Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ekim 2021) |
Mayoz bölünme bir diploid hücrenin ilk hücresi bölünerek genelde gamet olarak adlandırılan haploit hücrelere bölündüğü hücresel bir süreçtir. Gamet hücresinde kromozom sayısının azalmasıyla sonuçlanan "mayoz", Yunancada "Daha da küçültmek" anlamına gelen Meioun kelimesinden gelmektedir. Mayoz bölünme eşeyli üreme için gereklidir ve bu yüzden eşeyli üreyen tek hücreli organizmalar da dâhil tüm ökaryot hücrelerde görülür. Mayoz eşeysiz mitotik bölünmeyle üreyen arkealarda ya da prokaryotlarda meydana gelmez. Genetik çeşitliliği arttırır. Değişen çevre şartlarına uyumlu bireylerin ortaya çıkma şansını arttırır. Arka arkaya mayoz olmaz. 1 hücre sadece 1 kez mayoz geçirebilir.
Mayoz sırasında kromozom içinde paketlenmiş olan uzun DNA segmentlerinden oluşan diploit genomu DNA replikasyonundan sonra iki bölünme geçirerek gamet olarak adlandırılan haploit hücreleri oluştururlar. Her gamet kromozomların bir setini ya da orijinal hücrenin genetik içeriğinin yarısını içerir. Oluşan bu haploit hücreler diğer cinsin haploit hücreleriyle ya da döllenme sırasında yeni bir hücre olan zigotu oluşturmak için birleşebilirler. Bu yüzden mayozun bölünme mekanizması döllenme sırasında birleşen 2 genom ile eşteş bir olaydır çünkü her ebeveynden gelen kromozomlar mayoz sırasında genetik rekombinasyona uğrarlar. Dolayısıyla her gamet ve sonuç olarak her zigot kendi DNA'sında kendine özgü bir iz/tasarım taşıyacaktır. Diğer bir deyişle, mayoz ve eşeyli üreme genetik varyasyonu oluşturur.
Mayoz, kromozomların yeniden dağılımını gerçekleştirmek için mitoz sırasında gerçekleşen aynı biyokimyasal mekanizmaları kullanır. Mayoza özgü birçok özellik bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi homolog kromozomlar arasında meydana gelen eşleşme ve genetik rekombinasyondur.
Mayozda da mitozda olduğu gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olarak adlandırılan dört evre vardır. Bu evreler arada interfaz olmaksızın peş peşe iki kez gerçekleşir ve sonuçta genetik özellikler bakımından 2 çeşit dört yavru hücre meydana gelir. Mayoz bölünme ile mitoz bölünme arasındaki en büyük farka profazda rastlanır.
Mayoz bölünme iki aşamada gerçekleşir. Bu aşamalar, Mayoz-1 ve Mayoz-2 olarak adlandırılır.
Mayoz I
Profaz I
DNA ipliklerinin kısalıp kalınlaşmaya başlaması ile başlar. Bu evre sınırları kesin olmayan 5 evreye ayrılıp incelenir. Bu evreler;
- : Kromozomların mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren başlar. İki eş kromatit birbirine sarılı halde bulunur. Ayrıca kromatinler üzerinde denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.
- : Biri anneden diğeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eşleşmeye başlarlar.Bu eşleşme bir uçtan diğer uca doğru devam eder. Bu evrede her biri iki kromatit taşıyan iki kromozomun yan yana durmasıyla sanki canlı n sayıda kromozom taşıyormuş gibi görülür. Görülen bu yapıya tetrat denir.
- : Homolog kromozomların eşleşmesi tamamlanır ancak kromozomlar kısalmaya devam eder. Ayrıca bu evrede mitozdan farklı olarak tetratlar arasında genetik madde alışverişi olur. Buna krossing-over denir. Bu olay homolog kromozomların birbiri üzerine çakışan (kiyazma "") kısmında gerçekleşir.
- : Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır. Dört kromatit için iki sentromer vardır. Tetrat'taki homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar. Ancak kiyazma bölgelerinde ayrılma olmaz ve kiyazmalar uca doğru kaymaya başlar.
- :Kromozomlar son halini alır. Çekirdekçik kaybolur. Çekirdek zarı parçalanır.
Tetratları oluşturan homolog kromozomlar karşılıklı olarak hücrenin ekvatoral düzlemine dizilir.
Homolog kromozom çiftleri hücrenin ekvator düzlemine rastgele dizilir.
Hücrenin ekvator düzleminde homolog kromozom çiftlerinin kaç farklı şekilde dizilebileceği 2n şeklinde ifade edilir. (n haploit kromozom sayısı)
Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara ilerler. Mayoz bölünme gerçekleşirken krossing-over meydana gelmeyebilir. Bu yüzden krosing-over (gen transferi) çeşitliliğin temel nedeni değildir. Profaz l evresinde birbirine yapışan homolog kromozomlar Anafaz l'de rastgele ayrılacağı için bu evrede de gen çeşitliliği sağlanmış olur.
Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Etraflarında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.
: tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.
: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur. Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Etraflarında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.
Buraya kadar geçen olaylar olarak adlandırılır. Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksızın 'nin başlamasıyla başlar. mitoz bölünmenin hemen hemen aynısıdır. Hücrelerdeki haploid kromozom sayısı korunarak profaz-II, , ve gerçekleşerek mayoz bölünmenin sonunda n kromozom sayısına sahip 4 yavru hücre meydana gelir.
Mayoz II
Birinci bölünmenin telofazı ile ikinci bölünme arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusuna dik yeni iğ iplikçikleri oluşur.
Her yavru hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir, cross over olmaz.
Anafaz II
Mayoz bölünmenin 2. bölümü olan Mayoz 2'nin 3. evresidir. Ara evre olarak da adlandırılır. Bu evre mitozdaki anafaz evresine benzer. Ancak, mitozdaki anafazda düzenli bulunurken bu evrede düzensiz bulunurlar. Bu da Mayoz bölünmede genetik çeşitliliği sağlar.
Kromozomların helezonları açılır, dolayısıyla görünmez olurlar. Çekirdek zarları oluşur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane meydana gelir.
'Sitoplazma bölünmesi'
: tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.
: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur.
Mayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet) oluşur.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Ekim 2021 Mayoz bolunme bir diploid hucrenin ilk hucresi bolunerek genelde gamet olarak adlandirilan haploit hucrelere bolundugu hucresel bir surectir Gamet hucresinde kromozom sayisinin azalmasiyla sonuclanan mayoz Yunancada Daha da kucultmek anlamina gelen Meioun kelimesinden gelmektedir Mayoz bolunme eseyli ureme icin gereklidir ve bu yuzden eseyli ureyen tek hucreli organizmalar da dahil tum okaryot hucrelerde gorulur Mayoz eseysiz mitotik bolunmeyle ureyen arkealarda ya da prokaryotlarda meydana gelmez Genetik cesitliligi arttirir Degisen cevre sartlarina uyumlu bireylerin ortaya cikma sansini arttirir Arka arkaya mayoz olmaz 1 hucre sadece 1 kez mayoz gecirebilir Mayoz sirasinda kromozom icinde paketlenmis olan uzun DNA segmentlerinden olusan diploit genomu DNA replikasyonundan sonra iki bolunme gecirerek gamet olarak adlandirilan haploit hucreleri olustururlar Her gamet kromozomlarin bir setini ya da orijinal hucrenin genetik iceriginin yarisini icerir Olusan bu haploit hucreler diger cinsin haploit hucreleriyle ya da dollenme sirasinda yeni bir hucre olan zigotu olusturmak icin birlesebilirler Bu yuzden mayozun bolunme mekanizmasi dollenme sirasinda birlesen 2 genom ile estes bir olaydir cunku her ebeveynden gelen kromozomlar mayoz sirasinda genetik rekombinasyona ugrarlar Dolayisiyla her gamet ve sonuc olarak her zigot kendi DNA sinda kendine ozgu bir iz tasarim tasiyacaktir Diger bir deyisle mayoz ve eseyli ureme genetik varyasyonu olusturur Mayoz kromozomlarin yeniden dagilimini gerceklestirmek icin mitoz sirasinda gerceklesen ayni biyokimyasal mekanizmalari kullanir Mayoza ozgu bircok ozellik bulunmaktadir Bunlardan en onemlisi homolog kromozomlar arasinda meydana gelen eslesme ve genetik rekombinasyondur Mayozda da mitozda oldugu gibi profaz metafaz anafaz ve telofaz olarak adlandirilan dort evre vardir Bu evreler arada interfaz olmaksizin pes pese iki kez gerceklesir ve sonucta genetik ozellikler bakimindan 2 cesit dort yavru hucre meydana gelir Mayoz bolunme ile mitoz bolunme arasindaki en buyuk farka profazda rastlanir Mayoz bolunme iki asamada gerceklesir Bu asamalar Mayoz 1 ve Mayoz 2 olarak adlandirilir Mayoz IProfaz I DNA ipliklerinin kisalip kalinlasmaya baslamasi ile baslar Bu evre sinirlari kesin olmayan 5 evreye ayrilip incelenir Bu evreler Kromozomlarin mikroskopla secilebildikleri andan itibaren baslar Iki es kromatit birbirine sarili halde bulunur Ayrica kromatinler uzerinde denilen ve koyu boyanan bolgeler fark edilir Biri anneden digeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eslesmeye baslarlar Bu eslesme bir uctan diger uca dogru devam eder Bu evrede her biri iki kromatit tasiyan iki kromozomun yan yana durmasiyla sanki canli n sayida kromozom tasiyormus gibi gorulur Gorulen bu yapiya tetrat denir Homolog kromozomlarin eslesmesi tamamlanir ancak kromozomlar kisalmaya devam eder Ayrica bu evrede mitozdan farkli olarak tetratlar arasinda genetik madde alisverisi olur Buna krossing over denir Bu olay homolog kromozomlarin birbiri uzerine cakisan kiyazma kisminda gerceklesir Kromozomlarin sentromerleri ayrilmamistir Dort kromatit icin iki sentromer vardir Tetrat taki homolog kromozomlar birbirinden ayrilmaya baslar Ancak kiyazma bolgelerinde ayrilma olmaz ve kiyazmalar uca dogru kaymaya baslar Kromozomlar son halini alir Cekirdekcik kaybolur Cekirdek zari parcalanir Tetratlari olusturan homolog kromozomlar karsilikli olarak hucrenin ekvatoral duzlemine dizilir Homolog kromozom ciftleri hucrenin ekvator duzlemine rastgele dizilir Hucrenin ekvator duzleminde homolog kromozom ciftlerinin kac farkli sekilde dizilebilecegi 2n seklinde ifade edilir n haploit kromozom sayisi Homolog kromozomlar birbirinden ayrilarak zit kutuplara ilerler Mayoz bolunme gerceklesirken krossing over meydana gelmeyebilir Bu yuzden krosing over gen transferi cesitliligin temel nedeni degildir Profaz l evresinde birbirine yapisan homolog kromozomlar Anafaz l de rastgele ayrilacagi icin bu evrede de gen cesitliligi saglanmis olur Hucrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayip incelmeye baslar Etraflarinda cekirdek zari olusur Sitoplazmanin bogumlanmasiyla da haploid sayida kromozoma sahip iki yavru hucre olusur tamamlandiktan sonra sitoplazma ortadan bogumlanarak ikiye bolunur ve iki ayri hucre olusmus olur Olusmus olan iki cekirdekli hucrenin ortasinda bir orta lamel ara lamel olusur ve hucre duvarina kadar ulasir Dolayisiyla birbirine bitisik iki hucre olusur Hucrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayip incelmeye baslar Etraflarinda cekirdek zari olusur Sitoplazmanin bogumlanmasiyla da haploid sayida kromozoma sahip iki yavru hucre olusur Buraya kadar gecen olaylar olarak adlandirilir Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksizin nin baslamasiyla baslar mitoz bolunmenin hemen hemen aynisidir Hucrelerdeki haploid kromozom sayisi korunarak profaz II ve gercekleserek mayoz bolunmenin sonunda n kromozom sayisina sahip 4 yavru hucre meydana gelir Mayoz IIBirinci bolunmenin telofazi ile ikinci bolunme arasinda bir dinlenme devresi olmadan cekirdek zari parcalanir Birinci ig iplikciklerinin dogrultusuna dik yeni ig iplikcikleri olusur Her yavru hucrenin haploid n kromozomu ekvatoral duzlem uzerinde dizilir cross over olmaz Anafaz II Mayoz bolunmenin 2 bolumu olan Mayoz 2 nin 3 evresidir Ara evre olarak da adlandirilir Bu evre mitozdaki anafaz evresine benzer Ancak mitozdaki anafazda duzenli bulunurken bu evrede duzensiz bulunurlar Bu da Mayoz bolunmede genetik cesitliligi saglar Kromozomlarin helezonlari acilir dolayisiyla gorunmez olurlar Cekirdek zarlari olusur sitoplazma bolunur Boylece bir hucreden 4 tane meydana gelir Sitoplazma bolunmesi tamamlandiktan sonra sitoplazma ortadan bogumlanarak ikiye bolunur ve iki ayri hucre olusmus olur Olusmus olan iki cekirdekli hucrenin ortasinda bir ara lamel olusur ve hucre duvarina kadar ulasir Dolayisiyla birbirine bitisik iki hucre olusur Mayoz bolunme sonucunda n kromozomlu 4 hucre gamet olusur Kaynakca