Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kırım Gotçası, Kırım Gotları tarafından Kırım yarımadasının bazı kısımlarında 18. yüzyıla kadar konuşulmuş olduğu düşünülen bir Cermen dilidir. Stearns ve Grønvik gibi akademisyenler arasındaki genel görüş, Kırım Gotçasının tarihi Got dilinin devamını oluşturmak yerine başka bir Cermen dilinden türediğidir.
| Kırım Gotçası | |
|---|---|
| Bölge | Kırım |
| Ölü dil | 18. yüzyılda tükendi |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa dilleri
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | - |
| ISO 639-3 | – |
9. yüzyıldan beri Kırım'da bir Cermen dilinin varlığından bahsedilmiş olmakla birlikte, ilk olarak 16. yüzyılda Kırım yarımadasında Felemenk diplomat Ogier Ghiselin de Busbecq tarafından Kırım Gotçası söz varlığı 80 civarında kelime ile kaydedilmiştir. Kostantînīyye'de Kutsal Roma İmparatorluğu-Osmanlı İmparatorluğu arasında elçilik görevi esnasında Busbecq; biri anadili Kırım Gotçası olan, ancak Yunanca konuştuğu için anadilini unutmuş, diğeri ise anadili Yunanca olan, ancak diğer temsilciye göre Kırım Gotçasını daha iyi bilen iki temsilciyle yaptığı görüşmede dili kaydetmiştir. Busbecq'in kelimeleri kaydederken hangi temsilciyi kullandığı ve bu esnada temsilciyle hangi dili konuştuğu belirsizdir, ancak büyük oranda Yunan temsilci ile yaptığı düşünülmektedir.
Kırım Gotçasıyla ilişkilendirilen son tarihî kayıt, 1780'de Mogilyov Başpiskoposu 'un Kırım'ın ve Sivastapol'un güneyinde "Aşağı Almanca" benzeri bir dil konuşan Tatarlarla karşılaşmasıdır. Bu dilin Aşağı Almancadan ziyade bir çeşit Kırım Gotçası olmuş olabileceği düşünülmektedir.
Sınıflandırma
İncil çevirisi ile bilinen tarihi Gotça ile Kırım Gotçası arasındaki dilbilimsel farklılıklar, Kırım Gotçasının tarihi Got dilinin devamını oluşturmak yerine başka bir Cermen dilinden türediğini ortaya koymaktadır.
Kırım Gotçası ve İncil Gotçası Batı ve Kuzey Cermen dillerinde yer almayan bazı ortak özelliklere sahiptir. Örneğin ses evrimi sırasında Proto Cermen dilinde yer alan *jj kısımları iki dilde de *ddj olarak evrilmiştir. Bu, Proto Cermence "yumurta" anlamındaki *ajja- kökünün Kırım Gotçasında ada kelimesine, Proto Cermence "gitti" manasındaki *ijjē kökünün ise İncil Gotçasında iddja olarak kaydedilmesiyle örneklendirilebilmektedir. Ayrıca bazı Proto Cermence özellikler diğer Cermen dillerinde kaybolmuş iken iki dilde de korunmuştur. "Dört" anlamındaki Proto Cermence *fedwōr Kırım Gotçasında, İncil Gotçasında olarak kaytdedilmiştir. Diğer Cermen dillerinde (e.g. Eski Norsça: fjórir, Eski İngilizce: fēower, Eski Saksonca: fiuwar, Eski Yüksek Almanca: fior) ortadaki *-d- korunmamıştır.
Buna karşın İncil Gotçasında meydana gelmiş bazı ses evrimleri Kırım Gotçasında yer almamaktadır. Proto Cermence /e/ Kırım Gotçasında korunmuşken (örneğin reghen ve suuester), İncil Gotçasında bu ses /i/'ye evrilmiştir (rign ve swistar). Kırım Gotçası /r/'den önce /u/'yu korurken (vvurt), İncil Gotçasında /u/, /ɔ/ olmuştur (waurþi). Ayrıca bazı Batı Cermen dillerinde daha sonra meydana gelmiş ses evrimleri Kırım Gotçasında da gözlemlenmektedir. /θ/'ın /t/'ye dönüşmesi bazı Batı Cermen dilleri ve Kırım Gotçasında varken (tria) İncil Gotçasında (þriu) yoktur. Tarihi kaynaklar Kırım Gotçasının Aşağı Almanca ile benzerliğine atıfta bulunmakta ve Almanca ile karşılıklı anlaşılabilir olduğuna değinmektedir.
Kırım Gotçasının gösterdiği bu dilbilimsel özellikler göz önüne alındığında dilin ya Doğu Cermen dillerinin İncil Gotçasından ayrı bir kolunu oluşturduğu, ya da Orta Çağ'ın başında Batı Cermen dilleri konuşan halkların Kırım'a göç etmesiyle Gotça etkisi altında kalmış bir Batı Cermen dili olduğu düşünülmektedir. İki teori hakkında da herhangi bir fikir birliği yoktur.
"Gotça" isimlendirmesinin dilsel soydan ziyade halkın kendine "Got" ismi vermesi yüzünden verildiği düşünülmektedir.
Örnek
Kırım Gotçası örnekler:
|
|
|
Karşılaştırma
| Kırım Gotçası | İncil Gotçası | Almanca | İngilizce | Felemenkçe | Faroece | İzlandaca | İsveççe | Norveççe | Türkçe |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| apel | apls (m.) | Apfel | apple | appel | súrepli | epli | (vild-)apel, apple | æble | elma |
| handa | handus (f.) | Hand | hand | hand | hond | hönd | hand | hånd | el |
| schuuester | swistar (f.) | Schwester | sister | zus(ter) | systir | systir | syster | søster | kız kardeş |
| hus | -hūs (n.) | Haus | house | huis | hús | hús | hus | hus | ev |
| reghen | rign (n.) | Regen | rain | regen | regn | regn | regn | regn | yağmur |
| singhen | siggwan (vb.) | singen | sing | zingen | syngja | syngja | sjunga | synge | şarkı söylemek |
| geen | gaggan (vb.) | gehen | go | gaan | ganga | ganga | gå | gå | gitmek |
Okuma listesi
- "Gothic". lrc.la.utexas.edu. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2022. - Kırım Gotçasının ve Busbecq'in kayıtlarının analizi ile metnin orijinali ve İngilizce çevirisi.
Kaynakça
- ^ Todd B. Krause and Jonathan Slocum. . University of Texas at Austin. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013.
- ^ Stearns, MacDonald (1978). Crimean Gothic. Analysis and Etymology of the Corpus. Saratoga, California: Anma Libri. ISBN 0-915838-45-1. s 118
- ^ "1 Cor. 13:1-12". lrc.la.utexas.edu. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mart 2022.
- ^ Mithridates oder allgemeine Sprachenkunde; 1817, S. 168
- ^ Todd B. Krause and Jonathan Slocum. . University of Texas at Austin. 2 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2008.
- ^ a b digitalisierter Originaltext Busbecqs: http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/germ/got/krimgot/krimg.htm?krimg001.htm 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- TITUS : The Account of Crimean Gothic contained in Busbecq's letter3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Latince)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirim Gotcasi Kirim Gotlari tarafindan Kirim yarimadasinin bazi kisimlarinda 18 yuzyila kadar konusulmus oldugu dusunulen bir Cermen dilidir Stearns ve Gronvik gibi akademisyenler arasindaki genel gorus Kirim Gotcasinin tarihi Got dilinin devamini olusturmak yerine baska bir Cermen dilinden turedigidir Kirim GotcasiBolgeKirimOlu dil18 yuzyilda tukendiDil ailesiHint Avrupa dilleri Cermen dilleriDogu kolu Kirim GotcasiYazi sistemiLatinDil kodlariISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 9 yuzyildan beri Kirim da bir Cermen dilinin varligindan bahsedilmis olmakla birlikte ilk olarak 16 yuzyilda Kirim yarimadasinda Felemenk diplomat Ogier Ghiselin de Busbecq tarafindan Kirim Gotcasi soz varligi 80 civarinda kelime ile kaydedilmistir Kostantiniyye de Kutsal Roma Imparatorlugu Osmanli Imparatorlugu arasinda elcilik gorevi esnasinda Busbecq biri anadili Kirim Gotcasi olan ancak Yunanca konustugu icin anadilini unutmus digeri ise anadili Yunanca olan ancak diger temsilciye gore Kirim Gotcasini daha iyi bilen iki temsilciyle yaptigi gorusmede dili kaydetmistir Busbecq in kelimeleri kaydederken hangi temsilciyi kullandigi ve bu esnada temsilciyle hangi dili konustugu belirsizdir ancak buyuk oranda Yunan temsilci ile yaptigi dusunulmektedir Kirim Gotcasiyla iliskilendirilen son tarihi kayit 1780 de Mogilyov Baspiskoposu un Kirim in ve Sivastapol un guneyinde Asagi Almanca benzeri bir dil konusan Tatarlarla karsilasmasidir Bu dilin Asagi Almancadan ziyade bir cesit Kirim Gotcasi olmus olabilecegi dusunulmektedir SiniflandirmaIncil cevirisi ile bilinen tarihi Gotca ile Kirim Gotcasi arasindaki dilbilimsel farkliliklar Kirim Gotcasinin tarihi Got dilinin devamini olusturmak yerine baska bir Cermen dilinden turedigini ortaya koymaktadir Kirim Gotcasi ve Incil Gotcasi Bati ve Kuzey Cermen dillerinde yer almayan bazi ortak ozelliklere sahiptir Ornegin ses evrimi sirasinda Proto Cermen dilinde yer alan jj kisimlari iki dilde de ddj olarak evrilmistir Bu Proto Cermence yumurta anlamindaki ajja kokunun Kirim Gotcasinda ada kelimesine Proto Cermence gitti manasindaki ijje kokunun ise Incil Gotcasinda iddja olarak kaydedilmesiyle orneklendirilebilmektedir Ayrica bazi Proto Cermence ozellikler diger Cermen dillerinde kaybolmus iken iki dilde de korunmustur Dort anlamindaki Proto Cermence fedwōr Kirim Gotcasinda Incil Gotcasinda olarak kaytdedilmistir Diger Cermen dillerinde e g Eski Norsca fjorir Eski Ingilizce feower Eski Saksonca fiuwar Eski Yuksek Almanca fior ortadaki d korunmamistir Buna karsin Incil Gotcasinda meydana gelmis bazi ses evrimleri Kirim Gotcasinda yer almamaktadir Proto Cermence e Kirim Gotcasinda korunmusken ornegin reghen ve suuester Incil Gotcasinda bu ses i ye evrilmistir rign ve swistar Kirim Gotcasi r den once u yu korurken vvurt Incil Gotcasinda u ɔ olmustur waurthi Ayrica bazi Bati Cermen dillerinde daha sonra meydana gelmis ses evrimleri Kirim Gotcasinda da gozlemlenmektedir 8 in t ye donusmesi bazi Bati Cermen dilleri ve Kirim Gotcasinda varken tria Incil Gotcasinda thriu yoktur Tarihi kaynaklar Kirim Gotcasinin Asagi Almanca ile benzerligine atifta bulunmakta ve Almanca ile karsilikli anlasilabilir olduguna deginmektedir Kirim Gotcasinin gosterdigi bu dilbilimsel ozellikler goz onune alindiginda dilin ya Dogu Cermen dillerinin Incil Gotcasindan ayri bir kolunu olusturdugu ya da Orta Cag in basinda Bati Cermen dilleri konusan halklarin Kirim a goc etmesiyle Gotca etkisi altinda kalmis bir Bati Cermen dili oldugu dusunulmektedir Iki teori hakkinda da herhangi bir fikir birligi yoktur Gotca isimlendirmesinin dilsel soydan ziyade halkin kendine Got ismi vermesi yuzunden verildigi dusunulmektedir OrnekKirim Gotcasi ornekler broe ekmek plut kan hoef bas kafa knauen tag Gunaydin bruder erkek kardes schuuester kiz kardes alt eski wintch ruzgar siluir gumus goltz altin fisct balik thurn kapi sune gunes mine ay bars sakal handa el boga yay waghen araba apel elma schlipen uyumak kommen gelmek singhen sarki soylemek lachen gulmek oeghene goz stul sandalye hus ev salt tuzKarsilastirma Kirim Gotcasi Incil Gotcasi Almanca Ingilizce Felemenkce Faroece Izlandaca Isvecce Norvecce Turkceapel apls m Apfel apple appel surepli epli vild apel apple aeble elmahanda handus f Hand hand hand hond hond hand hand elschuuester swistar f Schwester sister zus ter systir systir syster soster kiz kardeshus hus n Haus house huis hus hus hus hus evreghen rign n Regen rain regen regn regn regn regn yagmursinghen siggwan vb singen sing zingen syngja syngja sjunga synge sarki soylemekgeen gaggan vb gehen go gaan ganga ganga ga ga gitmekOkuma listesi Gothic lrc la utexas edu 23 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2022 Kirim Gotcasinin ve Busbecq in kayitlarinin analizi ile metnin orijinali ve Ingilizce cevirisi Kaynakca Todd B Krause and Jonathan Slocum University of Texas at Austin 23 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2013 Stearns MacDonald 1978 Crimean Gothic Analysis and Etymology of the Corpus Saratoga California Anma Libri ISBN 0 915838 45 1 s 118 1 Cor 13 1 12 lrc la utexas edu 23 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mart 2022 Mithridates oder allgemeine Sprachenkunde 1817 S 168 Todd B Krause and Jonathan Slocum University of Texas at Austin 2 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2008 a b digitalisierter Originaltext Busbecqs http titus uni frankfurt de texte etcs germ got krimgot krimg htm krimg001 htm 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarTITUS The Account of Crimean Gothic contained in Busbecq s letter3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Latince