Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kral Oidipus veya Oedipus Rex, Yunanca "Oedipus Tyrannus" olarak da bilinen Sofokles tarafından yazılan ve MÖ 429'da sahnelenmiş bir Atina trajedisidir. Eski Yunanlılar oyunun ismini Aristo'nun Poetika eserinde de yer aldığı şekliyle yalnız "Oedipus" olarak bilmektedir. Ancak yine Sofokles tarafından yazılan adlı oyun ile karıştırılmaması amacıyla "Oedipus Tyrannus" yani Tiran Oedipus olarak yeniden adlandırıldığı düşünülmektedir. Antik dönemlerde "tiran" herhangi bir yasaya dayanmaksızın gücü eline alan hükümdarları tanımlamak için kullanılmakla birlikte o dönem toplumlarında olumsuz bir anlam ifade etmemektedir.
| Oedipus Rex | |
|---|---|
 Hollanda yapımı Oedipus Rex, 1896 oyununda Oedipus rolünde | |
| Yazar | Sofokles |
| Koro | Theban Elders |
| Karakterler | |
| Repliği olmayan karakterler | Oedipus'un kızları (Antigone ve ) |
| İlk gösterim | c. 429 BC |
| İlk gösterildiği yer | Dionisos Tiyatrosu, Atina |
| Orijinal dil | Grekçe |
| Oyun serisi | Theban serisi; Antigone, Kral Oedipus ve |
| Tür | Trajedi |
| Zaman ve mekân | İstefe, Antik Yunan |
Theban oyunları olarak bilinen ve günümüze kalabilen üç oyun arasından ikinci yazılanıdır. İlk olarak yazılan Antigone'dan yaklaşık on yıl sonra yazılmıştır. Ancak bu üçlemede işlenen konu, kronolojik açıdan Kral Oedipus, ve en son olarak da Antigone sıralamasıyla gerçekleşir.
Oedipus, şehrin bir önceki kralı olan babasını öldürüp, şehrin girişini koruyan (efsane figürün) bilmecesini çözerek annesiyle evleneceğine ilişkin kehaneti bilmeden de olsa gerçekleştirerek Thebai kralı olmuştur. Oyunun başlangıcında Kral Oedipus, şehirdeki veba salgınından kurtulabilmek için bir önceki kral Laios'un katilini bulmaya çalışır. Ancak katilin kendisi olduğunun farkında değildir. Oyunun sonunda gerçek ortaya çıktığında, annesi İokaste kendini asarken, Oedipus ise içine düştüğü ensest ve baba katili olma durumu nedeniyle gözlerini oymaktadır.
Aristo, Poetika adlı eserinde trajedi türünü örneklemek için birkaç kez bu esere atıf yapar.
Konusu
Oidipus, Apollon tarafından lanetlenmiştir. Onun yazgısında babasını öldürüp annesiyle evlenmek vardır. Bunu öğrenen annesi ve babası onu bebekken ayaklarından bağlatarak bir çobana verirler. Çoban ona acır ve ölüme terkedemez. Çocukları olmayan bir kral ve kraliçeye verir. Oedipus onların çocukları gibi büyür ama Delfi tapınağı kahini bir gün ona yazgısındaki lanetten bahseder. O da bunun gerçekleşmemesi için gerçek anne babası sandığı insanlardan kaçar, ama bu kaçışta gerçek babasını kehanette de geçen üç yol ağzında öldürür.
Thebai'ye gelir. O zamanlar orada Sfenks adında bir canavar halka zor günler yaşatmaktadır. Sorduğu bulmacaları bilemeyenleri acımasızca öldürüyordur. Oidipus Sfenksin karşısına çıkar. Lanetli olmasına rağmen tanrı özelliklerine sahip durumdadır. Akıllı, güçlü, yenilmez vs. durumun yarattığı özelliklerinden dolayı bu durumu kolayca alt edecektir. Bu olay üzerine Oedipus ünlenmiştir ve ülkeye kral seçilmiştir. Laios ölmüş olduğu için dul kalan kraliçe İokaste ile evlenir. Yani farkında olmadan annesiyle bir evlilik yapmış olur. Ama ikisi de bunun farkında değildir. Evlenip dört çocuk sahibi olurlar.
Bütün bu olan bitenden sonra Oedipus Kolonos'a sürülmüş ve orada ölmüştür. Onun son günlerinde yanında sadece kızı Antigone ve İsmene vardır.
Oyunun Özeti
Oyun rahibin, Kral Oidipus'a gelerek şehirde veba salgını olduğunu ve kadınların çocuk doğurmadığını haber vermesiyle başlar. Oidipus her şeyden haberdardır ve eşi İokaste'nin erkek kardeşi Kreon'u Delphoi'ye sebebini öğrenmesi için yollamıştır. O esnada Kreon sahneye girer ve kehaneti söyler. Oidipus'tan önceki kral Laios esrarengiz bir şekilde öldürülmüştür ve Sfenks adlı yaratık şehre zarar verdiği için bu cinayet aydınlatılamamıştır. Oidipus ise Sfenks'in bilmecesini çözere şehri kurtarmış ve dul kraliçe ile evlenmiştir. Oidipuus salgını engellemek için, katili bulacağına söz verir.
Teiresias isimli şehrin kör kahinine danışır ancak kahin ona ilk kehaneti vermek istemese de Oidipus'un ısrarları üzerine katilin Oidipus'un bizzat kendisi olduğunu söyler. Oidipus ise Kreon'un kendisine bir komplo kurduğundan şüphelenir. Teiresias ise Oidipus'a soyu ortaya çıktığında başına bir sürü felaket geleceğini söyler ve çıkar.
İokaste sahneye girer ve Oidipus'a eski kocasının nasıl öldürüldüğünü anlatır. Laios, doğacak çocuğu tarafından üç yollu kavşakta öldürüleceği kehanetini aldığı için; yeni doğan oğullarını ayaklarından bağlanıp ıssız bir yere bırakılması için terk etmesine rağmen, yine de üç yollu kavşakta öldürülmüştür; bu olaydan sadece bir köle kurtulmuştur.
Oidipus duydukları karşısında deheşete düşer çünkü kendisi Korinth Kralı'nın oğlu olmasına rağmen bir gün şölendeki katılımcılardan biri ona evlatlık olduğunu söylemiştir. Bunun üzerine kahinlere danışmış ve onlarda Oidipus'a babasını öldüreceğini ve annesi ile evleneceğini söylediği için o da Korinth'ten ayrılmıştır. Ancak Thebai'ye doğru giderken üç yol ağzında yol kavgasına tutuşmuş ve herkesi öldürmüştür. Köleyi çağırarak gerçekleri açığa çıkarmanın daha iyi olacağına karar verirler.
Sahneye haberci girer ve Korinth Kralı'nın öldüğünü haber verir. Oidipus öz babasının eceliyle ölmesine sevinir. Bunu duyan haberci, Oidipus'a Korinth Kralı'nın onun babası olmadığını, Oidipus'u zamanında Laios'un çobanından aldığını ve çocukları olmayan Korinth Kral ve Kraliçesine bizzat kendisi verdiğini anlatır.
Oidipus, İokaste'ye Laios'un çobanını bulmasını ister ve sahneye Laios'un çobanı girer. Gelen çoban da Korinthos habercisinin hikâyesini korkarak doğrular. Oidipus'u Laios'tan almış; öldürmeye kıyamadığı için de Korinthoslu haberciye vermiştir.
Ve böylece korkunç gerçek açığa çıkar. Oidipus; Laios ve İokaste'nin oğludur ve babasını öldürerek, annesi ile evlenmiştir. Annesi olan karısı İokaste bu durumu reddetmek istese de bilicinin anlattıklarının doğruluğunu reddedemeyip derhal kendisini asar. Bu manzarayı görüp dayanamayan kral karısının kıyafetinin üzerinden aldığı altın iğnelerle gözlerini kör eder. Karısının saraya kendini öldürmek üzere girdiğinden itibaren yaşananları ulaktan öğreniriz. Çünkü bilindiği gibi tragedyalarda ölüm ve benzeri sahneler sahnede gösterilmezler.
Hikâyenin devamı olan diğer oyunlarda anlatıldığı üzere bütün bu olan bitenden sonra Oidipus 'a sürülmüş ve orada ölmüştür. Onun son günlerinde yanında sadece kızı Antigone vardır.
Thebai Laneti
Oidipus'un bu laneti hakkında birden fazla sebep gösterilir. Bunlardan ilki Oidipus'un soyunun dayandığı Kadmos'tur ve Kadmos'un soyu çeşitli sebeplerle lanetlenmiştir. Bunlardan en önemlisi olarak gösterilir.
Yine diğer bir sebep, Oidipus'un babası Laios; Thebai şehri ele geçirildiği dönemde halk tarafından kurtarılarak Pisa Kralı Pelops'un yanına misafir olarak gönderilmiştir. Ancak Laios, misafir edildiği bu evde Pelops'un oğluna aşık olmuş ve onu kaçırarak, tecavüz etmiştir. Bu korkunç eyleminden dolayı Laios ve soyu lanetlenmiştir.
Sfenks'in Sorusu
Sfenks üstü kadın, altı aslan ve kanattan oluşan bir yaratıktır. Sfenks, Hera tarafından şehre gönderilmiştir ve Agora'ya yerleşerek insanlara bilmece sormaktadır. Bilmeceyi bilemeyeni ise korkunç bir şekilde öldürmektedir. Oidipus, üç yol ağzındaki kavgadan sonra Thebai şehrine varır ve Sfenks ile karşılaşır. Sfenks iki bilmece sorar ona:
Kimi zaman iki, kimi zaman üç, kimi zaman dört ayak üstünde yürüyen ve doğal yasalara karşıt olarak en çok ayağı olduğu zaman en güçsüz olan yaratık hangisidir?
Diğer soru şöyleydi;
İki kız kardeştirler, biri ötekisini doğurur ve ikincisi birincisinden doğmadır.
Oidipus ona cevap verir. İlk sorunun cevabı "İnsan"dır, ikinci sorunun cevabı ise "Gece ve Gündüz"dür. Böylece Sfenks, koşarak kendini uçurumdan aşağı atar ve Oidipus, şehri kurtarmış olur.
Kaynakça
- ^ Sofokles içinde Oedipus Rex'in de yer aldığı çeşitli oyunlarla bu tarihte gerçekleşen şenliklerde ikincilik ödülü kazanmış olsa da oyunun yazım tarihi belirsizdir. Oyunun açılışında Theban'da bir veba ortaya çıkması, birçok bilim insanına MÖ 430'da Atina'yı harap eden veba salgınına atıfta bulunulduğunu ve dolayısıyla yapım tarihinin MÖ 429'dan kısa bir süre sonra olduğunu düşündürtür. Örneğin, (1956). "The Date of the Oedipus Tyrannus of Sophocles". . 77 (2): 133-147. doi:10.2307/292475. JSTOR 292475.
- ^ Bridgewater, William, ed. "tyrant". The Columbia Encyclopedia. Columbia University Press. (1963) p. 2188
- ^ Lloyd-Jones, Hugh. Introduction and trans. Sophocles: Ajax, Electra, Oedipus Tyrannus. By Sophocles. Loeb Classical Library ser. vol. 20. Harvard University Press. .
- ^ Mulroy, David. trans. “Introduction”. Sophocles, Oedipus Rex. Univ of Wisconsin Press, (2011) . p. xxviii
- ^ Aristotle: Poetics. Edited and translated by St. Halliwell, (Loeb Classical Library), Harvard 1995
- ^ Belfiore, Elizabeth (1992). Tragic Pleasures: Aristotle on Plot and Emotion
![image]()
. Princeton. s. 176. ISBN . - ^ Oidipus, Sofokles.
- ^ "THEBAİ'Lİ SFENKS BETİMLİ YÜZÜK TAŞI VE VİYANA SANAT TARİHİ MÜZESİ'NDEKİ HEYKEL".
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kral Oidipus veya Oedipus Rex Yunanca Oedipus Tyrannus olarak da bilinen Sofokles tarafindan yazilan ve MO 429 da sahnelenmis bir Atina trajedisidir Eski Yunanlilar oyunun ismini Aristo nun Poetika eserinde de yer aldigi sekliyle yalniz Oedipus olarak bilmektedir Ancak yine Sofokles tarafindan yazilan adli oyun ile karistirilmamasi amaciyla Oedipus Tyrannus yani Tiran Oedipus olarak yeniden adlandirildigi dusunulmektedir Antik donemlerde tiran herhangi bir yasaya dayanmaksizin gucu eline alan hukumdarlari tanimlamak icin kullanilmakla birlikte o donem toplumlarinda olumsuz bir anlam ifade etmemektedir Oedipus RexHollanda yapimi Oedipus Rex 1896 oyununda Oedipus rolundeYazarSofoklesKoroTheban EldersKarakterlerOedipus Rahip Kreon Teiresias Iokaste Ulak Coban Ikinci ulakRepligi olmayan karakterlerOedipus un kizlari Antigone ve Ilk gosterimc 429 BCIlk gosterildigi yerDionisos Tiyatrosu AtinaOrijinal dilGrekceOyun serisiTheban serisi Antigone Kral Oedipus veTurTrajediZaman ve mekanIstefe Antik Yunan Theban oyunlari olarak bilinen ve gunumuze kalabilen uc oyun arasindan ikinci yazilanidir Ilk olarak yazilan Antigone dan yaklasik on yil sonra yazilmistir Ancak bu uclemede islenen konu kronolojik acidan Kral Oedipus ve en son olarak da Antigone siralamasiyla gerceklesir Oedipus sehrin bir onceki krali olan babasini oldurup sehrin girisini koruyan efsane figurun bilmecesini cozerek annesiyle evlenecegine iliskin kehaneti bilmeden de olsa gerceklestirerek Thebai krali olmustur Oyunun baslangicinda Kral Oedipus sehirdeki veba salginindan kurtulabilmek icin bir onceki kral Laios un katilini bulmaya calisir Ancak katilin kendisi oldugunun farkinda degildir Oyunun sonunda gercek ortaya ciktiginda annesi Iokaste kendini asarken Oedipus ise icine dustugu ensest ve baba katili olma durumu nedeniyle gozlerini oymaktadir Aristo Poetika adli eserinde trajedi turunu orneklemek icin birkac kez bu esere atif yapar Ispanya nin Lugo Festivali nde 2011 de sahnelenen Kral Oedipus trajedisinden bir sahne Konusu Oidipus Apollon tarafindan lanetlenmistir Onun yazgisinda babasini oldurup annesiyle evlenmek vardir Bunu ogrenen annesi ve babasi onu bebekken ayaklarindan baglatarak bir cobana verirler Coban ona acir ve olume terkedemez Cocuklari olmayan bir kral ve kraliceye verir Oedipus onlarin cocuklari gibi buyur ama Delfi tapinagi kahini bir gun ona yazgisindaki lanetten bahseder O da bunun gerceklesmemesi icin gercek anne babasi sandigi insanlardan kacar ama bu kacista gercek babasini kehanette de gecen uc yol agzinda oldurur Thebai ye gelir O zamanlar orada Sfenks adinda bir canavar halka zor gunler yasatmaktadir Sordugu bulmacalari bilemeyenleri acimasizca olduruyordur Oidipus Sfenksin karsisina cikar Lanetli olmasina ragmen tanri ozelliklerine sahip durumdadir Akilli guclu yenilmez vs durumun yarattigi ozelliklerinden dolayi bu durumu kolayca alt edecektir Bu olay uzerine Oedipus unlenmistir ve ulkeye kral secilmistir Laios olmus oldugu icin dul kalan kralice Iokaste ile evlenir Yani farkinda olmadan annesiyle bir evlilik yapmis olur Ama ikisi de bunun farkinda degildir Evlenip dort cocuk sahibi olurlar Butun bu olan bitenden sonra Oedipus Kolonos a surulmus ve orada olmustur Onun son gunlerinde yaninda sadece kizi Antigone ve Ismene vardir Jean Auguste Dominique Ingres Oedipus and the SphinxOyunun Ozeti Oyun rahibin Kral Oidipus a gelerek sehirde veba salgini oldugunu ve kadinlarin cocuk dogurmadigini haber vermesiyle baslar Oidipus her seyden haberdardir ve esi Iokaste nin erkek kardesi Kreon u Delphoi ye sebebini ogrenmesi icin yollamistir O esnada Kreon sahneye girer ve kehaneti soyler Oidipus tan onceki kral Laios esrarengiz bir sekilde oldurulmustur ve Sfenks adli yaratik sehre zarar verdigi icin bu cinayet aydinlatilamamistir Oidipus ise Sfenks in bilmecesini cozere sehri kurtarmis ve dul kralice ile evlenmistir Oidipuus salgini engellemek icin katili bulacagina soz verir Teiresias isimli sehrin kor kahinine danisir ancak kahin ona ilk kehaneti vermek istemese de Oidipus un israrlari uzerine katilin Oidipus un bizzat kendisi oldugunu soyler Oidipus ise Kreon un kendisine bir komplo kurdugundan suphelenir Teiresias ise Oidipus a soyu ortaya ciktiginda basina bir suru felaket gelecegini soyler ve cikar Iokaste sahneye girer ve Oidipus a eski kocasinin nasil olduruldugunu anlatir Laios dogacak cocugu tarafindan uc yollu kavsakta oldurulecegi kehanetini aldigi icin yeni dogan ogullarini ayaklarindan baglanip issiz bir yere birakilmasi icin terk etmesine ragmen yine de uc yollu kavsakta oldurulmustur bu olaydan sadece bir kole kurtulmustur Oidipus duyduklari karsisinda dehesete duser cunku kendisi Korinth Krali nin oglu olmasina ragmen bir gun solendeki katilimcilardan biri ona evlatlik oldugunu soylemistir Bunun uzerine kahinlere danismis ve onlarda Oidipus a babasini oldurecegini ve annesi ile evlenecegini soyledigi icin o da Korinth ten ayrilmistir Ancak Thebai ye dogru giderken uc yol agzinda yol kavgasina tutusmus ve herkesi oldurmustur Koleyi cagirarak gercekleri aciga cikarmanin daha iyi olacagina karar verirler Sahneye haberci girer ve Korinth Krali nin oldugunu haber verir Oidipus oz babasinin eceliyle olmesine sevinir Bunu duyan haberci Oidipus a Korinth Krali nin onun babasi olmadigini Oidipus u zamaninda Laios un cobanindan aldigini ve cocuklari olmayan Korinth Kral ve Kralicesine bizzat kendisi verdigini anlatir Oidipus Iokaste ye Laios un cobanini bulmasini ister ve sahneye Laios un cobani girer Gelen coban da Korinthos habercisinin hikayesini korkarak dogrular Oidipus u Laios tan almis oldurmeye kiyamadigi icin de Korinthoslu haberciye vermistir Ve boylece korkunc gercek aciga cikar Oidipus Laios ve Iokaste nin ogludur ve babasini oldurerek annesi ile evlenmistir Annesi olan karisi Iokaste bu durumu reddetmek istese de bilicinin anlattiklarinin dogrulugunu reddedemeyip derhal kendisini asar Bu manzarayi gorup dayanamayan kral karisinin kiyafetinin uzerinden aldigi altin ignelerle gozlerini kor eder Karisinin saraya kendini oldurmek uzere girdiginden itibaren yasananlari ulaktan ogreniriz Cunku bilindigi gibi tragedyalarda olum ve benzeri sahneler sahnede gosterilmezler Hikayenin devami olan diger oyunlarda anlatildigi uzere butun bu olan bitenden sonra Oidipus a surulmus ve orada olmustur Onun son gunlerinde yaninda sadece kizi Antigone vardir Thebai Laneti Oidipus un bu laneti hakkinda birden fazla sebep gosterilir Bunlardan ilki Oidipus un soyunun dayandigi Kadmos tur ve Kadmos un soyu cesitli sebeplerle lanetlenmistir Bunlardan en onemlisi olarak gosterilir Yine diger bir sebep Oidipus un babasi Laios Thebai sehri ele gecirildigi donemde halk tarafindan kurtarilarak Pisa Krali Pelops un yanina misafir olarak gonderilmistir Ancak Laios misafir edildigi bu evde Pelops un ogluna asik olmus ve onu kacirarak tecavuz etmistir Bu korkunc eyleminden dolayi Laios ve soyu lanetlenmistir Sfenks in Sorusu Sfenks ustu kadin alti aslan ve kanattan olusan bir yaratiktir Sfenks Hera tarafindan sehre gonderilmistir ve Agora ya yerleserek insanlara bilmece sormaktadir Bilmeceyi bilemeyeni ise korkunc bir sekilde oldurmektedir Oidipus uc yol agzindaki kavgadan sonra Thebai sehrine varir ve Sfenks ile karsilasir Sfenks iki bilmece sorar ona Kimi zaman iki kimi zaman uc kimi zaman dort ayak ustunde yuruyen ve dogal yasalara karsit olarak en cok ayagi oldugu zaman en gucsuz olan yaratik hangisidir Diger soru soyleydi Iki kiz kardestirler biri otekisini dogurur ve ikincisi birincisinden dogmadir Oidipus ona cevap verir Ilk sorunun cevabi Insan dir ikinci sorunun cevabi ise Gece ve Gunduz dur Boylece Sfenks kosarak kendini ucurumdan asagi atar ve Oidipus sehri kurtarmis olur Kaynakca Sofokles icinde Oedipus Rex in de yer aldigi cesitli oyunlarla bu tarihte gerceklesen senliklerde ikincilik odulu kazanmis olsa da oyunun yazim tarihi belirsizdir Oyunun acilisinda Theban da bir veba ortaya cikmasi bircok bilim insanina MO 430 da Atina yi harap eden veba salginina atifta bulunuldugunu ve dolayisiyla yapim tarihinin MO 429 dan kisa bir sure sonra oldugunu dusundurtur Ornegin 1956 The Date of the Oedipus Tyrannus of Sophocles 77 2 133 147 doi 10 2307 292475 JSTOR 292475 Bridgewater William ed tyrant The Columbia Encyclopedia Columbia University Press 1963 p 2188 Lloyd Jones Hugh Introduction and trans Sophocles Ajax Electra Oedipus Tyrannus By Sophocles Loeb Classical Library ser vol 20 Harvard University Press 978 0674995574 Mulroy David trans Introduction Sophocles Oedipus Rex Univ of Wisconsin Press 2011 9780299282530 p xxviii Aristotle Poetics Edited and translated by St Halliwell Loeb Classical Library Harvard 1995 Belfiore Elizabeth 1992 Tragic Pleasures Aristotle on Plot and Emotion Princeton s 176 ISBN 9780691068992 Oidipus Sofokles THEBAI LI SFENKS BETIMLI YUZUK TASI VE VIYANA SANAT TARIHI MUZESI NDEKI HEYKEL