Lützen Muharebesi, Otuz Yıl Savaşı sırasında, 16 Kasım 1632 günü Lützen yakınlarında gerçekleşen muharebe. Albrecht von Wallenstein komutasındaki İmparatorluk ordusu, II. Gustaf Adolf komutasındaki İsveç ordusuyla çarpışmıştır. İsveç zaferiyle sonuçlanan muharebede iki taraf da ağır hasar almış, Gustaf Adolf ölmüştür.
Lützen Muharebesi | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Otuz Yıl Savaşı | |||||||
'un İsveç Kralı II. Gustaf Adolf'un Lützen Muharebesi'nde ölümü tablosu. | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Kutsal Roma İmparatorluğu | İsveç İmparatorluğu Saksonya | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Albrecht von Wallenstein Gottfried Heinrich Pappenheim (ölü) | II. Gustaf Adolf (ölü) | ||||||
Güçler | |||||||
13.000 - 15.000 43 top | 18.738 40 top | ||||||
Kayıplar | |||||||
5.160 ölü, yaralı veya esir 2 4 top ve 20 mühimmat vagonu | 6.000 ölü ya da yaralı |
Savaşın ilk kısmı, Pappenheim liderliğindeki bir süvari hücumu tarafından püskürtülmeden önce neredeyse başarılı olan İsveçliler tarafından cepheden saldırıya sahne oldu. Dağılmış piyadelerini yeniden düzenlemeye çalışan Gustaf, İmparatorluk askerleriyle bir çatışmada öldü; yine de astları adamlarını topladı ve yakın mesafeden topçu ateşi ile desteklenerek hava kararmadan hemen önce İmparatorluk merkezini ele geçirdiler. Wallenstein düzenli bir şekilde geri çekildi, ancak yaralılarını, silahlarının çoğunu ve ikmal treninin çoğunu terk etmek zorunda kaldı.
Krallarını kaybetmelerine rağmen İsveçliler savaşı Axel Oxenstierna yönetiminde sürdürdüler ve Alman müttefikleriyle birlikte Nisan 1633'te Heilbronn Ligi'ni kurdular. Fransız sübvansiyonları tarafından desteklenen koalisyon,Temmuz ayında Gronsfeld von Oldendorf komutasındaki bir İmparatorluk ordusunu yendi. Wallenstein'in meslektaşını destekleyememesi ve taraf değiştireceği söylentileri, Şubat 1633'te İmparatorluk ajanları tarafından suikastine yol açtı.
Arka plan
İsveç, 30 Yıl Savaşları'na Gustav Adolf'un 18.000 askeriyle birlikte Pomeranya Dükalığı'na gelmesiyle 1630 yılında savaşa dahil oldu. Fransa'dan maddi yardım alan, Saksonya ve Bradenburg-Prusya tarafından desteklenen İsveç 1631'de Breitenfeld'de ve 1632'de Rain'de İmparatorluk ordularını yenmeyi başardı. Ancak Gustaf'ın bu hamleleri onu Almanya'nın güneyine çekti ve İmparatorluk mareşali İsveç'in kuzeyde kalan iletişim hattını kesmek amacıyla Fürth'e yerleşti. Savaşın en büyük muharebesi 3 Eylül gününde şehrin dışındaki İmparatorluk kampına yapılan saldırının kanlı bir şekilde geri püskürtülmesiyle yaşandı. Bu Gustaf'ın Alman seferi sırasında yaptığı en büyük yanlıştı.
İmparatorluk ordusunun bu başarısından sonra Wallenstein, Heinrich Holk'a katılarak Saksonya elektörü I. John George'u savaştan çıkarmayı ve Gustaf'ı onu takip etmeye zorlamayı planladı. Leipzig, Kasım ayı başlarında ele geçirildi ve 14'ünde Wallenstein İsveçlilerin savaşmayı göze alamayacağına inanarak bölgede kışlaklar kurdu. Ancak ertesi gün İsveçliler Pappenheim'in 5,800 askerin birlikten ayrılıp Halle'ye gittiğini öğrendi. Bu durum; Wallenstein'i, Naumburg'daki üssünden hızla ona saldırmak için gelen Gustaf ve 18,000 İsveç askerine karşı 12,350 askerle bıraktı. İsveç askerlerinin yanı sıra 'den 850 ve 2,000 Sakson da bulunuyordu.
15 Kasım günü akşama doğru İsveçliler, Lützen'in 5-6 kilometre güneyinde, Rippach Nehri'nde bir İmparatorluk karakoluna rastladılar. Tehlikeyi anlayan Wallenstein, Pappenheim'e mümkün olduğunca çabuk dönmesini emretti. Gece yarısından sonra mektubu alan Pappenheim notu aldıktan sonra piyadeyi kendilerini takip etmeleri için bıraktıktan sonra süvarileriyle hızlıca yola koyuldu. İsveçliler şehrin iki kilometre dışında durup savaş düzeninde kamp kurarken, İmparatorluk birlikleri de Via Regia olarak da bilinen Lützen-Leipzig yolu boyunca uzanan bir savunma hattı inşa etmek için gece boyunca çalıştı. Wallenstein'in ana topçu bataryasıyla desteklenen üç yel değirmeninin yanındaki alçak bir tepeye sabitlediği ordunun sağ cenahı dışında işgal ettiklerim zemin çoğunlukla düzdü.
İsveç'in ilerlemesi önce sabah sisi, ardından da Flossgraben kanalını geçmek zorunda kalmasıyla engellendi. İsveç saldırısı bu engeller yüzünden saat 11.00'e kadar başlamadı ve bu da Pappenheim'in savaş alanına yetişmesine ve İsveç'in sayısal üstünlüğü kaybetmesine yol açtı. Bernard, Wallenstein'in sağ cenahına karşı çok az ilerleme kaydetmesine rağmen, Gustaf, Lützen-Leipzig yolu boyunca bir hendeği tutan bir dizi silahşörü geçti. Sonra İmparatorluk sol cenahına üstün sağlamak için o tarafa döndü. Pappenheim, 2.300 süvarisi ile birlikte savaş alanına geldiğinde yani saat 12.00'de durum buydu.
Pappenheim, hemen saldırdı ve İsveç piyadelerini yolun karşı tarafına sürdü; birkaç seçkin birim yok edildi ve bölgedeki İsveç güçlerinin neredeyse %65'ini yok etti. İmparatorluk birlikleri de ayrıca ölümcül şekilde yaralanan ve tahliye anında ölen Pappenheim de dahil olmak üzere, özellikle kıdemli subayları arasında ağır kayıplar verdi. Aynı zamanda, Holk İsveç merkezine bir karşı saldırı başlattı; 13.00 itibarıyla, her iki ordu da ordu birlikteliğini kaybediyordu ve savaş karşıt birimler arasında karışık bir dizi silahlı çatışmaya döndü.
Şimdi her iki taraftaki subaylar birliklerini yeniden düzenlemeye çalışıyordu, Lützen'de yanan evlerin dumanları savaş alanına savruluyordu ve bu da görmeyi imkansız hale getiriyordu. Dağılmış piyadelerini toplamaya çalışırken Gustavus ve maiyeti kayboldu ve bir İmparatorluk süvari birimine rastladı; üç kez vuruldu ve atından düşüp öldü, vücudu akşam savaş sona erene dek bulunamadı. Knyphausen yönetimindeki İsveç rezervi hattı tutmayı başardı, meslektaşlarına birliklerini düzenlemeleri için zaman sağladı ve savaş saat 15.00 civarında durdu.
Gustavus'un ölüm haberi kısa sürede İsveç ordusunda yayıldı fakat Wallenstein buna inanmadı ve kendi birliklerinin çoğu aynı derecede kötü durumdaydı. Pappenheim'ın süvarilerinin çoğu kaçtı ve Halle'den gelen piyadelere savaşın kaybedildiğini söylediler, ancak piyadeler Lützen'e doğru ilerlemeye devam etti. Birkaç birlik, kendi yük trenlerini yağmaladı ve bu yağmalara silah taşımak ve vagon tedarik etmek için gereken atlarla kaçan kamp takipçileri eşlik etti.
Savaşın ikinci aşaması için çok az güvenilir görgü tanığı var, bu yüzden olayları bilmek daha zor. Bir öneri, Knyphausen'in geri çekilmeyi tavsiye etmesidir, ancak Bernard, İmparatorluk soluna saldırısını sürdürdüğünde, birliklerini ileri doğru hareket ettirdi ve Via Regia'yı bir kez daha geçti. Bunu yaparken, merkezdeki küçük bataryayı ele geçirdiler. Ele geçirilen toplar, yavaş yavaş menzil dışına çıkan İmparatorluk soluna ateş etmek için kullanıldı. 16.00 civarında, Bernard sonunda Lützen'i geçti, ardından geri çekilen rakiplerine açılan yel değirmenlerinin yanındaki ana İmparatorluk bataryasını ele geçirdi.
Saat 17.00'de karanlık çökerken Wallenstein birliklerine geri çekilmelerini ve alanı İsveçlilere bırakmalarını emrettiği için çatışmalar azaldı; ayrıca İmparatorluk kuvvetleri taşıma atlarının kaybı yüzünden kalan silahlarını ve ikmal vagonlarını geride bırakmak zorunda kaldı. Bütün gün yürüdükten sonra, Pappenheim'ın yaklaşık 2,900 kişilik piyadesi, akşam karanlığı çöktükten sonra savaş alanına geldi. Bir karşı saldırı yapmak istediler ama Wallenstein Leipzig'e geri çekilmelerini emretti. İsveçliler, gün boyunca şiddetli çarpışmalara sahne olan hendeğin İmparatorluk tarafındaki bir ceset yığınının altından krallarının cesedini kurtarmayı başardılar.
Sonrası
5,160 ölü veya yaralı İmparatorluk kayıpları, İsveç'in 6,000 civarındaki kayıplarından daha düşük olsa da Wallenstein Leipzig'i tutamayacağına karar verdi ve esir alınan 1,200'den fazla yaralıyı geride bırakarak Bohemya'ya çekildi. Bu geri çekilme sırasında İmparatorluk askerleri, ekinlerinin yok edilmesine kızan Sakson köylüleri tarafından taciz edildi ve önemli ek kayıplar verdi. Wallenstein'ın geri çekilmesi ve topçularının ele geçirilmesi, İsveçlilerin Lützen'i bir zafer olarak olarak görmelerine sebep olurken, aynı zamanda Wallenstein'i Saksonya'dan çıkarmak gibi taktiksel hedeflerine de ulaştılar, ancak savaş asıl olarak Gustavus'un ölümü yüzünden önemlidir.
Ölümü, ülkesinde ve Avrupa Protestan topluluğu içinde dehşetle karşılansa da, müttefikleri henüz kararsızdı. İsveç ordusunu destekleyen parasal yardımları sağlayan Fransa başbakanı Kardinal Richelieu, stratejik hedefler konusunda Gustaf ile giderek daha fazla ters düştü. Çağdaşları arasında Gustaf'ın ölümüne karıştığına dair söylentiler bile vardı ve buna dair hiçbir kanıt bulunmamakla birlikte, kardinalin ölümü, Habsburg karşıtı ittifakın Fransız liderliğini yeniden doğruladı. Saksonya ve Brandenburg, veba ve açlıktan sivil can kaybına yol açan İsveç ittifakına karşı hayal kırıklığına uğradılar, İsveç'in Pomeranya'yı işgali Baltık ticaretindeki ekonomik çıkarlarını tehdit ediyordu.
Gustaf'ın yerine altı yaşındaki kızı Christina başa geçti ve politikanın yönetimini Axel Oxenstierna başkanlığındaki İsveç Özel Konseyi devraldı. Ocak 1633'te Şansölye olarak atandığında, İsveç'in ancak savaşı sürdürerek yeterli tazminat alabileceğine karar verdi. Ordunun kontrolünü sağladıktan sonraki adımı, önceki gevşek ittifakı daha resmi bir yapıyla değiştirmekti. Bu, İsveç devletini istikrara kavuşturmak ve müttefiklerinin güvenilirliği hakkındaki şüphelerden kaynaklanıyordu.
27 Nisan 1633'te İsveç ve Alman Protestan müttefikleri Heilbronn Ligi'ni kurdu. Richelieu, 7 Nisan'da doğrudan İsveç'e ödenen sübvansiyonların ödemesini yeniden başlattı ve İsveç'i dizginledi. Oxenstierna, üçü İsveçli olan toplam on danışmandan oluşan bir konsey tarafından desteklenen ve askeri meseleler üzerinde mutlak veto hakkı ile Birlik Direktörü olarak atandı. Üyeler 78.000 kişilik bir orduyu finanse etmeyi taahhüt ettiler, ancak ihtiyaç duyulan paranın üçte birinden daha azını Fransa tarafından sağlanan paralarla sağladılar. Almanlar, İsveç "adil bir tazminat" elde edene kadar savaşa devam etmeyi kabul ederken, Oxenstierna da onlara 1618 öncesi sınırlara geri dönme sözü verdi. Temmuz'da Heilbronn koalisyonu askerleri, Oldendorf'ta von Gronsfeld komutasındaki bir imparatorluk ordusunu yendi; Wallenstein'ın meslektaşını desteklememesi ve taraf değiştirmeyi düşündüğüne dair dedikodular, onun önce görevinden azledilmesine ve 1634'ün Şubat ayında İmparatorluk ajanları tarafından suikasta uğramasına sebep oldu.
Mirası
Savaştan bir gün sonra, Schwedenstein olarak bilinen Gustaf Adolf'un öldüğü yerin yakınına bir granit kaya yerleştirildi, 1832'de taşın üzerine demir bir gölgelik dikildi ve 1907'de yakınlarda bir şapel inşa edildi. Savaş, Gregoryen takvimine göre 16 Kasım; İsveç'te kullanılan Jülyen takvimine göre 6 Kasım'da yapıldı. 1753'te Gregoryen takvimini benimsemelerine rağmen, İsveçliler her yıl 6 Kasım'da Gustaf Adolf Günü'nü anıyorlar.
2011 yılında, Mavi Tugay olarak bilinen bir İsveç birliğinin Pappenheim'ın süvarilerinin elinde olan bir bölgede 47 askerin kalıntılarını içeren bir toplu mezar bulundu. Kalıntıların incelenmesi, ortalama yaşın 28 olduğunu gösterirken, iyileşen yaraların kanıtı onların gazi olduklarını gösteriyordu; yarısından fazlası silahla vurulmuştu.
Kaynaklar
Wikimedia Commons'ta Lützen Muharebesi (1632) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b c d e f g h i Schürger, André (2015). The archaeology of the Battle of Lützen: an examination of 17th century military material culture (PhD tez) (İngilizce). University of Glasgow. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- ^ Brzezinski, Richard (2005). Lützen, 1632 : climax of the Thirty Years War. Westport, Conn.: Praeger. ISBN . OCLC 60348973.
- ^ a b c d e Wedgwood, C. V. (2005). The Thirty Years War. New York: New York Review Books. ISBN . OCLC 57010133.
- ^ a b c d e f g Wilson, Peter H. (2009). Europe's tragedy : a history of the Thirty Years War. Londra: Allen Lane. ISBN . OCLC 437081903.
- ^ Wilson, Peter H. (2018). Lützen. First edition. Oxford, United Kingdom. ISBN . OCLC 1023040239.
- ^ a b Riches, Daniel (2013). Protestant cosmopolitanism and diplomatic culture : Brandenburg-Swedish relations in the seventeenth century. Leiden: Brill. ISBN . OCLC 820011204.
- ^ . Gothenburg Museum. 2 Ağustos 2021. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nicklisch, Nicole; Ramsthaler, Frank; Meller, Harald; Friederich, Susanne; Alt, Kurt W. (22 Mayıs 2017). "The face of war: Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lützen (1632)". PLOS ONE. 12 (5): e0178252. doi:10.1371/journal.pone.0178252. ISSN 1932-6203.
- Brzezinski, Richard (2001). Lützen 1632: Climax of the Thirty Years War: The Clash of Empires. Osprey. ISBN .
- Museum of Gothenburg. "The Death of Gustavus II Adolphus Swedish Historical Wallcharts". . 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- Nicklisch, Nicole; Ramsthaler, Frank; Meller, Harald (2017). "The face of war: Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lützen (1632)". PLOS ONE. Public Library of Science, PLOS One. 12 (5): e0178252. Bibcode:2017PLoSO..1278252N. doi:10.1371/journal.pone.0178252 . ISSN 1932-6203. (PMC) 5439951 $2. (PMID) 28542491.
- Riches, Daniel (2012). Protestant Cosmopolitanism and Diplomatic Culture: Brandenburg-Swedish Relations in the Seventeenth Century (Northern World). Brill. ISBN .
- Schürger, André (2015). The archaeology of the Battle of Lützen: An examination of 17th century military material culture (Tez). University of Glasgow. OCLC 936224650. 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
- Wedgwood, C.V. (1938). The Thirty Years War (2005 bas.). New York Review of Books. ISBN .
- Wilson, Peter H. (2009). Europe's Tragedy: A History of the Thirty Years War. Allen Lane. ISBN .
- Wilson, Peter H. (2018). Lützen: Great Battles Series. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lutzen Muharebesi Otuz Yil Savasi sirasinda 16 Kasim 1632 gunu Lutzen yakinlarinda gerceklesen muharebe Albrecht von Wallenstein komutasindaki Imparatorluk ordusu II Gustaf Adolf komutasindaki Isvec ordusuyla carpismistir Isvec zaferiyle sonuclanan muharebede iki taraf da agir hasar almis Gustaf Adolf olmustur Lutzen MuharebesiOtuz Yil Savasi un Isvec Krali II Gustaf Adolf un Lutzen Muharebesi nde olumu tablosu Tarih16 Kasim 1632BolgeLutzen yakinlari Saksonya AlmanyaSonucIsvec Pirus zaferiTaraflar Kutsal Roma ImparatorluguIsvec Imparatorlugu SaksonyaKomutanlar ve liderlerAlbrecht von Wallenstein Gottfried Heinrich Pappenheim olu II Gustaf Adolf olu Gucler13 000 15 000 43 top18 738 40 topKayiplar5 160 olu yarali veya esir 2 4 top ve 20 muhimmat vagonu6 000 olu ya da yarali Savasin ilk kismi Pappenheim liderligindeki bir suvari hucumu tarafindan puskurtulmeden once neredeyse basarili olan Isvecliler tarafindan cepheden saldiriya sahne oldu Dagilmis piyadelerini yeniden duzenlemeye calisan Gustaf Imparatorluk askerleriyle bir catismada oldu yine de astlari adamlarini topladi ve yakin mesafeden topcu atesi ile desteklenerek hava kararmadan hemen once Imparatorluk merkezini ele gecirdiler Wallenstein duzenli bir sekilde geri cekildi ancak yaralilarini silahlarinin cogunu ve ikmal treninin cogunu terk etmek zorunda kaldi Krallarini kaybetmelerine ragmen Isvecliler savasi Axel Oxenstierna yonetiminde surdurduler ve Alman muttefikleriyle birlikte Nisan 1633 te Heilbronn Ligi ni kurdular Fransiz subvansiyonlari tarafindan desteklenen koalisyon Temmuz ayinda Gronsfeld von Oldendorf komutasindaki bir Imparatorluk ordusunu yendi Wallenstein in meslektasini destekleyememesi ve taraf degistirecegi soylentileri Subat 1633 te Imparatorluk ajanlari tarafindan suikastine yol acti Arka planLeipzigFurthRainDresdenNaumburgLutzenHallePrague1632 Seferi anahtar konumlar Isvec 30 Yil Savaslari na Gustav Adolf un 18 000 askeriyle birlikte Pomeranya Dukaligi na gelmesiyle 1630 yilinda savasa dahil oldu Fransa dan maddi yardim alan Saksonya ve Bradenburg Prusya tarafindan desteklenen Isvec 1631 de Breitenfeld de ve 1632 de Rain de Imparatorluk ordularini yenmeyi basardi Ancak Gustaf in bu hamleleri onu Almanya nin guneyine cekti ve Imparatorluk maresali Isvec in kuzeyde kalan iletisim hattini kesmek amaciyla Furth e yerlesti Savasin en buyuk muharebesi 3 Eylul gununde sehrin disindaki Imparatorluk kampina yapilan saldirinin kanli bir sekilde geri puskurtulmesiyle yasandi Bu Gustaf in Alman seferi sirasinda yaptigi en buyuk yanlisti Imparatorluk ordusunun bu basarisindan sonra Wallenstein Heinrich Holk a katilarak Saksonya elektoru I John George u savastan cikarmayi ve Gustaf i onu takip etmeye zorlamayi planladi Leipzig Kasim ayi baslarinda ele gecirildi ve 14 unde Wallenstein Isveclilerin savasmayi goze alamayacagina inanarak bolgede kislaklar kurdu Ancak ertesi gun Isvecliler Pappenheim in 5 800 askerin birlikten ayrilip Halle ye gittigini ogrendi Bu durum Wallenstein i Naumburg daki ussunden hizla ona saldirmak icin gelen Gustaf ve 18 000 Isvec askerine karsi 12 350 askerle birakti Isvec askerlerinin yani sira den 850 ve 2 000 Sakson da bulunuyordu 15 Kasim gunu aksama dogru Isvecliler Lutzen in 5 6 kilometre guneyinde Rippach Nehri nde bir Imparatorluk karakoluna rastladilar Tehlikeyi anlayan Wallenstein Pappenheim e mumkun oldugunca cabuk donmesini emretti Gece yarisindan sonra mektubu alan Pappenheim notu aldiktan sonra piyadeyi kendilerini takip etmeleri icin biraktiktan sonra suvarileriyle hizlica yola koyuldu Isvecliler sehrin iki kilometre disinda durup savas duzeninde kamp kurarken Imparatorluk birlikleri de Via Regia olarak da bilinen Lutzen Leipzig yolu boyunca uzanan bir savunma hatti insa etmek icin gece boyunca calisti Wallenstein in ana topcu bataryasiyla desteklenen uc yel degirmeninin yanindaki alcak bir tepeye sabitledigi ordunun sag cenahi disinda isgal ettiklerim zemin cogunlukla duzdu Lutzen Savasi baslangic pozisyonlari en sagdaki Flossgraben kanalina dikkat edin Isvec in ilerlemesi once sabah sisi ardindan da Flossgraben kanalini gecmek zorunda kalmasiyla engellendi Isvec saldirisi bu engeller yuzunden saat 11 00 e kadar baslamadi ve bu da Pappenheim in savas alanina yetismesine ve Isvec in sayisal ustunlugu kaybetmesine yol acti Bernard Wallenstein in sag cenahina karsi cok az ilerleme kaydetmesine ragmen Gustaf Lutzen Leipzig yolu boyunca bir hendegi tutan bir dizi silahsoru gecti Sonra Imparatorluk sol cenahina ustun saglamak icin o tarafa dondu Pappenheim 2 300 suvarisi ile birlikte savas alanina geldiginde yani saat 12 00 de durum buydu Pappenheim hemen saldirdi ve Isvec piyadelerini yolun karsi tarafina surdu birkac seckin birim yok edildi ve bolgedeki Isvec guclerinin neredeyse 65 ini yok etti Imparatorluk birlikleri de ayrica olumcul sekilde yaralanan ve tahliye aninda olen Pappenheim de dahil olmak uzere ozellikle kidemli subaylari arasinda agir kayiplar verdi Ayni zamanda Holk Isvec merkezine bir karsi saldiri baslatti 13 00 itibariyla her iki ordu da ordu birlikteligini kaybediyordu ve savas karsit birimler arasinda karisik bir dizi silahli catismaya dondu Simdi her iki taraftaki subaylar birliklerini yeniden duzenlemeye calisiyordu Lutzen de yanan evlerin dumanlari savas alanina savruluyordu ve bu da gormeyi imkansiz hale getiriyordu Dagilmis piyadelerini toplamaya calisirken Gustavus ve maiyeti kayboldu ve bir Imparatorluk suvari birimine rastladi uc kez vuruldu ve atindan dusup oldu vucudu aksam savas sona erene dek bulunamadi Knyphausen yonetimindeki Isvec rezervi hatti tutmayi basardi meslektaslarina birliklerini duzenlemeleri icin zaman sagladi ve savas saat 15 00 civarinda durdu Imparatorluk komutani Ottavio Piccolomini tarafindan yaptirilan Pieter Snayers in savas resminde Imparatorluk tarafindan gorunum Gustavus un olum haberi kisa surede Isvec ordusunda yayildi fakat Wallenstein buna inanmadi ve kendi birliklerinin cogu ayni derecede kotu durumdaydi Pappenheim in suvarilerinin cogu kacti ve Halle den gelen piyadelere savasin kaybedildigini soylediler ancak piyadeler Lutzen e dogru ilerlemeye devam etti Birkac birlik kendi yuk trenlerini yagmaladi ve bu yagmalara silah tasimak ve vagon tedarik etmek icin gereken atlarla kacan kamp takipcileri eslik etti Savasin ikinci asamasi icin cok az guvenilir gorgu tanigi var bu yuzden olaylari bilmek daha zor Bir oneri Knyphausen in geri cekilmeyi tavsiye etmesidir ancak Bernard Imparatorluk soluna saldirisini surdurdugunde birliklerini ileri dogru hareket ettirdi ve Via Regia yi bir kez daha gecti Bunu yaparken merkezdeki kucuk bataryayi ele gecirdiler Ele gecirilen toplar yavas yavas menzil disina cikan Imparatorluk soluna ates etmek icin kullanildi 16 00 civarinda Bernard sonunda Lutzen i gecti ardindan geri cekilen rakiplerine acilan yel degirmenlerinin yanindaki ana Imparatorluk bataryasini ele gecirdi Saat 17 00 de karanlik cokerken Wallenstein birliklerine geri cekilmelerini ve alani Isveclilere birakmalarini emrettigi icin catismalar azaldi ayrica Imparatorluk kuvvetleri tasima atlarinin kaybi yuzunden kalan silahlarini ve ikmal vagonlarini geride birakmak zorunda kaldi Butun gun yurudukten sonra Pappenheim in yaklasik 2 900 kisilik piyadesi aksam karanligi coktukten sonra savas alanina geldi Bir karsi saldiri yapmak istediler ama Wallenstein Leipzig e geri cekilmelerini emretti Isvecliler gun boyunca siddetli carpismalara sahne olan hendegin Imparatorluk tarafindaki bir ceset yigininin altindan krallarinin cesedini kurtarmayi basardilar SonrasiCarl Wahlbom tarafindan Lutzen Savasi ndan sonra Gustaf Adolf un cesedinin bulunmasi 5 160 olu veya yarali Imparatorluk kayiplari Isvec in 6 000 civarindaki kayiplarindan daha dusuk olsa da Wallenstein Leipzig i tutamayacagina karar verdi ve esir alinan 1 200 den fazla yaraliyi geride birakarak Bohemya ya cekildi Bu geri cekilme sirasinda Imparatorluk askerleri ekinlerinin yok edilmesine kizan Sakson koyluleri tarafindan taciz edildi ve onemli ek kayiplar verdi Wallenstein in geri cekilmesi ve topcularinin ele gecirilmesi Isveclilerin Lutzen i bir zafer olarak olarak gormelerine sebep olurken ayni zamanda Wallenstein i Saksonya dan cikarmak gibi taktiksel hedeflerine de ulastilar ancak savas asil olarak Gustavus un olumu yuzunden onemlidir Olumu ulkesinde ve Avrupa Protestan toplulugu icinde dehsetle karsilansa da muttefikleri henuz kararsizdi Isvec ordusunu destekleyen parasal yardimlari saglayan Fransa basbakani Kardinal Richelieu stratejik hedefler konusunda Gustaf ile giderek daha fazla ters dustu Cagdaslari arasinda Gustaf in olumune karistigina dair soylentiler bile vardi ve buna dair hicbir kanit bulunmamakla birlikte kardinalin olumu Habsburg karsiti ittifakin Fransiz liderligini yeniden dogruladi Saksonya ve Brandenburg veba ve acliktan sivil can kaybina yol acan Isvec ittifakina karsi hayal kirikligina ugradilar Isvec in Pomeranya yi isgali Baltik ticaretindeki ekonomik cikarlarini tehdit ediyordu Gustaf in yerine alti yasindaki kizi Christina basa gecti ve politikanin yonetimini Axel Oxenstierna baskanligindaki Isvec Ozel Konseyi devraldi Ocak 1633 te Sansolye olarak atandiginda Isvec in ancak savasi surdurerek yeterli tazminat alabilecegine karar verdi Ordunun kontrolunu sagladiktan sonraki adimi onceki gevsek ittifaki daha resmi bir yapiyla degistirmekti Bu Isvec devletini istikrara kavusturmak ve muttefiklerinin guvenilirligi hakkindaki suphelerden kaynaklaniyordu 27 Nisan 1633 te Isvec ve Alman Protestan muttefikleri Heilbronn Ligi ni kurdu Richelieu 7 Nisan da dogrudan Isvec e odenen subvansiyonlarin odemesini yeniden baslatti ve Isvec i dizginledi Oxenstierna ucu Isvecli olan toplam on danismandan olusan bir konsey tarafindan desteklenen ve askeri meseleler uzerinde mutlak veto hakki ile Birlik Direktoru olarak atandi Uyeler 78 000 kisilik bir orduyu finanse etmeyi taahhut ettiler ancak ihtiyac duyulan paranin ucte birinden daha azini Fransa tarafindan saglanan paralarla sagladilar Almanlar Isvec adil bir tazminat elde edene kadar savasa devam etmeyi kabul ederken Oxenstierna da onlara 1618 oncesi sinirlara geri donme sozu verdi Temmuz da Heilbronn koalisyonu askerleri Oldendorf ta von Gronsfeld komutasindaki bir imparatorluk ordusunu yendi Wallenstein in meslektasini desteklememesi ve taraf degistirmeyi dusundugune dair dedikodular onun once gorevinden azledilmesine ve 1634 un Subat ayinda Imparatorluk ajanlari tarafindan suikasta ugramasina sebep oldu MirasiLutzen deki Gustavus Adolphus aniti Savastan bir gun sonra Schwedenstein olarak bilinen Gustaf Adolf un oldugu yerin yakinina bir granit kaya yerlestirildi 1832 de tasin uzerine demir bir golgelik dikildi ve 1907 de yakinlarda bir sapel insa edildi Savas Gregoryen takvimine gore 16 Kasim Isvec te kullanilan Julyen takvimine gore 6 Kasim da yapildi 1753 te Gregoryen takvimini benimsemelerine ragmen Isvecliler her yil 6 Kasim da Gustaf Adolf Gunu nu aniyorlar 2011 yilinda Mavi Tugay olarak bilinen bir Isvec birliginin Pappenheim in suvarilerinin elinde olan bir bolgede 47 askerin kalintilarini iceren bir toplu mezar bulundu Kalintilarin incelenmesi ortalama yasin 28 oldugunu gosterirken iyilesen yaralarin kaniti onlarin gazi olduklarini gosteriyordu yarisindan fazlasi silahla vurulmustu KaynaklarWikimedia Commons ta Lutzen Muharebesi 1632 ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir a b c d e f g h i Schurger Andre 2015 The archaeology of the Battle of Lutzen an examination of 17th century military material culture PhD tez Ingilizce University of Glasgow 15 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2022 Brzezinski Richard 2005 Lutzen 1632 climax of the Thirty Years War Westport Conn Praeger ISBN 0 275 98855 4 OCLC 60348973 a b c d e Wedgwood C V 2005 The Thirty Years War New York New York Review Books ISBN 1 59017 146 2 OCLC 57010133 a b c d e f g Wilson Peter H 2009 Europe s tragedy a history of the Thirty Years War Londra Allen Lane ISBN 978 0 7139 9592 3 OCLC 437081903 Wilson Peter H 2018 Lutzen First edition Oxford United Kingdom ISBN 978 0 19 964254 0 OCLC 1023040239 a b Riches Daniel 2013 Protestant cosmopolitanism and diplomatic culture Brandenburg Swedish relations in the seventeenth century Leiden Brill ISBN 978 90 04 24080 3 OCLC 820011204 Gothenburg Museum 2 Agustos 2021 2 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Nicklisch Nicole Ramsthaler Frank Meller Harald Friederich Susanne Alt Kurt W 22 Mayis 2017 The face of war Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lutzen 1632 PLOS ONE 12 5 e0178252 doi 10 1371 journal pone 0178252 ISSN 1932 6203 Brzezinski Richard 2001 Lutzen 1632 Climax of the Thirty Years War The Clash of Empires Osprey ISBN 978 1 85532 552 4 Museum of Gothenburg The Death of Gustavus II Adolphus Swedish Historical Wallcharts 2 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2021 Nicklisch Nicole Ramsthaler Frank Meller Harald 2017 The face of war Trauma analysis of a mass grave from the Battle of Lutzen 1632 PLOS ONE Public Library of Science PLOS One 12 5 e0178252 Bibcode 2017PLoSO 1278252N doi 10 1371 journal pone 0178252 ISSN 1932 6203 PMC 5439951 2 PMID 28542491 Riches Daniel 2012 Protestant Cosmopolitanism and Diplomatic Culture Brandenburg Swedish Relations in the Seventeenth Century Northern World Brill ISBN 978 9004240797 Schurger Andre 2015 The archaeology of the Battle of Lutzen An examination of 17th century military material culture Tez University of Glasgow OCLC 936224650 20 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2022 Wedgwood C V 1938 The Thirty Years War 2005 bas New York Review of Books ISBN 978 1 59017 146 2 Wilson Peter H 2009 Europe s Tragedy A History of the Thirty Years War Allen Lane ISBN 978 0 7139 9592 3 Wilson Peter H 2018 Lutzen Great Battles Series Oxford Oxford University Press ISBN 978 0199642540