Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haushlar ya da Manekenklar, Isla Grande de Tierra del Fuego'nun 'nda yaşayan yerli bir halktı. Artık ne yazık ki soyları tükenmiştir.Kültürel ve dilsel olarak yine Isla Grande de Tierra del Fuego'da yaşayan Ona ya da Selknamlar ve güney anakara Patagonya'daki Tehuelçe halkı ile akrabaydılar.
 Bir zamanlar Haushlar yada Manekenklerin yaşadığı bölgeyi gösteren harita | |
| Toplam nüfus | |
|---|---|
Kimse kalmamıştır. | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Arjantin | |
| Diller | |
| Din | |
Geleneksel kabile dini (Şamanizm) | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Selknamlar,Tehuelçeler |
İsim
"Haush" onlara Selknam veya Ona halkı tarafından verilen isimdi, Yamana veya Yaghanlar ise onlara "Italum Ona", yani "Doğu Ona" diyordu. Bazı yazarlar kendilerine verdikleri adın "Manekenk" ya da "Manekenkn" olduğunu belirtmektedir. Ancak Haush dilinde "Manek'enkn "in genel olarak "insanlar" anlamına geldiğini bildirmiştir. Furlong, "Haush "un Selk'nam/Ona dilinde hiçbir anlamı olmadığını, "haush "un ise Yamana/Yağan dilinde "yosun" anlamına geldiğini belirtmektedir. Selk'nam/Ona'lar Yamana/Yağan halkıyla muhtemelen öncelikle Haush bölgesinde karşılaştıklarından, Furlong Selk'nam/Ona'ların Yamana/Yağan dilinden halk adı olarak "haush "u ödünç aldıklarını tahmin etmektedir.
Kökenler
Çoğu yazar Manekenklerin (Haushların) Isla Grande de Tierra del Fuego'yu işgal eden ilk halk olduğuna inanmaktadır. Haushlar Selknam ve Tehuelçeler ile akrabadır ve bu üç grubun Patagonya anakarasındaki bir öncül gruptan geliştiği varsayılmaktadır. Bu üç grup özellikle guanakolar olmak üzere avcıdır ve deniz taşıtları kullandıklarına dair herhangi bir geçmişleri yoktur.
Manekenk ve Selknamlar deniz taşıtları kullanmadıkları için, Macellan Boğazı Isla Grande de Tierra del Fuego'ya ulaşmak için zorlu bir engel teşkil ederdi. Selk'namların bir zamanlar adayı anakaraya bağlayan bir kara köprüsü olduğuna ama daha sonra yıkıldığına dair bir gelenekleri vardı. Lothrop bunu jeolojik açıdan mantıksız bularak reddetti. Furlong kano yerlilerinin (Yahgan ya da ) Haush ve Selk'namları Boğazlar üzerinden taşıdığını öne sürdü.
Bölge
Haushlar, Selk'namlar adaya ulaşmadan birkaç bin yıl önce Isla Grande de Tierra del Fuego'nun tamamını işgal etmiş olabilirler. Tarihi zamanlarda Selk'nam bölgesi olan yerlerdeki pek çok yer adı Haush olarak tanımlanmaktadır. Anakaradan geçtikten sonra Selk'namların Haushların çoğunu öldürdüğü ya da yuttuğu ve kalanları Mitre Yarımadası'na ittiği tahmin edilmektedir.
Haush bölgesi iki alt bölgeye ayrılmıştı. Selk'nam bölgesine komşu olan kuzey alt bölgesi, adanın doğu kıyısı boyunca 'dan Polycarpo Körfezi'ndeki Caleta Falsa'ya kadar uzanıyordu. Güney alt bölgesi ise Caleta Falsa'dan Mitre Yarımadası'nın doğu ucundaki Sloggett Körfezi'ne kadar uzanıyordu. Kuzey alt bölgesi yerleşim için daha elverişli koşullara sahiptir. Şu anda neredeyse hiç yerleşim olmayan güney alt bölgesi, kuzey alt bölgesine göre daha soğuk, daha fazla yağmur, sis ve rüzgar içeren daha sert koşullara sahiptir. Furlong, Haush bölgesinin San Pablo Burnu'ndan Good Success Körfezi'ne kadar uzandığını, sadece ara sıra Sloggett Körfezi'ne kadar batıya gittiklerini ve başlıca yerleşimlerinin San Pablo Burnu, Polycarpo Koyu, False Koyu, Thetis Koyu, San Diego Burnu ve Good Success Körfezi'nde olduğunu belirtmektedir.
Haushlar ve babayerli idi. En az on aile birimine bölünmüşlerdi ve her biri iç avlanma alanlarından deniz kıyısına kadar uzanan bir toprak şeridine sahipti. Çekirdek aileler (beş ya da altı kişi) geniş ailelerinin toprakları boyunca bireysel olarak göç eder, zaman zaman diğer çekirdek ailelerle birleşirlerdi. Çeşitli bölgelerden gelen gruplar ayin yapmak, hediye alışverişinde bulunmak ve karaya vuran balinalardan faydalanmak için bir araya gelirdi.
Kültür
Haushlar avcı toplayıcılardı. Haushlar yiyeceklerinin büyük bir kısmını deniz kaynaklarından elde ediyorlardı. Isla Grande de Tierra del Fuego'daki mezar alanlarından elde edilen kemiklerin analizi, Avrupa ile temas öncesi Selk'namların yedikleri etin çoğunu guanakolar ve diğer kara hayvanlarından elde ettiklerini, Avrupa ile temas öncesi Haushların ise Yamanalar gibi yedikleri etin çoğunu foklar ve deniz aslanları da dahil olmak üzere deniz kaynaklarından elde ettiklerini göstermektedir. Haush topraklarında guanakolar nispeten az olduğundan, muhtemelen Selk'namlarla guanako derisi ticareti yapıyorlardı.
Komşuları Selk'namlarla küçük yaylar ve taş uçlu oklar kullanmak, kullandıkları az sayıdaki giysi için (pelerinler, ayak örtüleri ve kadınlar için küçük "incir yaprakları") hayvan derileri (Selk'namların yaptığı gibi guanacolardan, aynı zamanda foklardan) kullanmak ve erkek gençler için bir kabul töreni gibi birçok geleneği paylaştılar. Dilleri, Çon dilleri ailesinin bir parçası olarak benzerdi, ancak karşılıklı olarak "sadece zorlukla" anlaşılabilirdi.
Avrupa teması
Haushlar ve Avrupalılar arasındaki ilk temas 1619 yılında Mitre Yarımadası'nın doğu ucuna, (İyi Başarı Körfezi) adını verdikleri bir koya ulaştığında gerçekleşti. Orada İspanyolların gemileri için su ve odun bulmalarına yardım eden on beş Haush adamıyla karşılaştılar. İspanyollar Haush kampında elli kulübe gördüklerini bildirdiler ki bu şimdiye kadar bildirilen en büyük Haush topluluğuydu.
1711'de Good Success Körfezi'ni ziyaret eden bir gemide bulunan bir Cizvit rahip Haush'u "oldukça uysal" olarak tanımlamıştır. tarafından yönetilen ilk sefer 1769'da Haushlarla karşılaştı. Kaptan Cook, Haushların "belki de bugün yeryüzünde olduğu kadar sefil bir halk olduğunu" yazmıştır.HMS Beagle, Charles Darwin ile birlikte 1832 yılında Tierra del Fuego'yu ziyaret etti. Darwin, Haushların yolculuk sırasında daha önce gördüğü "Patagonyalılara" benzerliğine dikkat çekmiş ve görünüşe göre Yamana'ya atıfta bulunarak "daha batıdaki bodur, sefil zavallılardan" çok farklı olduklarını belirtmiştir.
Haush nüfusu Avrupalılarla temastan sonra azalmıştır. Furlong 1915'te, 19. yüzyılın başlarında yaklaşık yirmi ailenin ya da 100 Haush'un kaldığını tahmin etmiş, ancak daha sonra 1836'da 200 ila 300 Haush'un kaldığını tahmin etmiştir. 1891'de sadece 100, 1912'de ise ondan az Haush kaldığı tahmin edilmektedir.
Avrupalıların karşılaşması ve yerleşimi sırasında Haushlar adanın en doğu ucunda 'nda yaşıyorlardı. Onların batısında, hâlâ Tierra del Fuego'nun kuzeydoğusunda kalan topraklar, akraba bir dil ve kültür grubu olan ama farklı olan Ona veya Selk'nam tarafından işgal edilmişti.
Manek'enklere hizmet eden salezyen misyonerler kültürlerini ve dillerini korumak için çalıştılar. Peder bir kelime dağarcığı hazırladı. Babası bir Anglikan olan, bölgede doğmuş bir Anglo-Arjantinli olan Tierra del Fuego'daki misyoner, Haush dilinin bir sözlüğünü derledi
Notlar
- ^ Furlong, Manekenklerin "kano halkı olmadığını, ancak yılın daha sakin mevsiminde bazılarının kano kullandığına dair bazı kanıtlar olduğunu" belirtmektedir. Lothrop, Haush'un "hiç tekne kullanmadığını" bildirmiştir.
Kaynakça
Atıflar
- ^ Lothrop (2002), s. 24.
- ^ Cooper (1915), s. 447.
- ^ a b c Lothrop (2002), s. 106.
- ^ Chapman & Hester (1973).
- ^ a b c Furlong (1915), s. 434.
- ^ a b c Chapman & Hester (1973), s. 188.
- ^ a b Lothrop (2002), s. 201.
- ^ Chapman (2010), s. xix.
- ^ Chapman & Hester (1973), ss. 191-192.
- ^ a b Furlong (1917), s. 182.
- ^ Yesner et al. (2003), ss. 279-291.
- ^ Furlong (1915).
- ^ Lothrop (2002), s. 109.
- ^ Lothrop (2002).
- ^ Chapman (2010), ss. 22-23.
- ^ a b Chapman (1982), s. 10.
- ^ Darwin (1913), Chapter X.
- ^ Furlong (1915), s. 435.
- ^ Furlong (1917), s. 175.
- ^ Furlong (1915), ss. 432-444, 446-447.
- ^ Cooper (1915), s. 446.
Atfa Konu Kaynaklar
- ; Hester, Thomas R. (1973). "New data on the archaeology of the Haush, Tierra del Fuego". Journal de la société des américanistes. 62 (1): 185-208. doi:10.3406/jsa.1973.2088.
- Chapman, Anne (1982). Drama and Power in a Hunting Society: The Selk'nam of Tierra Del Fuego. CUP Archive. ISBN .
- Chapman, Anne (2010). European Encounters with the Yamana People of Cape Horn, Before and After Darwin. Cambridge University Press. ISBN .
- (December 1915). "Fuegian and Chonoan Tribal Relations". Proceedings of the Nineteenth International Congress of Americanists: 446-447. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020.
- Darwin, Charles (1913). Journal of Researches () (2. bas.). Chapter X. Tierra del Fuego: John Murray – Project Gutenberg vasıtasıyla.
- (March 1917). "Tribal Distribution and Settlements of the Fuegians, Comprising Nomenclature, Etymology, Philology, and Populations". Geographical Review. 3 (3): 169-187. doi:10.2307/207659. JSTOR 207659.
- Furlong, Charles Wellington (December 1915). "The Haush And Ona, Primitive Tribes Of Tierra Del Fuego". Proceedings of the Nineteenth International Congress of Americanists. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2009.
- (2002) [1928]. The Indians of Tierra del Fuego. Patagonia inedita. 20 (Reprint bas.). Ushuaia: Zagier & Urruty. ISBN .
- Yesner, David R.; Torres, Maria Jose Figuerero; Guichon, Ricardo A.; Borrero, Luis A. (2003). "Stable isotope analysis of human bone and ethnohistoric subsistence patterns in Tierra del Fuego" (PDF). Journal of Anthropological Archaeology. 22 (3): 279-291. doi:10.1016/S0278-4165(03)00040-0.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Haushlar ya da Manekenklar Isla Grande de Tierra del Fuego nun nda yasayan yerli bir halkti Artik ne yazik ki soylari tukenmistir Kulturel ve dilsel olarak yine Isla Grande de Tierra del Fuego da yasayan Ona ya da Selknamlar ve guney anakara Patagonya daki Tehuelce halki ile akrabaydilar Haushlar ManekenklerBir zamanlar Haushlar yada Manekenklerin yasadigi bolgeyi gosteren haritaToplam nufusKimse kalmamistir Onemli nufusa sahip bolgelerArjantinDillerDinGeleneksel kabile dini Samanizm Ilgili etnik gruplarSelknamlar TehuelcelerIsim Haush onlara Selknam veya Ona halki tarafindan verilen isimdi Yamana veya Yaghanlar ise onlara Italum Ona yani Dogu Ona diyordu Bazi yazarlar kendilerine verdikleri adin Manekenk ya da Manekenkn oldugunu belirtmektedir Ancak Haush dilinde Manek enkn in genel olarak insanlar anlamina geldigini bildirmistir Furlong Haush un Selk nam Ona dilinde hicbir anlami olmadigini haush un ise Yamana Yagan dilinde yosun anlamina geldigini belirtmektedir Selk nam Ona lar Yamana Yagan halkiyla muhtemelen oncelikle Haush bolgesinde karsilastiklarindan Furlong Selk nam Ona larin Yamana Yagan dilinden halk adi olarak haush u odunc aldiklarini tahmin etmektedir KokenlerCogu yazar Manekenklerin Haushlarin Isla Grande de Tierra del Fuego yu isgal eden ilk halk olduguna inanmaktadir Haushlar Selknam ve Tehuelceler ile akrabadir ve bu uc grubun Patagonya anakarasindaki bir oncul gruptan gelistigi varsayilmaktadir Bu uc grup ozellikle guanakolar olmak uzere avcidir ve deniz tasitlari kullandiklarina dair herhangi bir gecmisleri yoktur Manekenk ve Selknamlar deniz tasitlari kullanmadiklari icin Macellan Bogazi Isla Grande de Tierra del Fuego ya ulasmak icin zorlu bir engel teskil ederdi Selk namlarin bir zamanlar adayi anakaraya baglayan bir kara koprusu olduguna ama daha sonra yikildigina dair bir gelenekleri vardi Lothrop bunu jeolojik acidan mantiksiz bularak reddetti Furlong kano yerlilerinin Yahgan ya da Haush ve Selk namlari Bogazlar uzerinden tasidigini one surdu BolgeHaushlar Selk namlar adaya ulasmadan birkac bin yil once Isla Grande de Tierra del Fuego nun tamamini isgal etmis olabilirler Tarihi zamanlarda Selk nam bolgesi olan yerlerdeki pek cok yer adi Haush olarak tanimlanmaktadir Anakaradan gectikten sonra Selk namlarin Haushlarin cogunu oldurdugu ya da yuttugu ve kalanlari Mitre Yarimadasi na ittigi tahmin edilmektedir Haush bolgesi iki alt bolgeye ayrilmisti Selk nam bolgesine komsu olan kuzey alt bolgesi adanin dogu kiyisi boyunca dan Polycarpo Korfezi ndeki Caleta Falsa ya kadar uzaniyordu Guney alt bolgesi ise Caleta Falsa dan Mitre Yarimadasi nin dogu ucundaki Sloggett Korfezi ne kadar uzaniyordu Kuzey alt bolgesi yerlesim icin daha elverisli kosullara sahiptir Su anda neredeyse hic yerlesim olmayan guney alt bolgesi kuzey alt bolgesine gore daha soguk daha fazla yagmur sis ve ruzgar iceren daha sert kosullara sahiptir Furlong Haush bolgesinin San Pablo Burnu ndan Good Success Korfezi ne kadar uzandigini sadece ara sira Sloggett Korfezi ne kadar batiya gittiklerini ve baslica yerlesimlerinin San Pablo Burnu Polycarpo Koyu False Koyu Thetis Koyu San Diego Burnu ve Good Success Korfezi nde oldugunu belirtmektedir Haushlar ve babayerli idi En az on aile birimine bolunmuslerdi ve her biri ic avlanma alanlarindan deniz kiyisina kadar uzanan bir toprak seridine sahipti Cekirdek aileler bes ya da alti kisi genis ailelerinin topraklari boyunca bireysel olarak goc eder zaman zaman diger cekirdek ailelerle birlesirlerdi Cesitli bolgelerden gelen gruplar ayin yapmak hediye alisverisinde bulunmak ve karaya vuran balinalardan faydalanmak icin bir araya gelirdi KulturHaushlar avci toplayicilardi Haushlar yiyeceklerinin buyuk bir kismini deniz kaynaklarindan elde ediyorlardi Isla Grande de Tierra del Fuego daki mezar alanlarindan elde edilen kemiklerin analizi Avrupa ile temas oncesi Selk namlarin yedikleri etin cogunu guanakolar ve diger kara hayvanlarindan elde ettiklerini Avrupa ile temas oncesi Haushlarin ise Yamanalar gibi yedikleri etin cogunu foklar ve deniz aslanlari da dahil olmak uzere deniz kaynaklarindan elde ettiklerini gostermektedir Haush topraklarinda guanakolar nispeten az oldugundan muhtemelen Selk namlarla guanako derisi ticareti yapiyorlardi Komsulari Selk namlarla kucuk yaylar ve tas uclu oklar kullanmak kullandiklari az sayidaki giysi icin pelerinler ayak ortuleri ve kadinlar icin kucuk incir yapraklari hayvan derileri Selk namlarin yaptigi gibi guanacolardan ayni zamanda foklardan kullanmak ve erkek gencler icin bir kabul toreni gibi bircok gelenegi paylastilar Dilleri Con dilleri ailesinin bir parcasi olarak benzerdi ancak karsilikli olarak sadece zorlukla anlasilabilirdi Avrupa temasiHaushlar ve Avrupalilar arasindaki ilk temas 1619 yilinda Mitre Yarimadasi nin dogu ucuna Iyi Basari Korfezi adini verdikleri bir koya ulastiginda gerceklesti Orada Ispanyollarin gemileri icin su ve odun bulmalarina yardim eden on bes Haush adamiyla karsilastilar Ispanyollar Haush kampinda elli kulube gorduklerini bildirdiler ki bu simdiye kadar bildirilen en buyuk Haush topluluguydu 1711 de Good Success Korfezi ni ziyaret eden bir gemide bulunan bir Cizvit rahip Haush u oldukca uysal olarak tanimlamistir tarafindan yonetilen ilk sefer 1769 da Haushlarla karsilasti Kaptan Cook Haushlarin belki de bugun yeryuzunde oldugu kadar sefil bir halk oldugunu yazmistir HMS Beagle Charles Darwin ile birlikte 1832 yilinda Tierra del Fuego yu ziyaret etti Darwin Haushlarin yolculuk sirasinda daha once gordugu Patagonyalilara benzerligine dikkat cekmis ve gorunuse gore Yamana ya atifta bulunarak daha batidaki bodur sefil zavallilardan cok farkli olduklarini belirtmistir Haush nufusu Avrupalilarla temastan sonra azalmistir Furlong 1915 te 19 yuzyilin baslarinda yaklasik yirmi ailenin ya da 100 Haush un kaldigini tahmin etmis ancak daha sonra 1836 da 200 ila 300 Haush un kaldigini tahmin etmistir 1891 de sadece 100 1912 de ise ondan az Haush kaldigi tahmin edilmektedir Avrupalilarin karsilasmasi ve yerlesimi sirasinda Haushlar adanin en dogu ucunda nda yasiyorlardi Onlarin batisinda hala Tierra del Fuego nun kuzeydogusunda kalan topraklar akraba bir dil ve kultur grubu olan ama farkli olan Ona veya Selk nam tarafindan isgal edilmisti Manek enklere hizmet eden salezyen misyonerler kulturlerini ve dillerini korumak icin calistilar Peder bir kelime dagarcigi hazirladi Babasi bir Anglikan olan bolgede dogmus bir Anglo Arjantinli olan Tierra del Fuego daki misyoner Haush dilinin bir sozlugunu derlediNotlar Furlong Manekenklerin kano halki olmadigini ancak yilin daha sakin mevsiminde bazilarinin kano kullandigina dair bazi kanitlar oldugunu belirtmektedir Lothrop Haush un hic tekne kullanmadigini bildirmistir KaynakcaAtiflar Lothrop 2002 s 24 Cooper 1915 s 447 a b c Lothrop 2002 s 106 Chapman amp Hester 1973 a b c Furlong 1915 s 434 a b c Chapman amp Hester 1973 s 188 a b Lothrop 2002 s 201 Chapman 2010 s xix Chapman amp Hester 1973 ss 191 192 a b Furlong 1917 s 182 Yesner et al 2003 ss 279 291 Furlong 1915 Lothrop 2002 s 109 Lothrop 2002 Chapman 2010 ss 22 23 a b Chapman 1982 s 10 Darwin 1913 Chapter X Furlong 1915 s 435 Furlong 1917 s 175 Furlong 1915 ss 432 444 446 447 Cooper 1915 s 446 Atfa Konu Kaynaklar Hester Thomas R 1973 New data on the archaeology of the Haush Tierra del Fuego Journal de la societe des americanistes 62 1 185 208 doi 10 3406 jsa 1973 2088 Chapman Anne 1982 Drama and Power in a Hunting Society The Selk nam of Tierra Del Fuego CUP Archive ISBN 978 0 521 23884 7 Chapman Anne 2010 European Encounters with the Yamana People of Cape Horn Before and After Darwin Cambridge University Press ISBN 978 0 521 51379 1 December 1915 Fuegian and Chonoan Tribal Relations Proceedings of the Nineteenth International Congress of Americanists 446 447 Erisim tarihi 12 Kasim 2020 Darwin Charles 1913 Journal of Researches 2 bas Chapter X Tierra del Fuego John Murray Project Gutenberg vasitasiyla March 1917 Tribal Distribution and Settlements of the Fuegians Comprising Nomenclature Etymology Philology and Populations Geographical Review 3 3 169 187 doi 10 2307 207659 JSTOR 207659 Furlong Charles Wellington December 1915 The Haush And Ona Primitive Tribes Of Tierra Del Fuego Proceedings of the Nineteenth International Congress of Americanists Erisim tarihi 16 Agustos 2009 2002 1928 The Indians of Tierra del Fuego Patagonia inedita 20 Reprint bas Ushuaia Zagier amp Urruty ISBN 1 879568 92 6 Yesner David R Torres Maria Jose Figuerero Guichon Ricardo A Borrero Luis A 2003 Stable isotope analysis of human bone and ethnohistoric subsistence patterns in Tierra del Fuego PDF Journal of Anthropological Archaeology 22 3 279 291 doi 10 1016 S0278 4165 03 00040 0