Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ketboğa (Arapça: كتبغا), Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından onuncu Memluk Sultanıdır.
| Ketboğa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Mısır Memlûk Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1294 – 1296 | ||||
| Önce gelen | I. Muhammed | ||||
| Sonra gelen | Laçın el-Mansuri | ||||
| Ölüm | 1297 | ||||
| |||||
| Hanedan | Bahrî Hanedanı | ||||
Yaşamı
Sultan oluncaya kadar
Adil Kitbuğa Hülâgû Han'ın İlhanlılar ordusunda Moğol asıllı rütbesiz bir asker idi. 1260 yılında İlhanlılar ile Memluklular arasındaki 'nde Memluklulara esir düştü ve Kalavun tarafından memluklu köle olarak satın alındı. Adil Kitbuğa Kalavun yanında memluklu iken çok yetenekli olduğu görüldü ve sonunda Kalavun tarafından kölelikten çıkarılıp "Emir" unvanı verildi. Kalavun'un oğlu olan Sultan El-Eşref Halil'in Sultanlık döneminde tutuklandı ise de sonradan serbest bırakıldı.
1293 yılında Sultan El-Eşref Halil suikastla öldürülüğü zaman daha 9 yaşında olan oğlu I. Muhammed Memluklu Sultanı olmuştu. Ama gerçek devlet iktidarı, ona naip olan Adil Kitbuğa ile vezir Sencer El-Sucai'nin elindeydi. Fakat naip Adil Kitbuğa ve Vezir Sencer El-Sucai birbirlerine rakiptiler ve araları gittikçe açıldı. Vezir El-Sucai Çerkez asıllı memluklular olan "Burci Memlukluları" ile anlaşarak Kitbuğa'yı ve onu tutan memlukluları öldürmeyi planladı. Fakat Vezir Sucai'nın yanında bulunan Tatar asıllı bir memluklu olan Kungar bu planı Adil Kitbuğa'ya ifşa etti.
Adil Kitbuğa Moğol istilası sırasında Irak'tan kaçan Kürtler ve Moğol asıllı Memluklülerinden bir birlik kurup Kahire Kalesi'nde bulunan Vezir Sucai ve Burci memluklu taraftarlarını kuşatmaya aldı. Fakat bu kuşatma sırasında yapılan bir muharebeyi Kitbuğa ordusu kaybetti. Adil Kitbuğa Nil deltasının güney doğusunda bulunan "Bilhays" şehrine kaçtı. Kahire'de kendini tutan Memluklu emirler birleştiler ve Burji memlukluları yendiler.
Bunun üzerine Adil Kitbuğa tekrar Kahire'ye döndü. Kendini tutan birliklerle Kahire Kalesinde Burji memluklularla birlikte kapanmış olan Emir Sucai'yi tekrar kuşatma altına aldı ve yedi gün süren bu kuşatma çok kanlı oldu. Sonunda Emir Sucai'yi tutan birçok memluklu taraf değiştirerek Adil Kitbuğa'ya katıldı. Kitbuğa'nın emirleri Sultan Nasır Muhammed bin Kalavan'ın annesi ile temasa geçtiler ve onu ihtilaflarının Emir Sucai ile olduğunu ve Sultan Nasır Muhammed aleyhinde olmadığına inandırdılar. Bu kadın Emir Sucai kale dışında bulunan evine gitmiş iken kale kapılarını Emir Sucai'ye kapattırdı. Böylece Emir Sucai kapalı kale kapısı ile Adil Kitbuğa memlukları arasında kendi evinde mahsur kaldı. Emir Sucai'nin Burci memlukluları kendini terk etmeye başladılar. Sonunda Emir Sucai anlaşmazlık üzerinde konuşmalara yapılacak Kahire Kalesi'ne giderken Adil Kitbuğa memluklüleri tarafından yakalanıp öldürüldü.
Kale kapıları yeniden açılınca Adil Kitbuğa taraftarları şehir kaleiçine girdiler. Kendi taraftarı olan ve Burjiler tarafında Kale'de tutuklananları kurtardılar. Sonra şehirde ve kaleiçinde bulunan Burji memluklular toplatıldı ve hepsi hapise atılmak üzere toplandı. Emir Sucai'nin bütün toprakları ve serveti devletçe müsadere edildi. Tam bu sırada sayıları 300 kadar olan tutuklu Burji'ler bir isyan çıkardılar. Muhafızlara uztun gelerek Kahire'ye yayıldılar ve şehri talana koyuldular. Bu Burji'lerin birçoğu bağlı oldukları ve öldürülmüş olan Sultan El-Eşref Halil'in memlukluları idi. Kızgılarının bir diğer nedeni ise kölemeni oldukları Sultan El-Eşref Halil'i suikastla öldüren (sonra Sultan olacak) Hüsameddin Laçın'nın Kahire'ye dönmesi ve ne tutuklanması ne de bir cezaya çarptırılmaması idi. Adil Kitbuğa emrindeki birlikleri bu Burjiler ve Sultan El-Eşref Halil'in öcünün almak isteyenlerin isyanını çok kanlı bir şekilde bastırdı. İsyancıların çoğu şehir sokaklarında öldürüldü ve yakalananlar da idam edildi.
Sultan Nasır Muhammed bin Kalavan çocuk olduğu için hiçbir iktidar gücü bulunmuyordu ve naipliğe devam eden Adil Kitbuğa Memluklüler devletinin asıl hükümdarıydı. Emir Sucai'nin öldürülmesinden sonra Kituga daha da güç kazanmıştı. Sultan El-Eşref Halil'e bağlı olan kölemen emirlerin ve sonra da Sultan Nasır Muhammed'in kendisinin Sultan El-Eşref Halil'in öldürülmesinin intikamını almak isteyeceklerine bilen Laçın, Kitbuğa'yı Nasır'ı Sultan'lıktan indirip kendinin tahta geçmesi gerektiğine inandırdı. Önce Kitbuğa, Laçın'in tavsiyelerine uymaktan kaçındı. Fakat Laçın ısrar ederek Sultan Nasır Muhammed'in Kitbuğa'nın kardeşi Eşref Muhammed'in öldürülmesi komplosuna karıştığını bildiğini böylece Sultan yetişkinlik yaşına gelince her ikisinin intikamını almak isteyeceğini çok muhtemel olduğuna Kutbuğa'yı inandırdı.
İsyan eden Burjiler tamamiyle elimine edildikten sonra Kitbuğa Memluklu emirleriyle bir toplantı yaptı. Bu toplantıda bu isyanın Memluklu devletini kökünden sarstığını ve yaşı küçük olan Sultan Nasır Muhammed'in devlete yeniden çeki düzen vermesine ve vermeye çalışsa bile yetişkin olmadığı için bu siyasetine taraftar bulması imkânı olmadığını bildirdi. Bu iddiaların güçlü olduğuna inanan emirler Nasır Muhammedin tahttan indirilerek yerine güçlü ve deneyimli olan Kitbuğa'nın Memluklu Sultanı olmasına karar verdiler. Böylece Nasır Muhammed tahttan indirildi. Önce annesi ile birlikte sarayın bir başka dairesinde göz altına alındı ve sonra da yine annesiyle birlikte Karak kalesine gönderildi. Adil Kitbuğa Memluklu Sultanı olarak hüküm sürmeye başladı.
Sultanlık dönemi
Uyrat göçü
Sultan Kitbuğa'nın hükümdarlığı döneminde, 1296'da ortaya çıkan çok önemli bir olay büyük bir "Uyrat" adı verilen bir göçmen grubunun Memluklu arazilerine gelmeleri idi. Atları ve sığır sürüleri ile 10.000 kişilik bu Uyrat göçmenleri Hülâgû Han'ın damadı Turgay'ın idaresi altında idi. Ebu Fida adlı bir Arap tarihçisi ise Turgay'ın Hülâgû Han'ın oğlu olan Mengü Timur'un kızının kocası olduğunu bildirir.
Bu Moğol asıllı göçmenlerin Memluklu topraklarına gelişi yeni bir olay değildi. 1262'de Sultan Baybars Hülâgû Han'ın Altın Orda'ya hücum etmesinden dolayı büyük bir Tatar göçmen grubunun Mısır'a gelip yerleşmesine izin vermişti ve bunları diğer Tatar göçmen grupları takip etmişti. Baybars bunların Mısır'a yerleşmelerine izin vermiş; onlara Kahire'de özel bir mevki sağlamış; Memluklu ordusuna katılmalarını kabul etmiş ve bu Tatarlar Memluklu ordusunun bir birliği olarak kullanılmasını ilk defa Sultan Baybars uygulamıştı. Bu göçmen Tatarlardan oluşan Memluklu ordu birliğine "Fırka El-Vafıdıye" adı verilmekteydi. Bu "Fırka El-Vafıdıye" birliği mensupları köle olmayan hür kişilerdi ve kölemenlik sistemi ve kuralları bu kişilere uygulanmamaktaydı.
Sultan Kitbuğa zamanında 1296'da gelen "Uyrat" adlı Tatar grubu o zamana kadar gelen Tatarlerın en büyük grubu idi. Zaten Sultan Kitbuğa Tatar asıllı olduğu için bu "Uyrat"lar grubuna yeni imtiyazlar verildi. Uyratlar Kahire'nin "El-Husayniyye" mahallesine yerleştirildiler. Bazı grup Uyratlar ise Nil Nehri deltasındaki şehirlere yerleştirildiler. Uyratlar Mısır'a geldikleri zaman Müslüman değillerdi. Ama zaman geçtikçe diğer Mısırlılarla evlenip Müslüman dinini kabul edip Mısır sosyetesi içine kaynaştılar.
Fakat Sultan Kitbuğa'nın Moğol asıllı olması ve Moğol asıllı olan Uyratlar'a gayet cömertçe davranışı, Memluklu emirlerini hem kıskandırdı hem de kuşkulandırdı. Bu politikanın Kafkaslardan gelen Türk ve Çerkes asıllıların yerine Moğol asıllıların başa geçmelerine yol açabileceği kuşkusu yaygınlaşmaya başladı. Zamanın tarihçileri bu kuşkuları ileride Sultan Kitbuğa'ya hazırlanan ve sonunda başarılı olan komploların hazırlanmasına önemli bir neden olduğunu ifade ederler.
Kıtlık
Sultan Kitbuğa'nın hükümdarlık döneminde Mısır ve Doğu Akdeniz bölgesinde yaygın ciddi kuraklık; suyun ve yiyecek maddelerinin yetersizliği ve ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar salgını, yeterli olmayan fena beslenmeden dolayı, Mısırlılar arasında çok kişinin ölmesine yol açtı. Kitbuğa'nın hükümdarlık dönemini El-Makrizi şöyle tasvir etmektedir:
Hükümdarlık ettiği günler yüksek fiyatlar, bulaşıcı hastalıklar ve ölümler dolayısıyla gayet kötü günlerdi.
El-Makrizi ortaya çıkan büyük açlık ve salgın dolayısıyla Mısır'da ölen sayısının 127,000 kişiyi aştığını tahmin etmiştir. Sultan Kitbuğa Mısır halkı tarafından bu nedenle hiç sevilmemiştir. Mısır'da ortaya çıkan açlık ve hastalık salgınını halk kitleleri Sultan Kitbuğa'nın uğursuzluğuna atıf etmişlerdir. Yerli Mısır halkı, bunun yanında, yiyecek maddeleri fiyatlarının birden yükselip hiç devlet desteği görmeden buyuk ekonomik zorluklar çekmekteylerken, Kitbuğa'nın aynı şartları yaşayan "Uyrat" göçmenlere gayet cömertçe ekonomik yardım ve destek sağlamasından gayet tedirgin ve kızgın idiler.
Komplo ve tahttan indirilme
Sultan Kitbuğa Şam'da iken büyük bir Memkluklu emirler grubu Kitbuğa'yı tahttan indirmek için komplo hazırladılar. Kitbuğa Mısır'a dönmekteyken emirler onu karşılamaya gittiler. Sultan Kitbuğa bu emirler arşında önemli olan Emir Bisari'yi Moğollarla gizli olarak mektuplaşmakla itham etti. Kitbuğa'nın Emir Bisari'yi öldürtmeye emir vereceğinden kuşkulanan emirler hemen harekete geçerek Sultan Kitbuğa'nın "Dihliz" ad verilen saltanat çadırına hücum ettiler. El-Makrizi bunlara arasında Laçın, Bisari, Kara Sungur, Kabjak ve Hacı Bahadır adlı Memluklu emirlerinin başı çektiklerini bildirir. Sultan Adil Kitbuğa'nın ilk ismine atıfla "Memalik-i Adiliye" adı verilen Kitbuğa'ya bağlı Memluluklar ise bu hücuma karşı durdular. Ortaya çıkan çarpışmada birçok Memluklu yaralandı ve öldürüldü. Bu kargaşalık sırasında Sultan Kitbuğa Dihliz çadırından kaçmayı başardı ve beş Memluklusu ile birlikte atla Şam'a kaçtı. Komplocu emirlerin onu yakalamaya imkânları olmadı.
Fakat hemen Sultan Kitbuğa'nın tahttan indirildiği kararı alındığı haberi ülkenin her tarafına gönderildi. Yeni Memluklu Sultanı olarak komplocuların başında bulunan Lacın Memluklu Sultanı olarak görevlendirildi.
Tahttan indirildikten sonra
Kaçan Kitbuğa Şam şehri iç kalesine sığındı. Fakat sonunda tekrar sultanlığa gelmesinin imkânsızlığını anladı. Kendi yerine Memluklu Sultanı olarak tahta çıkan 'nin sultan olduğunu tanıdı. Laçin ile Kitbuğa genç köle iken aynı köle sahibi emir tarafından satın alınıp aynı ocakta yetiştirildikleri (Arapça aynı "Husdaşıya"'dan oldukları) için ona biat edip ona hizmet edip ona sadık kalacağını bildirdi. Kendine yeni Sultan tarafından ne görev verilirse verilsin onu kabul edeceğini de ekledi. Sultan onu güney Suriye'de bulunan şehir veliliğine atadı. Bunun üzerine Adil Kitboğa sığınmış olduğu Şam iç kalesinden ayrılarak Salhad'a gitti. Burada 2 yıl 17 gün süre ile valilik yaptı.
1299'da Sultan Nasır Muhammed Memluklu Devleti Mısır ordusu ile Suriye üzerinden İlhanlılar Memluklular sınırından geçen ve Mmemluklular topraklarına girmiş bulunan Moğol İlhanlılar hükümdarı olan Mahmud Gazan Han'a karşı koyup onu Memluklular arazilerinden çıkartmak için bir sefere çıkmıştı. Bu sefer sırasında bazı göçmen Moğol asıllı "Uyrat"lar ile bazı Memluklu emirlerinin anlaşıp yardımcı-Sultan olan Emir Salar ve rütbesi "ustadar " olan (sonradan Sultan olacak) [[II> Baybars|Baybars Çeşnigar]]'i öldürmek için bir komplo kurdukları öğrenildi. Bu iki Memluklu emir ismen Sultan Nasır Mughammed'in birer özel saray memuru olmakla olan beraber, Memluk devletini gerçekte yöneten Memluklu emirlerdi. Fakat bu komplo başarısz kaldı ve komployu tertip eden Memluklu emirler ve özellik "Uyrat" göçemenler çok şiddetle cezalandırıldı. Sultan Nasır Muhammed bu sefer sonunda İlhanlılara hükümdarı Gazan Han'a şehri yakınlarında Vadi el-Haznedar Muharebesi'nda yenik düştü. Memluklular önce Şam'a çekildiler ve sonra da tüm Suriye ve Filistin İlhanlılar eline geçti. Yönettiği şehir de İlhanlılar eline düşünce Adil Kitbuğa Mısır'a kaçtı ve orada yardımcı-Sultan olan Emir Salar yanında çalışmaya başladı.
Ama Gazan Han'in Ilhanlilar ordusu ile Suriye'den çekilip Suriye'yi yönetmek için iki uardimi Moğol idarecisini geride bıraktığı haberi geldi, Memluklu Sultani Masir Muhammed bu iki Moğol yöneticisiyle mektuplaşarak onlardan Memluklu Sultanna biat etmelerini istedi, Bu iki Mogol yönetici bu teklifleri kabul edip Suriye'yi yine Sultan Nasir Muhammed'in memluklu idaresine bırakmaya razı oldular. Bunu üzerine Emir Kutbuga Hama balisi tayin edildi. Emir Salar ve Baybars Cesmigar'a bir Memluklu ordusu komutanlığı verilerek Suriye'nin Gaazn Han'in ordusunda arata kalanlardan temizlenip; yönetiminin tekrar Memluklular Devleti'nin eline geçmesi sağlandı.
Emir Ketboğa Memluklu Devleti'nin valisi olarak 1297#ye jadar gorev yapti. 1297'de bu görevde iken şehirde oldu.
Emir Ketboğa kısa boylu, kahverengi tenli ve kısa sakallı bir kisi olarak tasvir edilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b El-Makrizi, El-Khitap El-Makriziyah, Cilt 2, say 218,222 ve Cilt 3. say.388
- ^ El_Makrizi Cilt:2, say.:259
- ^ İbn Taghri, Sultanante of al-Nasır Muhammed.
- ^ El-Husayniyye mahallesi günümüzde de Kahire'de bulunmaktadır.
- ^ Şayyal, Cilt:2, say.145 ve El-Makrizi, "El-Khitat El-Makriziah", Cilt 3 say.32-36
- ^ naEl-Makrizi, Cilt:2, say.260)
- ^ (El-Makrizi, Cilt:2, say.:268)
- ^ El-Makrizi'nin yazdığı bir olaya göre Memluklular sarayı mutfağında çalışan bir hizmetçi Kitbuğa'nın Sultan olarak tahta geçtiğini duyunca "Bu uğursuz bir gün olarak bilinecek; bu uğursuz adam ülkeye uğursuzluk getirecek " diye sızlanmıştır. Tarihçi bu mutfak hizmetçinin hezeyanlarının sarayın her bölümünde çalışanlar arasından çabucak yayıldığını ve tekrarlandığını da bildirmektedir. (El-Makrizi, Cilt:2, say.:260)
- ^ El-Makrizi, Cilt: 2, say.:273
- ^ El-Makrizi, Cilt:2 say.:277-278
- ^ El-Makrizi, Cilt:2 say.:274
- ^ "Ustadar" veya "çeşnigar" rütbesi taşıyan Emir, Sultan'ın yediği ve içtiğini tadarak onun zehirlenmemesini sağlayan bir saray görevlisi idi.
- ^ El-Makrizi, Cilt:2 say.:326 ile say.:329
- ^ Sato Tsugitaka, (1997), State and Rural Society in Medieval Islam, Brill, (İngilizce) say.106
Dış bağlantılar
- Clot, André
- (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları .
- (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin (Fransızca)
- Türk Ansiklopedisi, Memlukler (Mısır) maddesi.
- El-Makrizi, (1997) Al Selouk Leme'refatt Dewall al-Melouk, Beyrut:Dar al-kutub. İngilizceye ceviri: Bohn, Henry G., The Road to Knowledge of the Return of Kings, Chronicles of the Crusades, AMS Press, 1969.
- El-Makrizi, (1996) al-Mawaiz wa al-'i'tibar bi dhikr al-khitat wa al-'athar, Kahire:Matabat aladab, . Fransizca'ya ceviri: Couriant, Urbain (1895) Description topographique et historique de l'Egypte, Paris .
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Muhammed |  Mısır Memlûk Sultanı 1294 – 1296 | Sonra gelen: Laçın el-Mansuri |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ketboga Arapca كتبغا Misir ve Suriye de 1294 ile 1296 yillari arasinda hukum surmus Bahri hanedanindan onuncu Memluk Sultanidir KetbogaMisir Memluk SultaniHukum suresi1294 1296Once gelenI MuhammedSonra gelenLacin el MansuriOlum1297Tam adiel Meliku l Adil Zeynuddin Ketboga el MansuriHanedanBahri HanedaniYasamiSultan oluncaya kadar Adil Kitbuga Hulagu Han in Ilhanlilar ordusunda Mogol asilli rutbesiz bir asker idi 1260 yilinda Ilhanlilar ile Memluklular arasindaki nde Memluklulara esir dustu ve Kalavun tarafindan memluklu kole olarak satin alindi Adil Kitbuga Kalavun yaninda memluklu iken cok yetenekli oldugu goruldu ve sonunda Kalavun tarafindan kolelikten cikarilip Emir unvani verildi Kalavun un oglu olan Sultan El Esref Halil in Sultanlik doneminde tutuklandi ise de sonradan serbest birakildi 1293 yilinda Sultan El Esref Halil suikastla oldurulugu zaman daha 9 yasinda olan oglu I Muhammed Memluklu Sultani olmustu Ama gercek devlet iktidari ona naip olan Adil Kitbuga ile vezir Sencer El Sucai nin elindeydi Fakat naip Adil Kitbuga ve Vezir Sencer El Sucai birbirlerine rakiptiler ve aralari gittikce acildi Vezir El Sucai Cerkez asilli memluklular olan Burci Memluklulari ile anlasarak Kitbuga yi ve onu tutan memluklulari oldurmeyi planladi Fakat Vezir Sucai nin yaninda bulunan Tatar asilli bir memluklu olan Kungar bu plani Adil Kitbuga ya ifsa etti Adil Kitbuga Mogol istilasi sirasinda Irak tan kacan Kurtler ve Mogol asilli Memluklulerinden bir birlik kurup Kahire Kalesi nde bulunan Vezir Sucai ve Burci memluklu taraftarlarini kusatmaya aldi Fakat bu kusatma sirasinda yapilan bir muharebeyi Kitbuga ordusu kaybetti Adil Kitbuga Nil deltasinin guney dogusunda bulunan Bilhays sehrine kacti Kahire de kendini tutan Memluklu emirler birlestiler ve Burji memluklulari yendiler Bunun uzerine Adil Kitbuga tekrar Kahire ye dondu Kendini tutan birliklerle Kahire Kalesinde Burji memluklularla birlikte kapanmis olan Emir Sucai yi tekrar kusatma altina aldi ve yedi gun suren bu kusatma cok kanli oldu Sonunda Emir Sucai yi tutan bircok memluklu taraf degistirerek Adil Kitbuga ya katildi Kitbuga nin emirleri Sultan Nasir Muhammed bin Kalavan in annesi ile temasa gectiler ve onu ihtilaflarinin Emir Sucai ile oldugunu ve Sultan Nasir Muhammed aleyhinde olmadigina inandirdilar Bu kadin Emir Sucai kale disinda bulunan evine gitmis iken kale kapilarini Emir Sucai ye kapattirdi Boylece Emir Sucai kapali kale kapisi ile Adil Kitbuga memluklari arasinda kendi evinde mahsur kaldi Emir Sucai nin Burci memluklulari kendini terk etmeye basladilar Sonunda Emir Sucai anlasmazlik uzerinde konusmalara yapilacak Kahire Kalesi ne giderken Adil Kitbuga memlukluleri tarafindan yakalanip olduruldu Kale kapilari yeniden acilinca Adil Kitbuga taraftarlari sehir kaleicine girdiler Kendi taraftari olan ve Burjiler tarafinda Kale de tutuklananlari kurtardilar Sonra sehirde ve kaleicinde bulunan Burji memluklular toplatildi ve hepsi hapise atilmak uzere toplandi Emir Sucai nin butun topraklari ve serveti devletce musadere edildi Tam bu sirada sayilari 300 kadar olan tutuklu Burji ler bir isyan cikardilar Muhafizlara uztun gelerek Kahire ye yayildilar ve sehri talana koyuldular Bu Burji lerin bircogu bagli olduklari ve oldurulmus olan Sultan El Esref Halil in memluklulari idi Kizgilarinin bir diger nedeni ise kolemeni olduklari Sultan El Esref Halil i suikastla olduren sonra Sultan olacak Husameddin Lacin nin Kahire ye donmesi ve ne tutuklanmasi ne de bir cezaya carptirilmamasi idi Adil Kitbuga emrindeki birlikleri bu Burjiler ve Sultan El Esref Halil in ocunun almak isteyenlerin isyanini cok kanli bir sekilde bastirdi Isyancilarin cogu sehir sokaklarinda olduruldu ve yakalananlar da idam edildi Sultan Nasir Muhammed bin Kalavan cocuk oldugu icin hicbir iktidar gucu bulunmuyordu ve naiplige devam eden Adil Kitbuga Memlukluler devletinin asil hukumdariydi Emir Sucai nin oldurulmesinden sonra Kituga daha da guc kazanmisti Sultan El Esref Halil e bagli olan kolemen emirlerin ve sonra da Sultan Nasir Muhammed in kendisinin Sultan El Esref Halil in oldurulmesinin intikamini almak isteyeceklerine bilen Lacin Kitbuga yi Nasir i Sultan liktan indirip kendinin tahta gecmesi gerektigine inandirdi Once Kitbuga Lacin in tavsiyelerine uymaktan kacindi Fakat Lacin israr ederek Sultan Nasir Muhammed in Kitbuga nin kardesi Esref Muhammed in oldurulmesi komplosuna karistigini bildigini boylece Sultan yetiskinlik yasina gelince her ikisinin intikamini almak isteyecegini cok muhtemel olduguna Kutbuga yi inandirdi Isyan eden Burjiler tamamiyle elimine edildikten sonra Kitbuga Memluklu emirleriyle bir toplanti yapti Bu toplantida bu isyanin Memluklu devletini kokunden sarstigini ve yasi kucuk olan Sultan Nasir Muhammed in devlete yeniden ceki duzen vermesine ve vermeye calissa bile yetiskin olmadigi icin bu siyasetine taraftar bulmasi imkani olmadigini bildirdi Bu iddialarin guclu olduguna inanan emirler Nasir Muhammedin tahttan indirilerek yerine guclu ve deneyimli olan Kitbuga nin Memluklu Sultani olmasina karar verdiler Boylece Nasir Muhammed tahttan indirildi Once annesi ile birlikte sarayin bir baska dairesinde goz altina alindi ve sonra da yine annesiyle birlikte Karak kalesine gonderildi Adil Kitbuga Memluklu Sultani olarak hukum surmeye basladi Sultanlik donemi Uyrat gocu Sultan Kitbuga nin hukumdarligi doneminde 1296 da ortaya cikan cok onemli bir olay buyuk bir Uyrat adi verilen bir gocmen grubunun Memluklu arazilerine gelmeleri idi Atlari ve sigir suruleri ile 10 000 kisilik bu Uyrat gocmenleri Hulagu Han in damadi Turgay in idaresi altinda idi Ebu Fida adli bir Arap tarihcisi ise Turgay in Hulagu Han in oglu olan Mengu Timur un kizinin kocasi oldugunu bildirir Bu Mogol asilli gocmenlerin Memluklu topraklarina gelisi yeni bir olay degildi 1262 de Sultan Baybars Hulagu Han in Altin Orda ya hucum etmesinden dolayi buyuk bir Tatar gocmen grubunun Misir a gelip yerlesmesine izin vermisti ve bunlari diger Tatar gocmen gruplari takip etmisti Baybars bunlarin Misir a yerlesmelerine izin vermis onlara Kahire de ozel bir mevki saglamis Memluklu ordusuna katilmalarini kabul etmis ve bu Tatarlar Memluklu ordusunun bir birligi olarak kullanilmasini ilk defa Sultan Baybars uygulamisti Bu gocmen Tatarlardan olusan Memluklu ordu birligine Firka El Vafidiye adi verilmekteydi Bu Firka El Vafidiye birligi mensuplari kole olmayan hur kisilerdi ve kolemenlik sistemi ve kurallari bu kisilere uygulanmamaktaydi Sultan Kitbuga zamaninda 1296 da gelen Uyrat adli Tatar grubu o zamana kadar gelen Tatarlerin en buyuk grubu idi Zaten Sultan Kitbuga Tatar asilli oldugu icin bu Uyrat lar grubuna yeni imtiyazlar verildi Uyratlar Kahire nin El Husayniyye mahallesine yerlestirildiler Bazi grup Uyratlar ise Nil Nehri deltasindaki sehirlere yerlestirildiler Uyratlar Misir a geldikleri zaman Musluman degillerdi Ama zaman gectikce diger Misirlilarla evlenip Musluman dinini kabul edip Misir sosyetesi icine kaynastilar Fakat Sultan Kitbuga nin Mogol asilli olmasi ve Mogol asilli olan Uyratlar a gayet comertce davranisi Memluklu emirlerini hem kiskandirdi hem de kuskulandirdi Bu politikanin Kafkaslardan gelen Turk ve Cerkes asillilarin yerine Mogol asillilarin basa gecmelerine yol acabilecegi kuskusu yayginlasmaya basladi Zamanin tarihcileri bu kuskulari ileride Sultan Kitbuga ya hazirlanan ve sonunda basarili olan komplolarin hazirlanmasina onemli bir neden oldugunu ifade ederler Kitlik Sultan Kitbuga nin hukumdarlik doneminde Misir ve Dogu Akdeniz bolgesinde yaygin ciddi kuraklik suyun ve yiyecek maddelerinin yetersizligi ve ortaya cikan bulasici hastaliklar salgini yeterli olmayan fena beslenmeden dolayi Misirlilar arasinda cok kisinin olmesine yol acti Kitbuga nin hukumdarlik donemini El Makrizi soyle tasvir etmektedir Hukumdarlik ettigi gunler yuksek fiyatlar bulasici hastaliklar ve olumler dolayisiyla gayet kotu gunlerdi El Makrizi ortaya cikan buyuk aclik ve salgin dolayisiyla Misir da olen sayisinin 127 000 kisiyi astigini tahmin etmistir Sultan Kitbuga Misir halki tarafindan bu nedenle hic sevilmemistir Misir da ortaya cikan aclik ve hastalik salginini halk kitleleri Sultan Kitbuga nin ugursuzluguna atif etmislerdir Yerli Misir halki bunun yaninda yiyecek maddeleri fiyatlarinin birden yukselip hic devlet destegi gormeden buyuk ekonomik zorluklar cekmekteylerken Kitbuga nin ayni sartlari yasayan Uyrat gocmenlere gayet comertce ekonomik yardim ve destek saglamasindan gayet tedirgin ve kizgin idiler Komplo ve tahttan indirilme Sultan Kitbuga Sam da iken buyuk bir Memkluklu emirler grubu Kitbuga yi tahttan indirmek icin komplo hazirladilar Kitbuga Misir a donmekteyken emirler onu karsilamaya gittiler Sultan Kitbuga bu emirler arsinda onemli olan Emir Bisari yi Mogollarla gizli olarak mektuplasmakla itham etti Kitbuga nin Emir Bisari yi oldurtmeye emir vereceginden kuskulanan emirler hemen harekete gecerek Sultan Kitbuga nin Dihliz ad verilen saltanat cadirina hucum ettiler El Makrizi bunlara arasinda Lacin Bisari Kara Sungur Kabjak ve Haci Bahadir adli Memluklu emirlerinin basi cektiklerini bildirir Sultan Adil Kitbuga nin ilk ismine atifla Memalik i Adiliye adi verilen Kitbuga ya bagli Memluluklar ise bu hucuma karsi durdular Ortaya cikan carpismada bircok Memluklu yaralandi ve olduruldu Bu kargasalik sirasinda Sultan Kitbuga Dihliz cadirindan kacmayi basardi ve bes Memluklusu ile birlikte atla Sam a kacti Komplocu emirlerin onu yakalamaya imkanlari olmadi Fakat hemen Sultan Kitbuga nin tahttan indirildigi karari alindigi haberi ulkenin her tarafina gonderildi Yeni Memluklu Sultani olarak komplocularin basinda bulunan Lacin Memluklu Sultani olarak gorevlendirildi Tahttan indirildikten sonra Kacan Kitbuga Sam sehri ic kalesine sigindi Fakat sonunda tekrar sultanliga gelmesinin imkansizligini anladi Kendi yerine Memluklu Sultani olarak tahta cikan nin sultan oldugunu tanidi Lacin ile Kitbuga genc kole iken ayni kole sahibi emir tarafindan satin alinip ayni ocakta yetistirildikleri Arapca ayni Husdasiya dan olduklari icin ona biat edip ona hizmet edip ona sadik kalacagini bildirdi Kendine yeni Sultan tarafindan ne gorev verilirse verilsin onu kabul edecegini de ekledi Sultan onu guney Suriye de bulunan sehir veliligine atadi Bunun uzerine Adil Kitboga siginmis oldugu Sam ic kalesinden ayrilarak Salhad a gitti Burada 2 yil 17 gun sure ile valilik yapti 1299 da Sultan Nasir Muhammed Memluklu Devleti Misir ordusu ile Suriye uzerinden Ilhanlilar Memluklular sinirindan gecen ve Mmemluklular topraklarina girmis bulunan Mogol Ilhanlilar hukumdari olan Mahmud Gazan Han a karsi koyup onu Memluklular arazilerinden cikartmak icin bir sefere cikmisti Bu sefer sirasinda bazi gocmen Mogol asilli Uyrat lar ile bazi Memluklu emirlerinin anlasip yardimci Sultan olan Emir Salar ve rutbesi ustadar olan sonradan Sultan olacak II gt Baybars Baybars Cesnigar i oldurmek icin bir komplo kurduklari ogrenildi Bu iki Memluklu emir ismen Sultan Nasir Mughammed in birer ozel saray memuru olmakla olan beraber Memluk devletini gercekte yoneten Memluklu emirlerdi Fakat bu komplo basarisz kaldi ve komployu tertip eden Memluklu emirler ve ozellik Uyrat gocemenler cok siddetle cezalandirildi Sultan Nasir Muhammed bu sefer sonunda Ilhanlilara hukumdari Gazan Han a sehri yakinlarinda Vadi el Haznedar Muharebesi nda yenik dustu Memluklular once Sam a cekildiler ve sonra da tum Suriye ve Filistin Ilhanlilar eline gecti Yonettigi sehir de Ilhanlilar eline dusunce Adil Kitbuga Misir a kacti ve orada yardimci Sultan olan Emir Salar yaninda calismaya basladi Ama Gazan Han in Ilhanlilar ordusu ile Suriye den cekilip Suriye yi yonetmek icin iki uardimi Mogol idarecisini geride biraktigi haberi geldi Memluklu Sultani Masir Muhammed bu iki Mogol yoneticisiyle mektuplasarak onlardan Memluklu Sultanna biat etmelerini istedi Bu iki Mogol yonetici bu teklifleri kabul edip Suriye yi yine Sultan Nasir Muhammed in memluklu idaresine birakmaya razi oldular Bunu uzerine Emir Kutbuga Hama balisi tayin edildi Emir Salar ve Baybars Cesmigar a bir Memluklu ordusu komutanligi verilerek Suriye nin Gaazn Han in ordusunda arata kalanlardan temizlenip yonetiminin tekrar Memluklular Devleti nin eline gecmesi saglandi Emir Ketboga Memluklu Devleti nin valisi olarak 1297 ye jadar gorev yapti 1297 de bu gorevde iken sehirde oldu Emir Ketboga kisa boylu kahverengi tenli ve kisa sakalli bir kisi olarak tasvir edilmistir Kaynakca a b El Makrizi El Khitap El Makriziyah Cilt 2 say 218 222 ve Cilt 3 say 388 El Makrizi Cilt 2 say 259 Ibn Taghri Sultanante of al Nasir Muhammed El Husayniyye mahallesi gunumuzde de Kahire de bulunmaktadir Sayyal Cilt 2 say 145 ve El Makrizi El Khitat El Makriziah Cilt 3 say 32 36 naEl Makrizi Cilt 2 say 260 El Makrizi Cilt 2 say 268 El Makrizi nin yazdigi bir olaya gore Memluklular sarayi mutfaginda calisan bir hizmetci Kitbuga nin Sultan olarak tahta gectigini duyunca Bu ugursuz bir gun olarak bilinecek bu ugursuz adam ulkeye ugursuzluk getirecek diye sizlanmistir Tarihci bu mutfak hizmetcinin hezeyanlarinin sarayin her bolumunde calisanlar arasindan cabucak yayildigini ve tekrarlandigini da bildirmektedir El Makrizi Cilt 2 say 260 El Makrizi Cilt 2 say 273 El Makrizi Cilt 2 say 277 278 El Makrizi Cilt 2 say 274 Ustadar veya cesnigar rutbesi tasiyan Emir Sultan in yedigi ve ictigini tadarak onun zehirlenmemesini saglayan bir saray gorevlisi idi El Makrizi Cilt 2 say 326 ile say 329 Sato Tsugitaka 1997 State and Rural Society in Medieval Islam Brill ISBN 90 04 10649 9 Ingilizce say 106Dis baglantilarClot Andre cev Turhan Ilgaz 2005 Kolelerin Imparatorlugu Memluklerin Misir i Istanbul Epsilon Yayinlari ISBN 9753317727 2009 L Egypte des Mamelouks 1250 1517 L empire des esclaves Paris Perrin ISBN 978 2 262 03045 2 Fransizca Turk Ansiklopedisi Memlukler Misir maddesi El Makrizi 1997 Al Selouk Leme refatt Dewall al Melouk Beyrut Dar al kutub Ingilizceye ceviri Bohn Henry G The Road to Knowledge of the Return of Kings Chronicles of the Crusades AMS Press 1969 El Makrizi 1996 al Mawaiz wa al i tibar bi dhikr al khitat wa al athar Kahire Matabat aladab ISBN 977 241 175 X Fransizca ya ceviri Couriant Urbain 1895 Description topographique et historique de l Egypte Paris Resmi unvanlarOnce gelen I Muhammed Misir Memluk Sultani 1294 1296 Sonra gelen Lacin el Mansuri