Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gutenberg Projesi (İngilizce: Project Gutenberg, Kısaca: PG), telif hakkı olmayan kültürel eserleri dijital ortama aktarmak, arşivlemek ve dağıtmak amacıyla yürütülen gönüllü bir çalışmadır.
 | |
| Kuruluş | 1971 |
|---|---|
| Kurucu | |
| Resmî site | |
| gutenberg.org | |
1971 yılında kurulan Gutenberg Projesi, dünyanın en eski dijital kütüphanesidir. İnternet'in doğmasından sonra Web ortamına taşınmıştır. Proje, özellikle edebiyat eserlerinin olabildiğince ücretsiz ve kalıcı bir biçimde, herhangi bir bilgisayarda kullanılabilen açık formatlarda serbestçe dağıtılmalarını sağlar.
Tarihçe
Proje, 1971 yılında Illinois Üniversitesi'nde tarafından Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nin dijitalleştirilmesiyle başlatıldı. Üniversitenin öğrencisi olduğu sırada insan-makine arayüzleri konusunda çalışmış olan Hart'a, bilgisayarlara erişimin çok sınırlı ve pahalı olduğu o günlerde Materyal Araştırma Laboratuvarı'ndaki Xerox Sigma V bilgisayarının işleticisi olan arkadaşları tarafından bilgisayar erişim imkanı sağlanmış; ve söz konusu bilgisayarın İnternetin öncülü ARPANET'in bir parçası olduğunun bilincinde olan Hart, kendisine verilen çok değerli bilgisayar-zamanını hangi amaç uğruna kullanacağı konusunda bir süre kafa yorduktan sonra, ABD Bağımsızlık Günü nedeniyle o gün (4 Temmuz 1971) yerel markette kopyaları dağıtılan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yazmaya karar vermişti. Hart'ın teleprinter ile yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi'ni Haklar Bildirisi, ABD Anayasası, İncil ve Shakespeare'in eserleri ile "Alice Harikalar Diyarında" ve "Peter Pan" gibi yapıtlar takip etti.
Tarayıcı ve optik karakter tanıma yazılımının geliştiği 1989 yılına kadar metinler bilgisayara elle girildi. 1989 yılında onuncu kitabını yayımlayan proje, 1990'larda İnternet kullanımının yaygınlaşmasıyla hızlandı. Hart, 16 yıl boyunca tek başına çalışarak 313 kitap yükledi. Projeye matbaanın mucidi Johannes Gutenberg’in adını verdi.
Hart'ın 1998 yılında yeni kurulan Illinois Üniversitesi PC Kullanıcı Grubu ile bağlantı kurup bir e-posta listesi yoluyla projesini duyurmaya başlamasından sonra gönüllülerden oluşan bir ekibin çalışması ile yılın sonunda 1.600 kitap projeye yüklendi. 2000 yılına kadar 10bin e-kitap oluşturma ve her bir e-kitabı ortalama 100milyon okuyucuya ulaştırma hedefi koyan Hart, çabalarından dolayı Wired dergisinin Kasım 1998 sayısında, teknoloji yoluyla topluma önderlik edenlerin seçildiği "Wired 25" listesinde yer aldı. Carnige Mellon Üniversitesi projenin finansörlüğünü üstlendi.
27 Ekim 1998'de Amerikan Meclisi'nin Telif Süresi Uzatma Kanunu'nu onaylaması sonucu kültürel üretimlerin büyük bölümünün kamu malına dönüşmesi süresi 20 yıl ertelendi. Bu gelişme, projenin önüne çıkan önemli bir engeldi. Hart, her şeye rağmen 2020 yılına kadar 9 milyon kitabın kamuya açık hale geleceğini hesaplayarak Gutenberg Projesi için yeni bir misyon belirledi: 100 dilde 10 milyon e-Kitap sunmak.
Çevrimiçi bir katalog içeren ilk Gutenberg Web sitesi 1994 yılında İtalya'dan bir gönüllü olan Pietro Di Micel tarafından geliştirildi. Site, izleyen on yıl içinde birçok ödül kazandı.
Projenin gereksinimlerinin karşılanabilmesi için 2000 yılında Mississippi eyaletinde kâr amacı gütmeyen. Gutenberg Projesi Edebî Arşiv Vakfı kuruldu. Gregory Newby vakfın ilk başkanı oldu.
Projenin 40. yılında (2011) Michael Hart hayatını kaybetti. Gutenberg Projesi, günümüzde varlığını Kuzey Karolina Üniversitesinde sürdürmektedir.[]
İdealler
Gutenberg Projesi, e e-kitapların oluşturulması ve dağıtılması konusunda insanları teşvik etmek üzere geliştirilmiş, belirli bir merkezi olmayan bir gönüllülük projesidir. Proje, hangi metinlerin ekleneceğine dair bir seçim uygulamadığı gibi, gönüllülerin çalışmasına, ulaşabildikleri veya ilgilendikleri konularda metinlerin seçilmesine dayanır. Projenin ideali Micheal Hart’ın şu sözüyle ifade edilmiştir:[]
| “ | Gutenberg Projesi’nin amacı, insanları E-Kitap yaratmaya ve dağıtmaya, bunu olabilecek en fazla format ve dilde mümkün kılarak, teşvik etmektir. | „ |
Birçok gönüllünün halk kütüphanelerini yaymaya ve edebi mirası korumaya yönelik çalışmalarının yanı sıra, Gutenberg Projesi Koleksiyonu sayesinde ise eserler olası bir kazaya karşı korunmakta, düzenli olarak yedeklenmekte ve farklı birçok sunucuya yansıtılmaktadır.
CD ve DVD Projesi
Ağustos 2003’te, Gutenberg Projesi koleksiyonundaki “en iyi” 600 civarı e-kitabın bulunduğu bir CD oluşturdu. CD, ISO dosyası formatında kullanıcıya sunuldu. CD’yi indirmeyi başaramayan kullanıcılar için CD’nin bir kopyasını ücretsiz olarak kullanıcıya yollama seçeneği de sunuldu.
Aralık 2003’te içinde yaklaşık 10.000 dosya bulunan bir DVD oluşturuldu. O zaman için bu sayı koleksiyonun neredeyse tamamını kapsıyordu. 2004’ün ilk aylarında DVD posta yoluyla kullanıcılara sunuldu.
Temmuz 2007’de DVD’nin içinde 17.000’den fazla dosyanın bulunduğu yeni bir versiyonu oluşturuldu. Nisan 2010’da içinde yaklaşık 30.000 dosya bulunan çift katmanlı bir DVD kullanıcıya sunuldu.
DVD’lerin büyük kısmı ve postayla yollanan CD’lerin tamamı gönüllüler tarafından kayıt cihazları ile kaydedildi. Ekim 2010’e kadar postayla iletilen disk sayısı yaklaşık 40.000’dir. 2017’den itibaren ücretsiz CD teslimatı durdurulmuştur fakat ISO dosyası yüklemek isteyenler için hâlâ mevcuttur.
Çoklu Kaynaklar
Gutenberg Projesi, e-kitap yaratma sürecinde birden çok basılı kaynağın kullanımını teşvik eder. Gutenberg Projesinin ilk e-kitabı olan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi de dahil olmak üzere birçok eserin basılı kaynaklarda farklı versiyonları mevcuttur-. Bunların bir örneği de Shakespeare eserleridir. Gutenberg Projesinde Shakespeare eserlerinin farklı versiyonları mevcuttur. Uygulamada birçok Gutenberg Projesi e-kitabı tek bir basılı kaynağa dayansa da eksik sayfalar veya görseller için farklı bir versiyondan yararlanılır.
Koleksiyondaki e-Kitapların "Gutenberg Projesi e-kitapları" olarak belirtilmesi esastır. Basılı bir eserin yayınevi baskısı ve ön parçası dahil edilse bile, içeriğin basılı eserle tam olarak eşleştiğine dair hiçbir garanti yoktur (en azından alt bilgi ve üst bilgi kaldırılmaktadır).
Eleştiri
Michael Hart ve John S. Guagliardo tarafından Mart 2004'te, düşük maliyetle de olsa maddi kazanç sağlamak için bir girişim başladı. PG gönüllüleri, bu projeyi maddi karşılığı olan bir girişim olduğu için ‘Project Gutenberg 2’ adının verilmesini eleştirdi.[] Proje gönüllüler tarafından yönetildiği için, eserlerin yayınlanırken telif hakkının durumu, tarama kolaylığı ve popülerlik gibi faktörler göz önüne alınmıştır ve bu durum belirli topluluklara ve hedef kitleye hitap etmeyi zorlaştırmaktadır.
Metinlerdeki paragraflar çift satır aralığı ile ayrılır ve 65-70 karakter arasında yazılır. Dosyalar UTF-8'de kodlanmış ve düz metin biçimi kullanılarak yazılmıştır. Son yıllarda, ortaya çıkan görünüm ve işaretlemenin olmaması, genellikle bu formatın bir dezavantajı olarak algılanmıştır. Gutenberg Projesi, birçok metni PDF, HTML ve EPUB ve sürümlerinde de kullanıma sunarak bu sorunu çözmeye çalışmıştır. Eski metinlerin HTML sürümleri, otomatik oluşturulmuş sürümlerdir.
Bazı Gutenberg Projesi e-metinlerine eksikler olduğu için eleştiriler yöneltildi.[] Kullanılan basımların yetersiz olması bu eleştirilerin sebeplerinden biri. Bu gibi eksikler metinlerin aslına uygun olmamasını ve akademik makalelerde kullanılmamasına neden olmuştur.
Diller
1 Ağustos 2016 itibarıyla Gutenberg koleksiyonunda bulunan 66 dildeki 52615 e-kitabın dillere göre dağılımı aşağıda gösterilmiştir.
|
|
|
|
|
Dış bağlantılar
- (İngilizce) Project Gutenberg resmî Web sitesi 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce) Forty Five Years of Digitizing Ebooks 20 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Gregory B. Newby, 2019
Kaynakça
- ^ a b c Poynder, Richard. (PDF). Open and Shut?: The Basement Interviews, 9 Mart 2006. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ "E-kitaplar sayesinde binlerce kitap sayfası artık el kadar cihazlara sığıyor". Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2007. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ "E-kitabın münzevi mucidi öldü". Milliyet gazetesi, 16 Eylül 2011. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ . Wired.com 11 Ocak 1998. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ . web.archive.org. 5 Ekim 2012. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ a b Newby, Gregory. "Forty-Five Years Of Digitizing Ebooks". Gutenberg.org, 18 Ekim 2019. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gutenberg Projesi Ingilizce Project Gutenberg Kisaca PG telif hakki olmayan kulturel eserleri dijital ortama aktarmak arsivlemek ve dagitmak amaciyla yurutulen gonullu bir calismadir Gutenberg ProjesiKurulus1971KurucuResmi sitegutenberg org 1971 yilinda kurulan Gutenberg Projesi dunyanin en eski dijital kutuphanesidir Internet in dogmasindan sonra Web ortamina tasinmistir Proje ozellikle edebiyat eserlerinin olabildigince ucretsiz ve kalici bir bicimde herhangi bir bilgisayarda kullanilabilen acik formatlarda serbestce dagitilmalarini saglar Michael Hart ve Gregory Newby 2006TarihceProje 1971 yilinda Illinois Universitesi nde tarafindan Amerikan Bagimsizlik Bildirisi nin dijitallestirilmesiyle baslatildi Universitenin ogrencisi oldugu sirada insan makine arayuzleri konusunda calismis olan Hart a bilgisayarlara erisimin cok sinirli ve pahali oldugu o gunlerde Materyal Arastirma Laboratuvari ndaki Xerox Sigma V bilgisayarinin isleticisi olan arkadaslari tarafindan bilgisayar erisim imkani saglanmis ve soz konusu bilgisayarin Internetin onculu ARPANET in bir parcasi oldugunun bilincinde olan Hart kendisine verilen cok degerli bilgisayar zamanini hangi amac ugruna kullanacagi konusunda bir sure kafa yorduktan sonra ABD Bagimsizlik Gunu nedeniyle o gun 4 Temmuz 1971 yerel markette kopyalari dagitilan Amerikan Bagimsizlik Bildirgesi ni yazmaya karar vermisti Hart in teleprinter ile yazdigi Bagimsizlik Bildirgesi ni Haklar Bildirisi ABD Anayasasi Incil ve Shakespeare in eserleri ile Alice Harikalar Diyarinda ve Peter Pan gibi yapitlar takip etti Tarayici ve optik karakter tanima yaziliminin gelistigi 1989 yilina kadar metinler bilgisayara elle girildi 1989 yilinda onuncu kitabini yayimlayan proje 1990 larda Internet kullaniminin yayginlasmasiyla hizlandi Hart 16 yil boyunca tek basina calisarak 313 kitap yukledi Projeye matbaanin mucidi Johannes Gutenberg in adini verdi Hart in 1998 yilinda yeni kurulan Illinois Universitesi PC Kullanici Grubu ile baglanti kurup bir e posta listesi yoluyla projesini duyurmaya baslamasindan sonra gonullulerden olusan bir ekibin calismasi ile yilin sonunda 1 600 kitap projeye yuklendi 2000 yilina kadar 10bin e kitap olusturma ve her bir e kitabi ortalama 100milyon okuyucuya ulastirma hedefi koyan Hart cabalarindan dolayi Wired dergisinin Kasim 1998 sayisinda teknoloji yoluyla topluma onderlik edenlerin secildigi Wired 25 listesinde yer aldi Carnige Mellon Universitesi projenin finansorlugunu ustlendi 27 Ekim 1998 de Amerikan Meclisi nin Telif Suresi Uzatma Kanunu nu onaylamasi sonucu kulturel uretimlerin buyuk bolumunun kamu malina donusmesi suresi 20 yil ertelendi Bu gelisme projenin onune cikan onemli bir engeldi Hart her seye ragmen 2020 yilina kadar 9 milyon kitabin kamuya acik hale gelecegini hesaplayarak Gutenberg Projesi icin yeni bir misyon belirledi 100 dilde 10 milyon e Kitap sunmak Cevrimici bir katalog iceren ilk Gutenberg Web sitesi 1994 yilinda Italya dan bir gonullu olan Pietro Di Micel tarafindan gelistirildi Site izleyen on yil icinde bircok odul kazandi Projenin gereksinimlerinin karsilanabilmesi icin 2000 yilinda Mississippi eyaletinde kar amaci gutmeyen Gutenberg Projesi Edebi Arsiv Vakfi kuruldu Gregory Newby vakfin ilk baskani oldu Projenin 40 yilinda 2011 Michael Hart hayatini kaybetti Gutenberg Projesi gunumuzde varligini Kuzey Karolina Universitesinde surdurmektedir kaynak belirtilmeli IdeallerGutenberg Projesi e e kitaplarin olusturulmasi ve dagitilmasi konusunda insanlari tesvik etmek uzere gelistirilmis belirli bir merkezi olmayan bir gonulluluk projesidir Proje hangi metinlerin eklenecegine dair bir secim uygulamadigi gibi gonullulerin calismasina ulasabildikleri veya ilgilendikleri konularda metinlerin secilmesine dayanir Projenin ideali Micheal Hart in su sozuyle ifade edilmistir kaynak belirtilmeli Gutenberg Projesi nin amaci insanlari E Kitap yaratmaya ve dagitmaya bunu olabilecek en fazla format ve dilde mumkun kilarak tesvik etmektir Bircok gonullunun halk kutuphanelerini yaymaya ve edebi mirasi korumaya yonelik calismalarinin yani sira Gutenberg Projesi Koleksiyonu sayesinde ise eserler olasi bir kazaya karsi korunmakta duzenli olarak yedeklenmekte ve farkli bircok sunucuya yansitilmaktadir CD ve DVD ProjesiAgustos 2003 te Gutenberg Projesi koleksiyonundaki en iyi 600 civari e kitabin bulundugu bir CD olusturdu CD ISO dosyasi formatinda kullaniciya sunuldu CD yi indirmeyi basaramayan kullanicilar icin CD nin bir kopyasini ucretsiz olarak kullaniciya yollama secenegi de sunuldu Aralik 2003 te icinde yaklasik 10 000 dosya bulunan bir DVD olusturuldu O zaman icin bu sayi koleksiyonun neredeyse tamamini kapsiyordu 2004 un ilk aylarinda DVD posta yoluyla kullanicilara sunuldu Temmuz 2007 de DVD nin icinde 17 000 den fazla dosyanin bulundugu yeni bir versiyonu olusturuldu Nisan 2010 da icinde yaklasik 30 000 dosya bulunan cift katmanli bir DVD kullaniciya sunuldu DVD lerin buyuk kismi ve postayla yollanan CD lerin tamami gonulluler tarafindan kayit cihazlari ile kaydedildi Ekim 2010 e kadar postayla iletilen disk sayisi yaklasik 40 000 dir 2017 den itibaren ucretsiz CD teslimati durdurulmustur fakat ISO dosyasi yuklemek isteyenler icin hala mevcuttur Coklu KaynaklarGutenberg Projesi e kitap yaratma surecinde birden cok basili kaynagin kullanimini tesvik eder Gutenberg Projesinin ilk e kitabi olan Amerikan Bagimsizlik Bildirgesi de dahil olmak uzere bircok eserin basili kaynaklarda farkli versiyonlari mevcuttur Bunlarin bir ornegi de Shakespeare eserleridir Gutenberg Projesinde Shakespeare eserlerinin farkli versiyonlari mevcuttur Uygulamada bircok Gutenberg Projesi e kitabi tek bir basili kaynaga dayansa da eksik sayfalar veya gorseller icin farkli bir versiyondan yararlanilir Koleksiyondaki e Kitaplarin Gutenberg Projesi e kitaplari olarak belirtilmesi esastir Basili bir eserin yayinevi baskisi ve on parcasi dahil edilse bile icerigin basili eserle tam olarak eslestigine dair hicbir garanti yoktur en azindan alt bilgi ve ust bilgi kaldirilmaktadir ElestiriMichael Hart ve John S Guagliardo tarafindan Mart 2004 te dusuk maliyetle de olsa maddi kazanc saglamak icin bir girisim basladi PG gonulluleri bu projeyi maddi karsiligi olan bir girisim oldugu icin Project Gutenberg 2 adinin verilmesini elestirdi kaynak belirtilmeli Proje gonulluler tarafindan yonetildigi icin eserlerin yayinlanirken telif hakkinin durumu tarama kolayligi ve populerlik gibi faktorler goz onune alinmistir ve bu durum belirli topluluklara ve hedef kitleye hitap etmeyi zorlastirmaktadir Metinlerdeki paragraflar cift satir araligi ile ayrilir ve 65 70 karakter arasinda yazilir Dosyalar UTF 8 de kodlanmis ve duz metin bicimi kullanilarak yazilmistir Son yillarda ortaya cikan gorunum ve isaretlemenin olmamasi genellikle bu formatin bir dezavantaji olarak algilanmistir Gutenberg Projesi bircok metni PDF HTML ve EPUB ve surumlerinde de kullanima sunarak bu sorunu cozmeye calismistir Eski metinlerin HTML surumleri otomatik olusturulmus surumlerdir Bazi Gutenberg Projesi e metinlerine eksikler oldugu icin elestiriler yoneltildi kaynak belirtilmeli Kullanilan basimlarin yetersiz olmasi bu elestirilerin sebeplerinden biri Bu gibi eksikler metinlerin aslina uygun olmamasini ve akademik makalelerde kullanilmamasina neden olmustur Diller1 Agustos 2016 itibariyla Gutenberg koleksiyonunda bulunan 66 dildeki 52615 e kitabin dillere gore dagilimi asagida gosterilmistir Ingilizce 43095 Fransizca 2711 Almanca 1469 Fince 1421 Flemenkce 739 Italyan 678 Portekizce 540 Ispanyo l504 Cince 427 Yunan 219 Isvecce 128 Macarca 112 Esperanto 112 Latince 102 Danimarka dili 66 Tagalogca 60 Lehce 31 Katalanca 31 Japonca 22 Norvecce 17 Galce 11 Cekce 10 Rusca 9 Izlandaca 7 Furlanca 7 Teluguca 6 Ibranice 6 Orta Cag Ingilizcesi 6 Bulgarca 6 Sirpca 4 Eski 4 Afrikaans 4 Amerikan yerli dili 3 Nahuat l3 Iloko 3 Sabuanca 3 Romence 2 Navahoca 2 Maya dilleri 2 Maorice 2 Antik Yunanca 2 Galce 2 Irlandaca 2 Frizce 2 Arapahoca 2 Yidis 1 Slovence 1 Sanskritce 1 Calo 1 Ojibvaca 1 Oksitanca 1 Napolice 1 Litvanca 1 Korece 1 Gamilaraay 1 Khasi 1 Inuitce 1 Interlingua 1 Galicyaca 1 Farsca 1 Estonca 1 Kasupca 1 Bretonca 1 Giangan 1 Arapca 1 Aleutca 1Dis baglantilar Ingilizce Project Gutenberg resmi Web sitesi 29 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Forty Five Years of Digitizing Ebooks 20 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gregory B Newby 2019Kaynakca a b c Poynder Richard PDF Open and Shut The Basement Interviews 9 Mart 2006 24 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Ocak 2021 E kitaplar sayesinde binlerce kitap sayfasi artik el kadar cihazlara sigiyor Milliyet gazetesi 17 Haziran 2007 20 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ocak 2021 E kitabin munzevi mucidi oldu Milliyet gazetesi 16 Eylul 2011 20 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ocak 2021 Wired com 11 Ocak 1998 2 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Ocak 2021 web archive org 5 Ekim 2012 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Haziran 2021 a b Newby Gregory Forty Five Years Of Digitizing Ebooks Gutenberg org 18 Ekim 2019 20 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ocak 2021