Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Temmuz 2008) |
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2020) () |
Mekân veya yer, çeşitli yaklaşımlarca farklı ele alınmakla beraber geniş bir çerçeve ile 'insanı çevreden belli bir ölçüde ayıran ve içinde eylemlerini sürdürmesine elverişli olan boşluk' ve 'sınırları gözlemci(ler) tarafından algılanabilen uzay parçası' olarak tanımlanabilir.
Mekân mimarlık, peyzaj mimarlığı, iç mimarlık mesleklerinin konusunu oluşturmakta ve aynı zamanda bir mimari ürünün vazgeçilmez tek niteliği, bir mimari ürünü var eden temel koşuldur. Mekân var olmadan mimari bir eserin varlığından da söz etmek mümkün olmayacaktır.
Canlı varlığın korunma içgüdüsünün onu ittiği yapıcılık temelde canlıyı çevreden ayırma işlemidir, yani bir yalıtmadır. Özel bir kavram olarak kullanıldığı anlamda yapı, canlıyı içine alan, onu evrensel boşluktan ayıran bir uzay parçasını belirtmektedir. Mimari eylemin ilk basamağı olarak insan kendisini güvende hissettiği sınırlı bir hacim yaratmıştır. Kavramakta güçlük çektiği evrensel boşluğu ve doğal çevrenin bir parçasını bir veya birkaç yönde sınırlandırmış, onu içe dönük, kendisine özel bir boşluk haline getirmiştir.
Mekân algısı
Bir mekânı oluşturmak için onun mutlaka her yönden kesin engellerle sınırlanmış olması gerekmez. Bir mekânı bir hacimden ayıran en önemli fark da aslında bu noktada ortaya çıkmaktadır. Mekânı oluşturan sınırlama hareketi önleyici şekilde fiziksel olabileceği gibi yalnızca başka duyularla algılanabilecek biçimde, örneğin sadece zemindeki bir doku gibi görsel de olabilir. Önemli olan mekânın net veya net olmayan sınırlarının algılanabilir olmasıdır. Mekân algısı ele alınırken her ne kadar ilk başta görme duyusu kaynaklı algıya ağırlık verilse ve diğer duyumlama şekilleri ihmal edilse de algılama aslında tüm duyulardan farklı oranlarda etkilenir. Algılamanın çeşitli duyuların birleşiminden oluştuğu ve mekân algısının da tüm duyuların etkisi altında oluştuğu göz önünde bulundurmak gerekir.
Mimari mekân, gözlemcinin algılayabileceği biçimde sınırlandırılmış uzay parçasıdır. Gözlemcinin mekânı tanımlayabilmesi için de bu mekânın gözlemci tarafından algılanabilir sınırlarının bulunması kaçınılmazdır. Ancak insan beyni tarafından kolaylıkla algılanabilen bu sınırlar her zaman net ve kesin olmayabilir. Bu sınırlar mekânı tam kapalı bir hacim olarak kapatmasa da çoğu zaman mekânı tam olarak tanımlamaya yetebilmektedir.
Bir mekânın bu kadar belirgin olması gerekirken sınırlarının bu netlikte olmayabileceği gerçeği mimar açısından çözülmesi gereken birçok belirsizlik doğurmaktadır. Mimari tasarım sürecinde mimar yapıyı şekillendirirken birçok ana ve alt mekânın da oluşumu sağlamaktadır. Bu belirsizlikler içerisinde mekân tasarımını sürdüren mimarın mekânı istenen biçimde oluşturup oluşturamaması açısından en önemli yardımcısı mesleki bilgi ve deneyimidir. Bu büyük oranda sezgisel bir süreçtir. Mimarın bu sezgisel süreç sonunda mekanları başarılı bir biçimde tasarlayıp tasarlayamaması ise bu bilgi ve deneyimlerine bağlı olacaktır.
Mimari veya peyzaj mimarisi mekân oluşturulmasında mimar, iç mimar, peyzaj mimarı, simetri ve geometri, fiziksel mekâna müdahale eder ve mekân belirleyici öğelerle bir bölge oluşturur. Başka bir söyleyişle mimari mekân kapatılır. Mekân genelde kütleler arasındaki boşluk olarak ele alınır. Fakat gerçekte mekân kendi olanaklarıyla mimari biçimlemeye sahip kütlelerin arasındaki bir biçimdir. İçeri ve dışarının değişkenliği mimarinin özünü oluşturur. İçeride olmak gözlemci tarafından dışarıda olmaya karşı her zaman tercih edilir. Mekân içinde oluşturulan sınırlayıcı öğeler, insanları psikolojik olarak rahatlatabilmektedir. Tüm duyularına farklı oranlarda etkiyen sınırlar ve vurgu elemanları ile bir gözlemci bulunduğu mekânı bir bütün olarak algılamaktadır. Bu şekilde bahsi geçen temel bileşenlerin varlığı ile o gözlemci için mekânın oluştuğundan bahsedilebilir.
Mekânın bileşen ve öğelerinin tanımı mekânın çevre sistemleri, peyzaj içerisindeki yeri ve işlevinin kapsamlılığına bağlıdır. Ölçü, oran ve denge ile bir kompozisyon üç boyutlu bir eleman olmaktan çıkıp mekânsal özellikler kazanmaya başlamaktadır. Elemanlar arası ilişki, bu elemanlara bir bütün olarak mekânsal özellik kazandırmakta, derinlik, yoğunluk ve açıklıkları ile de kompozisyon artık mekânsal bir tanıma sahip olmaktadır. Mekânı oluşturan çeşitli bileşen ve öğeler, mekân örgütlemede çok farklı roller üstlenmekte, mekânın bütünsel etkisi üzerinde son derece önemli olmaktadırlar. Mekân bileşen ve öğeleri kullanıldıkları yere göre mekânsal örgütlenmede sınırlayıcı, yönlendirici, odaklayıcı, birleştirici veya ayırıcı roller üstlenebilirler. Bu roller gözlemciye o mekânı kavrayabilmesi için gerekli ipuçları verir. Bir bina iç mekânı ele alınacak olursa bu bileşenler öncelikle yapısal bileşenler olacaktır. Bunlar sabit olmakla birlikte çoğunlukla sınırlayıcı roller üstlenirler. Duvar, kolon, kiriş ve çatı gibi elemanlar bu bileşenlerden sayılabilecektir. Kentsel ölçekte bir mekân örneği düşünülürse bu, binalar arasında kalan peyzaj alanları kamusal mekânlar olacaktır.
Sınırlayıcı öğeler mekân oluşumunda en önemli göreve sahiptirler. Sınırlamada var olan ya da kullanılan engeller sınırladıkları bölge kadar önem taşıyan öğelerdir. Bunlar sınırladıkları bölgenin mahremiyetinden kamusallığına kadar bir dizi anlam yüklenirler. Dış mekânlar ya doğal, siyasi ve yapısal sınırlarla var olurlar ya da işlevsel kargaşanın önlenmesi için, bir işlevin diğerini rahatsız etmeden gerçekleşmesi amacıyla bir dünya görüşü ve bilimsel bilgi doğrultusunda planlanırlar. İç mekânların sınırlanmalarının amacı ise insan konforunun sağlanması kadar mahremiyetin de sağlanmasına yöneliktir. Bölücü ve sınırlayıcı engel öğeleri gizlilik sağlamalarına bağlı olarak derecelendirilirler. Vurgular ise, sınırlanan bir mekânın işlevsel, simgesel veya biçimsel olarak genel kompozisyondan ayrımsanan güçlü öğelerdir. Çevre renklerinden ve dokusundan ayrışan elemanlar ve bileşenler ile fonksiyonel olarak merkez teşkil eden noktalar bunlar arasındadır. Anıtlar kentsel ölçekte sayılabilecek vurgu ve odak noktalarıdır. Binalarda ise girişler, düğüm noktaları bu odak noktalarından sayılabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Arabacıoğlu, B C (2007) Mimarlıkta mekan analizi için bulanık çıkarım sistemi temelli bir model önerisi, Arkitekt, 74, 512/513, 32-45
- Ashihara, Y (1981) Exterior Design in Arhitecture, Van Nostrand Reinhold Press, New York
- Atman, C J (1999) A comparison of freshman and senior engineering design processes, Design Studies Vol 20 No 2 S.131-152
- Atman, C J vd. (2004) Comparing freshman and senior engineering design processes: an in-depth follow-up study, Design Studies Vol 26 No 4 S.325-357
- Gür, S O (1996) Mekan Organizasyonu, Birsen Yayınevi, İstanbul
- Hasol, D (1975) Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul
- Kuban, D (1992) Mimarlık Kavramları, YEM Yayınları, İstanbul
- Lang, J ve Ark, U (1982) Nature of spacial imagery, informing styles and ashtetic preferations, BTU Architectural Bulletin Vol 7 No 1 S.67-94
- Lynch, K (1960) The Image of City, MIT Press, Massachusetts
- Meis, P V (2002) Elements of Architecture: From Form to Place, Spon Press, New York
- Özdemir, I M (1994) Mimari Mekanın Değerlendirilmesinde Mekan Örgütlenmesi Kavramı: Konutta Yaşama Mekanları, Doktora tezi KTÜ, Trabzon
- Rapoport, A (1977) Human Aspects of Urban Form, Pergamon Press, Oxford
- Rapoport, A (2004) Kültür Mimarlık Tasarım, YEM Yayınları, İstanbul
- Simpson, J ve Weiner, E (eds) (1989) Space - The Oxford English Reference Dictionary, Clarendon Press, Oxford
- Sözen, M ve Tanyeli, U (1994) Sanat Terimleri ve Kavramları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Temmuz 2008 Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Mekan veya yer cesitli yaklasimlarca farkli ele alinmakla beraber genis bir cerceve ile insani cevreden belli bir olcude ayiran ve icinde eylemlerini surdurmesine elverisli olan bosluk ve sinirlari gozlemci ler tarafindan algilanabilen uzay parcasi olarak tanimlanabilir Mekan mimarlik peyzaj mimarligi ic mimarlik mesleklerinin konusunu olusturmakta ve ayni zamanda bir mimari urunun vazgecilmez tek niteligi bir mimari urunu var eden temel kosuldur Mekan var olmadan mimari bir eserin varligindan da soz etmek mumkun olmayacaktir Canli varligin korunma icgudusunun onu ittigi yapicilik temelde canliyi cevreden ayirma islemidir yani bir yalitmadir Ozel bir kavram olarak kullanildigi anlamda yapi canliyi icine alan onu evrensel bosluktan ayiran bir uzay parcasini belirtmektedir Mimari eylemin ilk basamagi olarak insan kendisini guvende hissettigi sinirli bir hacim yaratmistir Kavramakta gucluk cektigi evrensel boslugu ve dogal cevrenin bir parcasini bir veya birkac yonde sinirlandirmis onu ice donuk kendisine ozel bir bosluk haline getirmistir Mekan algisiBir mekani olusturmak icin onun mutlaka her yonden kesin engellerle sinirlanmis olmasi gerekmez Bir mekani bir hacimden ayiran en onemli fark da aslinda bu noktada ortaya cikmaktadir Mekani olusturan sinirlama hareketi onleyici sekilde fiziksel olabilecegi gibi yalnizca baska duyularla algilanabilecek bicimde ornegin sadece zemindeki bir doku gibi gorsel de olabilir Onemli olan mekanin net veya net olmayan sinirlarinin algilanabilir olmasidir Mekan algisi ele alinirken her ne kadar ilk basta gorme duyusu kaynakli algiya agirlik verilse ve diger duyumlama sekilleri ihmal edilse de algilama aslinda tum duyulardan farkli oranlarda etkilenir Algilamanin cesitli duyularin birlesiminden olustugu ve mekan algisinin da tum duyularin etkisi altinda olustugu goz onunde bulundurmak gerekir Mimari mekan gozlemcinin algilayabilecegi bicimde sinirlandirilmis uzay parcasidir Gozlemcinin mekani tanimlayabilmesi icin de bu mekanin gozlemci tarafindan algilanabilir sinirlarinin bulunmasi kacinilmazdir Ancak insan beyni tarafindan kolaylikla algilanabilen bu sinirlar her zaman net ve kesin olmayabilir Bu sinirlar mekani tam kapali bir hacim olarak kapatmasa da cogu zaman mekani tam olarak tanimlamaya yetebilmektedir Bir mekanin bu kadar belirgin olmasi gerekirken sinirlarinin bu netlikte olmayabilecegi gercegi mimar acisindan cozulmesi gereken bircok belirsizlik dogurmaktadir Mimari tasarim surecinde mimar yapiyi sekillendirirken bircok ana ve alt mekanin da olusumu saglamaktadir Bu belirsizlikler icerisinde mekan tasarimini surduren mimarin mekani istenen bicimde olusturup olusturamamasi acisindan en onemli yardimcisi mesleki bilgi ve deneyimidir Bu buyuk oranda sezgisel bir surectir Mimarin bu sezgisel surec sonunda mekanlari basarili bir bicimde tasarlayip tasarlayamamasi ise bu bilgi ve deneyimlerine bagli olacaktir Mimari veya peyzaj mimarisi mekan olusturulmasinda mimar ic mimar peyzaj mimari simetri ve geometri fiziksel mekana mudahale eder ve mekan belirleyici ogelerle bir bolge olusturur Baska bir soyleyisle mimari mekan kapatilir Mekan genelde kutleler arasindaki bosluk olarak ele alinir Fakat gercekte mekan kendi olanaklariyla mimari bicimlemeye sahip kutlelerin arasindaki bir bicimdir Iceri ve disarinin degiskenligi mimarinin ozunu olusturur Iceride olmak gozlemci tarafindan disarida olmaya karsi her zaman tercih edilir Mekan icinde olusturulan sinirlayici ogeler insanlari psikolojik olarak rahatlatabilmektedir Tum duyularina farkli oranlarda etkiyen sinirlar ve vurgu elemanlari ile bir gozlemci bulundugu mekani bir butun olarak algilamaktadir Bu sekilde bahsi gecen temel bilesenlerin varligi ile o gozlemci icin mekanin olustugundan bahsedilebilir Mekanin bilesen ve ogelerinin tanimi mekanin cevre sistemleri peyzaj icerisindeki yeri ve islevinin kapsamliligina baglidir Olcu oran ve denge ile bir kompozisyon uc boyutlu bir eleman olmaktan cikip mekansal ozellikler kazanmaya baslamaktadir Elemanlar arasi iliski bu elemanlara bir butun olarak mekansal ozellik kazandirmakta derinlik yogunluk ve acikliklari ile de kompozisyon artik mekansal bir tanima sahip olmaktadir Mekani olusturan cesitli bilesen ve ogeler mekan orgutlemede cok farkli roller ustlenmekte mekanin butunsel etkisi uzerinde son derece onemli olmaktadirlar Mekan bilesen ve ogeleri kullanildiklari yere gore mekansal orgutlenmede sinirlayici yonlendirici odaklayici birlestirici veya ayirici roller ustlenebilirler Bu roller gozlemciye o mekani kavrayabilmesi icin gerekli ipuclari verir Bir bina ic mekani ele alinacak olursa bu bilesenler oncelikle yapisal bilesenler olacaktir Bunlar sabit olmakla birlikte cogunlukla sinirlayici roller ustlenirler Duvar kolon kiris ve cati gibi elemanlar bu bilesenlerden sayilabilecektir Kentsel olcekte bir mekan ornegi dusunulurse bu binalar arasinda kalan peyzaj alanlari kamusal mekanlar olacaktir Sinirlayici ogeler mekan olusumunda en onemli goreve sahiptirler Sinirlamada var olan ya da kullanilan engeller sinirladiklari bolge kadar onem tasiyan ogelerdir Bunlar sinirladiklari bolgenin mahremiyetinden kamusalligina kadar bir dizi anlam yuklenirler Dis mekanlar ya dogal siyasi ve yapisal sinirlarla var olurlar ya da islevsel kargasanin onlenmesi icin bir islevin digerini rahatsiz etmeden gerceklesmesi amaciyla bir dunya gorusu ve bilimsel bilgi dogrultusunda planlanirlar Ic mekanlarin sinirlanmalarinin amaci ise insan konforunun saglanmasi kadar mahremiyetin de saglanmasina yoneliktir Bolucu ve sinirlayici engel ogeleri gizlilik saglamalarina bagli olarak derecelendirilirler Vurgular ise sinirlanan bir mekanin islevsel simgesel veya bicimsel olarak genel kompozisyondan ayrimsanan guclu ogelerdir Cevre renklerinden ve dokusundan ayrisan elemanlar ve bilesenler ile fonksiyonel olarak merkez teskil eden noktalar bunlar arasindadir Anitlar kentsel olcekte sayilabilecek vurgu ve odak noktalaridir Binalarda ise girisler dugum noktalari bu odak noktalarindan sayilabilir Ayrica bakinizMimarlik Ic mimarlik Peyzaj mimarligi Bulanik mimari mekan analiziKaynakcaArabacioglu B C 2007 Mimarlikta mekan analizi icin bulanik cikarim sistemi temelli bir model onerisi Arkitekt 74 512 513 32 45 Ashihara Y 1981 Exterior Design in Arhitecture Van Nostrand Reinhold Press New York Atman C J 1999 A comparison of freshman and senior engineering design processes Design Studies Vol 20 No 2 S 131 152 Atman C J vd 2004 Comparing freshman and senior engineering design processes an in depth follow up study Design Studies Vol 26 No 4 S 325 357 Gur S O 1996 Mekan Organizasyonu Birsen Yayinevi Istanbul Hasol D 1975 Ansiklopedik Mimarlik Sozlugu YEM Yayinlari Istanbul Kuban D 1992 Mimarlik Kavramlari YEM Yayinlari Istanbul Lang J ve Ark U 1982 Nature of spacial imagery informing styles and ashtetic preferations BTU Architectural Bulletin Vol 7 No 1 S 67 94 Lynch K 1960 The Image of City MIT Press Massachusetts Meis P V 2002 Elements of Architecture From Form to Place Spon Press New York Ozdemir I M 1994 Mimari Mekanin Degerlendirilmesinde Mekan Orgutlenmesi Kavrami Konutta Yasama Mekanlari Doktora tezi KTU Trabzon Rapoport A 1977 Human Aspects of Urban Form Pergamon Press Oxford Rapoport A 2004 Kultur Mimarlik Tasarim YEM Yayinlari Istanbul Simpson J ve Weiner E eds 1989 Space The Oxford English Reference Dictionary Clarendon Press Oxford Sozen M ve Tanyeli U 1994 Sanat Terimleri ve Kavramlari Sozlugu Remzi Kitabevi Istanbul