Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Ali Ağakay, (d. 1893 Girit, Hanya - ö. 21 Ekim 1965 Ankara), Türk hekim, dilbilimci, siyasetçi.
Türkçe sözlük ve deyimlerin derlenmesine katkıları oldu. Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı Türkçe Sözlük'ün ilk baskısı olan 1945 baskısında çalışmaları yönetme ve eseri kaleme alma işini üstlendi. V. VI. ve VII. dönem TBMM'de Gaziantep milletvekili olarak görev yaptı.
Yaşamı
1893 yılında Girit adasında doğdu. Babası Mustafa Cemil Bey, annesi Ülfet Hanım'dır. İlköğrenimini Girit'n Hanya kasabasında tamamladı, bu yıllarda Rumca öğrendi. Ortaöğrenimini İzmir İdadisi'nde tamamladıktan sonra Darülfünun Tıp Fakültesi'ne girdi. Bu öğrenimi sırasında Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı'nın çıkması nedeniyle öğrenimini yarıda keserek savaşlara hekim yardımcısı olarak katıldı. Kafkas Cephesi'ndeki yararlıklarından ötürü "Harp Madalyası" ile ödüllendirildi.
I. Dünya Savaşı sonrası, yarım kalan tıbbiye eğitimini 1917'de tamamladı. Yükseköğrenimi sırasında Fransızca öğrendi.28 Temmuz 1919’da, okul masraflarını vermek suretiyle ordudan istifa etti. Bir yıl Bozüyük, bir yıl da Burdur hükûmet tabipliği görevinde bulundu.
18 Temmuz 1921’de İstiklâl Savaşı dolayısıyla yeniden askere alındı. Eğirdir Askerî Hastanesi tabipliği, Piribeyli Menzil Hattı tabipliği yaptı; ayrıca Çay Mecruhîn Komisyonu tabipliği, 35. Alay sertabipliği, 12. Fırka sertabip muavinliği, 4. Seyyar Hastane tabipliği görevlerinde bulundu. Savaş sırasında tifüse yakalandı, bir buçuk yıl kadar bu hastalığın sıkıntılarını çekti ve yine bu hastalık sonucu ayağının aksamaya başlaması nedeniyle, beşinci dereceden harp malulü sınıfına alındı. Savaş sonrasında İstiklâl Madalyası'na hak kazandı.
Cumhuriyetin ilan edilmesi birlikte Kilis, Tefenni, Bozüyük hükûmet tabiplikleri ile yurdun çeşitli yörelerinde görevlerde bulundu. Bozöyük'e gitmeden önce Bedahat Hanım'la evlendi. Bir oğlu, bir kızı oldu. Ancak oğlunu ortaokul son sınıftayken bir bisiklet kazasında, iki yıl sonra da eşini kaybetti.[]
Anadolu'daki görevlerinden sonra İstanbul'da Gureba Hastahanesi göz hastalıkları asistanlığı, Türk Talebe Yurdu müzakereciliği, Besni Trahom Mücadele hekimliği ve İstanbul Yatılı Okullar göz hekimliği görevlerinde bulundu. Sol bacağındaki arızadan dolayı Müdafaa-i Milliye Vekâleti’nce 14 Haziran 1932’de malulen emekliye sevk edildi.
Bir günlük gazetede, dil üzerine yazdığı yazılarla Atatürk'ün dikkatini çekti. 1936'da Türk Dil Kurumuna girdi ve Terim Kolu başkanı oldu. aynı zamanda Gazi Eğitim Enstitüsü ve Ankara Birinci Orta Okul göz tabipliği görevini yürüttü.
1937'de TBMM'den istifa eden Gaziantep milletvekili Numan Menemencioğlu’nun yerine V. dönem ara seçimlerinde meclise girdi seçildi. 1937-1947 yılları arasında CHP Gaziantep milletvekili olarak TBMM'de bulundu.
Ağakay, 1942-1962 yılları arasında Türk Dil Kurumu Sözlük Kolu başkanlığı yaptı. Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı Türkçe Sözlük'ün ilk baskısı olan 1945 baskısında çalışmaları yönetme ve eseri kaleme alma işini üstlendi. Kelime Yapma Yolları (1943), Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü (1958) ve Fransızca-Türkçe Sözlük (1962) gibi çeşitli eserler yayımladı.
1965 yılında Ankara'da öldü. Cebeci Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Eserleri
- Türkçe Felsefe Terimlerinin Dil Bakımından Açıklanması Dolayısıyla Bazı Kelime Yapı Yolları (1943)
- Türkçe Sözlük (1945)
- Türkçede Mecazlar Sözlüğü (1949)
- Türkçede Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü (1956)
- Fransızca-Türkçe Sözlük (1962)
- Atatürk'ten 20 Anı (1963)
Kaynakça
- ^ (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1. Haziran 2010. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c d Biçici, Mehmet (2020). (PDF). ISBN . 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Dağ, Murat (Ocak 2015). "Ayıntab'dan Antep'e Gaziantep Milletvekilleri Biyografisi 1920-2015" (PDF). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
- ^ Kayasandık, Ahmet (2013). "TDK Tarafından Hazırlanan Türkçe Sözlük'ün İlk ve Son Baskısının Arapça ve Farsça Kökenli Kelimeler ve Bu Kelimelere Getirilen Ekler Bakımından Karşılaştırılması". Selçuk Üniversite Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi. 16 (1). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
Diğer kaynaklar
- MEHMET ALİ AĞAKAY - Neşe Atabay (T.D.K.Yayınları, 1982)
- BÜYÜK LAROUSSE - Cilt 1 Sayfa: 175
- ANA BRITANNICA - Cilt 1 Sayfa: 183
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Ali Agakay d 1893 Girit Hanya o 21 Ekim 1965 Ankara Turk hekim dilbilimci siyasetci Mehmet Ali Agakay Turkce sozluk ve deyimlerin derlenmesine katkilari oldu Turk Dil Kurumu nun cikardigi Turkce Sozluk un ilk baskisi olan 1945 baskisinda calismalari yonetme ve eseri kaleme alma isini ustlendi V VI ve VII donem TBMM de Gaziantep milletvekili olarak gorev yapti Yasami1893 yilinda Girit adasinda dogdu Babasi Mustafa Cemil Bey annesi Ulfet Hanim dir Ilkogrenimini Girit n Hanya kasabasinda tamamladi bu yillarda Rumca ogrendi Ortaogrenimini Izmir Idadisi nde tamamladiktan sonra Darulfunun Tip Fakultesi ne girdi Bu ogrenimi sirasinda Balkan Savasi ve I Dunya Savasi nin cikmasi nedeniyle ogrenimini yarida keserek savaslara hekim yardimcisi olarak katildi Kafkas Cephesi ndeki yararliklarindan oturu Harp Madalyasi ile odullendirildi I Dunya Savasi sonrasi yarim kalan tibbiye egitimini 1917 de tamamladi Yuksekogrenimi sirasinda Fransizca ogrendi 28 Temmuz 1919 da okul masraflarini vermek suretiyle ordudan istifa etti Bir yil Bozuyuk bir yil da Burdur hukumet tabipligi gorevinde bulundu 18 Temmuz 1921 de Istiklal Savasi dolayisiyla yeniden askere alindi Egirdir Askeri Hastanesi tabipligi Piribeyli Menzil Hatti tabipligi yapti ayrica Cay Mecruhin Komisyonu tabipligi 35 Alay sertabipligi 12 Firka sertabip muavinligi 4 Seyyar Hastane tabipligi gorevlerinde bulundu Savas sirasinda tifuse yakalandi bir bucuk yil kadar bu hastaligin sikintilarini cekti ve yine bu hastalik sonucu ayaginin aksamaya baslamasi nedeniyle besinci dereceden harp malulu sinifina alindi Savas sonrasinda Istiklal Madalyasi na hak kazandi Cumhuriyetin ilan edilmesi birlikte Kilis Tefenni Bozuyuk hukumet tabiplikleri ile yurdun cesitli yorelerinde gorevlerde bulundu Bozoyuk e gitmeden once Bedahat Hanim la evlendi Bir oglu bir kizi oldu Ancak oglunu ortaokul son siniftayken bir bisiklet kazasinda iki yil sonra da esini kaybetti kaynak belirtilmeli Anadolu daki gorevlerinden sonra Istanbul da Gureba Hastahanesi goz hastaliklari asistanligi Turk Talebe Yurdu muzakereciligi Besni Trahom Mucadele hekimligi ve Istanbul Yatili Okullar goz hekimligi gorevlerinde bulundu Sol bacagindaki arizadan dolayi Mudafaa i Milliye Vekaleti nce 14 Haziran 1932 de malulen emekliye sevk edildi Bir gunluk gazetede dil uzerine yazdigi yazilarla Ataturk un dikkatini cekti 1936 da Turk Dil Kurumuna girdi ve Terim Kolu baskani oldu ayni zamanda Gazi Egitim Enstitusu ve Ankara Birinci Orta Okul goz tabipligi gorevini yuruttu 1937 de TBMM den istifa eden Gaziantep milletvekili Numan Menemencioglu nun yerine V donem ara secimlerinde meclise girdi secildi 1937 1947 yillari arasinda CHP Gaziantep milletvekili olarak TBMM de bulundu Agakay 1942 1962 yillari arasinda Turk Dil Kurumu Sozluk Kolu baskanligi yapti Turk Dil Kurumu nun cikardigi Turkce Sozluk un ilk baskisi olan 1945 baskisinda calismalari yonetme ve eseri kaleme alma isini ustlendi Kelime Yapma Yollari 1943 Yakin Anlamli Kelimeler Sozlugu 1958 ve Fransizca Turkce Sozluk 1962 gibi cesitli eserler yayimladi 1965 yilinda Ankara da oldu Cebeci Mezarligi nda topraga verildi EserleriTurkce Felsefe Terimlerinin Dil Bakimindan Aciklanmasi Dolayisiyla Bazi Kelime Yapi Yollari 1943 Turkce Sozluk 1945 Turkcede Mecazlar Sozlugu 1949 Turkcede Yakin Anlamli Kelimeler Sozlugu 1956 Fransizca Turkce Sozluk 1962 Ataturk ten 20 Ani 1963 Kaynakca PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu Yayinlari No 1 Haziran 2010 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b c d Bicici Mehmet 2020 PDF ISBN 978 625 7914 02 4 22 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Dag Murat Ocak 2015 Ayintab dan Antep e Gaziantep Milletvekilleri Biyografisi 1920 2015 PDF Gaziantep Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi 10 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Kayasandik Ahmet 2013 TDK Tarafindan Hazirlanan Turkce Sozluk un Ilk ve Son Baskisinin Arapca ve Farsca Kokenli Kelimeler ve Bu Kelimelere Getirilen Ekler Bakimindan Karsilastirilmasi Selcuk Universite Sosyal Bilimler Meslek Yuksek Okulu Dergisi 16 1 10 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Diger kaynaklar MEHMET ALI AGAKAY Nese Atabay T D K Yayinlari 1982 BUYUK LAROUSSE Cilt 1 Sayfa 175 ANA BRITANNICA Cilt 1 Sayfa 183