Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Leylâ ile Mecnun, Arap efsanesine dayanan klasik bir aşk hikâyesidir.
Birbirini seven; ama bir türlü kavuşamayan, kara sevdalı iki gencin çileli aşklarını konu edinir. Hikâye, 10. yüzyılın sonlarında İran'a geçmiş ve ilk defa Azerbaycan şairi Nizami (Azerbaycan,Gence) tarafında yazılmıştır. Türk edebiyatında otuzdan fazla şair tarafından işlenen ve çok sevilen bu aşk için yazılan en ünlü mesnevi, 1533 yılında Fuzûlî'nin Leylâ ile Mecnun adıyla kaleme aldığı eserdir. Leyla ve Mecnun teması, Farsçadan Urdu ve Hint edebiyatına da girmiş; 16.yüzyıldan itibaren Türk halk edebiyatına da geçerek anonim bir halk hikâyesine dönüşmüştür.
Konusu
Necid’de bulunan Beni Amir kabilesine mensup Leylâ ve Kays birbirlerine âşık olmuşlardır. Kısa zamanda her yere yayılan bu aşkı duyan annesi Leylâ’yı okuldan alır ve Kays’la görüşmesini yasaklar. Ayrılık ıstırabıyla mahvolan Kays halk arasında Arapçada "deli" anlamına gelen "Mecnun" diye anılmaya başlar. Kays, babasına Leyla'yı istemesini söyler ancak aşkları sebebiyle kızın adı dillere düşüp namusu lekelendiği için teklif reddedilir, Leyla bir başkası ile evlendirilir. İyice deliye dönen Mecnun’a birçok kişi Leylâ’yı unutmasını söyler; ancak onun için kainat artık Leylâ’dan ibarettir ve hiçbir şekilde bu aşktan vazgeçmez. Ailesi bu dertten kurtulmak için Allah’a yakarmak üzere onu Kabe’ye götürür; ama o tam tersine derdinin artması için dua eder; çöllere kaçarak vahşi hayvanlarla birlikte yaşamaya başlar.
Başkasıyla nikahlandırılan Leylâ, kocasından kendisini uzak tutmak için bir hikâye uydurur ve bir süre sonra adam ölür. Bu sırada Mecnun çöldedir ve aşkın bin bir türlü cefasıyla yoğrulmaktadır. Dünyayla bütün bağlantısı kesilir ve sadece ruhuyla yaşar hale gelir. Leylâ’nın vücudu da dahil olmak üzere bütün maddi varlıklarla ilişkisi bitmiştir.
Bir gün Leylâ çölde onu bulur ama Mecnun onu tanımaz ve “Leylâ benim içimdedir, sen kimsin?” der. Leylâ, Mecnun’un ulaştığı mertebeyi anlar ve evine geri döner ve üzerinden fazla zaman geçmeden Leylâ hayata gözlerini yumar. Leyla'nın öldüğünü öğerenen Mecnun, onun mezarına gidip uzanır ve canından can gitmiş gibi hıçkıra hıçkıra ağlar. Yaradana feryat figan dualar ederek canını almasını, kendisini Leylâ’sına kavuşturmasını ister. Duası kabul olur, göklerin gürlemesiyle birlikte Leylâ’sına kavuşur âşıklar âşığı Mecnun.
Ortaya çıkışı
Leylâ ile Mecnun öyküsüne dair rivayetlerden birine göre bu aşk, hicretin birinci yılında Arabistan yarımadasında yaşanmıştır. "Kays bin Mülevvah Amirî" ile aynı kabileye mensup Leylâ binti Mehdî b. Sa’d Amirîye'nin başından geçen bir aşk öyküsü olduğu söylenir. Kays, aşkı yüzünden aklını yitirip "Mecnun" lakabıyla tanınmıştır.
Leyla ile Mecnun'un aşkı Arap halk edebiyatında ortaya çıktıktan sonra Arapça ve Farsçada kaleme alınmış; 10. yüzyılda edebiyatçılar tarafından çok yaygın olarak işlenmiş; Mecnun’a ait olduğu söylenen şiirlerin arasına nesirler de eklenerek hikâye haline getirilmiştir.
Bu konu daha sonra Fars ve Türk edebiyatlarında da şiir olarak işlenmiştir. Bunların arasında Azeri asıllı olup Farsça şiirleri ile (özellikle "Beş Mücevher (پنج گنج Panj Ganj)" adlı hamsesi ve bunun içinde bulunan 1181'de hazırlanmış Farsça "Laylā o Majunūn" mesnevisi ile) ün kazanmış olan Nizami Gencevi (1141-1209), Herat'ta yaşamış ve Farsça yazdığı hamsesinde bulunan "Leylâ ve Mecnun" mesnevisi ile ünlü olmuş Hatifi (1454-1521), Azerbaycan edebiyatı ve Türkçe divan şiirinin başta gelen şairlerinden olduğu kabul edilen Fuzûlî (1483-1556) tarafından 1535’te yazılan "Leylâ vu Mecnûn" adlı mesnevisi sayılabilir.
Vikikaynak'ta Leylâ vü Mecnûn ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Fuzûli, Leylâ ile Mecnun Mesnevisi’ni istek üzerine yazmıştır. Kanuni Sultan Süleyman Bağdat şehrini ele geçirdikten sonra burada toplanan bilim ve sanat adamları, Fuzûli’den, bu türde bir eser yazmalarını istemişler, bunu bir çeşit sınanma sayan Fuzûli de 1535 yılında eserini tamamlayıp Bağdat valisi Süleymani Paşa’ya sunmuştur.
Efsanenin farklılaşması
Efsane ile ilgili Fuzûlî’nin yazdığından farklı şekilde hikayeler de bulunmaktadır. ’nin hamsesindeki Leylâ ile Mecnun’da Mecnun bir Hint prensi, Leylâ ise Nevfel'in kızıdır. Diğer versiyonlarda daha başka yakıştırma tanımlar vardır. Cami, Heft Evreng’inde bu konuya ayırdığı 6. kitabında, Agani’deki kurguya bağlı kalmakla birlikte öykünün sonunu değiştirmiştir. Mecnun'u kucağında bir ceylanla çölde ölü bulan bir bedevinin haber vermesi üzerine Leylâ, sevgilisinin mezarına giderek orada ölür. Başka şairler de kerametler, olağanüstü ögeler, canlandırmalar, cinayetler ekleyerek öyküye yenilikler katmışlardır.
Ayrıca bakınız
- Hemse
- (مخزن الاسرار Makhzan al-Esrār; 1176): Erzincan’daki Mangucakların Bahmanşah bin Davud’a armağan edilmiştir.
- (هفت پيكر Heft Peyker): Sasani Hanedanı’nın V. Behram ve eşlerini anlatan şiir.
- Hüsrev ve Şirin (خسرو و شيرين Khusraw o Shīrīn; 1177 - 1181): Sasani Hanedanı’nın I. Hüsrev ile Azerbaycan prensesi Şirin arasında yaşanan aşk anlatan bir şiir. İldenizliler hükûmdarı Cahanşah Pehlevan ve Kızıl Alslan ve Selçukluların son sultanı III. Tuğrul Bey’e övgü sözleri yazılmıştır.
- İskendername (اسكندر نامه Iskandar Nāma): "Şerefname" (شرف نامه Şeref Nāme; 1196-1200) ve "İkbalname" (اقبال نامه Iqbal Nāma 1200-ölüm) olmak üzere iki bölümden olan ve "İskender Zülkarneyn"in hayatını anlatan şiir.
Diğer eserler
Kaynakça
- ^ Gürgendereli, Müberra (2002). . ilmi Araştırmalar dergisi. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Çeçen, Mehmet Korkut (2015). . Gaziantep University Journal of Social Sciences. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Durmuş, İsmail. . TDV İslam Ansiklopedisi. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
| Wikimedia Commons'ta Leylâ ile Mecnun ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Leyla ile Mecnun Arap efsanesine dayanan klasik bir ask hikayesidir Hikayenin Nizami uyarlamasindan bir sahne Leyla ile Mecnun olumlerinden once son defa bir araya gelir Ikisi de bayilmistir yabani hayvanlar cifti davetsiz misafirlerden korurken Mecdiz in yasli kulagi da Leyla yi ayiltmaya calisir On altinci yuzyilin sonlarinda yapilmis bir cizim Mecnun el degmemis bolgede Birbirini seven ama bir turlu kavusamayan kara sevdali iki gencin cileli asklarini konu edinir Hikaye 10 yuzyilin sonlarinda Iran a gecmis ve ilk defa Azerbaycan sairi Nizami Azerbaycan Gence tarafinda yazilmistir Turk edebiyatinda otuzdan fazla sair tarafindan islenen ve cok sevilen bu ask icin yazilan en unlu mesnevi 1533 yilinda Fuzuli nin Leyla ile Mecnun adiyla kaleme aldigi eserdir Leyla ve Mecnun temasi Farscadan Urdu ve Hint edebiyatina da girmis 16 yuzyildan itibaren Turk halk edebiyatina da gecerek anonim bir halk hikayesine donusmustur KonusuNecid de bulunan Beni Amir kabilesine mensup Leyla ve Kays birbirlerine asik olmuslardir Kisa zamanda her yere yayilan bu aski duyan annesi Leyla yi okuldan alir ve Kays la gorusmesini yasaklar Ayrilik istirabiyla mahvolan Kays halk arasinda Arapcada deli anlamina gelen Mecnun diye anilmaya baslar Kays babasina Leyla yi istemesini soyler ancak asklari sebebiyle kizin adi dillere dusup namusu lekelendigi icin teklif reddedilir Leyla bir baskasi ile evlendirilir Iyice deliye donen Mecnun a bircok kisi Leyla yi unutmasini soyler ancak onun icin kainat artik Leyla dan ibarettir ve hicbir sekilde bu asktan vazgecmez Ailesi bu dertten kurtulmak icin Allah a yakarmak uzere onu Kabe ye goturur ama o tam tersine derdinin artmasi icin dua eder collere kacarak vahsi hayvanlarla birlikte yasamaya baslar Baskasiyla nikahlandirilan Leyla kocasindan kendisini uzak tutmak icin bir hikaye uydurur ve bir sure sonra adam olur Bu sirada Mecnun coldedir ve askin bin bir turlu cefasiyla yogrulmaktadir Dunyayla butun baglantisi kesilir ve sadece ruhuyla yasar hale gelir Leyla nin vucudu da dahil olmak uzere butun maddi varliklarla iliskisi bitmistir Bir gun Leyla colde onu bulur ama Mecnun onu tanimaz ve Leyla benim icimdedir sen kimsin der Leyla Mecnun un ulastigi mertebeyi anlar ve evine geri doner ve uzerinden fazla zaman gecmeden Leyla hayata gozlerini yumar Leyla nin oldugunu ogerenen Mecnun onun mezarina gidip uzanir ve canindan can gitmis gibi hickira hickira aglar Yaradana feryat figan dualar ederek canini almasini kendisini Leyla sina kavusturmasini ister Duasi kabul olur goklerin gurlemesiyle birlikte Leyla sina kavusur asiklar asigi Mecnun Ortaya cikisiLeyla ile Mecnun oykusune dair rivayetlerden birine gore bu ask hicretin birinci yilinda Arabistan yarimadasinda yasanmistir Kays bin Mulevvah Amiri ile ayni kabileye mensup Leyla binti Mehdi b Sa d Amiriye nin basindan gecen bir ask oykusu oldugu soylenir Kays aski yuzunden aklini yitirip Mecnun lakabiyla taninmistir Leyla ile Mecnun un aski Arap halk edebiyatinda ortaya ciktiktan sonra Arapca ve Farscada kaleme alinmis 10 yuzyilda edebiyatcilar tarafindan cok yaygin olarak islenmis Mecnun a ait oldugu soylenen siirlerin arasina nesirler de eklenerek hikaye haline getirilmistir Bu konu daha sonra Fars ve Turk edebiyatlarinda da siir olarak islenmistir Bunlarin arasinda Azeri asilli olup Farsca siirleri ile ozellikle Bes Mucevher پنج گنج Panj Ganj adli hamsesi ve bunun icinde bulunan 1181 de hazirlanmis Farsca Layla o Majunun mesnevisi ile un kazanmis olan Nizami Gencevi 1141 1209 Herat ta yasamis ve Farsca yazdigi hamsesinde bulunan Leyla ve Mecnun mesnevisi ile unlu olmus Hatifi 1454 1521 Azerbaycan edebiyati ve Turkce divan siirinin basta gelen sairlerinden oldugu kabul edilen Fuzuli 1483 1556 tarafindan 1535 te yazilan Leyla vu Mecnun adli mesnevisi sayilabilir Vikikaynak ta Leyla vu Mecnun ile ilgili metin bulabilirsiniz Fuzuli Leyla ile Mecnun Mesnevisi ni istek uzerine yazmistir Kanuni Sultan Suleyman Bagdat sehrini ele ge cirdikten sonra burada toplanan bilim ve sanat adamlari Fuzuli den bu turde bir eser yazmalarini istemisler bunu bir cesit sinanma sayan Fuzuli de 1535 yilinda eserini tamamlayip Bagdat valisi Suleymani Pasa ya sunmustur Efsanenin farklilasmasiEfsane ile ilgili Fuzuli nin yazdigindan farkli sekilde hikayeler de bulunmaktadir nin hamsesindeki Leyla ile Mecnun da Mecnun bir Hint prensi Leyla ise Nevfel in kizidir Diger versiyonlarda daha baska yakistirma tanimlar vardir Cami Heft Evreng inde bu konuya ayirdigi 6 kitabinda Agani deki kurguya bagli kalmakla birlikte oykunun sonunu degistirmistir Mecnun u kucaginda bir ceylanla colde olu bulan bir bedevinin haber vermesi uzerine Leyla sevgilisinin mezarina giderek orada olur Baska sairler de kerametler olaganustu ogeler canlandirmalar cinayetler ekleyerek oykuye yenilikler katmislardir Ayrica bakinizHemse مخزن الاسرار Makhzan al Esrar 1176 Erzincan daki Mangucaklarin Bahmansah bin Davud a armagan edilmistir هفت پيكر Heft Peyker Sasani Hanedani nin V Behram ve eslerini anlatan siir Husrev ve Sirin خسرو و شيرين Khusraw o Shirin 1177 1181 Sasani Hanedani nin I Husrev ile Azerbaycan prensesi Sirin arasinda yasanan ask anlatan bir siir Ildenizliler hukumdari Cahansah Pehlevan ve Kizil Alslan ve Selcuklularin son sultani III Tugrul Bey e ovgu sozleri yazilmistir Iskendername اسكندر نامه Iskandar Nama Serefname شرف نامه Seref Name 1196 1200 ve Ikbalname اقبال نامه Iqbal Nama 1200 olum olmak uzere iki bolumden olan ve Iskender Zulkarneyn in hayatini anlatan siir Diger eserlerYusuf ile Zuleyha Ferhat ile SirinKaynakca Gurgendereli Muberra 2002 ilmi Arastirmalar dergisi 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Cecen Mehmet Korkut 2015 Gaziantep University Journal of Social Sciences 12 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Durmus Ismail TDV Islam Ansiklopedisi 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2021 Wikimedia Commons ta Leyla ile Mecnun ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir