Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Laçın Kürt Cumhuriyeti (Azerice: Laçın Kürd Respublikası/Лачын Күрд Республикасы, Kürtçe: Komâra Laçîn Kurdî), Ermeni güçleri tarafından 20 Mayıs 1992'de Vekil Mustafayev önderliğinde Laçın rayonu arazisinde Laçın Koridoru'nun işgalini yasallaştırmak amacıyla kurulan tanınmayan bir devletti. Laçın'ın işgali sırasında Azerbaycan Türkleri gibi Kürtler de bölgeden sürülmüştü, böylece 22 Mayıs'ta sözde cumhuriyet yıkılmıştı.
Laçın Kürt Cumhuriyeti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
 Laçın Rayonu'nun haritası | |||||
| Başkent | Laçın | ||||
| Resmî dil(ler) | Kurmançça | ||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||
| |||||
| Tanınmayan devlet | |||||
| |||||
Tarihi
9 Mayıs 1992'de Şuşa'nın işgal edilmesiyle birlikte Azerbaycan'da iç siyasi gerilim en üst seviyeye ulaşmıştı. 14 Mayıs'ta Azerbaycan Yüksek Sovyeti Ulusal Konseyi olağanüstü toplantısında Ayaz Mutallibov, Şuşa ve Hocalı'nın siyasi hatalar nedeniyle işgal edildiğini açıklamıştı. Aynı gün tekrar Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilmiş, ancak bu sadece bir gün sürmüştü. Azerbaycan Halk Cephesi, Mutallibov'un dönüşünü bir darbe olarak görmüş ve halkı buna karşı protesto etmeye çağırmıştı. Mutallibov, 15 Mayıs'ta iktidardan alınmıştı. 16 Mayıs'ta Azerbaycan'da durum Halk Cephesi'nin kontrolü altına girdi. Azerbaycan Yüksek Sovyeti Ulusal Konseyi, 'un istifasını kabul etmişti. 18 Mayıs'ta İsa Gamber, cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar devlet başkanının yetkilerini üstlemişti.
18 Mayıs 1992'de Ermeni güçleri,Laçın şehrini ele geçirmek için bir saldırı başlatmıştı. Bu saldırı, Ermenistan'ın güneyindeki Sünik sınırında bulunan Goris şehrini Dağlık Karabağ'ın bölgesel başkenti Hankendi'ye bağlayan Laçın Koridoru'nun kontrolünü ele geçirmeyi hedefliyordu. Dağlık Karabağ'ı Ermenistan'a bağlayan bir başka ana yol da Murov sıradağından geçmekteydi. Laçın şehri kendisi yetersiz bir şekilde korunuyordu ve son Azerbaycan askerleri 16 Mayıs'ta Laçın'dan ayrılmıştı. O dönemde Azerbaycan Savunma Bakanı olan Rahim Gaziyev'e göre, Laçın'da 7 BM-21 Grad birliği ve çok sayıda mühimmat vardı, ancak Ermeni kuvvetlerine ateş açılmamış ve Laçın'da bir muharebe yaşanmamıştı. Samvel Babayan, Laçın için herhangi bir muharebe operasyonunun planlanmadığında ısrar etmişti. Ona göre Azerbaycanlılar, Şuşa'nın işgalinden sonra panik içindeydiler ve Laçın'daki Azerbaycan askerleri sadece halkın bölgeyi terk edebilmesi için stratejik yüksek bölgeleri ele geçirmeye çalışıyordu. Sonuç olarak, 19 Mayıs'ta Ermeni güçleri Laçın şehrini işgal etmiş ve tahrip etmiştir. Şehirde yaşayan yaklaşık 7,800 Azeri ve Kürt kökenli sakin mülteci olmuştur. Gerard Libaridian'a göre, uluslararası toplum Laçın'ın işgaline karşı büyük şok yaşamıştır.
Oluşturulması ve düşüşü
Ermeni yetkililer, Laçın'ın işgalini yasallaştırmak için Kürt faktörünü kullanarak sadece Ermeni azınlığın değil, aynı zamanda Kürt azınlığın da Azerbaycan'dan bağımsızlık için savaştığını göstermeye çalışıyorlardı. 20 Mayıs 1992'de, burada kalan yaklaşık 60 Kürt ile birlikte Laçın Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan ettiler. Bu Kürt grup, Laçın, Kubadlı ve Kelbecer rayonlarını kapsayan bir Kürt özerkliği kurmayı amaçlıyordu.SSCB döneminde Kazakistan'da KGB ajanı olarak çalışan Vekil Mustafayev, bu cumhuriyetin başbakanı seçilirken, kabinesindeki bazı üyelerinin isimleri de açıklanmıştı. Örneğin, Karlan e Chachani Kültür Bakanı, Emerik e Serdar Bilgi Bakanı ve Sherefe Eshiryan Başbakan Yardımcısı olarak ilan edilmişlerdi. Laçın Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan eden bu grup, Laçın şehrinde Kürdistan bayrağını dalgalandırmıştı.
Bunun temel nedeni, bölgede cumhuriyete yönelik herhangi bir etnik desteğin olmamasıydı. Laçın'ın işgali sırasında, Azeriler gibi Kürtler de bölgeden sürülmüştü. Bu faktör sadece Azerbaycan'da değil, aynı zamanda ülke dışında yaşayan Kürt diasporalarının protestosunda da görülmüştü. Ayrıca, böyle bir cumhuriyetin kurulması milliyetçi Ermeni devlet liderlerinin çıkarlarıyla çatışıyordu. Ermeni yetkililer, bölgede bir Kürt devleti kurarak Ermenilerin Birinci Karabağ Savaşı'ndaki temel argümanı olan "Karabağ'ın tarihsel olarak Ermenistan'a ait olduğu" iddiasını ihlal etmişlerdi.
Kaynakça
- Özel
- Genel
- Volker, Edvard (Şubat 1998). No War, No Peace in the Caucasus: Contested Sovereignty in Chechnya, Abkhazia, and Karabakh (PDF) (İngilizce). Belfer Center for Science and International Affairs Occasional. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- Akopyan, Tatul (2010). "Lachin Falls, Red Kurdistan between Armenia and Karabakh". Karabakh Diary, Green and Black: Neither War nor Peace (İngilizce). Antelias Publishing. ISBN .
- Braun, Maykl E. (1996). The International Dimensions of Internal Conflict (İngilizce). Cambridge: MIT Press. ISBN .
- C. Kristofer, Volker (1996). "The Armenian presence in mountainous Karabakh". Urayt, F. R. John; Qoldenberq, Suzan; Şofild, Riçard (Ed.). Transcaucasian boundaries (İngilizce). Londra: UCL Press. ISBN .
- "Laçın – məğrur rayonun hekayəsi". BBC Azerbaijani Service (Azerice). 1 Aralık 2020. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- "Азербайджан взял под контроль Лачин спустя 28 лет". Caucasian Knot (Rusça). 1 Aralık 2020. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- "Karabakh: Azerbaijani army nears 'fortress city' Shushi/Shusha". JAMNews (İngilizce). 6 Eylül 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- Aktaş, Mehmet (30 Eylül 2000). . Özgur Politika (İngilizce). 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- "Azerbaijan. Kurds". Minority Rights Group International (İngilizce). 1 Mart 2018. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
- Vəliyev, Anar (2007). "Reviving a Forgotten Threat: The PKK in Nagorno-Karabakh". Terrorism Monitor (İngilizce). 5 (24). Jamestown Foundation. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- Həmid, Tural (12 Haziran 2020). "Azərbaycan kürdləri". AzLogos (Azerice). 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lacin Kurt Cumhuriyeti Azerice Lacin Kurd Respublikasi Lachyn Kүrd Respublikasy Kurtce Komara Lacin Kurdi Ermeni gucleri tarafindan 20 Mayis 1992 de Vekil Mustafayev onderliginde Lacin rayonu arazisinde Lacin Koridoru nun isgalini yasallastirmak amaciyla kurulan taninmayan bir devletti Lacin in isgali sirasinda Azerbaycan Turkleri gibi Kurtler de bolgeden surulmustu boylece 22 Mayis ta sozde cumhuriyet yikilmisti Lacin Kurt CumhuriyetiKurtce Komara Lacin Kurdi Azerice Lacin Kurd Respublikasi Lachyn Kүrd RespublikasyBayrakLacin Rayonu nun haritasiBaskentLacinResmi dil ler KurmanccaHukumetCumhuriyet BasbakanVekil Mustafayev Basbakan YardimcisiSherefe EshiryanTaninmayan devlet Kurulus20 Mayis 1992 Dusus22 Mayis 1992Tarihi9 Mayis 1992 de Susa nin isgal edilmesiyle birlikte Azerbaycan da ic siyasi gerilim en ust seviyeye ulasmisti 14 Mayis ta Azerbaycan Yuksek Sovyeti Ulusal Konseyi olaganustu toplantisinda Ayaz Mutallibov Susa ve Hocali nin siyasi hatalar nedeniyle isgal edildigini aciklamisti Ayni gun tekrar Azerbaycan Cumhurbaskani secilmis ancak bu sadece bir gun surmustu Azerbaycan Halk Cephesi Mutallibov un donusunu bir darbe olarak gormus ve halki buna karsi protesto etmeye cagirmisti Mutallibov 15 Mayis ta iktidardan alinmisti 16 Mayis ta Azerbaycan da durum Halk Cephesi nin kontrolu altina girdi Azerbaycan Yuksek Sovyeti Ulusal Konseyi un istifasini kabul etmisti 18 Mayis ta Isa Gamber cumhurbaskanligi secimlerine kadar devlet baskaninin yetkilerini ustlemisti 18 Mayis 1992 de Ermeni gucleri Lacin sehrini ele gecirmek icin bir saldiri baslatmisti Bu saldiri Ermenistan in guneyindeki Sunik sinirinda bulunan Goris sehrini Daglik Karabag in bolgesel baskenti Hankendi ye baglayan Lacin Koridoru nun kontrolunu ele gecirmeyi hedefliyordu Daglik Karabag i Ermenistan a baglayan bir baska ana yol da Murov siradagindan gecmekteydi Lacin sehri kendisi yetersiz bir sekilde korunuyordu ve son Azerbaycan askerleri 16 Mayis ta Lacin dan ayrilmisti O donemde Azerbaycan Savunma Bakani olan Rahim Gaziyev e gore Lacin da 7 BM 21 Grad birligi ve cok sayida muhimmat vardi ancak Ermeni kuvvetlerine ates acilmamis ve Lacin da bir muharebe yasanmamisti Samvel Babayan Lacin icin herhangi bir muharebe operasyonunun planlanmadiginda israr etmisti Ona gore Azerbaycanlilar Susa nin isgalinden sonra panik icindeydiler ve Lacin daki Azerbaycan askerleri sadece halkin bolgeyi terk edebilmesi icin stratejik yuksek bolgeleri ele gecirmeye calisiyordu Sonuc olarak 19 Mayis ta Ermeni gucleri Lacin sehrini isgal etmis ve tahrip etmistir Sehirde yasayan yaklasik 7 800 Azeri ve Kurt kokenli sakin multeci olmustur Gerard Libaridian a gore uluslararasi toplum Lacin in isgaline karsi buyuk sok yasamistir Olusturulmasi ve dususu Ermeni yetkililer Lacin in isgalini yasallastirmak icin Kurt faktorunu kullanarak sadece Ermeni azinligin degil ayni zamanda Kurt azinligin da Azerbaycan dan bagimsizlik icin savastigini gostermeye calisiyorlardi 20 Mayis 1992 de burada kalan yaklasik 60 Kurt ile birlikte Lacin Kurt Cumhuriyeti nin kurulusunu ilan ettiler Bu Kurt grup Lacin Kubadli ve Kelbecer rayonlarini kapsayan bir Kurt ozerkligi kurmayi amacliyordu SSCB doneminde Kazakistan da KGB ajani olarak calisan Vekil Mustafayev bu cumhuriyetin basbakani secilirken kabinesindeki bazi uyelerinin isimleri de aciklanmisti Ornegin Karlan e Chachani Kultur Bakani Emerik e Serdar Bilgi Bakani ve Sherefe Eshiryan Basbakan Yardimcisi olarak ilan edilmislerdi Lacin Kurt Cumhuriyeti nin kurulusunu ilan eden bu grup Lacin sehrinde Kurdistan bayragini dalgalandirmisti Bunun temel nedeni bolgede cumhuriyete yonelik herhangi bir etnik destegin olmamasiydi Lacin in isgali sirasinda Azeriler gibi Kurtler de bolgeden surulmustu Bu faktor sadece Azerbaycan da degil ayni zamanda ulke disinda yasayan Kurt diasporalarinin protestosunda da gorulmustu Ayrica boyle bir cumhuriyetin kurulmasi milliyetci Ermeni devlet liderlerinin cikarlariyla catisiyordu Ermeni yetkililer bolgede bir Kurt devleti kurarak Ermenilerin Birinci Karabag Savasi ndaki temel argumani olan Karabag in tarihsel olarak Ermenistan a ait oldugu iddiasini ihlal etmislerdi KaynakcaOzel a b c Akopyan 2010 a b Braun 1996 Volker 1998 Kristofer 1996 JAMNews 2020 BBC 2020 a b Veliyev 2007 Minority Rights Group International 2018 Aktas 2000 Kemper amp Konermann 2011 Hemid 2020 GenelVolker Edvard Subat 1998 No War No Peace in the Caucasus Contested Sovereignty in Chechnya Abkhazia and Karabakh PDF Ingilizce Belfer Center for Science and International Affairs Occasional 6 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Temmuz 2023 Akopyan Tatul 2010 Lachin Falls Red Kurdistan between Armenia and Karabakh Karabakh Diary Green and Black Neither War nor Peace Ingilizce Antelias Publishing ISBN 9953018162 Braun Maykl E 1996 The International Dimensions of Internal Conflict Ingilizce Cambridge MIT Press ISBN 0 262 52209 8 C Kristofer Volker 1996 The Armenian presence in mountainous Karabakh Urayt F R John Qoldenberq Suzan Sofild Ricard Ed Transcaucasian boundaries Ingilizce Londra UCL Press ISBN 978 1857282351 Lacin megrur rayonun hekayesi BBC Azerbaijani Service Azerice 1 Aralik 2020 15 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2023 Azerbajdzhan vzyal pod kontrol Lachin spustya 28 let Caucasian Knot Rusca 1 Aralik 2020 15 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2023 Karabakh Azerbaijani army nears fortress city Shushi Shusha JAMNews Ingilizce 6 Eylul 2020 9 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2023 Aktas Mehmet 30 Eylul 2000 Ozgur Politika Ingilizce 4 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Temmuz 2023 Azerbaijan Kurds Minority Rights Group International Ingilizce 1 Mart 2018 6 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2023 Veliyev Anar 2007 Reviving a Forgotten Threat The PKK in Nagorno Karabakh Terrorism Monitor Ingilizce 5 24 Jamestown Foundation 12 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2023 Hemid Tural 12 Haziran 2020 Azerbaycan kurdleri AzLogos Azerice 31 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2023