur Kisi gecirdigi yerler Sudan in bir kismi Etiyopya Eritre ve belki de Somali nin bazi yerleri Yemen ve Suudi Arabistan dir Bu tur simdi resmi olarak kritik tehlike sinirindadir Vahsi olarak yasayan nufusu 420 olarak tahmin edilmektedir Ve yaklasik 1500 u tutsaktir 2004 Yasayabilecekleri yerler Fas Turkiye ve Suriye dir Dunyada sadece Turkiye de Birecik Urfa ve Fas ta koruma altinda az sayida bulunmaktadirlar Dunya populasyonlari yaklasik 500 bireydir Turunun dogal yasam alani Alpler den Kizildeniz e Fas tan Guneydogu Anadoluya kadar uzanan genis bir cografyadir Yanlis tarim politikalari sonucunda kurutulan sulak alanlar ve bocek oldurmek icin tarlalarda kullanilan agir kimyasallar Ozellikle DDT bu kusun neslini tukenmenin esigine getirmistir Tehdit altinda kelaynaklarKelaynaklarin yok olmasinin bircok sebebi vardir Bunlarin basinda avcilik ve beslenme sahalarinin azalmasi gelmektedir 1950 yilinda cekirge salginina karsi yapilan DDT ilaclamasi Birecik teki kelaynaklarin hizla yok olmasina yol acmistir Kurtulanlar ise ilacin etkisinden birkac sene yumurta vermemistir Turkiye ve Suriye deki kelaynaklarin Dogu daki topluluklar gorunusleri Fas taki kelaynaklardan Bati daki topluluklar farklidir Bu iki kelaynak toplulugu arasinda davranis farkliliklari da vardir Fas taki kelaynaklar goc etmezken Birecik ve Suriye deki kelaynaklar goc eder 1954 yilinda Birecik te 600 ciftten fazla ve ureyen bir topluluk vardi DDT ilacinin uygulamasindan sonra 1962 yilinda Birecik te toplam 130 cift kelaynak kalmisti 1972 ye kadar bunlarin hicbiri yumurtlamamistir 1973 yilina gelindiginde ise 26 cift kelaynak kalmisti 1982 yilinda ise sadece 17 tane kus Afrika dan geri donmus ve 6 cift dogal ortaminda uremistir 1990 yilindan sonra Birecik te yari yabani kuslar ureme donemine hazirlik icin Subat Mart aylarinda kafeslerinden cikarilir ve goc zamanina dogru Temmuz Agustos tekrar kafeslerine alinirlar Bu donem icerisinde kuslar dogal ortamlarinda serbestce ucup ureyebilirler Ureme istasyonunun icindeki kayaliklar ve tahta yuvalarda ureyen kelaynaklara gunde iki defa yem verilir Kuslar ayni zamanda Firat in kenarindaki sahalara gidip beslenebilirler 2020 yili itibariyla 68 rekor yavru birey uretimiyle Birecik te 285 adet Fas ta iki koloni halinde Avrupa ile Amerika daki hayvanat bahcelerinde Fas orijinli tahmini 1000 1500 adet Kelaynak kusu bulundugu tahmin edilmektedir Gunumuzdeki durumTarim ve Orman Bakanligiyla Doga Dernegi tarafindan Kelaynaklarla ilgili egitim projesi uygulanmaktadir Projeyle kelaynaklarin tanitimina katki saglamak ve bolgeye daha cok ziyaretcinin gelmesi hedeflenmektedir Doga Dernegi tarafindan gorevlendirilen Turan Cetin kelaynaklarin dogal yasamlari hakkinda gozlem yapmakta ve veri alt yapisi olusturmaktadir Gunumuzde 83 kelaynak olmakla beraber 13 tane yavru bulunmaktadir Ve Birecik teki kelaynaklarin saglik durumlari da iyidir Geronticus eremitaKaynakca www birecik gov tr 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Eylul 2022 http www birecik gov tr 28 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2021 baslik dis baglanti yardim Dis baglantilarKus resimleri olu kirik baglanti BBC de kelaynak bilgileri 4 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Kelaynak Hatira Parasi 10 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bird life 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kelaynak bilgileri Ingilizce Kelaynak bilgileri ingilizce 4 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kelaynak kuslari Turkce