Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim şirketi kısaca MKE 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü

Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (kısaca MKE), 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum. Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.

Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.

Eski ad(lar)	Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
Tip	Anonim Şirket
Endüstri	Savunma Sanayi
Öncül	Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
Kuruluş	15 Mart 1950 (1950-03-15), Ankara
Genel merkezi	Ankara , Türkiye
Ürün	Ağır Silah Hafif Silah Mühimmat Kimyasal Askeri/Sivil Maske
Gelir	₺3.101.767.703 (2020 yılında)
Sahibi	Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı
Çalışan sayısı	5.466 (2020 yılında)
Web sitesi	mke.gov.tr

Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet tarafından kurdurulan Top Dökümhanesine dayanmaktadır. Kurum, dünyada 40'tan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirme başarısı göstermiştir. 2020 yılında Kurumun kârı ₺925.788.800 tutarına ulaşmış ve böylelikle en çok kâr eden kamu sanayi kuruluşları arasında ilk 3'te yer almıştır. En son 2020 yılında MKE Kurumu, Türkiye'nin en büyük 100 sanayi kuruluşundan biri olup 90. sırada yer almış ayrıca Türkiye'deki savunma sanayi kuruluşları arasında 4. ve kamu sanayi kuruluşları arasında ise 7. sırada bulunmaktaydı.

Tarihçe

MKEK üretimi çeşitli tipteki mühimmatlar

Kurumun tarih boyunca faaliyetlerini yürütmüş olduğu ad ve unvanlar şu şekildedir:

Top Dökümhanesi / Tophane-i Amire (1453-1832)
Tophane Müşirliği (1832-1908)
Tophane Nazırlığı (1908-1909)
İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi (1909-1921)
Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü (1921-1950)
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu (1950-2021)
Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. (2021-Günümüz)

Değişik unvan ve statüler altında 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar inebilen tarihi bir geçmişe sahip olan Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet'in Top Dökümhanesinin kurdurmasıyla atılmıştır. Kurum sırasıyla; 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Top Dökümhanesi (İstanbul Tophanesi), 1832-1908 yılları arasında Tophane Müşirliği, 1908-1909 yılları arasında Tophane Nazırlığı, 1909-1921 yılları arasında ise İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda hizmet vermiştir. İmparatorluğun işgali ile İstanbul’dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla 1921 yılından itibaren Türk Kurtuluş Savaşında ulusal bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Merkezi Ankara'da olan bu oluşum, İstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köşesinde yer alan kuruluşlarla Cumhuriyet döneminin başta savunma sanayi olmak üzere birçok farklı sanayi alanında yapılanmasının temel taşlarından biri olmuştur.

Kurum, değişen dünya ve Türkiye koşulları, üretim/pazarlama anlayışındaki değişmeler ve gelişmeler ile NATO’ya girişimi sonucu hali hazırdaki kapasiteyi daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla 15 Mart 1950 tarihinde 5591 sayılı Kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır. Zaman içinde gerek yurt içi gerekse yurt dışından alınan önemli siparişler sonucunda ulaştığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKE, savunma sanayinin çeşitli alanlarında yatırımlarını gerçekleştirerek 18 büyük fabrika, 18.000 kalifiye personel gibi bir büyüklüğe ulaşma başarısını göstermiş ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiştir. MKE Kurumu tarafından 1954 yılında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı olan MKE Uğur 44 üretilerek bir ilke imza atılmıştır. Aynı şekilde Türkiye'deki ilk askeri pil üretimi ve ilk demiryolu haddelemesi de Kurum tarafından gerçekleştirilen ilklerden bazılarıdır.

5591 sayılı Kanun, 1983 tarihli ve 105 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kurum daha sonra bütün KİT’leri tek çatı altında toplayan ve 18 Haziran 1984 tarihinde çıkarılan 233 sayılı “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK” kapsamına alınmıştır. Hâlen 233 sayılı KHK ve bu KHK’ye dayanılarak 1984 yılında çıkarılan “MKE Kurumu Ana Statüsü” çerçevesinde tamamen bir ticari kuruluş gibi kârlılık ve verimlilik esas alınarak faaliyetini sürdürmüştür. Ana görevi Türk Silahlı Kuvvetleri'nin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamak olan Kurumda; zaman içinde Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmelere uygun olarak organizasyon değişiklikleri yapılmış olup 03 Temmuz 2021 yılına değin Kurum faaliyetlerini merkez teşkilatı ve buna bağlı 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğüyle yürütmüştür.

MKE, ayrıca piyasanın ihtiyacı olan çelik ve pirinç gibi üretim hizmetlerini, günün teknik ve ekonomik koşullarını göz önünde tutarak, dünya ve NATO Standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktaydı. Gerek Türkiye piyasasına gerekse uluslararası pazarlara arz edilmekte olan ürünlerin imalatı süresince tüm fabrikalarda AQAP 2120 ve ISO 9001 Kalite Güvence sistemleri uygulanmıştır.

MKE Kurumu, 03 Temmuz 2021 tarihli 31530 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. adı altında yeniden yapılandırılmıştır.

Ürün Grupları

MKE Kurumunun üretim faaliyetlerini gerçekleştirdiği ürün grupları şöyledir:

1 - Silah Grubu
- Hafif Silah Grubu
- Ağır Silah Grubu
2 - Mühimmat Grubu
- Hafif Silah Mühimmatı
- Ağır Silah Mühimmatı
3 - Roket Grubu
4 - Patlayıcı Maddeler
5 - Makine Ekipman
6 - Malzeme ile Kimya
7 - Piroteknik

Ürünler

Kurumun üretmiş olduğu bazı ürünler şu şekildedir:

Hafif Silah Grubu

MKE MPT Milli Piyade Tüfeği
PMT-76/57A Platform Makineli Tüfek
JMK Bora-12 Keskin Nişancı Tüfeği
KNT-76 Keskin Nişancı Tüfeği
-A3/A4 Piyade Tüfeği
HK33E-A2/A3 Piyade Tüfeği
MP5-A2/A3/K Makinelı Tabanca
MTS-A2/A3 Susturuculu Makinelı Tabanca
MKE T-41/43/50/94
T40-R/R5 Bombaatar

Ağır Silah Grubu

155 mm T-155 Fırtına Obüs Silah Sistemi
Boran 105 mm Havadan Taşınabilir Hafif Çekili Obüs
76/62 mm Millî Deniz Topu
M113 Elektrikli Zırhlı Muharebe Aracı (E-ZMA)
155 mm T-155 Panter Obüsü
155 mm 6x6 Yavuz Obüsü
105 mm M68 Tank Topu Silah Sistemi
20 mm/35 mm Çift Namlulu Uçaksavar
107 mm ÇNRA
60 mm Komando Havanı
120 mm HY1-12 Yivli Havan

Maske ve koruyucu ekipman üretimi

COVID-19 salgının önlemek ve söz konusu hastalığın etkilerini azaltmak amacıyla MKE Kurumu tarafından çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, Kurum bünyesinde bulunan ve uzun yıllardır maske ve maske süzgeçleri üretimi gerçekleştiren MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikasında yürütülmüştür. Mayıs 2020 itibarıyla söz konusu ürünlerde günlük üretim kapasitesinde toplam 1.000.000 adetin üzerine ulaşılmıştır. Bu çerçevede üretilen ürünler şu şekildedir:

Cerrahi Maske,
FFP3 Tipi Maske,
Koruyucu Tulum,
Koruyucu Gözlük Tip A-B,
Yüz Koruyucu Siper Tip C,
Koruyucu Eldiven,
Panoramik Maske Seti,
P13 Plastik Süzgeç,
MKE Cerrahi Maske Üretim Makineları

SAHRA Mekanik Solunum Cihazı

Maske ve koruyucu ekipman dışında ise COVID-19 hastalarına temel solunum desteği sağlamak amacıyla yerli imkânlardan faydalanılarak SAHRA Mekanik Solunum Cihazı üretilmiştir. SAHRA, 2020 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla seri üretime hazır olup haftalık 500 adet üretim kapasitesine sahiptir.

MKE Termal Kamera Sistemi

Mayıs 2020 itibarıyla vücut sıcaklığı ölçümü ve ölçüm sonrası uyarı yeteneğine sahip termal kamera sistemi geliştirilmiştir. Kalabalık ortamlarda kullanıma uygun olarak hareketli ve hareketsiz kişilerin vücut sıcaklığını ölçebilen sistem, yapılan ölçümlerin ardından belirlenen değer üzerinde çıkan sonuçlara karşı uyarı vermekte olup sistem entegrasyonu bulunan ilgililere ve sağlık birimlerine bildirimlerde bulunabilmektedir.

Fabrika ve işletmeleri

MKE Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak birbirleri ile entegre şekilde çalışan Ankara, Kırıkkale ve Çankırı illerine dağılmış şekilde 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğü bulunmaktaydı. Söz konusu tesisler ve bunların bulundukları illere göre dağılımı şu şekildedir:

(Kırıkkale)
(Kırıkkale)
(Ankara)
(Kırıkkale)
(Çankırı)
(Ankara)
(Ankara)
(Ankara)
(Kırıkkale)
(Kırıkkale)
(Kırıkkale)
(Ankara)
- Kırıkkale Geri Dönüşüm Müdürlüğü (Kırıkkale)
- Aliağa Geri Dönüşüm Müdürlüğü (İzmir)
- Seymen Geri Dönüşüm Müdürlüğü (İzmit)

Tarihte MKE Genel Müdürleri

№	Adı	Rütbesi/Unvanı	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi	Not	Kurum Unvanı
1	Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa	Müşir	1832	16 Kasım 1832	1. kez	Tophane Müşirliği
2	Damat Mehmed Halil Rıfat Paşa	Müşir	16 Kasım 1832	11 Kasım 1836		Tophane Müşirliği
3	Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa	Müşir	11 Kasım 1836	1837	2. kez	Tophane Müşirliği
4	Gözlüklü Mehmed Reşid Paşa	Ferik	1837	1844		Tophane Müşirliği
5	Damat Mehmed Ali Paşa	Müşir	1844	10 Ağustos 1845		Tophane Müşirliği
6	Damat Ahmed Fethi Paşa	Müşir	Ağustos 1845	1857	1. kez	Tophane Müşirliği
7		Müşir	1857	1857		Tophane Müşirliği
8	Damat Ahmed Fethi Paşa	Müşir	1857	14 Şubat 1858	2. kez	Tophane Müşirliği
9	Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa	Müşir	15 Şubat 1858	12 Ağustos 1858		Tophane Müşirliği
10	Mehmed Tevfik Bey	Nazır	12 Ağustos 1858	12 Mart 1862		Tophane Müşirliği
11		Müşir	12 Mart 1862	29 Mayıs 1865	1. kez	Tophane Müşirliği
12	Hasan Rıza Paşa	Müşir	30 Mayıs 1865	11 Mart 1866	1. kez	Tophane Müşirliği
13	Mehmed Namık Paşa	Müşir	11 Mart 1866	9 Nisan 1866	1. kez	Tophane Müşirliği
14		Müşir	15.04.1866	Eylül 1871	2. kez	Tophane Müşirliği
15	Ahmed Esad Paşa	Müşir	10 Eylül 1871	30 Ocak 1872		Tophane Müşirliği
16		Müşir	1872	1872	3. kez	Tophane Müşirliği
17		Müşir	1872	14 Nisan 1872		Tophane Müşirliği
18	Mehmed Yaver Paşa	Ferik	15 Nisan 1872	9 Temmuz 1872		Tophane Müşirliği
19	Mustafa Asım Paşa	Müşir	20 Temmuz 1872	29 Temmuz 1872		Tophane Müşirliği
20		Müşir	30 Temmuz 1872	10 Ekim 1872		Tophane Müşirliği
21		Müşir	10 Ekim 1872	22 Mayıs 1873	4. kez	Tophane Müşirliği
22	Ali Saib Paşa	Ferik	23 Mayıs 1873	28 Temmuz 1873	1. kez	Tophane Müşirliği
23		Ferik-Nazır	29 Temmuz 1873	19 Nisan 1876		Tophane Müşirliği
24	Ali Saib Paşa	Müşir	25 Nisan 1876	1876	2. kez	Tophane Müşirliği
25	Hasan Rıza Paşa	Müşir	20 Haziran 1876	29 Eylül 1876	2. kez	Tophane Müşirliği
26	Damat Mahmud Celaleddin Paşa	Müşir	1 Ekim 1876	3 Ocak 1878		Tophane Müşirliği
27	Mehmed Namık Paşa	Müşir	3 Ocak 1878	12 Nisan 1878	2. kez	Tophane Müşirliği
28	Gazi Ahmed Muhtar Paşa	Müşir	24 Nisan 1878	5 Haziran 1878		Tophane Müşirliği
29	Mehmed Rauf Paşa	Müşir	5 Haziran 1878	3 Aralık 1878		Tophane Müşirliği
30	Ali Saib Paşa	Müşir	29 Aralık 1878	21 Ağustos 1891	3. kez	Tophane Müşirliği
31	Mustafa Zeki Paşa	Müşir	21 Ağustos 1891	28 Temmuz 1908		Tophane Müşirliği
32	Topçu Ali Rıza Paşa	Birinci Ferik	1908	1909		Tophane Nazırlığı
33		Ferik	1909	1909		Tophane Nazırlığı
34		Ferik	1909	1909		Tophane Nazırlığı
35	Nazım Paşa	Ferik	5 Aralık 1909	11 Aralık 1913	1. kez	İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
36		Binbaşı-Miralay	11 Aralık 1913	9 Temmuz 1919		İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
37		Mirliva	9 Temmuz 1919	9 Eylül 1919		İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
38	Selahattin Adil Bey	Miralay	5 Kasım 1919	22 Nisan 1920		İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
39		Mirliva	22 Nisan 1920	9 Aralık 1920		İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
40	Nazım Paşa	Emekli Ferik	9 Aralık 1920	1921	2. kez	İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
41		Miralay-Mirliva	Ocak 1921	2 Nisan 1925		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
42	Osman Zati Korol	Miralay-Mirliva	2 Nisan 1925	6 Şubat 1932		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
43	Eyüp Durukan	Tuğgeneral-Tümgeneral	6 Şubat 1932	22 Eylül 1941		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
44		Tuğgeneral-Tümgeneral	22 Eylül 1941	2 Eylül 1946		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
45	Fikret Karabudak	Tümgeneral	2 Eylül 1946	24 Temmuz 1948		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
46		Tümgeneral / Genel Müdür	31 Ağustos 1948	4 Kasım 1950		Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
47		Genel Müdür	9 Şubat 1951	15 Nisan 1953	1. kez	Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
48		Genel Müdür	17 Nisan 1953	1 Kasım 1956		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
49		Genel Müdür	5 Kasım 1956	26 Ocak 1959		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
50		Genel Müdür	7 Şubat 1959	4 Haziran 1960		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
51	Enver Çakıroğlu	Tuğgeneral / Genel Müdür	4 Haziran 1960	15 Şubat 1962		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
52		Genel Müdür	15 Mart 1962	22 Eylül 1964		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
53		Genel Müdür	1 Ekim 1964	17 Temmuz 1966	2. kez	Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
54	Mehmet Özgür	Genel Müdür	17 Temmuz 1966	16 Kasım 1968		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
55		Genel Müdür	16 Kasım 1968	10 Aralık 1969		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
56		Genel Müdür	10 Aralık 1969	11 Ocak 1973		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
57	Recai Baturalp	E. Korgeneral / Genel Müdür	11 Ocak 1973	13 Temmuz 1978		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
58	Akın Çakmakçı	Genel Müdür	15 Eylül 1978	11 Mart 1982		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
59		Genel Müdür	11 Mart 1982	6 Ocak 1989		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
60		Genel Müdür	6 Ocak 1989	7 Ocak 1991		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
61		Genel Müdür	7 Ocak 1991	9 Ağustos 1991		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
62	Mehmet Hilmi Güler	Genel Müdür	9 Ağustos 1991	3 Ocak 1992		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
63		Genel Müdür	3 Ocak 1992	2 Nisan 1997		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
64		E. Tuğgeneral / Genel Müdür	2 Nisan 1997	15 Kasım 2001		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
65		E. Tümgeneral / Genel Müdür	16 Kasım 2001	10 Şubat 2005		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
66		E. Tümgeneral / Genel Müdür	1 Nisan 2005	13 Şubat 2012		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
67		E. Tümamiral / Genel Müdür	19 Mart 2012	29 Ocak 2016		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
68		Genel Müdür	2 Aralık 2016	24 Mayıs 2018		Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
69		Genel Müdür	22 Eylül 2019	28 Ocak 2023		Makina ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
70		Genel Müdür	5 Şubat 2023	Görevde		Makina ve Kimya Endüstrisi A.Ş.

Müzeleri

MKE Sanayi ve Teknoloji Müzesi (Ankara)
MKE Silahsan Müzesi (Kırıkkale)

İlişkili spor kulüpleri

MKE Ankaragücü
MKE Kırıkkalespor
MKE Çankırıspor
MKE Gazi Fişek Spor
Maskespor

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
^ . 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
^ ^a ^b . 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
^ . 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
^ "2020 yılı Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-Dönem Kârı/Zararı". www.iso500.org.tr/. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.
^ . www.iso500.org.tr. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021.
^ ^a ^b Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na. Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi. 1995. ss. 1-90.
^ . 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2016.
^ . www.mkek.gov.tr. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
^ "MKEK Resmi Web Sitesi, Kurumsal -> Tarihçe sayfası". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
^ . www.resmigazete.gov.tr. 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
^ "MKEK Resmi Web Sitesi, Ürünler sayfası". 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.
^ ^a ^b mke.gov.tr/tr/products.aspx?id=52&source=Products
^ "MKE Maksam Makina ve Maske Fabrikası". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından .
^ "Dünyaya maske üreten işte o fabrika". 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
^ "24 saat aralıksız üretiyorlar, gelecek ay seri üretime geçecek". 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından .
^ "MKE'den Kovid-19 salgınına termal kameralı takip". 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
^ Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi, Ankara. 1995. s. 27-67.
^ 03.01.1992 tarih ve 21100 sayılı Resmî Gazete
^ 03.04.1997 tarih ve 22953 sayılı Resmî Gazete
^ 15.11.2001 tarih ve 24584 sayılı Resmî Gazete
^ . 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
^ 17.03.2012 tarih ve 28236 sayılı Resmî Gazete
^ . 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.

[3] . 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.

[:0-4] . 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.

[5] . 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.

[6] "2020 yılı Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-Dönem Kârı/Zararı". www.iso500.org.tr/. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.

[7] . www.iso500.org.tr. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021.

[:1-8] Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na. Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi. 1995. ss. 1-90.

[9] . 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2016.

[10] . www.mkek.gov.tr. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2021.

[11] "MKEK Resmi Web Sitesi, Kurumsal -> Tarihçe sayfası". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.

[12] . www.resmigazete.gov.tr. 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.

[13] "MKEK Resmi Web Sitesi, Ürünler sayfası". 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011.

[ReferenceB-14] .gov.tr/tr/products.aspx?id=52&source=Products

[15] "MKE Maksam Makina ve Maske Fabrikası". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından .

[16] "Dünyaya maske üreten işte o fabrika". 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .

[17] "24 saat aralıksız üretiyorlar, gelecek ay seri üretime geçecek". 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından .

[18] "MKE'den Kovid-19 salgınına termal kameralı takip". 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .

[19] "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.

[20] "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.

[21] Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi, Ankara. 1995. s. 27-67.

[22] 03.01.1992 tarih ve 21100 sayılı Resmî Gazete

[23] 03.04.1997 tarih ve 22953 sayılı Resmî Gazete

[24] 15.11.2001 tarih ve 24584 sayılı Resmî Gazete

[25] . 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.

[26] 17.03.2012 tarih ve 28236 sayılı Resmî Gazete

[27] . 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021.

[28] "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021.

[29] "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.