Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kerevit vebası (Aphanomycosis), kerevitlerde sınıfından dermatonörotropik adlı "mantarın" sebep olduğu hastalık. Duyarlı kerevitlerde % 100 ölümle sonuçlanan, akut ve kronik seyirli, bulaşıcı, ekonomik açıdan çok büyük zararı dokunan bir mantar hastalığıdır.
Etkeni
Hastalık etkeni uzun bir süre belirlenememiştir. 1903 yılında Schikora isimli Japon araştırmacı, etkenin bir Oomycetes grubundan mantar olduğunu ispat etmiştir. Daha sonra 1906 yılında bu mantarı Aphanomyces astaci adıyla tanımlayıp tanıtmıştır.
A. astaci ’nin hayat döngüsü bir kerevit paraziti olarak çok sayıda adaptasyonlar gösterir. Parazitin inefektif birimi zoospor, kutikula’da mantar miselyumundan serbest hale geçer. Bu zoosporlar kamçıları aracılığıyla hareket eder ve yeni bir kereviti enfekte eder. Zoosporların hareketi muhtemelen daha yüksek konsantrasyondaki potansiyel besin kaynaklarına doğru olur. Kerevitin kutikula tabakası geliştikten sonra zoosporların kamçıları düşer ve etrafları kalın bir tabaka ile örtülür. Oluşan bu spor kisti konakçısına kuvvetli bir şekilde tutunur. Eğer A. astaci zoosporu, konakçının kutikula tabakasından başka yerlerde kist oluşturursa yeni kamçıları oluşturmak için sakladığı maddeleri kullanarak tekrar zoospor formuna dönüşür. Zoosporları 2 kamçılı olup 8.1-9.5 µm çapında ve eliptik bir morfolojiye sahiptir. Mantarın, 10 °C nin üzerindeki su sıcaklıklarında çok çabuk üreyerek kısa sürede (3 hafta içinde; akut enfeksiyon) ölüme neden olduğu, su sıcaklığı azaldıkça gelişmesinin yavaşladığı ve kerevitlerde ölümün gecikebildiği (3 ayı bulabilir; kronik enfeksiyon) bilinmektedir. Ayrıca sulardaki yüksek magnezyum oranlarının, mantarın enfektif gücünü yani zoospor üretimini azaltıcı etki yapabileceği bilinmektedir.
Etkilediği türler
Kerevit vebası sadece kerevitleri etkiler ve doğal olarak diğer kabuklularda görülmez.
Avrupa kerevit cinsleri (, , ve ) ve Avustralya cinsi hastalığa oldukça duyarlıdır.
Amerikan kerevitleri (, ve Procambarus clarkii) bu mantara karşı dayanıklı ve kısmen ya da tamamen asemptomatik taşıyıcıdırlar.
Etkisi
Mantarın hifaları kitin yapılı karapaksı tahrip ederek yumuşatır, tahrip olan karapaks gevrek bir hâl alır ve kolayca kırılır. Eklemlere ve eklem derilerine yerleşerek bozukluklar yapar. Salgıladıkları enzimlerle kütikülanın yapısını bozan mantarlar, özellikle kutikulada olmak üzere bulunduğu yerde melanin depozitlerinin üretimini (bir tür bağışık yanıt kapsamında) stimüle etmektedir. Bu şekilde melanin birikimi hastalığa ilişkin görülebilir bir bulgu vermektedir. Mantarlara karşı vücutta hemosit infiltrasyonları oluşmakta ve hifalar hemositlerle kuşatılmaktadır. Mantar, bağ dokusu ve sinir dokusu üzerine de yerleşebilir. Merkezi sinir sistemine yerleşen mantarlar, motor koordinasyonu bozarak kesin ölüm meydana getirmektedir.
Bulaşımı
Hastalığı atlatmış ama ölmemiş kerevitler yayıcıdır. Hastalığın bulaşmış (kontamine) av malzemeleri ile hastalık yayılabilir. Kuşlar ve diğer doğada yaşayan canlılar taşıyıcı olarak rol oynayabilirler. Hastalığın , Copepoda ve türleri aracılığı ile de bulaştığı saptanmıştır.
Bulaşım nehir boyunca horizontal olarak yayılır. Bu mantarın hareketi iki kamçılı vardır ve bunlar sularda yaklaşık 5 gün kadar canlı kalabilirler. Zoosporlar kerevite doğru pozitif bir kimyasal çekim (kemotaksis) yaparlar. Enfeksiyonun kerevite başlangıç yaptığı bölgeye bağlı olarak hastalık gelişir. Ölüm oranı nehrin akış hızına göre akıntı hızında yayılır ve yılda 2–4 km’de akıntı yönünün yukarısındaki bölgelere yayılır. Enfeksiyonun nehrin yukarısına doğru yayılması bulaşıcı bireylerin normal hareketleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Hastalığın yayılımında su ısısı ve alınan zoospor miktarı etkilidir.
Belirtileri
- Su yüzeyine çıkma (gün ışığına yakınlaşma) ve değişik yönlere kaçışmayla birlikte suyu terk etme gibi davranış bozuklukları sergilerler.
- Kerevitler halsiz ve yorgun görünümündedirler.
- Bacaklarda uyum bozukluğu vardır.
- Kerevitler sırt kabuğundan tutularak sudan dışarıya çıkartıldıklarında makasları ve bacakları, felç nedeniyle aşağıya doğru sarkarlar.
- Kuyrukları da hareketsiz olup tokatlama hareketi yapamazlar.
- Deri normal rengini kaybederek sarımsı bir hal alır.
- Kabuğu yumuşamış ve kırılabilir.
- Kas ve bağ dokusu çok nadir olarak hastalıktan etkilenir.
Veteriner teşhisi
En uygun örnekler, ölümün üzerinden 24 saatin geçmediği yeni ölmüş, ölmek üzere olan ya da canlı kerevitlerdir. Melanizasyonlu hayvanlar tercih edilmelidir
- Yaklaşık teşhis
- Klinik ve makroskobik bulgular
- Laboratuvar muayeneleri
- Nativ muayene
- Smear (melanize sahalar, kuyruk kası, yumuşak abdominal kütikül ile beyin ve karın ganglion bölgelerinden smear yapılarak havada kurutulur ve Wrights-Giemsa ile ya da Hemacolor gibi hazır bir boyayla boyanarak hifa yönünden incelenir
- Histolojik muayene (H&E ve Grocott mantar boyası)
- Kesin teşhis
- Etken izolasyon ve identifikasyonu
- Fungal izolasyon
- Fungusun spor kümelerinin üretimi
- Deneysel enfeksiyon (hastalık şüphesi olan kerevitten izole edilen mantardan elde edilmiş zoosporların duyarlı kerevit türlerine verilmesinden sonra 2-8 gün içinde hızlı mortalitenin görülmesi ile birlikte mantarın tekrar izolasyonu, A.astaci için müspet kabul edilir
- PCR
- Etken izolasyon ve identifikasyonu
Kerevit vebası, ihbarı mecbur olan hastalıklardandır.
Tedavi
Doğal kerevit populasyonlarını ilaçla tedavi etmek mümkün olmadığı gibi henüz bu hastalığa karşı kesin etkili bir ilaç veya kimyasal madde de belirlenmiş değildir.
Mücadele ve Kontrol
Hasta kerevitler hiçbir şekilde başka yerlere nakledilmemeli veya diğer sulara yerleştirilmemelidir. Hasta ve ölmüş kerevitler toplanarak imha edilmelidir. Kontamine malzemeler (ağ vs), sodyum hipoklorit ve iodoforlarla dezenfekte edilir veya 24 saatten daha uzun bir süre kurutulur.
Tarihi ve yayılımı
İlk kez 1860 yılında İtalya 'da Po nehri 'nde ortaya çıkan hastalık, 1875'te Fransa, 1880'de Orta Avrupa, 1890'da Rusya, 1893'te Finlandiya, 1900'da Bulgaristan, 1907'de İsveç, 1871'de Norveç, 1972'de İspanya, 1981'de Büyük Britanya (1987'de İrlanda), 1982'de Yunanistan'a sıçrayan hastalık 1984 sonbaharında Türkiye'ye ulaşıp ilk olarak Işıklı Gölü (Çivril Gölü)'nde görülmüş, daha sonra 1985'te Eğirdir Gölü ve diğer göllere uzanmıştır.
Ekonomik zararı
1970-1986 yılları arasında Eğirdir Gölünde avcılıkla elde edilen mevcut miktarı ortalama 2000-2500 ton/yıl’ dır. Özellikle 1980- 1985 yıllarında Türkiye toplam kerevit üretimi 7000-8000 ton/yıl olarak gerçekleşmiştir. 1984 yılında önce Çivril Gölü, 1985 yılında Eğirdir Gölü ve diğer göllere yayılan kerevit vebası hastalığı sebebiyle 1991 yılında toplam üretim 220 ton’ a gerilemiştir. Türkiye’de kerevit bulunan ve avcılıkta işletilen su kaynaklarında kerevit populasyonlarında %100 oranında ölümlere rastlanmamış, bu kaynaklarda kerevitler varlığını sürdürmüşlerdir. 1986’dan 1990 yılına kadar Türkiye’de kerevit avcılığı yasaklanmıştır. 1991 yılından sonra iyileşme görülen populasyonların periyodik olarak avcılığa açılması ile artan kerevit üretimi 2005 yılında 2317 ton olarak gerçekleşmiştir.
Dipnotlar
- ^ [1] 29 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Resmi Gazete, 3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanununun 4 üncü Maddesine Göre Tespit Edilen İhbarı Mecburi Hastalıklar Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2007/32)
Kaynakça
- İsmail Gölen, Kerevit Vebası (Crayfish plague)
- Furkan Durucan ve Behire Işıl Didinen, Kerevit vebası üzerine bir araştırma, II. Tıbbi Biyolojik Bilimler Kongresi ve V. Tıbbi Biyolojik Bilimler Öğrenci Sempozyumu Özet Kitabı, 26-27 Mayıs 2006, İ.Ü. cerrahpaşa Tıp Fakültesi Oditoryumu
- [4][] Furkan Durucan (2006), Kerevit (Tatlı su Istakozu Vebası), II. Tıbbi Biyolojik Bilimler Kongresi, V. Tıbbi Biyolojik Bilimler Öğrenci Sempozyumu, 26-27 mayıs 2006, İstanbul
- Crayfish Plague
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kerevit vebasi Aphanomycosis kerevitlerde sinifindan dermatonorotropik adli mantarin sebep oldugu hastalik Duyarli kerevitlerde 100 olumle sonuclanan akut ve kronik seyirli bulasici ekonomik acidan cok buyuk zarari dokunan bir mantar hastaligidir EtkeniHastalik etkeni uzun bir sure belirlenememistir 1903 yilinda Schikora isimli Japon arastirmaci etkenin bir Oomycetes grubundan mantar oldugunu ispat etmistir Daha sonra 1906 yilinda bu mantari Aphanomyces astaci adiyla tanimlayip tanitmistir A astaci nin hayat dongusu bir kerevit paraziti olarak cok sayida adaptasyonlar gosterir Parazitin inefektif birimi zoospor kutikula da mantar miselyumundan serbest hale gecer Bu zoosporlar kamcilari araciligiyla hareket eder ve yeni bir kereviti enfekte eder Zoosporlarin hareketi muhtemelen daha yuksek konsantrasyondaki potansiyel besin kaynaklarina dogru olur Kerevitin kutikula tabakasi gelistikten sonra zoosporlarin kamcilari duser ve etraflari kalin bir tabaka ile ortulur Olusan bu spor kisti konakcisina kuvvetli bir sekilde tutunur Eger A astaci zoosporu konakcinin kutikula tabakasindan baska yerlerde kist olusturursa yeni kamcilari olusturmak icin sakladigi maddeleri kullanarak tekrar zoospor formuna donusur Zoosporlari 2 kamcili olup 8 1 9 5 µm capinda ve eliptik bir morfolojiye sahiptir Mantarin 10 C nin uzerindeki su sicakliklarinda cok cabuk ureyerek kisa surede 3 hafta icinde akut enfeksiyon olume neden oldugu su sicakligi azaldikca gelismesinin yavasladigi ve kerevitlerde olumun gecikebildigi 3 ayi bulabilir kronik enfeksiyon bilinmektedir Ayrica sulardaki yuksek magnezyum oranlarinin mantarin enfektif gucunu yani zoospor uretimini azaltici etki yapabilecegi bilinmektedir Etkiledigi turlerKerevit vebasi sadece kerevitleri etkiler ve dogal olarak diger kabuklularda gorulmez Avrupa kerevit cinsleri ve ve Avustralya cinsi hastaliga oldukca duyarlidir Amerikan kerevitleri ve Procambarus clarkii bu mantara karsi dayanikli ve kismen ya da tamamen asemptomatik tasiyicidirlar EtkisiMantarin hifalari kitin yapili karapaksi tahrip ederek yumusatir tahrip olan karapaks gevrek bir hal alir ve kolayca kirilir Eklemlere ve eklem derilerine yerleserek bozukluklar yapar Salgiladiklari enzimlerle kutikulanin yapisini bozan mantarlar ozellikle kutikulada olmak uzere bulundugu yerde melanin depozitlerinin uretimini bir tur bagisik yanit kapsaminda stimule etmektedir Bu sekilde melanin birikimi hastaliga iliskin gorulebilir bir bulgu vermektedir Mantarlara karsi vucutta hemosit infiltrasyonlari olusmakta ve hifalar hemositlerle kusatilmaktadir Mantar bag dokusu ve sinir dokusu uzerine de yerlesebilir Merkezi sinir sistemine yerlesen mantarlar motor koordinasyonu bozarak kesin olum meydana getirmektedir BulasimiHastaligi atlatmis ama olmemis kerevitler yayicidir Hastaligin bulasmis kontamine av malzemeleri ile hastalik yayilabilir Kuslar ve diger dogada yasayan canlilar tasiyici olarak rol oynayabilirler Hastaligin Copepoda ve turleri araciligi ile de bulastigi saptanmistir Bulasim nehir boyunca horizontal olarak yayilir Bu mantarin hareketi iki kamcili vardir ve bunlar sularda yaklasik 5 gun kadar canli kalabilirler Zoosporlar kerevite dogru pozitif bir kimyasal cekim kemotaksis yaparlar Enfeksiyonun kerevite baslangic yaptigi bolgeye bagli olarak hastalik gelisir Olum orani nehrin akis hizina gore akinti hizinda yayilir ve yilda 2 4 km de akinti yonunun yukarisindaki bolgelere yayilir Enfeksiyonun nehrin yukarisina dogru yayilmasi bulasici bireylerin normal hareketleri sonucunda ortaya cikmaktadir Hastaligin yayiliminda su isisi ve alinan zoospor miktari etkilidir BelirtileriSu yuzeyine cikma gun isigina yakinlasma ve degisik yonlere kacismayla birlikte suyu terk etme gibi davranis bozukluklari sergilerler Kerevitler halsiz ve yorgun gorunumundedirler Bacaklarda uyum bozuklugu vardir Kerevitler sirt kabugundan tutularak sudan disariya cikartildiklarinda makaslari ve bacaklari felc nedeniyle asagiya dogru sarkarlar Kuyruklari da hareketsiz olup tokatlama hareketi yapamazlar Deri normal rengini kaybederek sarimsi bir hal alir Kabugu yumusamis ve kirilabilir Kas ve bag dokusu cok nadir olarak hastaliktan etkilenir Veteriner teshisiEn uygun ornekler olumun uzerinden 24 saatin gecmedigi yeni olmus olmek uzere olan ya da canli kerevitlerdir Melanizasyonlu hayvanlar tercih edilmelidir Yaklasik teshis Klinik ve makroskobik bulgular Laboratuvar muayeneleri Nativ muayene Smear melanize sahalar kuyruk kasi yumusak abdominal kutikul ile beyin ve karin ganglion bolgelerinden smear yapilarak havada kurutulur ve Wrights Giemsa ile ya da Hemacolor gibi hazir bir boyayla boyanarak hifa yonunden incelenir Histolojik muayene H amp E ve Grocott mantar boyasi Kesin teshis Etken izolasyon ve identifikasyonu Fungal izolasyon Fungusun spor kumelerinin uretimi Deneysel enfeksiyon hastalik suphesi olan kerevitten izole edilen mantardan elde edilmis zoosporlarin duyarli kerevit turlerine verilmesinden sonra 2 8 gun icinde hizli mortalitenin gorulmesi ile birlikte mantarin tekrar izolasyonu A astaci icin muspet kabul edilir PCR Kerevit vebasi ihbari mecbur olan hastaliklardandir TedaviDogal kerevit populasyonlarini ilacla tedavi etmek mumkun olmadigi gibi henuz bu hastaliga karsi kesin etkili bir ilac veya kimyasal madde de belirlenmis degildir Mucadele ve KontrolHasta kerevitler hicbir sekilde baska yerlere nakledilmemeli veya diger sulara yerlestirilmemelidir Hasta ve olmus kerevitler toplanarak imha edilmelidir Kontamine malzemeler ag vs sodyum hipoklorit ve iodoforlarla dezenfekte edilir veya 24 saatten daha uzun bir sure kurutulur Tarihi ve yayilimiIlk kez 1860 yilinda Italya da Po nehri nde ortaya cikan hastalik 1875 te Fransa 1880 de Orta Avrupa 1890 da Rusya 1893 te Finlandiya 1900 da Bulgaristan 1907 de Isvec 1871 de Norvec 1972 de Ispanya 1981 de Buyuk Britanya 1987 de Irlanda 1982 de Yunanistan a sicrayan hastalik 1984 sonbaharinda Turkiye ye ulasip ilk olarak Isikli Golu Civril Golu nde gorulmus daha sonra 1985 te Egirdir Golu ve diger gollere uzanmistir Ekonomik zarari1970 1986 yillari arasinda Egirdir Golunde avcilikla elde edilen mevcut miktari ortalama 2000 2500 ton yil dir Ozellikle 1980 1985 yillarinda Turkiye toplam kerevit uretimi 7000 8000 ton yil olarak gerceklesmistir 1984 yilinda once Civril Golu 1985 yilinda Egirdir Golu ve diger gollere yayilan kerevit vebasi hastaligi sebebiyle 1991 yilinda toplam uretim 220 ton a gerilemistir Turkiye de kerevit bulunan ve avcilikta isletilen su kaynaklarinda kerevit populasyonlarinda 100 oraninda olumlere rastlanmamis bu kaynaklarda kerevitler varligini surdurmuslerdir 1986 dan 1990 yilina kadar Turkiye de kerevit avciligi yasaklanmistir 1991 yilindan sonra iyilesme gorulen populasyonlarin periyodik olarak avciliga acilmasi ile artan kerevit uretimi 2005 yilinda 2317 ton olarak gerceklesmistir Dipnotlar 1 29 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Resmi Gazete 3285 Sayili Hayvan Sagligi ve Zabitasi Kanununun 4 uncu Maddesine Gore Tespit Edilen Ihbari Mecburi Hastaliklar Hakkinda Teblig Teblig No 2007 32 KaynakcaIsmail Golen Kerevit Vebasi Crayfish plague Furkan Durucan ve Behire Isil Didinen Kerevit vebasi uzerine bir arastirma II Tibbi Biyolojik Bilimler Kongresi ve V Tibbi Biyolojik Bilimler Ogrenci Sempozyumu Ozet Kitabi 26 27 Mayis 2006 I U cerrahpasa Tip Fakultesi Oditoryumu 4 olu kirik baglanti Furkan Durucan 2006 Kerevit Tatli su Istakozu Vebasi II Tibbi Biyolojik Bilimler Kongresi V Tibbi Biyolojik Bilimler Ogrenci Sempozyumu 26 27 mayis 2006 Istanbul Crayfish Plague