Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
La Noche Triste (Türkçe: Üzüntülü akşam), Kolomb öncesi dönemde Meksika bölgesini elinde bulunduran Aztekler ile bölgeyi ele geçirmek için saldıran İspanyol Hernan Cortes önderliğindeki konkistadorlar arasında 30 Haziran 1520 tarihinde yaşanan muharebeyi anlatır. Bu muharebede Aztek başkenti Tenochtitlan’da Aztek imparatoru II. Montezuma’yı rehine tutan İspanyolların imparatoru öldürmesi üzerine ayaklanan Aztekler İspanyollara saldırmış, Cortes önderliğindeki konkistadorlar ve ağırlıklı olarak Tlaxcalalılardan oluşan yerli müttefikleri büyük kayıplar vererek şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Muharebenin adı Cortes ve diğerlerinin geride bıraktıkları ganimetler ve kaybettikleri silah arkadaşları için duydukları üzüntüyü tariflemek için kullandıkları tanımdan gelmiştir.
Öncesi
Cortes ve konkistadorlar Amerika’ya adım attıklarında yerel halklarla ilk temaslarında özellikle ateşli silahlar ve atlar yerli halklar üzerinde korku salmıştır. Silahların öldürücü etkisine şahit olan Amerika halkları topraklarına çıkan bu yabancılara saygı ile karışık bir korku ile yaklaşmışlardır. Bu ruh halinden faydalanan sayıca az ancak teçhizata sahip Cortes ve adamları Aztek başkenti Tenochtitlan’a 8 Kasım 1519 tarihinde gelirler. Kendileri için özel olarak hazırlanan bir konutta başkentin kalbine yerleşirler. Cortes, İspanyolların sayıca az olmasının verdiği dezavantajı ortadan kaldırmak için Aztek imparatoru II. Montezuma’yı sarayında rehin alır. Montezuma Cortes’in isteklerini harfiyen yerine getirirken halkının işgalcilere karşı isyan etmesini de önlemeye çalışarak tanrıların Azteklerin İspanyollarla işbirliği yapmasını emrettiğini bildirecektir. Ancak Aztek halkı arasında İspanyollar ve işbirlikçileri Tlaxcala savaşçılarının başkentin içindeki varlıkları artan rahatsızlıkların kaynağı olur.
1520 yılının Haziran ayında Meksika Körfezi’ne ulaştığı haber edilen bir İspanyol birliği Cortes’in planlarını altüst eder. Gelen İspanyol kuvvet Küba valisi Velázquez tarafından gönderilen Pánfilo de Narváez komutasındaki askerî birliktir. Amacı ise valinin emirlerine karşı gelen Cortes’i tutuklamaktır. Bu haber üzerine hızla kıyıya ilerleyen Cortes, Tenochtitlan’da güvenilir komutanı Pedro de Alvarado’yu bırakır. Sahilde Narváez’i yenen Cortes, mağlup İspanyol askerleri Azteklerin ellerindeki altınları anlatarak kendi safına çekmeyi başarır. Kuvvetleri artmış bir şekilde başkente dönmeye koyulur.
Cortes’in yokluğu sırasında Pedro de Alvarado Azteklerin kendisine saldıracağına dair bir istihbarat alır. Kendisine planlanan saldırıdan önce davranan Alvarado dini bir festival için ana tapınakta toplanmış olan Aztek asillerini ve rahiplerini öldürtür. Bunun üzerine Aztek halkı İspanyolların bulundukları binaların etrafını sarar. Montezuma hala İspanyolların elinde mahkûm olmasına rağmen Aztekler yeni kral olarak ’ı seçerler. Bu sırada şehre dönen Cortes esir Montezuma’dan halka hitap etmesini ister. Azteklere hitap eden Montezuma, İspanyolların şehirden sağ salim çıkartılmasını istese de taş ve oklarla karşılanır. Halkı tarafından reddedilen Montezuma birkaç gün sonra yaralarından dolayı ölür.
Muharebe
Yabancı ve düşman topraklarda yoğun saldırı altında kalan Cortes barut ve su kaynaklarının tükenmek üzere olduğunu görünce şehirden gece kaçma planları yapar. Azteklerin savunmasını güçsüzleştirmek için elçilerle temas kurarak bir haftalık ateşkes ilan edilmesini ister. Ateşkesin ardından eğer İspanyolların şehirden güven içinde ayrılmalarına izin verilirse ellerindeki tüm altın ve değerli eşyaları iade edecekleri sözünü verir. Tenochtitlan’daki şehir merkezi konumundaki adaya ulaşımı sağlayan sekiz köprüden dördü Aztekler tarafından imha edilmiş durumda olduğu için Cortes taşınabilir bir köprü olarak da kullanılabilen bir sal inşa ettirir. Ayrıca adamlarına verdiği talimatta Cortes yanlarına sadece taşıyabilecekleri ağırlıkta değerli eşya almalarını salık verir.
30 Haziran 1520 gecesi Cortes ve ordusu bulundukları yerden çıkarak batıya doğru Tlacopan istikametinde yola çıkarlar. Bu yönde bir barikat olmadığı için rahatlıkla ilerleyen İspanyollar kısa süre sonra başka bölgedeki Aztek muhafızlar tarafından görülür. Alarm verildikten sonra başlayan muharebe çok şiddetli geçer. Gölün üzerinde seyyar köprü, kanolar ve karada yapılan kanlı çarpışmalar sırasında İspanyollar ve yerli müttefikleri kanlı bir mücadelenin ardından Tacuba’da kıyıya çıkmayı başarırlar. Kıyıya varan ilk ekip içinde Cortes de bulunsa da İspanyolların çoğu kanlı muharebede ağır yaralanmış veya öldürülmüştür. Adamlarını kurtarmak için geri dönen Cortes komutanlarından Pedro de Alvarado’yu ağır yaralı olarak bulunca ağlayacak ve yenilgisinin derecesini algılayacaktır. Cortes ile birlikte sadece konkistadorların az bir kısımı Tenochtitlan’dan kaçış sırasında hayatta kalabilir. Toplarını tamamen kaybetmiş, atlarının çok azını kurtarabilmişlerdir. Toplam İspanyol kayıplarına dair bir belirsizlik bulunmaktadır. Cortes 154 İspanyol ve 2000 yerlinin öldüğünü iddia etse de sayının bundan çok olduğu aşikardır. Ayrıca İspanyollara hizmet eden siviller; yerli kadınlar, aşçılar, hizmetçiler Aztekler tarafından öldürülür. Cortes’in karısı olan ve aynı zamanda tercümanlığını da yapan La Malinche kaçan ekip içindedir.
Sonu
Şehirden uzaklaşmaya çalışan İspanyollar ile Aztekler arasında Zumpango Gölü civarında çok sayıda muharebe olur. İki hafta sonra Teotihuacan yakınlarında yapılan Otumba Muharebesinde İspanyollar kendilerini ısrarla takip eden Azteklerle savaşırlar. Bu muharebede Aztekleri ağır bir yenilgiye uğratan Cortes, müttefiki olduğu Tlaxcala topraklarına gidecek ve güç toplayacaktır. Bundan sonra yeni bir ordu oluşturan Cortes Aztek başkentine saldıracak ve çiçek hastalığı nedeniyle binlerce askerini kaybetmiş olan Tenochtitlan’ı uzun süren bir muharebenin ardından ele geçirecektir.
Kaynakça
- ^ Bakınız Tapınak katliamı
- ^ Buna rağmen askerlerin önemli bir kısmı yağmaladıkları altınları ve değerli eşyaları geride bırakmaya yanaşmayacak ancak kaçış sırasında bu yüzden yakalanarak öldürülecektir.
- ^ Konkistador Bernal Díaz de Castillo’nun anlatımına göre Historia verdadera de la conquista de la Nueva España 22 Mayıs 2011[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 21 Mayıs 2011 tarihinde erişilmiştir
- ^ Sefere katılan görgü tanığı Thoan Cano ölü sayısını 1170 olarak verirken, sefere katılmayan başka bir tarihçi Francisco López de Gómara 450 İspanyolun öldüğünü yazar.
- ^ Muharebe sırasında ölünce yerine Cuauhtémoc geçecektir.
Dış bağlantılar
- PBS belgeseli 26 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 20 Mayıs 2011 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
La Noche Triste Turkce Uzuntulu aksam Kolomb oncesi donemde Meksika bolgesini elinde bulunduran Aztekler ile bolgeyi ele gecirmek icin saldiran Ispanyol Hernan Cortes onderligindeki konkistadorlar arasinda 30 Haziran 1520 tarihinde yasanan muharebeyi anlatir Bu muharebede Aztek baskenti Tenochtitlan da Aztek imparatoru II Montezuma yi rehine tutan Ispanyollarin imparatoru oldurmesi uzerine ayaklanan Aztekler Ispanyollara saldirmis Cortes onderligindeki konkistadorlar ve agirlikli olarak Tlaxcalalilardan olusan yerli muttefikleri buyuk kayiplar vererek sehri terk etmek zorunda kalmistir Muharebenin adi Cortes ve digerlerinin geride biraktiklari ganimetler ve kaybettikleri silah arkadaslari icin duyduklari uzuntuyu tariflemek icin kullandiklari tanimdan gelmistir OncesiIspanyollarca gerceklestirilen Tapinak katliami Cortes ve konkistadorlar Amerika ya adim attiklarinda yerel halklarla ilk temaslarinda ozellikle atesli silahlar ve atlar yerli halklar uzerinde korku salmistir Silahlarin oldurucu etkisine sahit olan Amerika halklari topraklarina cikan bu yabancilara saygi ile karisik bir korku ile yaklasmislardir Bu ruh halinden faydalanan sayica az ancak techizata sahip Cortes ve adamlari Aztek baskenti Tenochtitlan a 8 Kasim 1519 tarihinde gelirler Kendileri icin ozel olarak hazirlanan bir konutta baskentin kalbine yerlesirler Cortes Ispanyollarin sayica az olmasinin verdigi dezavantaji ortadan kaldirmak icin Aztek imparatoru II Montezuma yi sarayinda rehin alir Montezuma Cortes in isteklerini harfiyen yerine getirirken halkinin isgalcilere karsi isyan etmesini de onlemeye calisarak tanrilarin Azteklerin Ispanyollarla isbirligi yapmasini emrettigini bildirecektir Ancak Aztek halki arasinda Ispanyollar ve isbirlikcileri Tlaxcala savascilarinin baskentin icindeki varliklari artan rahatsizliklarin kaynagi olur 1520 yilinin Haziran ayinda Meksika Korfezi ne ulastigi haber edilen bir Ispanyol birligi Cortes in planlarini altust eder Gelen Ispanyol kuvvet Kuba valisi Velazquez tarafindan gonderilen Panfilo de Narvaez komutasindaki askeri birliktir Amaci ise valinin emirlerine karsi gelen Cortes i tutuklamaktir Bu haber uzerine hizla kiyiya ilerleyen Cortes Tenochtitlan da guvenilir komutani Pedro de Alvarado yu birakir Sahilde Narvaez i yenen Cortes maglup Ispanyol askerleri Azteklerin ellerindeki altinlari anlatarak kendi safina cekmeyi basarir Kuvvetleri artmis bir sekilde baskente donmeye koyulur Cortes in yoklugu sirasinda Pedro de Alvarado Azteklerin kendisine saldiracagina dair bir istihbarat alir Kendisine planlanan saldiridan once davranan Alvarado dini bir festival icin ana tapinakta toplanmis olan Aztek asillerini ve rahiplerini oldurtur Bunun uzerine Aztek halki Ispanyollarin bulunduklari binalarin etrafini sarar Montezuma hala Ispanyollarin elinde mahkum olmasina ragmen Aztekler yeni kral olarak i secerler Bu sirada sehre donen Cortes esir Montezuma dan halka hitap etmesini ister Azteklere hitap eden Montezuma Ispanyollarin sehirden sag salim cikartilmasini istese de tas ve oklarla karsilanir Halki tarafindan reddedilen Montezuma birkac gun sonra yaralarindan dolayi olur MuharebeYabanci ve dusman topraklarda yogun saldiri altinda kalan Cortes barut ve su kaynaklarinin tukenmek uzere oldugunu gorunce sehirden gece kacma planlari yapar Azteklerin savunmasini gucsuzlestirmek icin elcilerle temas kurarak bir haftalik ateskes ilan edilmesini ister Ateskesin ardindan eger Ispanyollarin sehirden guven icinde ayrilmalarina izin verilirse ellerindeki tum altin ve degerli esyalari iade edecekleri sozunu verir Tenochtitlan daki sehir merkezi konumundaki adaya ulasimi saglayan sekiz kopruden dordu Aztekler tarafindan imha edilmis durumda oldugu icin Cortes tasinabilir bir kopru olarak da kullanilabilen bir sal insa ettirir Ayrica adamlarina verdigi talimatta Cortes yanlarina sadece tasiyabilecekleri agirlikta degerli esya almalarini salik verir 30 Haziran 1520 gecesi Cortes ve ordusu bulunduklari yerden cikarak batiya dogru Tlacopan istikametinde yola cikarlar Bu yonde bir barikat olmadigi icin rahatlikla ilerleyen Ispanyollar kisa sure sonra baska bolgedeki Aztek muhafizlar tarafindan gorulur Alarm verildikten sonra baslayan muharebe cok siddetli gecer Golun uzerinde seyyar kopru kanolar ve karada yapilan kanli carpismalar sirasinda Ispanyollar ve yerli muttefikleri kanli bir mucadelenin ardindan Tacuba da kiyiya cikmayi basarirlar Kiyiya varan ilk ekip icinde Cortes de bulunsa da Ispanyollarin cogu kanli muharebede agir yaralanmis veya oldurulmustur Adamlarini kurtarmak icin geri donen Cortes komutanlarindan Pedro de Alvarado yu agir yarali olarak bulunca aglayacak ve yenilgisinin derecesini algilayacaktir Cortes ile birlikte sadece konkistadorlarin az bir kisimi Tenochtitlan dan kacis sirasinda hayatta kalabilir Toplarini tamamen kaybetmis atlarinin cok azini kurtarabilmislerdir Toplam Ispanyol kayiplarina dair bir belirsizlik bulunmaktadir Cortes 154 Ispanyol ve 2000 yerlinin oldugunu iddia etse de sayinin bundan cok oldugu asikardir Ayrica Ispanyollara hizmet eden siviller yerli kadinlar ascilar hizmetciler Aztekler tarafindan oldurulur Cortes in karisi olan ve ayni zamanda tercumanligini da yapan La Malinche kacan ekip icindedir SonuOtumba Muharebesi Sehirden uzaklasmaya calisan Ispanyollar ile Aztekler arasinda Zumpango Golu civarinda cok sayida muharebe olur Iki hafta sonra Teotihuacan yakinlarinda yapilan Otumba Muharebesinde Ispanyollar kendilerini israrla takip eden Azteklerle savasirlar Bu muharebede Aztekleri agir bir yenilgiye ugratan Cortes muttefiki oldugu Tlaxcala topraklarina gidecek ve guc toplayacaktir Bundan sonra yeni bir ordu olusturan Cortes Aztek baskentine saldiracak ve cicek hastaligi nedeniyle binlerce askerini kaybetmis olan Tenochtitlan i uzun suren bir muharebenin ardindan ele gecirecektir Kaynakca Bakiniz Tapinak katliami Buna ragmen askerlerin onemli bir kismi yagmaladiklari altinlari ve degerli esyalari geride birakmaya yanasmayacak ancak kacis sirasinda bu yuzden yakalanarak oldurulecektir Konkistador Bernal Diaz de Castillo nun anlatimina gore Historia verdadera de la conquista de la Nueva Espana 22 Mayis 2011 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 21 Mayis 2011 tarihinde erisilmistir Sefere katilan gorgu tanigi Thoan Cano olu sayisini 1170 olarak verirken sefere katilmayan baska bir tarihci Francisco Lopez de Gomara 450 Ispanyolun oldugunu yazar Muharebe sirasinda olunce yerine Cuauhtemoc gececektir Dis baglantilarPBS belgeseli 26 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 20 Mayis 2011 tarihinde erisilmistir