Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Türkiye'de Erzurum İli merkez ilçesi Yakutiye'de Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış Erzurum ’daki ilk Osmanlı camisidir.
 Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Erzurum, Türkiye |
| Koordinatlar | 39°54′23″K 41°16′23″D / 39.90639°K 41.27306°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Mimar Sinan |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Osmanlı mimarisi |
| İnşaat başlangıcı | 1562 |
| Tamamlanma | 1563 |
| Özellikler | |
| Uzunluk | metre |
Tarihçe
Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı olan ve 1570 yılında Kıbrıs serdarlığı sırasında gösterdiği başarısından dolayı "Kıbrıs Fatihi" olarak da anılan "Lala" unvanlı, (şehzadeliğinde II. Selim’e lalalık etmiş olmasından dolayı) Mustafa Paşa tarafından, Erzurum’da Beylerbeyi olarak görev yaptığı dönemde 1562 yılında yaptırılmış bir Osmanlı eseridir. Lala Mustafa Paşa'nın seferlerden elde ettiği servet ile imparatorluğun çeşitli yerlerine yaptırdığı hayır eserlerinden biridir.
Döneminin Osmanlı mimarbaşısı olan Mimar Sinan’ın eserlerinin yer aldığı kayıtlı liste ve tezkerelere göre; Erzurum Lala Mustafa Paşa Caminin mimarı, Mimar Sinan’dır. Başlangıçta külliye olarak inşâ edilen yapının saray ve sıbyan mektep binaları yıkılmış olup, günümüze kadar hamam ve cami kısmı ulaşabilmiştir. Erzurum'da ilk yapılan Osmanlı camilerinden biri olan Lala Mustafa Paşa Camii'nin kuzeyinde şadırvanı, 1562-1563 tarihli mihrabın üzerinde de üç satırlık bir kitabesi bulunmaktadır. Kitabede:
| “ | Bu cami Rahim Yaratıcının rahmetini dileyerek Alim Allah'ın gölgesi Sultan Selimoğlu Sultan Süleyman Han'ın günlerinde; Sultanoğlu Selim'in - Allah kadim inayetinin imdadıyle gölgesini uzatsun - Lalası Abdulmukim zade Mustafa Paşa 970 yılında yaptırdı. Allah yaptıranın hayrını umumi olan keremiyle kabul buyursun | „ |
ibaresi bulunmaktadır. Tarih boyunca defalarca istilâlara maruz kalan Erzurum, istilâcılarının kovulmasında düşmanca yıkılmış, yakılmış ve yağmalanmıştır. Ruslar ve Ermeniler caminin çinilerini, mermerden yapılma muhteşem minberini kırmışlar, parçalamışlar ve yok etmişlerdir. Taşınabilir eserlerini de çalıp götürmüşlerdir. Buna rağmen abide bütün haşmetiyle ayaktadır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde:
| “ | Lala Mustafa Paşa Sarayı; Paşa saray kapusunun önünde tarik-i âm aşırı vâki olmuş Süleyman Han'ın veziri Lala Mustafa Paşa'nın binası, İstanbul tarzlı, âli kubbeli, cümle binası rasas-ı halisi ile (halis kurşunla) mestur bir camidir. Tulen ve arzen 80 ayaktır. Mihrabı, minberi, müezzin mahfili şah güzelidir, içinde öyle kıymetli avizeler yoktur. Taşra sofası vardır. Lakin haremi sardır. Süleyman Han'ın mimarı Sinan Ağa merhumun binasıdır. | „ |
Konumu
Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Erzurum şehir merkezini oluşturur konumda Cumhuriyet Caddesi üzerinde yerleşiktir. Caminin batı yönünde yer alan Yakutiye Medresesi ile aynı alan içerisinde yer alır.
Mimari özellikleri
Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, İstanbul Şehzade Camii’ndeki gibi merkezi plan tipine bağlı kalınarak inşâ edilmiş merkezi bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe ortada dört payeye oturtulmuştur. Merkezi kubbeyi dört yandan yarım çapraz tonozlar destekler. Köşelerde yer alan küçük kubbeler esere bütünlük kazandırır. Doğu batı ve kuzey tarafta açılan dört kapısı bulunur. Kuzey taraftaki kapı cümle kapısıdır. Mukarnas kavsaralı olan taç kapıdan harim kısmına geçilir.Mihrabı taç kapının formunda ele alınmıştır. Caminin kuzey-batı köşesinde bölgesel ve tektonik özellikte, kısa boyda bir minare mevcuttur. Minaresi kesme beyaz taştan yapılı ve kırmızı taş bileziklerle süslenmiştir. Tek şerefelidir. Sivri kemerli pencere alınlıklarında yazı ve nebati kompozisyonlu çini süslemelere yer verilmiştir. Camide çini alınlıklar haricinde halı, şamdan ve hat örnekleri mevcuttur. İç ksındaki çiniler günümüze kısmen ulaşmıştır.Ancak dış kısımdaki çiniler tahribattan ötürü günümüze ulaşamamıştır. Avlusuz olarak yapılmıştır. Camiye ilâveten saray, hamam, şadırvan, sıbyan mektebi gibi eklentilerle cami zaman içerisinde bir külliyeye dönüştürülmüş, günümüze kadar Camii, hamam ve şadırvan kısmı ayakta kalabilmiştir. Caminin beş gözlü son cemaat yerinde sağdaki mihrabiye üzerinde yer alan 14 satırlık nesih yazıyla mermer zemin üzerine yazılmış bir ferman bulunmaktadır. 1671 yılında, dönemin padişahı IV.Mehmet’e Erzurum’da yaşayan insanların çok büyük geçim sıkıntısı içinde oldukları tüm teferruatıyla anlatılır. Hal böyle iken halktan alınan vergilerin onları tamamen ezdiği de iletilir. Anlatılanlardan etkilenen Padişah, Erzurum eyaletinden alınan vergilerin kaldırması yönünde karar alır, " Tiz, Erz-ı Rûm’dan vergi alınmaya. " der. Bu kararını bir fermanla duyurur. Ferman, devrin ünlü hattatı Mustafa İzzet tarafından mermer zemin üzerine yazılır ve Erzurum’a gönderilir. 1671 tarihli söz konusu Ferman, Lala Mustafa Paşa Camii son cemaat yerinde girişte sağdaki mihrabiye üzerinde, günümüze kadar varlığını koruduğu mevcut konumda yerleşiktir. Söz konusu Ferman içeriği günümüz Türkçesi ile tercüme edildiğinde:
| “ |
| „ |
anlamını içermektedir.
Onarım
1870 yılında Caminin taç kapı çevresi onarılarak yenilenmiştir. 2010 yılında başlatılan kapsamlı çevre düzenleme çalışmaları dikkat çekici özelliktedir.
Resim galerisi
Kaynakça
- ^ Abide ve Kitabeleriyle Erzurum Tarihi, İ.Hakkı Konyalı, İstanbul 1960,s.237
- ^ Tarih Boyunca Çeşitli Hizmetleriyle Camilerimiz, Zeki Başar, Atatürk Üniv. yayınları, s.153, Ankara, 1977
- ^ Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.2 s.212, İstanbul 1314
- ^ a b "Lala Mustafa Paşa Camii". Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
- Erzurum Kültür Turizm İl Müdürlüğü19 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Erzurum Lala Mustafa Pasa Camii Turkiye de Erzurum Ili merkez ilcesi Yakutiye de Lala Mustafa Pasa tarafindan yaptirilmis Erzurum daki ilk Osmanli camisidir Erzurum Ulu CamiiErzurum Lala Mustafa Pasa CamiiTemel bilgilerKonumErzurum TurkiyeKoordinatlar39 54 23 K 41 16 23 D 39 90639 K 41 27306 D 39 90639 41 27306InancIslamMimariMimar lar Mimar SinanMimari turCamiMimari bicimOsmanli mimarisiInsaat baslangici1562Tamamlanma1563OzelliklerUzunlukmetreTarihceErzurum Lala Mustafa Pasa Camii Sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adami olan ve 1570 yilinda Kibris serdarligi sirasinda gosterdigi basarisindan dolayi Kibris Fatihi olarak da anilan Lala unvanli sehzadeliginde II Selim e lalalik etmis olmasindan dolayi Mustafa Pasa tarafindan Erzurum da Beylerbeyi olarak gorev yaptigi donemde 1562 yilinda yaptirilmis bir Osmanli eseridir Lala Mustafa Pasa nin seferlerden elde ettigi servet ile imparatorlugun cesitli yerlerine yaptirdigi hayir eserlerinden biridir Erzurum Lala M Pasa Camii Doneminin Osmanli mimarbasisi olan Mimar Sinan in eserlerinin yer aldigi kayitli liste ve tezkerelere gore Erzurum Lala Mustafa Pasa Caminin mimari Mimar Sinan dir Baslangicta kulliye olarak insa edilen yapinin saray ve sibyan mektep binalari yikilmis olup gunumuze kadar hamam ve cami kismi ulasabilmistir Erzurum da ilk yapilan Osmanli camilerinden biri olan Lala Mustafa Pasa Camii nin kuzeyinde sadirvani 1562 1563 tarihli mihrabin uzerinde de uc satirlik bir kitabesi bulunmaktadir Kitabede Bu cami Rahim Yaraticinin rahmetini dileyerek Alim Allah in golgesi Sultan Selimoglu Sultan Suleyman Han in gunlerinde Sultanoglu Selim in Allah kadim inayetinin imdadiyle golgesini uzatsun Lalasi Abdulmukim zade Mustafa Pasa 970 yilinda yaptirdi Allah yaptiranin hayrini umumi olan keremiyle kabul buyursun ibaresi bulunmaktadir Tarih boyunca defalarca istilalara maruz kalan Erzurum istilacilarinin kovulmasinda dusmanca yikilmis yakilmis ve yagmalanmistir Ruslar ve Ermeniler caminin cinilerini mermerden yapilma muhtesem minberini kirmislar parcalamislar ve yok etmislerdir Tasinabilir eserlerini de calip goturmuslerdir Buna ragmen abide butun hasmetiyle ayaktadir Evliya Celebi seyahatnamesinde Lala Mustafa Pasa Sarayi Pasa saray kapusunun onunde tarik i am asiri vaki olmus Suleyman Han in veziri Lala Mustafa Pasa nin binasi Istanbul tarzli ali kubbeli cumle binasi rasas i halisi ile halis kursunla mestur bir camidir Tulen ve arzen 80 ayaktir Mihrabi minberi muezzin mahfili sah guzelidir icinde oyle kiymetli avizeler yoktur Tasra sofasi vardir Lakin haremi sardir Suleyman Han in mimari Sinan Aga merhumun binasidir KonumuErzurum Cumhuriyet Caddesi ve Lala Mustafa Pasa CamiiLala M Pasa Camii cumle kapisi Erzurum Lala Mustafa Pasa Camii Erzurum sehir merkezini olusturur konumda Cumhuriyet Caddesi uzerinde yerlesiktir Caminin bati yonunde yer alan Yakutiye Medresesi ile ayni alan icerisinde yer alir Mimari ozellikleriCamii ic gorunumuCamii MinaresiLala M Pasa Camii mukarnas kavsarali tac kapi Erzurum Lala Mustafa Pasa Camii Istanbul Sehzade Camii ndeki gibi merkezi plan tipine bagli kalinarak insa edilmis merkezi bir kubbe ile ortuludur Kubbe ortada dort payeye oturtulmustur Merkezi kubbeyi dort yandan yarim capraz tonozlar destekler Koselerde yer alan kucuk kubbeler esere butunluk kazandirir Dogu bati ve kuzey tarafta acilan dort kapisi bulunur Kuzey taraftaki kapi cumle kapisidir Mukarnas kavsarali olan tac kapidan harim kismina gecilir Mihrabi tac kapinin formunda ele alinmistir Caminin kuzey bati kosesinde bolgesel ve tektonik ozellikte kisa boyda bir minare mevcuttur Minaresi kesme beyaz tastan yapili ve kirmizi tas bileziklerle suslenmistir Tek serefelidir Sivri kemerli pencere alinliklarinda yazi ve nebati kompozisyonlu cini suslemelere yer verilmistir Camide cini alinliklar haricinde hali samdan ve hat ornekleri mevcuttur Ic ksindaki ciniler gunumuze kismen ulasmistir Ancak dis kisimdaki ciniler tahribattan oturu gunumuze ulasamamistir Avlusuz olarak yapilmistir Camiye ilaveten saray hamam sadirvan sibyan mektebi gibi eklentilerle cami zaman icerisinde bir kulliyeye donusturulmus gunumuze kadar Camii hamam ve sadirvan kismi ayakta kalabilmistir Caminin bes gozlu son cemaat yerinde sagdaki mihrabiye uzerinde yer alan 14 satirlik nesih yaziyla mermer zemin uzerine yazilmis bir ferman bulunmaktadir 1671 yilinda donemin padisahi IV Mehmet e Erzurum da yasayan insanlarin cok buyuk gecim sikintisi icinde olduklari tum teferruatiyla anlatilir Hal boyle iken halktan alinan vergilerin onlari tamamen ezdigi de iletilir Anlatilanlardan etkilenen Padisah Erzurum eyaletinden alinan vergilerin kaldirmasi yonunde karar alir Tiz Erz i Rum dan vergi alinmaya der Bu kararini bir fermanla duyurur Ferman devrin unlu hattati Mustafa Izzet tarafindan mermer zemin uzerine yazilir ve Erzurum a gonderilir 1671 tarihli soz konusu Ferman Lala Mustafa Pasa Camii son cemaat yerinde giriste sagdaki mihrabiye uzerinde gunumuze kadar varligini korudugu mevcut konumda yerlesiktir Soz konusu Ferman icerigi gunumuz Turkcesi ile tercume edildiginde 1671 yilinda IV Avci Mehmet doneminde Erzurum Lala Mustafa Pasa Camii son cemaat yerine konulan Ferman 1 satir Cihanin kendisine itaat ettigi hukumdarin fermani tac sahibi Padisah in apacik buyrugu ve Hudavendigar in serefli emiri 2 satir giris Fatihi Ebu l feth ve n Nasr Sultan Muhammet Han Allah ona yardim etsin hukmiyle yazilmistir 3 satir Allah in rizasini istemek Resulunun sunnetini diriltmek ve Allah in emrini yuceltmek 4 satir yaratiklara sefkat olmak icin Cihanin kendisine itaat ettigi Padisah in benim hukmum soyledir Erzurum eyaletindeki bid atlerden 5 satir bulgur ve bugday teklifi din ve kanuna aykiri olarak gereginden fazla alinan akca osur akca 6 satir ve hisseyi odeyip ve ciftcilik yapmayan kurtlerden perakende olarak alinan 7 satir odun teklifi kislik vergisi otlak teklifi muaf akcasi 8 satir atlari kislaya verme teklifi yillik arpa ve develeri besleme teklifi Pasa ya baglilara 9 satir koyleri kisla olarak verme teklifi konak akcasi ve koyunsuzlardan koyun adedi yillik saman ve yag teklifi ve post 10 satir teftisi kilise ve namaz kilmayan teftisi bez iplik akcasi ve kole bedeli bir yere baglandiktan sonra 11 satir tekrar kole esir bedeli akcasi yun tirpan akcasi katir ve deve akcasi ve isbu anilan yirmi uc adet teklif adedini yasaklayip 12 satir kaldirdim Bundan sonra adi gecen vilayete vali olanlardan diger hakimlerden her kim bu yazilanlardan birini alir ise Allah ve Resulunun 13 satir laneti uzerine olsun Soylu evlatlarindan buyuk vezirlerinden ve yuce vekillerinden her kim Osmanli eyaletinde bu zulm 14 satir ve bid atlardan razi olursa Allah in meleklerinin ve butun inananlarin laneti onlarin uzerine olsun Haram ayi olan Muharrem in ilk gunleri 1081 yili Ketebe Izzet anlamini icermektedir Onarim1870 yilinda Caminin tac kapi cevresi onarilarak yenilenmistir 2010 yilinda baslatilan kapsamli cevre duzenleme calismalari dikkat cekici ozelliktedir Resim galerisiKaynakca Abide ve Kitabeleriyle Erzurum Tarihi I Hakki Konyali Istanbul 1960 s 237 Tarih Boyunca Cesitli Hizmetleriyle Camilerimiz Zeki Basar Ataturk Univ yayinlari s 153 Ankara 1977 Evliya Celebi Seyahatnamesi C 2 s 212 Istanbul 1314 a b Lala Mustafa Pasa Camii Erzurum Il Kultur ve Turizm Mudurlugu 22 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2022 Dis baglantilarErzurum Kultur Turizm Il Mudurlugu19 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde