Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mamatzminda Kilisesi (Gürcüce: მამაწმინდის ეკლესია; “mamatzmindis ek’lesia”), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı ve eski adı Ebrika olan İbrikli köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün bugünkü adından dolayı İbrikli Kilisesi de denir. Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Şehitlik köyünde ortadan kalkmış olan Gürcü kilisesi de Mamatzminda Kilisesi adını taşıyordu.
 Mamatzminda Kilisesi, Pavlinov, 1888. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | İbrikli, Borçka |
| Koordinatlar | 41°20′00″K 41°43′03″D / 41.33333°K 41.71750°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Mimari | |
| Mimar(lar) | Zakara Kibabidze |
| Mimari tür | Şapel |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 15-16. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Kubbe sayısı | 1 |
| Malzemeler | Taş |
Tarihçe
Köyün adından dolayı Ebrika Kilisesi ya da İbrikli Kilisesi denilen kilisenin kime adandığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak iç mekânda Azize Marine’nin (Azize Marina) hayatı tasvir edildiği için ona adanmış olabileceği ve kilisenin adının Mamatzminda Kilisesi değil, Marinetsminda Kilisesi (Azize Marine Kilisesi) olabileceği ileri sürülmüştür.
Mamatzminda Kilisesi, Gürcü Bagratlılar hanedanı döneminde inşa edilmiştir. Ancak ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Yapısal özelliklerine bakarak en geç 16. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Klarceti mimarisi araştırmalarının temelini atanlardan biri olan Aleksandr Pavlinov da 1888'de gördüğü Mamatzminda Kilisesi'nin inşa tarihini 16. yüzyıl olarak belirlemiştir. Bölgenin 16. yüzyılın ilk yarısında Osmanlıların eline geçmesinden sonra yeni kilise inşa edilmediği düşünülürse, Mamatzminda Kilisesi en geç 16. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği söylenebilir. 15. yüzyılda inşa edilmiş olma olasılığı da vardır. Öte yandan kilisedeki tasvirlerin 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başı tarzında olduğu belirtilmiştir.
Mamatzminda Kilisesi 19. yüzyılın son çeyreğinde ayakta duruyordu. Kilisenin çevresinde çok yaşlı asma ve ceviz ağaçları vardı. Kilisenin uzunluğu yaklaşık 10 metre, genişliği de yaklaşık 5 metreydi. Kubbedeki ve duvarlardaki freskler sağlam biçimde duruyordu. Bazı fresklerde Yunanca, bazı fresklerde Gürcüce yazılar vardı. Bu dönemde kilisenin duvarları sağlamdı. Bölgenin 16. yüzyılın sonlarında Osmanlıların eline geçtikten sonra kilisenin işlevine devam edip etmediği ve Osmanlı döneminde başka amaçla kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir. Günümüzde Mamatzminda Kilisesi harap haldedir ve günümüze ulaşan kısımları ağaçlar arasında zor seçilmektedir.
Mimari ve tasvirler
Mamatzminda Kilisesi, oldukça küçük boyutlu ve serbest haç plana sahip bir yapıdır. Haç kolları dıştan iki pahlı çatıya oturmaktadır. Haç kollarının arasında kalan orta mekânın üzerinde yapıya göre abartılmış yükseklikte silindirik gövdeli ve üstü konik külahlı bir kasnak bulunur. Kasnak gövdesinin her birinin ekseninde yuvarlak kemerli, dar, uzun ve dikdörtgen formunda dört pencere vardır. Girişi batıdan olan kilisenin içi iki bölümden oluşur. Batı kısmında üzeri doğu-batı doğrultusunda tonoz örtülü mekân ve bunun devamında ana mekân yer alır. Ana mekân 4.40x4.40 metre ölçülerinde kare bir alandır.
Kilise bütünüyle fresklerle donatılmış, ama günümüzde bu süslemeler büyük ölçüde zarar görmüş haldedir. Bununla birlikte tasvirler pek çok yerde seçilebilir durumdadır. Bu tasvirlerle ilişkili Yunanca ve Gürcüce yazılar günümüze ulaşmıştır. Ne var ki bu güne kadar bu yazılar üzerine bir çalışma yapılmamıştır. Kilisenin tasvir ve yazılarının kilisenin inşa edildiği tarihe ait olma ihtimali güçlüdür. Birkaç parça gibi görünen yazı aslında tek bir yazı olup metnin içinde kilisenin banisinin adı da geçmektedir.
Kitabeye göre yapı feodal bir bey olan Avdulma'nın eşi Gulmana ve oğulları için Rahip Papa Sasaparidze'nin gözetiminde Mimar Zakara Kibabidze'ye inşa ettirilmiştir.
Efsane
Klarceti bölgesinde bulunan kiliselerin çoğu yıkılmışken, 19. yüzyılın son çeyreğinde Ebrika Kilisesi’nin ayakta kalmasını köyde yaşayan insanlar şöyle açıklamıştır: “Biz kiliseyi yıkmıyoruz, çünkü atalarımız da yıkmamış. Bu kiliseyi yıkmaya kalkanlar hasta olur ve iyileşmesi mümkün değil. Bir zamanlar Osmanlı paşasının emriyle kiliseyi yıkmaya gelmişler. Çünkü paşaya köyde yaşayan Gürcülerin kiliseyi yıkmayıp gizlice ibadet ettikleri, mum yaktıkları şikâyet edilmiş. Bu şikâyeti yapan hoca balyozla kilisenin çatısına çıkıp binayı yıkmak istemiş. Ne var ki balyozu kubbeye indirdiği anda yuvarlanıp yere düşmüş. Kemikleri un ufak olmuş ve orada ölmüş. O gün bugündür bu kiliseye kimse elini sürmeye cesaret edemiyor.”
Kaynakça
- ^ "Mine Kadiroğlu-Leube, Turgay Yazar, Zafer Karaca - "1995 Yılı Tao- Klardjetie Yüzey Araştırması", I. cilt, s. 401" (PDF). 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ "Fahriye Bayram, Turgay Yazar - "2005 Yılı Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması", I. cilt, s. 457" (PDF). 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ a b c d Buba Kudava, მამაწმინდის ეკლესიის საქტიტორო წარწერა (Mamatzminda Kilisesi’nin Ktetor Yazıtı) (Gürcüce), Georgian Antiquities, 2016, sayı 19, sayfa 144-162.
- ^ "მამაწმინდის ეკლესია (Mamatzminda Kilisesi)". 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2019.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 173 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 144" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "İbrikli Kilisesi". 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Temmuz 2019.
- ^ CANÖZ, Muhammed Enes (2019). Artvin’deki bir grup orta çağ Bagratlı dönemi kilise mimarisinde Bizans etkileri. Hiperlink. ss. 115-156. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ Canöz, Muhammed Enes (2019). Artvin'deki bir grup orta Çağ Bagratlı Dönemi kilise mimarisinde Bizans etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.[]
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 144-145" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mamatzminda Kilisesi Gurcuce მამაწმინდის ეკლესია mamatzmindis ek lesia tarihsel Klarceti bolgesinde gunumuzde Artvin ilinin Borcka ilcesine bagli ve eski adi Ebrika olan Ibrikli koyunde Orta Cag dan kalma Gurcu kilisesidir Koyun bugunku adindan dolayi Ibrikli Kilisesi de denir Artvin ilinin merkez ilcesine bagli Sehitlik koyunde ortadan kalkmis olan Gurcu kilisesi de Mamatzminda Kilisesi adini tasiyordu Mamatzminda KilisesiMamatzminda Kilisesi Pavlinov 1888 Temel bilgilerKonumIbrikli BorckaKoordinatlar41 20 00 K 41 43 03 D 41 33333 K 41 71750 D 41 33333 41 71750InancDogu Ortodoks KilisesiMezhepGurcu Ortodoks KilisesiMimariMimar lar Zakara KibabidzeMimari turSapelMimari bicimGurcu mimarisiTamamlanma15 16 yuzyilOzelliklerKubbe sayisi1MalzemelerTasTarihceKoyun adindan dolayi Ebrika Kilisesi ya da Ibrikli Kilisesi denilen kilisenin kime adandigi kesin olarak bilinmemektedir Ancak ic mekanda Azize Marine nin Azize Marina hayati tasvir edildigi icin ona adanmis olabilecegi ve kilisenin adinin Mamatzminda Kilisesi degil Marinetsminda Kilisesi Azize Marine Kilisesi olabilecegi ileri surulmustur Mamatzminda Kilisesi Gurcu Bagratlilar hanedani doneminde insa edilmistir Ancak ne zaman insa edildigi bilinmemektedir Yapisal ozelliklerine bakarak en gec 16 yuzyilda insa edildigi tahmin edilmektedir Klarceti mimarisi arastirmalarinin temelini atanlardan biri olan Aleksandr Pavlinov da 1888 de gordugu Mamatzminda Kilisesi nin insa tarihini 16 yuzyil olarak belirlemistir Bolgenin 16 yuzyilin ilk yarisinda Osmanlilarin eline gecmesinden sonra yeni kilise insa edilmedigi dusunulurse Mamatzminda Kilisesi en gec 16 yuzyilin ilk yarisinda insa edildigi soylenebilir 15 yuzyilda insa edilmis olma olasiligi da vardir Ote yandan kilisedeki tasvirlerin 15 yuzyilin sonu ile 16 yuzyilin basi tarzinda oldugu belirtilmistir Mamatzminda Kilisesi 19 yuzyilin son ceyreginde ayakta duruyordu Kilisenin cevresinde cok yasli asma ve ceviz agaclari vardi Kilisenin uzunlugu yaklasik 10 metre genisligi de yaklasik 5 metreydi Kubbedeki ve duvarlardaki freskler saglam bicimde duruyordu Bazi fresklerde Yunanca bazi fresklerde Gurcuce yazilar vardi Bu donemde kilisenin duvarlari saglamdi Bolgenin 16 yuzyilin sonlarinda Osmanlilarin eline gectikten sonra kilisenin islevine devam edip etmedigi ve Osmanli doneminde baska amacla kullanilip kullanilmadigi bilinmemektedir Gunumuzde Mamatzminda Kilisesi harap haldedir ve gunumuze ulasan kisimlari agaclar arasinda zor secilmektedir Mimari ve tasvirlerMamatzminda Kilisesi oldukca kucuk boyutlu ve serbest hac plana sahip bir yapidir Hac kollari distan iki pahli catiya oturmaktadir Hac kollarinin arasinda kalan orta mekanin uzerinde yapiya gore abartilmis yukseklikte silindirik govdeli ve ustu konik kulahli bir kasnak bulunur Kasnak govdesinin her birinin ekseninde yuvarlak kemerli dar uzun ve dikdortgen formunda dort pencere vardir Girisi batidan olan kilisenin ici iki bolumden olusur Bati kisminda uzeri dogu bati dogrultusunda tonoz ortulu mekan ve bunun devaminda ana mekan yer alir Ana mekan 4 40x4 40 metre olculerinde kare bir alandir Kilise butunuyle fresklerle donatilmis ama gunumuzde bu suslemeler buyuk olcude zarar gormus haldedir Bununla birlikte tasvirler pek cok yerde secilebilir durumdadir Bu tasvirlerle iliskili Yunanca ve Gurcuce yazilar gunumuze ulasmistir Ne var ki bu gune kadar bu yazilar uzerine bir calisma yapilmamistir Kilisenin tasvir ve yazilarinin kilisenin insa edildigi tarihe ait olma ihtimali gucludur Birkac parca gibi gorunen yazi aslinda tek bir yazi olup metnin icinde kilisenin banisinin adi da gecmektedir Kitabeye gore yapi feodal bir bey olan Avdulma nin esi Gulmana ve ogullari icin Rahip Papa Sasaparidze nin gozetiminde Mimar Zakara Kibabidze ye insa ettirilmistir EfsaneKlarceti bolgesinde bulunan kiliselerin cogu yikilmisken 19 yuzyilin son ceyreginde Ebrika Kilisesi nin ayakta kalmasini koyde yasayan insanlar soyle aciklamistir Biz kiliseyi yikmiyoruz cunku atalarimiz da yikmamis Bu kiliseyi yikmaya kalkanlar hasta olur ve iyilesmesi mumkun degil Bir zamanlar Osmanli pasasinin emriyle kiliseyi yikmaya gelmisler Cunku pasaya koyde yasayan Gurculerin kiliseyi yikmayip gizlice ibadet ettikleri mum yaktiklari sikayet edilmis Bu sikayeti yapan hoca balyozla kilisenin catisina cikip binayi yikmak istemis Ne var ki balyozu kubbeye indirdigi anda yuvarlanip yere dusmus Kemikleri un ufak olmus ve orada olmus O gun bugundur bu kiliseye kimse elini surmeye cesaret edemiyor Kaynakca Mine Kadiroglu Leube Turgay Yazar Zafer Karaca 1995 Yili Tao Klardjetie Yuzey Arastirmasi I cilt s 401 PDF 6 Subat 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Kasim 2021 Fahriye Bayram Turgay Yazar 2005 Yili Ortacag Gurcu Mimarisi Yuzey Arastirmasi I cilt s 457 PDF 12 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Kasim 2021 a b c d Buba Kudava მამაწმინდის ეკლესიის საქტიტორო წარწერა Mamatzminda Kilisesi nin Ktetor Yaziti Gurcuce Georgian Antiquities 2016 sayi 19 sayfa 144 162 მამაწმინდის ეკლესია Mamatzminda Kilisesi 20 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2019 2015 Yili Tao Klarceti Tarihi Eserleri Arastirma Gezisi Sonuclari Gurcuce Tiflis 2016 s 173 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 9123 9 9 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce 1913 Tiflis s 144 PDF 19 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Nisan 2022 Ibrikli Kilisesi 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Temmuz 2019 CANOZ Muhammed Enes 2019 Artvin deki bir grup orta cag Bagratli donemi kilise mimarisinde Bizans etkileri Hiperlink ss 115 156 Erisim tarihi 5 Ekim 2023 Canoz Muhammed Enes 2019 Artvin deki bir grup orta Cag Bagratli Donemi kilise mimarisinde Bizans etkileri Yuksek Lisans Tezi Ondokuz Mayis Universitesi Erisim tarihi 5 Ekim 2023 olu kirik baglanti Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce 1913 Tiflis s 144 145 PDF 19 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Nisan 2022