Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kopenhag yorumu, genel olarak fizikçi Niels Bohr'un oluşturduğu kuantum mekaniği ile ilgili görüşler ve ilkeler dizisi. Makro ve mikro durumların ayrı fiziksel ilkelerle inceleneceğini belirtir. Fizikte gözlemin rolünü öne çıkarmasıyla bir devrim niteliğindedir.
Kuantum mekaniğinin başlıca sorunlarından biri, sonucun gözlemci tarafından öğrenilmesinden sonra mı, yoksa cihaz tarafından kaydedilmesinden sonra mı ölçmenin tamamlanmış kabul edileceğidir. Daha sonra da görüleceği gibi, kuantum mekaniğinin Kopenhag yorumuna göre, ölçümün yapılmış olduğunun bilinmesi, gözlemcinin ölçmeden önce var olan bilgisel halinde değişiklik yapar. Yani, bilgi azalmasına neden olur. Gözlemcinin bilgisel halini, gözlemcinin ölçüm süreci sonunda edinmiş olduğu deneye dayalı bilgi belirler. Bu bilgi halleri, gözlemcinin bilgisel haline (öznel) bağlıdır. Bahsedilen ilişkiden dolayı, fiziksel gerçeklikte gerçekleşmiş bir hal ile gerçekleşeceği ileri sürülen hal arasına “öznel gözlemci” faktörü yerleştirilir. Bu öznellikten kurtulmak mümkün değildir.
Dünya iki parçaya ayrılır: kuantum varlıkları (olasılık dalgaları) ve klasik ölçüm araçları olan gerçek nesneler. Gerçek nesnelerle, sadece bir ölçüm sonucu bulunanlar gerçek kabul edilebilir. Bunun dışında gerçek hakkında hiçbir şey söylenemez. Elimize deney yapmak için bir atom aldığımızda ve bir süre sonra deneyi yapacaksak, atomun hazırlanmasıyla deneyin yapılması arasında geçen sürede, atom hakkında, şu ya da bu doğrudur demek mümkün değildir. Sadece atomu doğrudan gözlemlediğimiz/ölçüm yaptığımız zaman anında sistemde “çökme” oluştuğundan, ancak o durumdan sonra gerçeklikten bahsedebiliriz.
Kopenhag yorumu, mikroevrensel kuantum sistemleri ve makroevrensel ölçüm aletlerini ayırır. Başlangıçtaki olay veya cisim (elektronun yarıktan geçişi, foton veya atom) klasik kayıt aletleriyle ölçüm gerçekleşen zincirleme reaksiyonla sonuç sabitlenir, yani dalga fonksiyonu geri dönüşümsüz olarak çöker. Gözlemle ya da ölçümle görülen şey rastgele seçimlerin sonucudur. Olacak şeyler seçilemez. Olasılıklar ve ona bağlı belirsizlikler doğanın özünü oluşturur. Kuantum genlikleri farklı sonuçların olasılıklarını verir ve ne olacağı gözlem yapıldığı anda sabitlenir. Gelecek, geçmişteki belirli, “belirlenimci” kurallar tarafından tayin edilmez.
Ölçüm ifadesinden yola çıkılarak, gerçekleşeceği öne sürülen fiziksel halin teorik bilgisi Ölçüm(t)(t+T) ile sembolize edilebilir. Ancak bu teorik bilgi, “gözlemcinin bilgisel haline” bağımlıdır. Bilgisel hal öznel bir kavramdır. Gerçekleşeceği öne sürülen halin gözlemcinin ölçme ile edinmiş olduğu deneye dayalı bilgiye dayandırılması nedeni ile kestirim sürecinin “gözlemci bilgi halinden” kaynaklanan öznel bir yanı vardır. Bu nedenle, kuantum mekaniğinin Kopenhag yorumu yapılırken, yalnızca “Gözlemci kesin bir öznel gözlem yapmıştır” ifadesi geçerli olabilir. Kopenhag yorumunda öznelliğin dozu biraz artmıştır. Çünkü gözlemci ölçüm yaptıktan sonra, sistemin halini ψM yerine ψMx olarak betimler. Bu hal indirgenmesi olarak bilinen ölçüm sürecidir ve “gözlemcinin bilgisel halindeki değişiklik” olarak da adlandırılabilir.
Bir kuantum olayını, “ölçme aleti”, “ölçülen tanecik” ve ikisi arasındaki “etkileşme” sürecini kullanmaksızın tanımlamak mümkün değildir. Ölçüm sürecinde “ölçen” ve “ölçülen” şeylerin görevlerini ayrı ayrı tanımlamak mümkün olmadığından, Kopenhag yorumuna göre neyin ölçen, neyin ölçülen olduğunu ayırmak imkânsızdır. Bir nesne (ölçülen) – özne (ölçen) karışımı meydana getirir. Bu bir anlamda, özellikleri öğrenilen şey (ölçülen-nesne) ile bu dinamik özellikleri öğrenen şeyin (ölçen-özne) birbirine karışmasıdır. Bu durum Berkeley’in idealizminin modern yansıması gibidir.
İlkeleri
Aşağıdaki ilkeler, bir bildiri gibi yayınlanmamıştır. Kopenhag Yorumu'nun ifade ettiklerinden derlenmiştir.
1. İlke
İlke: Makroskopik sistemler, klasik fizik kuramları (görelilik, dinamik v.b.) ile, mikroskopik sistemler kuantum mekaniğinin ilkeleri kullanılarak incelenir.
Burada Bohr, mikroskopik ve makroskopik sistemler olarak durumları kesin bir şekilde ikiye ayırıyor. Ancak yine Bohr'a göre bir kuantum durumunda hüküm süren kuantum sayıları büyüdükçe, kuantumsal davranışlar klasik fiziğe gitgide daha çok uyum sağlar.
2. İlke
Bir mikroskopik sistemin fiziksel durumlarını (durumu, pozisyonu ve momentumu gibi) içeren bir dalga fonksiyonu 
vardır. Bu fonksiyona, 'ndaki bir vektör denebilir. Ancak bu vektör iki boyutlu, (x,y) olarak ifade edilen bir vektör değildir.
3. İlke
ifadesi, herhangi bir parçacığın bir (x,y,z) noktasında bulunma (pozisyon) olasılığıyla doğru orantılıdır. Hesap şu ilkeye göre yapılmalıdır: Kastettiğimiz parçacık sonuçta uzayda herhangi bir yerdedir. Yani P tüm uzayı kapsayacak şekilde hesaplandığında sonuç 1 çıkmalıdır. Bu parçacık kesinlikle uzaydadır demektir. Bu işlem dalga fonksiyonunu normalize etmektir.
4. İlke
Klasik fizikteki değişkenler (açısal momentum, momentum, enerji gibi) kuantum fiziğinde; 2. İlke'de ifade edilen sonsuz uzaydaki sonsuz boyutlu vektörlerin üzerinde etkileri olan matrislere dönüşürler. Deneyler, bu matrislerin öz değerlerini ölçerler. Özdeğerler gözlenirler; bunlar deney bulgularını oluştururlar.
5.İlke
A, fiziksel bir değişkeni ifade eden sonsuz bir matrisi, 
bir katkısız dalga fonksiyonunu, 
ise A niceliğinin kuantum sistemi durumundayken özdeğerini (gözlenen değerini) temsil etsin.
Dalga fonksiyonunu süperpoze edersek;
şeklinde yeni bir dalga fonksiyonu meydana gelir. 
kompleks katsayılardır. Eğer normalize edilmişse, sistem bu durumdayken A'nın değeri ölçüldüğünde (özdeğeri) değerinin bulunması ihtimali 
'dir.
6. İlke (Gözlemin rolü)
5. İlke'de bahsettiğimiz ölçüm eğer özdeğerini verirse, dalga fonksiyonu haline geçer. Yani bundan sonraki bütün ölçümler değerini verecektir. Yani gözlem ya da bilinç, dalga fonksiyonunu çökertmiştir.
Bu durum klasik fizikteki saat gibi işleyen evren modelini yıkmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Evrim Ağacı. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kopenhag yorumu genel olarak fizikci Niels Bohr un olusturdugu kuantum mekanigi ile ilgili gorusler ve ilkeler dizisi Makro ve mikro durumlarin ayri fiziksel ilkelerle incelenecegini belirtir Fizikte gozlemin rolunu one cikarmasiyla bir devrim niteligindedir Niels Bohr Kuantum mekaniginin baslica sorunlarindan biri sonucun gozlemci tarafindan ogrenilmesinden sonra mi yoksa cihaz tarafindan kaydedilmesinden sonra mi olcmenin tamamlanmis kabul edilecegidir Daha sonra da gorulecegi gibi kuantum mekaniginin Kopenhag yorumuna gore olcumun yapilmis oldugunun bilinmesi gozlemcinin olcmeden once var olan bilgisel halinde degisiklik yapar Yani bilgi azalmasina neden olur Gozlemcinin bilgisel halini gozlemcinin olcum sureci sonunda edinmis oldugu deneye dayali bilgi belirler Bu bilgi halleri gozlemcinin bilgisel haline oznel baglidir Bahsedilen iliskiden dolayi fiziksel gerceklikte gerceklesmis bir hal ile gerceklesecegi ileri surulen hal arasina oznel gozlemci faktoru yerlestirilir Bu oznellikten kurtulmak mumkun degildir Dunya iki parcaya ayrilir kuantum varliklari olasilik dalgalari ve klasik olcum araclari olan gercek nesneler Gercek nesnelerle sadece bir olcum sonucu bulunanlar gercek kabul edilebilir Bunun disinda gercek hakkinda hicbir sey soylenemez Elimize deney yapmak icin bir atom aldigimizda ve bir sure sonra deneyi yapacaksak atomun hazirlanmasiyla deneyin yapilmasi arasinda gecen surede atom hakkinda su ya da bu dogrudur demek mumkun degildir Sadece atomu dogrudan gozlemledigimiz olcum yaptigimiz zaman aninda sistemde cokme olustugundan ancak o durumdan sonra gerceklikten bahsedebiliriz Kopenhag yorumu mikroevrensel kuantum sistemleri ve makroevrensel olcum aletlerini ayirir Baslangictaki olay veya cisim elektronun yariktan gecisi foton veya atom klasik kayit aletleriyle olcum gerceklesen zincirleme reaksiyonla sonuc sabitlenir yani dalga fonksiyonu geri donusumsuz olarak coker Gozlemle ya da olcumle gorulen sey rastgele secimlerin sonucudur Olacak seyler secilemez Olasiliklar ve ona bagli belirsizlikler doganin ozunu olusturur Kuantum genlikleri farkli sonuclarin olasiliklarini verir ve ne olacagi gozlem yapildigi anda sabitlenir Gelecek gecmisteki belirli belirlenimci kurallar tarafindan tayin edilmez Olcum ifadesinden yola cikilarak gerceklesecegi one surulen fiziksel halin teorik bilgisi Olcum t t T ile sembolize edilebilir Ancak bu teorik bilgi gozlemcinin bilgisel haline bagimlidir Bilgisel hal oznel bir kavramdir Gerceklesecegi one surulen halin gozlemcinin olcme ile edinmis oldugu deneye dayali bilgiye dayandirilmasi nedeni ile kestirim surecinin gozlemci bilgi halinden kaynaklanan oznel bir yani vardir Bu nedenle kuantum mekaniginin Kopenhag yorumu yapilirken yalnizca Gozlemci kesin bir oznel gozlem yapmistir ifadesi gecerli olabilir Kopenhag yorumunda oznelligin dozu biraz artmistir Cunku gozlemci olcum yaptiktan sonra sistemin halini psM yerine psMx olarak betimler Bu hal indirgenmesi olarak bilinen olcum surecidir ve gozlemcinin bilgisel halindeki degisiklik olarak da adlandirilabilir Bir kuantum olayini olcme aleti olculen tanecik ve ikisi arasindaki etkilesme surecini kullanmaksizin tanimlamak mumkun degildir Olcum surecinde olcen ve olculen seylerin gorevlerini ayri ayri tanimlamak mumkun olmadigindan Kopenhag yorumuna gore neyin olcen neyin olculen oldugunu ayirmak imkansizdir Bir nesne olculen ozne olcen karisimi meydana getirir Bu bir anlamda ozellikleri ogrenilen sey olculen nesne ile bu dinamik ozellikleri ogrenen seyin olcen ozne birbirine karismasidir Bu durum Berkeley in idealizminin modern yansimasi gibidir IlkeleriAsagidaki ilkeler bir bildiri gibi yayinlanmamistir Kopenhag Yorumu nun ifade ettiklerinden derlenmistir 1 Ilke Ilke Makroskopik sistemler klasik fizik kuramlari gorelilik dinamik v b ile mikroskopik sistemler kuantum mekaniginin ilkeleri kullanilarak incelenir Burada Bohr mikroskopik ve makroskopik sistemler olarak durumlari kesin bir sekilde ikiye ayiriyor Ancak yine Bohr a gore bir kuantum durumunda hukum suren kuantum sayilari buyudukce kuantumsal davranislar klasik fizige gitgide daha cok uyum saglar 2 Ilke Bir mikroskopik sistemin fiziksel durumlarini durumu pozisyonu ve momentumu gibi iceren bir dalga fonksiyonu PS displaystyle Psi vardir Bu fonksiyona ndaki bir vektor denebilir Ancak bu vektor iki boyutlu x y olarak ifade edilen bir vektor degildir 3 Ilke P PS x y z PS x y z displaystyle P Psi x y z Psi x y z ifadesi herhangi bir parcacigin bir x y z noktasinda bulunma pozisyon olasiligiyla dogru orantilidir Hesap su ilkeye gore yapilmalidir Kastettigimiz parcacik sonucta uzayda herhangi bir yerdedir Yani P tum uzayi kapsayacak sekilde hesaplandiginda sonuc 1 cikmalidir Bu parcacik kesinlikle uzaydadir demektir Bu islem dalga fonksiyonunu normalize etmektir 4 Ilke Klasik fizikteki degiskenler acisal momentum momentum enerji gibi kuantum fiziginde 2 Ilke de ifade edilen sonsuz uzaydaki sonsuz boyutlu vektorlerin uzerinde etkileri olan matrislere donusurler Deneyler bu matrislerin oz degerlerini olcerler Ozdegerler gozlenirler bunlar deney bulgularini olustururlar 5 Ilke A fiziksel bir degiskeni ifade eden sonsuz bir matrisi PS n displaystyle Psi n bir katkisiz dalga fonksiyonunu a n displaystyle a n ise A niceliginin kuantum sistemi PS n displaystyle Psi n durumundayken ozdegerini gozlenen degerini temsil etsin Dalga fonksiyonunu superpoze edersek PS c 1 PS 1 c 2 PS 2 c n PS n displaystyle Psi c 1 Psi 1 c 2 Psi 2 c n Psi n seklinde yeni bir dalga fonksiyonu meydana gelir c n displaystyle c n kompleks katsayilardir Eger PS displaystyle Psi normalize edilmisse sistem bu durumdayken A nin degeri olculdugunde a n displaystyle a n ozdegeri degerinin bulunmasi ihtimali c c n displaystyle c c n dir 6 Ilke Gozlemin rolu 5 Ilke de bahsettigimiz olcum eger a n displaystyle a n ozdegerini verirse dalga fonksiyonu PS n displaystyle Psi n haline gecer Yani bundan sonraki butun olcumler a n displaystyle a n degerini verecektir Yani gozlem ya da bilinc dalga fonksiyonunu cokertmistir Bu durum klasik fizikteki saat gibi isleyen evren modelini yikmistir Ayrica bakinizSchrodinger in Kedisi Pilot dalga kurami Cogul dunyalar yorumu Von Neumann yorumuKaynakca Evrim Agaci 23 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2022