Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kırklar, Türk halk inancında Kırk Evliya. Kırkavlan da denilir. Bilinmeyen bir yerlerde yaşayan kırk kutlu kişidir.
Özellikleri
Derviş motifiyle yakından bağlantılıdır. Kimi görüşlere göre her çağda kimliği bilinmeyen (bazen bunu kendileri bile bilmeyen) kırk kutlu kişi vardır. Ve kötülüklerle dolu Dünya onların yüzü hürmetine ayakta durur. Hristiyan Türklerde 40 Aziz kavramı vardır. Onlar için 40 mum yakılır. Kırklara karışan erenler veya yiğitler de bir daha görünmezler. Örneğin Yaşar Kemal’in İnce Memed adlı kahramanı için dört kitabın sonunda da şu cümle yer alır. "İnce Memed'den bir daha haber alınamadı. İmi timi bellisiz oldu.” Çiltenler yılda bir kez toplanıp yeryüzünde olup bitenleri görüşürler, değerlendirirler. Hastaların şifa için gittiği “Çilten Ocağı” Asyada farklı yörelerde mevcuttur. Kırk Çilten veya Kırk Eren adıyla da anılırlar. Kışın ardından baharda yeniden dirilmeye hazırlık süreci olarak kışın doğadaki üç kez ölüp dirilmeyi ifade eden ve ilki kırk gün süren üç dönemin adı Çille şeklinde geçer. Büyük Çille 40, Küçük Çille 20, Boz Çille ise Nevruz’a kadar gider. Nevruzda nihai diriliş gerçekleşir. Şiltenler dağlarda yaşar ve canlıları da korurlar. Ava çıkmadan kendilerine dua edilerek yardım istenir. Yine bu kavramla bağlantılı olan ve Kazaklarda Temmuz ayını ifade eden Şilde isminin nereden geldiği hususunda iki farklı görüş bulunmaktadır. Bunlardan ilki eski Türkçedeki ‘‘Şolde’’ (Susamak, Çölde Kalmak) kelimesinden geldiği yönündedir. İkinci görüş ise, bu ayın isminin Farsça ‘‘çilla’’ (kırk) kelimesinden geldiği hakkındadır. Kırklı sözcüğü, kırk ünlü ata ruhunun koruyuculuğu altında olan kişi demektir. Tasavvufta, Kırklar'ın elinden bade alınıp içilir. Mitolojik Vahşi Av geleneğiyle bağlantılı görünmektedir.
Kırk Sayısı
Kırk - Türk, Altay, Orta Asya ve Ortadoğu mitolojilerinde ve halk kültüründe ayrıca İslam inancında kutsal sayıdır. Gırk, Kırh, Kırn olarak da söylenir. İslam’ın etkisiyle önemi artmıştır. Kırk eren tarafından veya kırk şaman tarafından korunan kutlu kişilere Kırklı adı verilir. Burla Hatun’un savaşçı Kırk Kız yardımcısı vardır. Yeni doğum yapmış bir kadının yanına bir iki kişi hariç kırk gün boyunca kimse girip çıkmaz. Bu durumun sağlık gerekçeleriyle bir bağlantısı olduğu açıktır. Ayrıca bu süre çocuğun kırkının çıkması anlamına da gelir ki, bu anlayışa bağlı gelenekler vardır; dua okunması, yemek verilmesi gibi. Ölünün kırkının çıkması da yine benzer biçimde dualarla ve helva yapılarak gerçekleştirilir. Bu anlayışın temelinde ruhun yaşadığı evi kırk gün sonra terk ettiği inancı vardır. Kırgız bayrağında Güneşin etrafında kırk Kırgız boyunu simgeleyen kırk ışın vardır. Dede Korkut Hikâyeleri, Manas Destanı, Kırgız Türeyiş Efsanesi’nde Kırk Kız vardır. Oğuz Han’ın verdiği şölenlerde diktirdiği sırıkların boyu kırk kulaç uzunluğundadır. Hikâye ve masallarda “kırk gün, kırk gece” düğünler yapılır. Cezalandırılanlar için “Kırk katır veya kırk satır” şeklinde bir uygulamadan bahsedilir. Ejderhalar kırk gün veya kırk yıl uyurlar. Ejderhadan kırk kıl koparılır ve ateşte yakılır, ejderha ancak o zaman ölür. İslamiyet'te ise ölümün ardından kırk gün sonra mevlit ve Kuran okunur. Musa Peygamber, Tanrı’nın buyruklarını Turdağı'nda kırk gün kırk gecede almıştır. Kırk erenlerin sonsuza kadar yaşayacağına inanılır. Göze görünmezler, Tanrı tarafından seçilmişlerdir. Bektaşilerde dört kapı kırk makam anlayışı yer alır.
Çiltenler
Şamanist görüşlerle bağlantılı olarak, genellikle orta Asya ve Kazakistan bölgesinde yayılan ve kutsal sayılan bir kavramdır. Şiltenler de denir. Kutlu kırk evliyayı tanımlamakta kullanılır. Bahçesaray'da, "Kırk Azizler" adında ünlü bir mezarlık vardır. Adam Oleari'ye göre Derbent'te, savaş zamanı şehit düşenlerin mezarları başında kocaman baş taşları vardır. Türkler ve Tatarlar ibadet için her gün buraya gelirlerdi. "Çiltenler" dünyayı idare edenler yani dünyanın sahipleri olarak kabul edilir, bütün insanlara koruyuculuk yapıp dertlerden ve belâlardan korurlar ve mutluluk getirirler. "Çiltanlar" derviş motifleriyle de bağlantılıdırlar. Bir çocuk veya hamile kadın hastalandığında hastanın yakınları kalenderhaneye (ocağa, tekkeye) gidip, "Çiltanlar"ın hatırına kırk mum yakarlardı. Snesaryev'in verdiği bilgiye göre, Harezm'deki kalenderhanede, "Çiltanlar Ocağı" denilen büyük bir ocak vardır.
Etimoloji
- Kırk: (Kır/Qır) kökünden türemiştir. Çokluk ifade eder. Kırkmak fiili ile aynı köke sahiptir.
- Çilten: (Şil/Çil) kökünden türemiştir. Çilemek, yağmur yağması, sepelemesi demektir. Çileğ de serpinti anlamına gelir. Farsça kırk anlamına gelen Çille ile de alakalıdır.
Dipnotlar
- ^ a b Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 141)
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 314)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca9 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çiltanlar)
- Kırklar Mağarası - Gümüşhane 19 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kırk Sayısı ve Halk Edebiyatı, Ahmet Özgür Güvenç17 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kırklar16 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Orta Asya'dan Anadoluya Türk Sanatı, Şamanist Türk Mitoloji, Muharrem Kaya 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Kırk Erenler)
- Türk Mitolojisi ve Unsurları16 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirklar Turk halk inancinda Kirk Evliya Kirkavlan da denilir Bilinmeyen bir yerlerde yasayan kirk kutlu kisidir Peygamber Muhammed in cennete yukselisinden Mirac donusunde kendisinin merkezde oldugu ve etrafinin kirklarla cevrili oldugu Sema torenini gosteren resim OzellikleriDervis motifiyle yakindan baglantilidir Kimi goruslere gore her cagda kimligi bilinmeyen bazen bunu kendileri bile bilmeyen kirk kutlu kisi vardir Ve kotuluklerle dolu Dunya onlarin yuzu hurmetine ayakta durur Hristiyan Turklerde 40 Aziz kavrami vardir Onlar icin 40 mum yakilir Kirklara karisan erenler veya yigitler de bir daha gorunmezler Ornegin Yasar Kemal in Ince Memed adli kahramani icin dort kitabin sonunda da su cumle yer alir Ince Memed den bir daha haber alinamadi Imi timi bellisiz oldu Ciltenler yilda bir kez toplanip yeryuzunde olup bitenleri gorusurler degerlendirirler Hastalarin sifa icin gittigi Cilten Ocagi Asyada farkli yorelerde mevcuttur Kirk Cilten veya Kirk Eren adiyla da anilirlar Kisin ardindan baharda yeniden dirilmeye hazirlik sureci olarak kisin dogadaki uc kez olup dirilmeyi ifade eden ve ilki kirk gun suren uc donemin adi Cille seklinde gecer Buyuk Cille 40 Kucuk Cille 20 Boz Cille ise Nevruz a kadar gider Nevruzda nihai dirilis gerceklesir Siltenler daglarda yasar ve canlilari da korurlar Ava cikmadan kendilerine dua edilerek yardim istenir Yine bu kavramla baglantili olan ve Kazaklarda Temmuz ayini ifade eden Silde isminin nereden geldigi hususunda iki farkli gorus bulunmaktadir Bunlardan ilki eski Turkcedeki Solde Susamak Colde Kalmak kelimesinden geldigi yonundedir Ikinci gorus ise bu ayin isminin Farsca cilla kirk kelimesinden geldigi hakkindadir Kirkli sozcugu kirk unlu ata ruhunun koruyuculugu altinda olan kisi demektir Tasavvufta Kirklar in elinden bade alinip icilir Mitolojik Vahsi Av gelenegiyle baglantili gorunmektedir Kirk SayisiKirk Turk Altay Orta Asya ve Ortadogu mitolojilerinde ve halk kulturunde ayrica Islam inancinda kutsal sayidir Girk Kirh Kirn olarak da soylenir Islam in etkisiyle onemi artmistir Kirk eren tarafindan veya kirk saman tarafindan korunan kutlu kisilere Kirkli adi verilir Burla Hatun un savasci Kirk Kiz yardimcisi vardir Yeni dogum yapmis bir kadinin yanina bir iki kisi haric kirk gun boyunca kimse girip cikmaz Bu durumun saglik gerekceleriyle bir baglantisi oldugu aciktir Ayrica bu sure cocugun kirkinin cikmasi anlamina da gelir ki bu anlayisa bagli gelenekler vardir dua okunmasi yemek verilmesi gibi Olunun kirkinin cikmasi da yine benzer bicimde dualarla ve helva yapilarak gerceklestirilir Bu anlayisin temelinde ruhun yasadigi evi kirk gun sonra terk ettigi inanci vardir Kirgiz bayraginda Gunesin etrafinda kirk Kirgiz boyunu simgeleyen kirk isin vardir Dede Korkut Hikayeleri Manas Destani Kirgiz Tureyis Efsanesi nde Kirk Kiz vardir Oguz Han in verdigi solenlerde diktirdigi siriklarin boyu kirk kulac uzunlugundadir Hikaye ve masallarda kirk gun kirk gece dugunler yapilir Cezalandirilanlar icin Kirk katir veya kirk satir seklinde bir uygulamadan bahsedilir Ejderhalar kirk gun veya kirk yil uyurlar Ejderhadan kirk kil koparilir ve ateste yakilir ejderha ancak o zaman olur Islamiyet te ise olumun ardindan kirk gun sonra mevlit ve Kuran okunur Musa Peygamber Tanri nin buyruklarini Turdagi nda kirk gun kirk gecede almistir Kirk erenlerin sonsuza kadar yasayacagina inanilir Goze gorunmezler Tanri tarafindan secilmislerdir Bektasilerde dort kapi kirk makam anlayisi yer alir CiltenlerSamanist goruslerle baglantili olarak genellikle orta Asya ve Kazakistan bolgesinde yayilan ve kutsal sayilan bir kavramdir Siltenler de denir Kutlu kirk evliyayi tanimlamakta kullanilir Bahcesaray da Kirk Azizler adinda unlu bir mezarlik vardir Adam Oleari ye gore Derbent te savas zamani sehit dusenlerin mezarlari basinda kocaman bas taslari vardir Turkler ve Tatarlar ibadet icin her gun buraya gelirlerdi Ciltenler dunyayi idare edenler yani dunyanin sahipleri olarak kabul edilir butun insanlara koruyuculuk yapip dertlerden ve belalardan korurlar ve mutluluk getirirler Ciltanlar dervis motifleriyle de baglantilidirlar Bir cocuk veya hamile kadin hastalandiginda hastanin yakinlari kalenderhaneye ocaga tekkeye gidip Ciltanlar in hatirina kirk mum yakarlardi Snesaryev in verdigi bilgiye gore Harezm deki kalenderhanede Ciltanlar Ocagi denilen buyuk bir ocak vardir EtimolojiKirk Kir Qir kokunden turemistir Cokluk ifade eder Kirkmak fiili ile ayni koke sahiptir Cilten Sil Cil kokunden turemistir Cilemek yagmur yagmasi sepelemesi demektir Cileg de serpinti anlamina gelir Farsca kirk anlamina gelen Cille ile de alakalidir Dipnotlar a b Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 141 Turk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi Sayfa 314 Ayrica bakinizKirklar Cemi KayberenDis baglantilarTurk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca9 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ciltanlar Kirklar Magarasi Gumushane 19 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirk Sayisi ve Halk Edebiyati Ahmet Ozgur Guvenc17 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirklar16 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orta Asya dan Anadoluya Turk Sanati Samanist Turk Mitoloji Muharrem Kaya 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kirk Erenler Turk Mitolojisi ve Unsurlari16 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde