Madde miktarı, kimya alanında içindeki ayrı atomik ölçekli parçacıkların sayısının Avogadro sabitiNA'ya bölümü olarak tanımlanmaktadır. Özetle atomik görüşte, madde miktarı, maddeyi oluşturan parçacıkların sayısıdır. Parçacıklar veya maddeler, bağlama bağlı olarak moleküller, atomik, iyonik, elektron veya başka bir yapıda bulunabilmektedirler. Avogadro sabiti NA'nın değeri 6.02214076×1023 mol−1 olarak tanımlanmaktadır. Gerçek atomik görünümde, maddenin 1 molü, 6.02214076×1023 adet (Avogadro sayısı kadar) parçacık içermektedir. Madde miktarı, kimyasal miktar olarak da adlandırılmaktadır.
Mol, Uluslararası Birim Sistemi'nde (2019'dan beri) Avogadro sabitini verilen değerde tanımlayan bir madde miktarı birimidir. Daha önceki dönemlerde, 12 gramlık karbon-12 izotopundaki madde miktarı olarak bilinmekteydi. Bir kimyasal bileşiğin bir molünün gram cinsinden kütlesi, bileşiğin bir molekülünün kütlesine sayısal olarak eşittir. Ayrıca, mol başına düşen gram cinsinden bir izotopun molar kütlesi, kütle sayısına eşittir. Örneğin, bir su molekülünün kütlesi ortalama olarak yaklaşık 18.015 dalton iken, bir mol suyun (6.02214076×1023 su molekülü içerir) toplam kütlesi yaklaşık 18.015 gram olarak hesaplanmaktadır.
Molekül modeli
Kimyada, çoklu oranlar kanunu nedeniyle, kütle (gram) veya hacim (litre) yerine madde miktarlarıyla (yani mol veya molekül sayısı) çalışmak genellikle çok daha uygundur. Örneğin, "1 molekül oksijen (O2) 2 molekül hidrojen (H2) ile reaksiyona girerek 2 molekül su (H2O) oluşturur." ifadesi, "2 mol su oluşturmak için 1 mol O2, 2 mol H2 ile reaksiyona girmektedir." şeklinde de ifade edilebilir. Kütle cinsinden ifade edilen aynı kimyasal gerçek, "32 g (1 mol) oksijen, yaklaşık 4.0304 g (2 mol H2) hidrojen ile reaksiyona girerek yaklaşık 36.0304 g (2 mol) su oluşturur" şeklinde de ifade edilebilmektedir. Hacim açısından sayılar, reaktiflerin ve ürünlerin basıncına ve sıcaklığına bağımlı olarak değişmektedir. Aynı nedenlerle, çözeltideki reaktiflerin ve ürünlerin konsantrasyonları genellikle litre başına gram yerine litre başına mol olarak belirtilmektedir.
Madde miktarı, termodinamikte de kullanılan bir kavramdır. Örneğin, belirli bir hacimdeki bir alıcıda, belirli bir sıcaklıkta ve belirli bir miktardaki soy gazın basıncı, kütlesiyle değil, gazdaki moleküllerin sayısıyla (ideal gaz yasası yoluyla) doğrudan ilişkilendirilmektedir.
Partikül sayısı yerine kütle veya hacim gibi diğer ölçümlere atıfta bulunulmaktadır. "Madde miktarı" yerine "entalpi" ve "stokiyometrik (element ölçüsü) miktar" gibi daha kolay ayırt edilebilir terimlerde kullanılması önerilmektedir.
IUPAC (Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği), kütle miktarının "kilogram sayısı" olarak adlandırılmaması gerektiğini düşündüğü gibi, "mol sayısı" yerine "madde miktarı"nın kullanılmasını önermektedir.
Parçacıkların doğası
Belirsizliği önlemek için parçacıkların doğası, madde miktarının herhangi bir ölçümünde belirtilmelidir. Bu nedenle, 1 mol oksijen atomu (O) yaklaşık 16 gram olmasına rağmen 1 mol oksijen molekülü (O2) yaklaşık 32 gram olarak tanımlanmaktadır.
Türetilmiş miktarlar
Molar miktarlar (mol başına)
Homojen bir karışımın kapsamlı fiziksel miktarının madde miktarına oranı, molar olarak adlandırılan maddenin yoğun bir özelliğidir. Hacimden, oda sıcaklığında sıvı su için yaklaşık 17.962 mililitre/mol ve demir için 7.092 mL/mol olan molar hacim elde edilir. Isı kapasitesinden, su için yaklaşık 75.385 J ve demir için yaklaşık 25.10 J/K/mol olan molar ısı kapasitesi elde edilir.
Miktar konsantrasyonu (Litre başına mol)
Bir başka önemli türetilmiş miktar, klinik kimyada miktar konsantrasyonu olarak da adlandırılan madde konsantrasyonunun miktarıdır. Bir çözelti numunesindeki (veya başka bir karışımdaki) belirli bir maddenin miktarının numunenin hacmine bölümü olarak tanımlanmaktadır.
Bu miktarın SI birimi,litresi başına moldür (mol/litre). Örneğin, okyanus suyundaki sodyum klorür miktarı konsantrasyonu tipik olarak yaklaşık 0,599 mol/L olarak ifade edilir.
Litre ölçüm kabı
Payda, çözücünün değil, çözeltinin hacmidir. Bu nedenle, örneğin, bir litre standart votka, yaklaşık 0.40 L etanol (315 g, 6.85 mol) ve 0.60 L su içerir. Bu nedenle etanol miktarı konsantrasyonu (6,85 mol etanol)/ (0,60 L su)olarak değil, (6,85 mol etanol)/(1 L votka) = 6,85 mol/L olarak hesaplanmaktadır.
Kimyada, "mol/L" birimi molar olarak ifade edilir. Ayrıca bu birim "M" sembolüyle belirtilir. Bu nedenle, örneğin, su içindeki "0.5 molar" veya "0.5 M" üre (CH4N2O) çözeltisinin her litresi, bu molekülden 0,5 mol içerir. Ek olarak, konsantrasyon miktarına genellikle çözeltideki ilgilenilen maddenin molaritesi de denilir. Ancak, Mayıs 2007 itibarıyla, bu terimler ve semboller IUPAC tarafından hoş görülmez.
Bu miktar, ilgilenilen maddenin kütlesinin çözelti hacmine bölünmesiyle elde edilen kütle konsantrasyonu ile karıştırılmamalıdır.
Miktar fraksiyonu (mol başına mol)
Miktar konsantrasyonu veya "molarite", ilgili maddenin mol (molekül) sayısının çözelti numunesindeki toplam mol (molekül) sayısına bölünmesi gereken "molar konsantrasyon"dan da ayırt edilmelidir. Bu miktara daha doğru olarak miktar fraksiyonu denilir.
Tarihçe
Simyacıların ve özellikle ilk metalürjistlerın, bir madde miktarı kavramına sahip olduğu düşünülür. Ancak bir dizi tarifin ötesinde fikrin herhangi bir genelleştirilmesine dair hayatta kalan hiçbir kayıt bulunamaktadır. 1758'de Mihail Lomonosov, kütlenin maddenin miktarının tek ölçüsü olduğu fikrini sorgulamıştır. Ancak bunu yalnızca yerçekimi teorileriyle ilgili olarak gerçekleştirmiştir. Madde miktarı kavramının gelişimi, modern kimyanın doğuşuyla aynı zamana denk gelir.
1777: Wenzel, "baz bileşen" ve "asit bileşen" oranlarının iki nötr tuz arasındaki reaksiyonlar sırasında aynı kaldığını gösterdiği Afinite Dersleri'ni yayınlamıştır.
1789: Lavoisier, bir kimyasal element kavramını tanıtan ve kimyasal reaksiyonlar için kütlenin korunumu yasasını açıklayan ilk kimya incelemesini yayınlamıştır.
1792: Richter, Stokiyometri veya Kimyasal Elementleri Ölçme Sanatı'nın ilk cildini yayınlamıştır. Bu sene içeriisinde "Stokiyometri" terimi ilk kez kullanılmaktadır. Asit-baz reaksiyonları için ilk eşdeğer ağırlık tabloları yayınlanmıştır. Richter ayrıca, belirli bir asit için asidin eşdeğer kütlesinin, bazdaki oksijen kütlesiyle orantılı olduğunu dair de çalışmalar gerçekleştirmiştir.
1794: Proust'un belirli oranlar kanunu, eşdeğer ağırlıklar kavramını sadece asit-baz reaksiyonlarına değil, tüm kimyasal reaksiyon türlerine genelleştirmiştir.İdeal gaz denklemi1805:Dalton, "gaz halindeki ve diğer cisimlerin nihai parçacıklarının ağırlıklarının bir tablosu" da dahil olmak üzere modern atom teorisi üzerine ilk makalesini yayınlamıştır.
1808: Dalton'un ilk atom ağırlıkları tablosunu (H = 1'e dayalı olarak) içeren Yeni Bir Kimya Felsefesi Sistemi yayınlanmıştır.
1809:Gay-Lussac'ın gazların kimyasal tepkimelerinde girenlerin ve ürünlerin hacimleri arasında tam sayılı bir ilişki belirten hacimleri birleştirme yasası ortaya çıkmıştır.
1811:Avagadro büyüklüğü ortaya atılmıştır. Avogadro, eşit hacimde farklı gazların (aynı sıcaklık ve basınçta) eşit sayıda parçacık içerdiğini varsayar, bu şimdi Avogadro yasası olarak bilinmektedir.
1813/1814: Berzelius, O = 100 ölçeğine dayanan birkaç atom ağırlığı tablosundan ilkini yayınlamıştır.
1815: Prout, tüm atom ağırlıklarının hidrojenin atom ağırlığının tam sayı katları olduğu hipotezini yayınlamıştır. Hipotez daha sonra klorun gözlenen atom ağırlığı göz önüne alındığında terk edilmiştir
1819:Dulong-Petit yasası, katı bir elementin atom ağırlığını özgül ısı kapasitesiyle ilişkilendirmiştir.
1819: Mitscherlich'in kristal izomorfizmi üzerindeki çalışması, birçok kimyasal formülün açıklığa kavuşturulmasına izin vererek, atom ağırlıklarının hesaplanmasındaki birkaç belirsizliği çözmektedir
1834: Clapeyron ideal gaz yasasını belirtmiştir.
1834: Faraday, elektroliz yasalarını, özellikle "bir akımın kimyasal ayrıştırma eyleminin sabit bir elektrik miktarı için sabit olduğunu" belirtmiştir.
1856: Krönig, ideal gaz yasasını kinetik teoriden türetmiştir. Clausius, ertesi yıl bağımsız bir türetme yayınlamıştır.
1909:Perrin, Avogadro sabiti adını verir ve değerini tahmin etmektedir.
1913: Soddy ve Thomson tarafından radyoaktif olmayan elementlerin izotoplarının keşfini gerçekleştirmiştir.
1914: Richards, "çok sayıda elementin atom ağırlığını belirlemesi" nedeniyle Nobel Kimya Ödülü'nü almıştır.
1920: Aston, Prout'un hipotezinin güncellenmiş bir versiyonu olan tam sayı kuralını önermiştir.
1921: Soddy, "radyoaktif maddelerin kimyası ve izotop araştırmaları üzerine yaptığı çalışmalar nedeniyle" Nobel Kimya Ödülü'nü almıştır.
1922: Aston, "çok sayıda radyoaktif olmayan elementteki izotopları keşfettiği ve tam sayı kuralı için" Nobel Kimya Ödülü'nü almıştır.
1926: Perrin, kısmen Avogadro sabitini ölçme çalışmaları nedeniyle Nobel Fizik Ödülü'nü almıştır.
1959/1960: IUPAP ve IUPAC tarafından benimsenen 12C = 12'ye dayalı birleşik atomik kütle birimi ölçeği belirlenmiştir.
1968: Mol, Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Komitesi (CIPM) tarafından Uluslararası Birimler Sistemine (SI) dahil edilmesi için önerilmiştir.
1972: Mol, madde miktarının SI temel birimi olarak onaylanmıştır.
2019: Köstebek, SI'da "6.02214076 × 1023 belirtilen temel varlıkları içeren bir sistemin madde miktarı" olarak yeniden tanımlanmıştır.
Kaynakça
^Baranski, A. (2012) "The Atomic Mass Unit, the Avogadro Constant, and the Mole: A way to Understanding" Journal of Chemical Education89: 97-102. DOI:10.1021/ed2001957
^Giunta, C. J. (2015) "The Mole and Amount of Substance in Chemistry and Education: Beyond Official Definitions" J. Chem. Educ.92: 1593–97. DOI:10.1021/ed2001957
^Schmidt-Rohr, K. (2020). "Analysis of Two Definitions of the Mole That Are in Simultaneous Use, and Their Surprising Consequences” J. Chem. Educ.97: 597-602. DOI:10.1021/acs.jchemed.9b00467
^Brown, L.; Holme, T. (2011) Chemistry for Engineering Students, Brooks/Cole.
^abGiunta, Carmen J. (25 Şubat 2016). "What's in a Name? Amount of Substance, Chemical Amount, and Stoichiometric Amount". Journal of Chemical Education. 93 (4): 583-586. doi:10.1021/acs.jchemed.5b00690. ISSN 0021-9584.
^(PDF). s. 4. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019.
^abcQuantities, units, and symbols in physical chemistry. 2nd ed. Ian Mills, International Union of Pure and Applied Chemistry, Terminology, and Units International Union of Pure and Applied Chemistry. Commission on Physicochemical Symbols. Oxford: Blackwell Scientific Publications. 1993. ISBN . OCLC 27011505. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Gold, Victor, (Ed.) (2019). The IUPAC Compendium of Chemical Terminology: The Gold Book. 4 (İngilizce). Research Triangle Park, NC: International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC). doi:10.1351/goldbook.a00297. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Gold, Victor, (Ed.) (2019). The IUPAC Compendium of Chemical Terminology: The Gold Book. 4 (İngilizce). Research Triangle Park, NC: International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC). doi:10.1351/goldbook.a00298. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Lehmann, H. P.; Fuentes-Arderiu, X.; Bertello, L. F. (1 Ocak 1996). "Glossary of terms in quantities and units in Clinical Chemistry (IUPAC-IFCC Recommendations 1996)". Pure and Applied Chemistry. 68 (4): 957-1000. doi:10.1351/pac199668040957. ISSN 1365-3075.
^Lomonosov, Mikhail (1970). "On the Relation of the Amount of Material and Weight". Leicester, Henry M. (Ed.). Mikhail Vasil'evich Lomonosov on the Corpuscular Theory. Cambridge, MA: Harvard University Press. ss. 224-33 – Internet Archive vasıtasıyla.
^Lavoisier, Antoine (1789). Traité élémentaire de chimie, présenté dans un ordre nouveau et d'après les découvertes modernes. Paris: Chez Cuchet. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.. (Fransızca)
^Dalton, John (1805). "On the Absorption of Gases by Water and Other Liquids". Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester. 2nd Series. Cilt 1. ss. 271-87. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Dalton, John (1808). A New System of Chemical Philosophy. Manchester: London.
^Gay-Lussac, Joseph Louis (1809). "Memoire sur la combinaison des substances gazeuses, les unes avec les autres". Mémoires de la Société d'Arcueil. Cilt 2. s. 207. English translation 13 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Avogadro, Amedeo (1811). "Essai d'une maniere de determiner les masses relatives des molecules elementaires des corps, et les proportions selon lesquelles elles entrent dans ces combinaisons". Journal de Physique. Cilt 73. ss. 58-76. English translation 12 Mayıs 2019[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Excerpts from Berzelius' essay: Part II 2 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Part III 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Berzelius' first atomic weight measurements were published in Swedish in 1810: Hisinger, W.; Berzelius, J.J. (1810). "Forsok rorande de bestamda proportioner, havari den oorganiska naturens bestandsdelar finnas forenada". Afh. Fys., Kemi Mineral. Cilt 3. s. 162.
^ (1815). "On the relation between the specific gravities of bodies in their gaseous state and the weights of their atoms". . Cilt 6. ss. 321-30. 31 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^; (1819). "Recherches sur quelques points importants de la Théorie de la Chaleur". . Cilt 10. ss. 395-413. English translation 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^Clapeyron, Émile (1834). "Puissance motrice de la chaleur". Journal de l'École Royale Polytechnique. 14 (23). ss. 153-90.
^Faraday, Michael (1834). "On Electrical Decomposition". Philosophical Transactions of the Royal Society. Cilt 124. ss. 77-122. doi:10.1098/rstl.1834.0008. 11 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Krönig, August (1856). "Grundzüge einer Theorie der Gase". Annalen der Physik. 99 (10). ss. 315-22. Bibcode:1856AnP...175..315K. doi:10.1002/andp.18561751008. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Clausius, Rudolf (1857). "Ueber die Art der Bewegung, welche wir Wärme nennen". Annalen der Physik. 176 (3). ss. 353-79. Bibcode:1857AnP...176..353C. doi:10.1002/andp.18571760302. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Perrin, Jean (1909). "Mouvement brownien et réalité moléculaire". . 8e Série. Cilt 18. ss. 1-114. Extract in English, translation by Frederick Soddy 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Soddy, Frederick (1913). "The Radio-elements and the Periodic Law". Chemical News. Cilt 107. ss. 97-99. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Thomson, Joseph John (1 Ağustos 1913). "Bakerian Lecture:—Rays of positive electricity". Proceedings of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical and Physical Character. 89 (607): 1-20. doi:10.1098/rspa.1913.0057. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Söderbaum, H.G. (November 11, 1915). Statement regarding the 1914 Nobel Prize in Chemistry 1 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Aston, Francis W. (1920). "The constitution of atmospheric neon". Philosophical Magazine. 39 (6). ss. 449-55. doi:10.1080/14786440408636058. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^Söderbaum, H.G. (December 10, 1921). Presentation Speech for the 1921 Nobel Prize in Chemistry 24 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Söderbaum, H.G. (December 10, 1922). Presentation Speech for the 1922 Nobel Prize in Chemistry 29 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^ (December 10, 1926). Presentation Speech for the 1926 Nobel Prize in Physics 16 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
^Holden, Norman E. (2004). "Atomic Weights and the International Committee – A Historical Review". Chemistry International. 26 (1). ss. 4-7. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^abLe Système International d'Unités (SI) = The International System of Units (SI). 8e éd. International Bureau of Weights and Measures. Sèvres: Bureau International des Poids et Mesures. 2006. ISBN . OCLC 70240217.
^Bureau International des Poids et Mesures (2019): The International System of Units (SI) 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 9th edition, English version, p. 134. Available at the BIPM website 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Madde miktari kimya alaninda icindeki ayri atomik olcekli parcaciklarin sayisinin Avogadro sabiti NA ya bolumu olarak tanimlanmaktadir Ozetle atomik goruste madde miktari maddeyi olusturan parcaciklarin sayisidir Parcaciklar veya maddeler baglama bagli olarak molekuller atomik iyonik elektron veya baska bir yapida bulunabilmektedirler Avogadro sabiti NA nin degeri 6 02214076 1023 mol 1 olarak tanimlanmaktadir Gercek atomik gorunumde maddenin 1 molu 6 02214076 1023 adet Avogadro sayisi kadar parcacik icermektedir Madde miktari kimyasal miktar olarak da adlandirilmaktadir Mol Uluslararasi Birim Sistemi nde 2019 dan beri Avogadro sabitini verilen degerde tanimlayan bir madde miktari birimidir Daha onceki donemlerde 12 gramlik karbon 12 izotopundaki madde miktari olarak bilinmekteydi Bir kimyasal bilesigin bir molunun gram cinsinden kutlesi bilesigin bir molekulunun kutlesine sayisal olarak esittir Ayrica mol basina dusen gram cinsinden bir izotopun molar kutlesi kutle sayisina esittir Ornegin bir su molekulunun kutlesi ortalama olarak yaklasik 18 015 dalton iken bir mol suyun 6 02214076 1023 su molekulu icerir toplam kutlesi yaklasik 18 015 gram olarak hesaplanmaktadir Molekul modeli Kimyada coklu oranlar kanunu nedeniyle kutle gram veya hacim litre yerine madde miktarlariyla yani mol veya molekul sayisi calismak genellikle cok daha uygundur Ornegin 1 molekul oksijen O2 2 molekul hidrojen H2 ile reaksiyona girerek 2 molekul su H2O olusturur ifadesi 2 mol su olusturmak icin 1 mol O2 2 mol H2 ile reaksiyona girmektedir seklinde de ifade edilebilir Kutle cinsinden ifade edilen ayni kimyasal gercek 32 g 1 mol oksijen yaklasik 4 0304 g 2 mol H2 hidrojen ile reaksiyona girerek yaklasik 36 0304 g 2 mol su olusturur seklinde de ifade edilebilmektedir Hacim acisindan sayilar reaktiflerin ve urunlerin basincina ve sicakligina bagimli olarak degismektedir Ayni nedenlerle cozeltideki reaktiflerin ve urunlerin konsantrasyonlari genellikle litre basina gram yerine litre basina mol olarak belirtilmektedir Madde miktari termodinamikte de kullanilan bir kavramdir Ornegin belirli bir hacimdeki bir alicida belirli bir sicaklikta ve belirli bir miktardaki soy gazin basinci kutlesiyle degil gazdaki molekullerin sayisiyla ideal gaz yasasi yoluyla dogrudan iliskilendirilmektedir Partikul sayisi yerine kutle veya hacim gibi diger olcumlere atifta bulunulmaktadir Madde miktari yerine entalpi ve stokiyometrik element olcusu miktar gibi daha kolay ayirt edilebilir terimlerde kullanilmasi onerilmektedir IUPAC Uluslararasi Temel ve Uygulamali Kimya Birligi kutle miktarinin kilogram sayisi olarak adlandirilmamasi gerektigini dusundugu gibi mol sayisi yerine madde miktari nin kullanilmasini onermektedir Parcaciklarin dogasiBelirsizligi onlemek icin parcaciklarin dogasi madde miktarinin herhangi bir olcumunde belirtilmelidir Bu nedenle 1 mol oksijen atomu O yaklasik 16 gram olmasina ragmen 1 mol oksijen molekulu O2 yaklasik 32 gram olarak tanimlanmaktadir Turetilmis miktarlarMolar miktarlar mol basina Homojen bir karisimin kapsamli fiziksel miktarinin madde miktarina orani molar olarak adlandirilan maddenin yogun bir ozelligidir Hacimden oda sicakliginda sivi su icin yaklasik 17 962 mililitre mol ve demir icin 7 092 mL mol olan molar hacim elde edilir Isi kapasitesinden su icin yaklasik 75 385 J ve demir icin yaklasik 25 10 J K mol olan molar isi kapasitesi elde edilir Miktar konsantrasyonu Litre basina mol Bir baska onemli turetilmis miktar klinik kimyada miktar konsantrasyonu olarak da adlandirilan madde konsantrasyonunun miktaridir Bir cozelti numunesindeki veya baska bir karisimdaki belirli bir maddenin miktarinin numunenin hacmine bolumu olarak tanimlanmaktadir Bu miktarin SI birimi litresi basina moldur mol litre Ornegin okyanus suyundaki sodyum klorur miktari konsantrasyonu tipik olarak yaklasik 0 599 mol L olarak ifade edilir Litre olcum kabi Payda cozucunun degil cozeltinin hacmidir Bu nedenle ornegin bir litre standart votka yaklasik 0 40 L etanol 315 g 6 85 mol ve 0 60 L su icerir Bu nedenle etanol miktari konsantrasyonu 6 85 mol etanol 0 60 L su olarak degil 6 85 mol etanol 1 L votka 6 85 mol L olarak hesaplanmaktadir Kimyada mol L birimi molar olarak ifade edilir Ayrica bu birim M semboluyle belirtilir Bu nedenle ornegin su icindeki 0 5 molar veya 0 5 M ure CH4N2O cozeltisinin her litresi bu molekulden 0 5 mol icerir Ek olarak konsantrasyon miktarina genellikle cozeltideki ilgilenilen maddenin molaritesi de denilir Ancak Mayis 2007 itibariyla bu terimler ve semboller IUPAC tarafindan hos gorulmez Bu miktar ilgilenilen maddenin kutlesinin cozelti hacmine bolunmesiyle elde edilen kutle konsantrasyonu ile karistirilmamalidir Miktar fraksiyonu mol basina mol Miktar konsantrasyonu veya molarite ilgili maddenin mol molekul sayisinin cozelti numunesindeki toplam mol molekul sayisina bolunmesi gereken molar konsantrasyon dan da ayirt edilmelidir Bu miktara daha dogru olarak miktar fraksiyonu denilir TarihceSimyacilarin ve ozellikle ilk metalurjistlerin bir madde miktari kavramina sahip oldugu dusunulur Ancak bir dizi tarifin otesinde fikrin herhangi bir genellestirilmesine dair hayatta kalan hicbir kayit bulunamaktadir 1758 de Mihail Lomonosov kutlenin maddenin miktarinin tek olcusu oldugu fikrini sorgulamistir Ancak bunu yalnizca yercekimi teorileriyle ilgili olarak gerceklestirmistir Madde miktari kavraminin gelisimi modern kimyanin dogusuyla ayni zamana denk gelir 1777 Wenzel baz bilesen ve asit bilesen oranlarinin iki notr tuz arasindaki reaksiyonlar sirasinda ayni kaldigini gosterdigi Afinite Dersleri ni yayinlamistir 1789 Lavoisier bir kimyasal element kavramini tanitan ve kimyasal reaksiyonlar icin kutlenin korunumu yasasini aciklayan ilk kimya incelemesini yayinlamistir 1792 Richter Stokiyometri veya Kimyasal Elementleri Olcme Sanati nin ilk cildini yayinlamistir Bu sene iceriisinde Stokiyometri terimi ilk kez kullanilmaktadir Asit baz reaksiyonlari icin ilk esdeger agirlik tablolari yayinlanmistir Richter ayrica belirli bir asit icin asidin esdeger kutlesinin bazdaki oksijen kutlesiyle orantili oldugunu dair de calismalar gerceklestirmistir 1794 Proust un belirli oranlar kanunu esdeger agirliklar kavramini sadece asit baz reaksiyonlarina degil tum kimyasal reaksiyon turlerine genellestirmistir Ideal gaz denklemi1805 Dalton gaz halindeki ve diger cisimlerin nihai parcaciklarinin agirliklarinin bir tablosu da dahil olmak uzere modern atom teorisi uzerine ilk makalesini yayinlamistir 1808 Dalton un ilk atom agirliklari tablosunu H 1 e dayali olarak iceren Yeni Bir Kimya Felsefesi Sistemi yayinlanmistir 1809 Gay Lussac in gazlarin kimyasal tepkimelerinde girenlerin ve urunlerin hacimleri arasinda tam sayili bir iliski belirten hacimleri birlestirme yasasi ortaya cikmistir 1811 Avagadro buyuklugu ortaya atilmistir Avogadro esit hacimde farkli gazlarin ayni sicaklik ve basincta esit sayida parcacik icerdigini varsayar bu simdi Avogadro yasasi olarak bilinmektedir 1813 1814 Berzelius O 100 olcegine dayanan birkac atom agirligi tablosundan ilkini yayinlamistir 1815 Prout tum atom agirliklarinin hidrojenin atom agirliginin tam sayi katlari oldugu hipotezini yayinlamistir Hipotez daha sonra klorun gozlenen atom agirligi goz onune alindiginda terk edilmistir 1819 Dulong Petit yasasi kati bir elementin atom agirligini ozgul isi kapasitesiyle iliskilendirmistir 1819 Mitscherlich in kristal izomorfizmi uzerindeki calismasi bircok kimyasal formulun acikliga kavusturulmasina izin vererek atom agirliklarinin hesaplanmasindaki birkac belirsizligi cozmektedir 1834 Clapeyron ideal gaz yasasini belirtmistir 1834 Faraday elektroliz yasalarini ozellikle bir akimin kimyasal ayristirma eyleminin sabit bir elektrik miktari icin sabit oldugunu belirtmistir 1856 Kronig ideal gaz yasasini kinetik teoriden turetmistir Clausius ertesi yil bagimsiz bir turetme yayinlamistir 1909 Perrin Avogadro sabiti adini verir ve degerini tahmin etmektedir 1913 Soddy ve Thomson tarafindan radyoaktif olmayan elementlerin izotoplarinin kesfini gerceklestirmistir 1914 Richards cok sayida elementin atom agirligini belirlemesi nedeniyle Nobel Kimya Odulu nu almistir 1920 Aston Prout un hipotezinin guncellenmis bir versiyonu olan tam sayi kuralini onermistir 1921 Soddy radyoaktif maddelerin kimyasi ve izotop arastirmalari uzerine yaptigi calismalar nedeniyle Nobel Kimya Odulu nu almistir 1922 Aston cok sayida radyoaktif olmayan elementteki izotoplari kesfettigi ve tam sayi kurali icin Nobel Kimya Odulu nu almistir 1926 Perrin kismen Avogadro sabitini olcme calismalari nedeniyle Nobel Fizik Odulu nu almistir 1959 1960 IUPAP ve IUPAC tarafindan benimsenen 12C 12 ye dayali birlesik atomik kutle birimi olcegi belirlenmistir 1968 Mol Uluslararasi Agirliklar ve Olculer Komitesi CIPM tarafindan Uluslararasi Birimler Sistemine SI dahil edilmesi icin onerilmistir 1972 Mol madde miktarinin SI temel birimi olarak onaylanmistir 2019 Kostebek SI da 6 02214076 1023 belirtilen temel varliklari iceren bir sistemin madde miktari olarak yeniden tanimlanmistir Kaynakca Baranski A 2012 The Atomic Mass Unit the Avogadro Constant and the Mole A way to Understanding Journal of Chemical Education 89 97 102 DOI 10 1021 ed2001957 Giunta C J 2015 The Mole and Amount of Substance in Chemistry and Education Beyond Official Definitions J Chem Educ 92 1593 97 DOI 10 1021 ed2001957 Schmidt Rohr K 2020 Analysis of Two Definitions of the Mole That Are in Simultaneous Use and Their Surprising Consequences J Chem Educ 97 597 602 DOI 10 1021 acs jchemed 9b00467 Brown L Holme T 2011 Chemistry for Engineering Students Brooks Cole a b Giunta Carmen J 25 Subat 2016 What s in a Name Amount of Substance Chemical Amount and Stoichiometric Amount Journal of Chemical Education 93 4 583 586 doi 10 1021 acs jchemed 5b00690 ISSN 0021 9584 PDF s 4 20 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Mayis 2019 a b c Quantities units and symbols in physical chemistry 2nd ed Ian Mills International Union of Pure and Applied Chemistry Terminology and Units International Union of Pure and Applied Chemistry Commission on Physicochemical Symbols Oxford Blackwell Scientific Publications 1993 ISBN 0 632 03583 8 OCLC 27011505 19 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Gold Victor Ed 2019 The IUPAC Compendium of Chemical Terminology The Gold Book 4 Ingilizce Research Triangle Park NC International Union of Pure and Applied Chemistry IUPAC doi 10 1351 goldbook a00297 24 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Gold Victor Ed 2019 The IUPAC Compendium of Chemical Terminology The Gold Book 4 Ingilizce Research Triangle Park NC International Union of Pure and Applied Chemistry IUPAC doi 10 1351 goldbook a00298 24 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Lehmann H P Fuentes Arderiu X Bertello L F 1 Ocak 1996 Glossary of terms in quantities and units in Clinical Chemistry IUPAC IFCC Recommendations 1996 Pure and Applied Chemistry 68 4 957 1000 doi 10 1351 pac199668040957 ISSN 1365 3075 Lomonosov Mikhail 1970 On the Relation of the Amount of Material and Weight Leicester Henry M Ed Mikhail Vasil evich Lomonosov on the Corpuscular Theory Cambridge MA Harvard University Press ss 224 33 Internet Archive vasitasiyla a b c d e Atome Cilt 1 Paris Pierre Larousse 1866 ss 868 73 Fransizca Lavoisier Antoine 1789 Traite elementaire de chimie presente dans un ordre nouveau et d apres les decouvertes modernes Paris Chez Cuchet 28 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Fransizca Dalton John 1805 On the Absorption of Gases by Water and Other Liquids Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester 2nd Series Cilt 1 ss 271 87 4 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Dalton John 1808 A New System of Chemical Philosophy Manchester London Gay Lussac Joseph Louis 1809 Memoire sur la combinaison des substances gazeuses les unes avec les autres Memoires de la Societe d Arcueil Cilt 2 s 207 English translation 13 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Avogadro Amedeo 1811 Essai d une maniere de determiner les masses relatives des molecules elementaires des corps et les proportions selon lesquelles elles entrent dans ces combinaisons Journal de Physique Cilt 73 ss 58 76 English translation 12 Mayis 2019 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde Excerpts from Berzelius essay Part II 2 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Part III 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Berzelius first atomic weight measurements were published in Swedish in 1810 Hisinger W Berzelius J J 1810 Forsok rorande de bestamda proportioner havari den oorganiska naturens bestandsdelar finnas forenada Afh Fys Kemi Mineral Cilt 3 s 162 1815 On the relation between the specific gravities of bodies in their gaseous state and the weights of their atoms Cilt 6 ss 321 30 31 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 1819 Recherches sur quelques points importants de la Theorie de la Chaleur Cilt 10 ss 395 413 English translation 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Clapeyron Emile 1834 Puissance motrice de la chaleur Journal de l Ecole Royale Polytechnique 14 23 ss 153 90 Faraday Michael 1834 On Electrical Decomposition Philosophical Transactions of the Royal Society Cilt 124 ss 77 122 doi 10 1098 rstl 1834 0008 11 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Kronig August 1856 Grundzuge einer Theorie der Gase Annalen der Physik 99 10 ss 315 22 Bibcode 1856AnP 175 315K doi 10 1002 andp 18561751008 1 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Clausius Rudolf 1857 Ueber die Art der Bewegung welche wir Warme nennen Annalen der Physik 176 3 ss 353 79 Bibcode 1857AnP 176 353C doi 10 1002 andp 18571760302 31 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Perrin Jean 1909 Mouvement brownien et realite moleculaire 8e Serie Cilt 18 ss 1 114 Extract in English translation by Frederick Soddy 7 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Soddy Frederick 1913 The Radio elements and the Periodic Law Chemical News Cilt 107 ss 97 99 12 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Thomson Joseph John 1 Agustos 1913 Bakerian Lecture Rays of positive electricity Proceedings of the Royal Society of London Series A Containing Papers of a Mathematical and Physical Character 89 607 1 20 doi 10 1098 rspa 1913 0057 27 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Soderbaum H G November 11 1915 Statement regarding the 1914 Nobel Prize in Chemistry 1 Kasim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aston Francis W 1920 The constitution of atmospheric neon Philosophical Magazine 39 6 ss 449 55 doi 10 1080 14786440408636058 27 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 Soderbaum H G December 10 1921 Presentation Speech for the 1921 Nobel Prize in Chemistry 24 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Soderbaum H G December 10 1922 Presentation Speech for the 1922 Nobel Prize in Chemistry 29 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde December 10 1926 Presentation Speech for the 1926 Nobel Prize in Physics 16 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Holden Norman E 2004 Atomic Weights and the International Committee A Historical Review Chemistry International 26 1 ss 4 7 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Haziran 2021 a b Le Systeme International d Unites SI The International System of Units SI 8e ed International Bureau of Weights and Measures Sevres Bureau International des Poids et Mesures 2006 ISBN 92 822 2213 6 OCLC 70240217 Bureau International des Poids et Mesures 2019 The International System of Units SI 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 9th edition English version p 134 Available at the BIPM website 19 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
