Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mekanik saatler içindeki mekanizmaya yüklenen enerjiyi, ölçülü şekilde ritmik hareketlere çeviren, bu hareketleri dişlilerle sayan, belli sayılara ulaşıldığında bunu insanın algılayabileceği şekilde, örneğin çan sesi veya kadran üzerinde değişen açılar şeklinde, zaman ölçümü olarak sunan birer düzenektir.
Saatin bileşenleri
Kadran ve ibreler hariç, bir saatin iç mekanizmasına hareket (ing: movement) denir. Tüm mekanik saatler şu beş parçadan oluşur:
- Saate güç vermek için mekanik enerjiyi depolayan zemberek,
- Dişli takımı da (Tekerlek treni) denilen dişli treninin zembereğin kuvvetini balans çarkına iletme ve balans çarkının salınımlarını toplayarak saniye, dakika ve saat birimlerini elde etmek için çift fonksiyonu vardır. Dişli treninin anahtarsız çalışma (ing:keyless work) denilen ayrı bir parçası kullanıcının zemberek yayını kurmaya ve saati ayarlamak için kolları hareket ettirmeye imkan tanır.
- Balans çarkı ileri geri salınır. Bu saatin zamanı sürdüren elemanıdır. Zaman işleyişinin doğruluğu tekerleğin eylemsizliğine ve balans yayının esnekliğine bağlı olarak sabit salınım periyoduyla harmonik bir osilatör olmasından kaynaklanır.
- Eşapman (Türkçe: kaçış) mekanizması, her vuruşta balans çarkını iterek bu çarkı titreştiren ve saatin dişlilerinin her vuruşta belirli bir miktar ilerlemesine veya 'kaçmasına' izin veren iki fonksiyonlu bir kaçış (eşapman) mekanizmasıdır. Dişli treninin kaçış tarafından periyodik durdurulması mekanik saatin 'tık' sesini çıkarır.
- Saati insan tarafından okunabilir biçimde görüntülemek için genellikle dönen ibrelere sahip geleneksel saat yüzlü bir gösterge kadranı.
Bir saatteki temel zamanı gösterme işleyişine ek fonksiyonlara geleneksel olarak Komplikasyonlar denir. Mekanik saatlerde şu komplikasyonlar olabilir:
- Otomatik kurma —saati kurma ihtiyacını ortadan kaldırmak için bu cihaz, döner-ağırlık mekanizması ile saatin zembereğini bileğin doğal hareketlerini kullanarak otomatik olarak kurar.
- Takvim—tarihi ve genellikle haftanın gününü, ayı ve yılı gösterir. Basit takvim saatler, ayların farklı uzunluklarını hesaba katmaz, kullanıcının yılda 5 kez tarihi sıfırlamasını gerektirir ama sürekli takvim saatler (ing:perpetual calendar) bunu hesaba katar ve hatta artık yılları da hesaba katar. Bir yıllık takvim artık yıl ayarlaması yapmaz ve Şubat'ı 30 günlük bir ay olarak kabul eder, bu nedenle tarihin her yıl 29 veya 30 Şubat yanlış yazdığında 1 Mart'ta sıfırlanması gerekir.
- Alarm—belirli bir zamanda devam etmesi için ayarlanabilen zil veya sesli uyarıdır.
- Kronograf—ek kronometre (ing:stopwatch) fonksiyonları olan saat. Kasadaki düğmeler saniye ibresini başlatır, durdurur ve sıfırlar ve genellikle birkaç alt kadran geçen süreyi daha büyük birimlerde gösterir.
- "Hacking" özelliği—askeri saatlerde bulunan, saat ayarlanırken saniye ibresini durduran bir mekanizma. Bu, saatlerin hassas saniyeye senkronize edilmesini sağlar. Bu artık birçok saatte çok yaygın bir özelliktir.
- Ay evresi kadranı—dönen bir disk üzerinde ay yüzü ile ayın evresini gösterir.
- Kurma göstergesi veya güç rezervi göstergesi—çoğunlukla otomatik saatlerde bulunur; zemberekte ne kadar güç kaldığını gösteren bir alt kadran, genellikle çalışmak için kalan saat cinsindendir.
- Tekrarlayıcı—bir düğmeye basarak saatleri sesli olarak çalan bir saat komplikasyonudur. Bu nadir komplikasyon, başlangıçta karanlıkta saatin kaç olduğunu öğrenmek etmek için yapay aydınlatmadan önce kullanıldı. Bu karmaşık mekanizmalar artık sadece son derece pahalı lüks saatlerde yenilik olarak bulunur.
- Tourbillon—bu pahalı özellik aslında saati daha hassas hale getirmek için tasarlanmıştı ama artık daha çok saat yapımcılığında ustalık göstergesi ve sanat amacıyla görülür. Sıradan bir saatte, saat farklı konumlardayken, balans çarkı yerçekimi sapması nedeniyle farklı hızlarda salınır ve yanlışlığa neden olur. Bir tourbillonda, balans çarkı, tüm konumları eşit olarak deneyimlemesi için dönen bir kafese takılmıştır. Mekanizma genellikle gösteriş yapmak için saatin yüzünde ortaya çıkar.
Tarihi
İlk gereksinimler
Mekanik saat öncesi yıldız gözlemleri, Güneş saati, su saati ve kum saati, değişik şekillerde süreyi göstermek amacına yönelikti. Mekanik saat ise manastır hayatında belli bir mekanik işlevi yerine getirmek, bir çekiç aracılığıyla ses üretmek ve böylece belirli zaman aralıklarını belirtmek amacını gütmekteydi. İlk saatlerde kadran, akrep ve yelkovan bulunmuyordu. Okuma yazma oranının düşük olması, saatlere insanların bakıp anlayacağı yazılar koymak yerine, kiliseyi örnek alıp, işlerini yaparken duyabilecekleri çan çalınıyordu. Süreyi görsel olarak göstermek için saatlerde kadranı ilk olarak kullanan ve 1344’te 24 dilimlik saati yapan ’dir.
Kamalı salınım, ağırlıklı zincir, zemberek
Zamanın mekanik olarak ölçülmesi yönündeki ilk adımlar din adamlarından gelmiştir. Keşişler dua etmek için kesin saati bilmek zorundaydılar. İlk mekanik saatler, saati göstermek değil duyurmak üzere yapılmışlardı. Bu saatler birer ağırlığa bağlı olarak çalışıyorlardı ve belirli zaman aralıkları ile gonga vuran tokmaklarla donatılmışlardı. Daha önceki yüzyıllarda, eski saat sistemlerinin sesli birer uyarı vermesini sağlama çabaları olumlu sonuçlanmamıştı. Geçen süreyi ufak taş parçacıkları atarak ya da düdük öttürerek belirten karmaşık mekanizmalar üretilmişti.
Bu mekanizmanın en eski türü "kamalı" olarak bilinir. Ucuna ağırlık bağlı iki yanından atlamalı olarak tırnaklarla donatılmış bir metal çubuk ve yatay olarak gidip gelen bir milden oluşan mekanizmada, her gidişte bir tırnak salıveren bir düzen oluşturulmuş ve milin ivmesi de dış ucuna takılmış bir ağırlıkla kontrol edilmiş. Ağırlık uzağa çekilince salınım hızlanıyor, yaklaştırılınca da yavaşlıyor. Böylece, başlangıçta dakikaların ve daha sonra da saniyelerin belirlenmesi mümkün olmuştur.
Ağırlıkla çalışan mekanizma, ağırlığın asılı olduğu ipi ya da zinciri kısa aralıklarla tutan ve bırakan bir vargel düzenidir. Böylece kısa aralıklarla duran ve inen bir ağırlık, saat mekanizmasını günün uzunluğuna ya da kısalığına bağlı olmaktan kurtarıyordu. 1500’lerde Nürnberg’de Peter Heinlein’ın zembereği bulmasıyla büyük ağırlıklardan vazgeçilebilmiş, taşınabilir küçük saatler geliştirilebilmiştir.
Gündüz saatlerinin gece saatlerine uymayan saat sistemi, 14. yüzyılda mekanik saatlerin yapılmasına kadar devam etmiştir. Günü eşit saatler halinde bölen ilk saat, Milano’daki Saint Gottard kilisesi saatidir. Yüzyılın ortasına doğru büyük Avrupa şehirlerinin kulelerinde mekanik saatler görülmeye başlanmış ve gittikçe yayılmıştır. Ağırlıktan güç alan, sarkaç ve sekteli rakkas dişlisi ile çalışan bu saat tasarımı 300 yıl boyunca kullanılmıştır.
Sarkaç ve sekteli rakkas dişlisi
Saat gelişiminde atılan başka bir büyük adım da sarkacın bulunmasıdır. Daha eski saatler sonradan zamanı daha doğru gösteren sarkaçlı mekanizmalarla modernleştirildiklerinden ilk halleriyle pek bulunmazlar. Mekanik saatlerin erken ünlülerinden olan Giovanni di Dondi’nin tasarımı, ağırlıkla işleyen mekanizmaya bağlı sarkaç ve sekteli rakkas dişlisinden oluşuyordu ve saatte kadran bulunmuyordu.
Kilisede papazı dinlerken kürsünün üzerinde sallanan lambanın salınım zamanının sabit olduğunu fark eden Galileo, sarkacın salınım periyodunun, ağırlığına ya da genişliğine değil, uzunluğuna bağlı olduğunu gözlemlemiştir. Galileo, ölümüne yakın, sarkaçla çalışan bir saat tasarlasa da bunu gerçekleştirememiştir. İlk çalışan sarkaçlı saati 1656’da, Galileo’nun ölümünden 14 yıl sonra, Alman astronom Christiaan Huygens yapmıştır. Huygens’in saati önceleri günde bir dakikadan az hata veriyordu. İlk olarak sağlanan bu hassaslığı, Huygens çalışmalarıyla hatayı günde bir dakikadan 10 saniyeye düşürerek, arttırmıştır.
Balans yayı
Zembereğin en büyük sorunu gerildikten hemen sonra en yüksek kuvvetini, daha sonra ise boşaldıkça daha azını sunmasıydı. Bu saatlerin günde bir saat hatalı zaman göstermesine sebep olabiliyordu. Huygens’in önce sarkacı, 1670’lerin ortalarında da balans yayını geliştirmesi bu zaafı kontrol altına almış, balans çarkının çok daha düzenli ve ritmik bir şekilde salınmasını sağlamış, zamanın daha az hatayla ölçülebilmesine ve taşınabilir saatlerin daha kullanılışlı hale gelmelerine olanak vermiştir. Balans yayının geliştirilmesi ile gittikçe küçülen saatler cepte ya da kolda taşınabilmeye başlamıştır. İlk ucuz cep saatleri ABD’de üretilmiş, kol saatleri ise 1890’larda ortaya çıkmıştır. Başlangıçta sadece kadınların kullandığı kol saatleri, I. Dünya Savaşı sırasında erkekler arasında da yaygınlaşmıştır. Zamanı karada ve denizde aynı olarak ölçebilen yeni saatlerle zaman birimlerinin hassaslığı sorgulanmaya başlanmıştır. Bir saniyenin uzunluğu neydi? Basit bir hesapla saniye dakikanın 1/60’ı, dakika saatin 1/60’ı ve saat te günün 24’te biri olduğu için bir saniye ortalama güneş gününün 86 400’de biri olarak ortaya çıkar. 1820’de zaman aralıkları bu hesaba göre standardize edilmiştir.
Sarkacın bulunmasıyla ilk defa olarak saatlere artık güvenilebilir birer anlamları olan dakika ve saniye kolları eklendi.
Sürtünme, merkezkaç kuvvetleri ve ısı
İlk denizcilik kronometreleri İngiliz parlamentosunun 1700'lü yıllarda gemicilerin Dünya’deki yerlerini doğu batı yönünde kolay ve hassas hesaplayabilmelerini sağlamak için meclisten geçirdiği mükafat kanunuyla başlayan 40 yıllık bir yarış sonucunda daha önce tahta saat kulesi yapan marangoz John Harrison tarafından geliştirilmiştir. Harrison'un katkıları sürtünme, merkezkaç kuvvetleri ve ısının sarkaç salınımına etkisini önlemede başarılı oldu. Salınımlarda sert kıymetli taşlar kullanıp, yağ geresiniminin ortadan kaldırılması, sarkacın biçimi (daha dairevi), malzemeleri (ısının etkisini dengeleyen metal alaşımlarının birlikteliği) gibi yöntemler saatçiliğe bu süreçte kazandırıldı. Bu ilk aletler hala Greenwich rasathanesinde sergilenmektedir. Kronometre ile seyre çıkan ilk gemi Kaptan Cook’un emrinde, Yeni Zelanda'ya kadar giden Mutiny on the Bounty filmine konu olan gemidir. Kronometrenin icadı İngiliz devletine denizcilikte bir süre için çok büyük üstünlük sağladı; Kronometreli gemiler büyük okyanusları kıyıyı takip etmeden, zaman kaybettmeden, masraflı ya da tehlikeli olaylara maruz kalmadan geçebiliyorlardı.
Otomatik kurmalı kol saatleri
İlk otomatik kurmalı kol saati 1923'te John Harwood tarafından geliştirilmiştir. Daha sonraları kurgu mekanizması tasarımında düşme durumunda bozulmaya dayanıklılık (bilyalı salınım), saat kalınlığının azaltılması (direksiz, en dışta salınım halkası) ve az salınımla çok uzun çalıştıracak zemberek gerebilme (daha yoğun metalden daha geniş halkaların salınımı) yönlerinde gelişmeler görülmüştür.
Modern mekanik saatler
Komplikasyonlar
Mekanik saatler zamanı ölçerler ama bunu kullanıcıya sunuş biçimleri kullanılışlılık amacıyla çok karmaşık olabilirler. Bunlar zamanın değişik alfabe, dil ve takvim düzenlerine göre gösterilişi ya da zamana bağlı olarak değişen başka olayların (örneğin, zodyak işaretlerinin, ayın ve yıldızların durumlarının) gösterilmesi olabilir.
Saat üretimi
Zamanı ölçmede ve kullanılışlılıkta geçmiş zamanlara göre çok daha gelişmiş olmalarına rağmen mekanik saatlerin hala üretilip kullanılıyor olması daha çok zaman ölçme ötesinde amaçlardan dolayıdır. Bu sebepler dekoratif ya da moda gibi görsel sebeplerden olabilir, saatin değeri yüzünden mücevher takınmak gibi olabilir, elektronik olmasın diye olabilir, vs..
Saatler günümüzde genellikle seri üretilirler. Tek tek elde yapılanlarıda vardır.
Seri üretimde mekanizmayı ve gövdesini yapanlar uzmanlaşmış firmalardır. Saatin kimliği genellikle hangi model mekanizmanın hangi model gövde içine yerleştirildiğine bakarak belirlenir.
Tek tek yapılan saatlerde hem görsel boyutu, hem değer boyutu, hem kullanılışlılık, hem de mekanik komplikasyonar boyutları üstün özelliklere ulaşacak, koleksiyon değeri olacak şekilde yapılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Hand-winding Mechanical Watch Movement Mainspring". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ "Mechanical Clock / Watch Movement Gear Train Photos". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ Nicolet, J. C. (2008). . Questions in Time. 18 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2008.
- ^ "A Revolution in Timekeeping, part 3". A Walk Through Time. NIST (National Inst. of Standards and Technology). 2002. 28 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Haziran 2007.
- ^ Milham, Willis I. (1945). Time and Timekeepers. New York: MacMillan. ISBN ., p.226
- ^ A. R. Hall, "Horology and criticism: Robert Hooke", Studia Copernicana, XVI, Ossolineum, 1978, 261-81.
- ^ Gould, Rupert T. (1923). The Marine Chronometer. Its History and Development. Londra: J. D. Potter. ss. 158-171. ISBN .
- ^ (PDF). The Patent Office. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından () arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2015.
- ^ . Museum Victoria. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2015.
Kendinden kurgulu düzenek 1923'te John Harwood tarafından geliştirilmiştir, çalışma prensibi ucu ağırlıklı ve iki yaylı bir kolun savrulduğunda bir levyeye yüklenip saati bir az kurması temellidir.
- ^ "16 October 1923". Brainy History. 16 Ekim 1923. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2014.
- ^ https://www.forbes.com/sites/robertanaas/2015/09/17/vacheron-constantin-unveils-worlds-most-complicated-watch-ref-57260-57-complications/#65c49a082404 2 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . World's Most Complicated Watch, Ref. 57260, with 57 Complications unveiled (57 komplikasyonla dünyanın enkarmaşık saati açıklandı)
 | Zaman ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mekanik saatler icindeki mekanizmaya yuklenen enerjiyi olculu sekilde ritmik hareketlere ceviren bu hareketleri dislilerle sayan belli sayilara ulasildiginda bunu insanin algilayabilecegi sekilde ornegin can sesi veya kadran uzerinde degisen acilar seklinde zaman olcumu olarak sunan birer duzenektir Saatin bilesenleriSokulmus mekanik bir kol saatiKronometre fonksiyonlu bir kronografli saat Kadran ve ibreler haric bir saatin ic mekanizmasina hareket ing movement denir Tum mekanik saatler su bes parcadan olusur Saate guc vermek icin mekanik enerjiyi depolayan zemberek Disli takimi da Tekerlek treni denilen disli treninin zemberegin kuvvetini balans carkina iletme ve balans carkinin salinimlarini toplayarak saniye dakika ve saat birimlerini elde etmek icin cift fonksiyonu vardir Disli treninin anahtarsiz calisma ing keyless work denilen ayri bir parcasi kullanicinin zemberek yayini kurmaya ve saati ayarlamak icin kollari hareket ettirmeye imkan tanir Balans carki ileri geri salinir Bu saatin zamani surduren elemanidir Zaman isleyisinin dogrulugu tekerlegin eylemsizligine ve balans yayinin esnekligine bagli olarak sabit salinim periyoduyla harmonik bir osilator olmasindan kaynaklanir Esapman Turkce kacis mekanizmasi her vurusta balans carkini iterek bu carki titrestiren ve saatin dislilerinin her vurusta belirli bir miktar ilerlemesine veya kacmasina izin veren iki fonksiyonlu bir kacis esapman mekanizmasidir Disli treninin kacis tarafindan periyodik durdurulmasi mekanik saatin tik sesini cikarir Saati insan tarafindan okunabilir bicimde goruntulemek icin genellikle donen ibrelere sahip geleneksel saat yuzlu bir gosterge kadrani Bir saatteki temel zamani gosterme isleyisine ek fonksiyonlara geleneksel olarak Komplikasyonlar denir Mekanik saatlerde su komplikasyonlar olabilir Otomatik kurma saati kurma ihtiyacini ortadan kaldirmak icin bu cihaz doner agirlik mekanizmasi ile saatin zemberegini bilegin dogal hareketlerini kullanarak otomatik olarak kurar Takvim tarihi ve genellikle haftanin gununu ayi ve yili gosterir Basit takvim saatler aylarin farkli uzunluklarini hesaba katmaz kullanicinin yilda 5 kez tarihi sifirlamasini gerektirir ama surekli takvim saatler ing perpetual calendar bunu hesaba katar ve hatta artik yillari da hesaba katar Bir yillik takvim artik yil ayarlamasi yapmaz ve Subat i 30 gunluk bir ay olarak kabul eder bu nedenle tarihin her yil 29 veya 30 Subat yanlis yazdiginda 1 Mart ta sifirlanmasi gerekir Alarm belirli bir zamanda devam etmesi icin ayarlanabilen zil veya sesli uyaridir Kronograf ek kronometre ing stopwatch fonksiyonlari olan saat Kasadaki dugmeler saniye ibresini baslatir durdurur ve sifirlar ve genellikle birkac alt kadran gecen sureyi daha buyuk birimlerde gosterir Hacking ozelligi askeri saatlerde bulunan saat ayarlanirken saniye ibresini durduran bir mekanizma Bu saatlerin hassas saniyeye senkronize edilmesini saglar Bu artik bircok saatte cok yaygin bir ozelliktir Ay evresi kadrani donen bir disk uzerinde ay yuzu ile ayin evresini gosterir Kurma gostergesi veya guc rezervi gostergesi cogunlukla otomatik saatlerde bulunur zemberekte ne kadar guc kaldigini gosteren bir alt kadran genellikle calismak icin kalan saat cinsindendir Tekrarlayici bir dugmeye basarak saatleri sesli olarak calan bir saat komplikasyonudur Bu nadir komplikasyon baslangicta karanlikta saatin kac oldugunu ogrenmek etmek icin yapay aydinlatmadan once kullanildi Bu karmasik mekanizmalar artik sadece son derece pahali luks saatlerde yenilik olarak bulunur Tourbillon bu pahali ozellik aslinda saati daha hassas hale getirmek icin tasarlanmisti ama artik daha cok saat yapimciliginda ustalik gostergesi ve sanat amaciyla gorulur Siradan bir saatte saat farkli konumlardayken balans carki yercekimi sapmasi nedeniyle farkli hizlarda salinir ve yanlisliga neden olur Bir tourbillonda balans carki tum konumlari esit olarak deneyimlemesi icin donen bir kafese takilmistir Mekanizma genellikle gosteris yapmak icin saatin yuzunde ortaya cikar TarihiIlk gereksinimler Mekanik saat oncesi yildiz gozlemleri Gunes saati su saati ve kum saati degisik sekillerde sureyi gostermek amacina yonelikti Mekanik saat ise manastir hayatinda belli bir mekanik islevi yerine getirmek bir cekic araciligiyla ses uretmek ve boylece belirli zaman araliklarini belirtmek amacini gutmekteydi Ilk saatlerde kadran akrep ve yelkovan bulunmuyordu Okuma yazma oraninin dusuk olmasi saatlere insanlarin bakip anlayacagi yazilar koymak yerine kiliseyi ornek alip islerini yaparken duyabilecekleri can caliniyordu Sureyi gorsel olarak gostermek icin saatlerde kadrani ilk olarak kullanan ve 1344 te 24 dilimlik saati yapan dir Kamali salinim agirlikli zincir zemberek Zamanin mekanik olarak olculmesi yonundeki ilk adimlar din adamlarindan gelmistir Kesisler dua etmek icin kesin saati bilmek zorundaydilar Ilk mekanik saatler saati gostermek degil duyurmak uzere yapilmislardi Bu saatler birer agirliga bagli olarak calisiyorlardi ve belirli zaman araliklari ile gonga vuran tokmaklarla donatilmislardi Daha onceki yuzyillarda eski saat sistemlerinin sesli birer uyari vermesini saglama cabalari olumlu sonuclanmamisti Gecen sureyi ufak tas parcaciklari atarak ya da duduk otturerek belirten karmasik mekanizmalar uretilmisti Bu mekanizmanin en eski turu kamali olarak bilinir Ucuna agirlik bagli iki yanindan atlamali olarak tirnaklarla donatilmis bir metal cubuk ve yatay olarak gidip gelen bir milden olusan mekanizmada her gidiste bir tirnak saliveren bir duzen olusturulmus ve milin ivmesi de dis ucuna takilmis bir agirlikla kontrol edilmis Agirlik uzaga cekilince salinim hizlaniyor yaklastirilinca da yavasliyor Boylece baslangicta dakikalarin ve daha sonra da saniyelerin belirlenmesi mumkun olmustur Agirlikla calisan mekanizma agirligin asili oldugu ipi ya da zinciri kisa araliklarla tutan ve birakan bir vargel duzenidir Boylece kisa araliklarla duran ve inen bir agirlik saat mekanizmasini gunun uzunluguna ya da kisaligina bagli olmaktan kurtariyordu 1500 lerde Nurnberg de Peter Heinlein in zemberegi bulmasiyla buyuk agirliklardan vazgecilebilmis tasinabilir kucuk saatler gelistirilebilmistir Gunduz saatlerinin gece saatlerine uymayan saat sistemi 14 yuzyilda mekanik saatlerin yapilmasina kadar devam etmistir Gunu esit saatler halinde bolen ilk saat Milano daki Saint Gottard kilisesi saatidir Yuzyilin ortasina dogru buyuk Avrupa sehirlerinin kulelerinde mekanik saatler gorulmeye baslanmis ve gittikce yayilmistir Agirliktan guc alan sarkac ve sekteli rakkas dislisi ile calisan bu saat tasarimi 300 yil boyunca kullanilmistir Sarkac ve sekteli rakkas dislisi sekteli rakkas dislisi c disli v rakkas p q sektelersekteli rakkas dislisinin isleyisi sarkacin her salinimi bir disi saliverir Saat gelisiminde atilan baska bir buyuk adim da sarkacin bulunmasidir Daha eski saatler sonradan zamani daha dogru gosteren sarkacli mekanizmalarla modernlestirildiklerinden ilk halleriyle pek bulunmazlar Mekanik saatlerin erken unlulerinden olan Giovanni di Dondi nin tasarimi agirlikla isleyen mekanizmaya bagli sarkac ve sekteli rakkas dislisinden olusuyordu ve saatte kadran bulunmuyordu Kilisede papazi dinlerken kursunun uzerinde sallanan lambanin salinim zamaninin sabit oldugunu fark eden Galileo sarkacin salinim periyodunun agirligina ya da genisligine degil uzunluguna bagli oldugunu gozlemlemistir Galileo olumune yakin sarkacla calisan bir saat tasarlasa da bunu gerceklestirememistir Ilk calisan sarkacli saati 1656 da Galileo nun olumunden 14 yil sonra Alman astronom Christiaan Huygens yapmistir Huygens in saati onceleri gunde bir dakikadan az hata veriyordu Ilk olarak saglanan bu hassasligi Huygens calismalariyla hatayi gunde bir dakikadan 10 saniyeye dusurerek arttirmistir Balans yayi Zemberegin en buyuk sorunu gerildikten hemen sonra en yuksek kuvvetini daha sonra ise bosaldikca daha azini sunmasiydi Bu saatlerin gunde bir saat hatali zaman gostermesine sebep olabiliyordu Huygens in once sarkaci 1670 lerin ortalarinda da balans yayini gelistirmesi bu zaafi kontrol altina almis balans carkinin cok daha duzenli ve ritmik bir sekilde salinmasini saglamis zamanin daha az hatayla olculebilmesine ve tasinabilir saatlerin daha kullanilisli hale gelmelerine olanak vermistir Balans yayinin gelistirilmesi ile gittikce kuculen saatler cepte ya da kolda tasinabilmeye baslamistir Ilk ucuz cep saatleri ABD de uretilmis kol saatleri ise 1890 larda ortaya cikmistir Baslangicta sadece kadinlarin kullandigi kol saatleri I Dunya Savasi sirasinda erkekler arasinda da yayginlasmistir Zamani karada ve denizde ayni olarak olcebilen yeni saatlerle zaman birimlerinin hassasligi sorgulanmaya baslanmistir Bir saniyenin uzunlugu neydi Basit bir hesapla saniye dakikanin 1 60 i dakika saatin 1 60 i ve saat te gunun 24 te biri oldugu icin bir saniye ortalama gunes gununun 86 400 de biri olarak ortaya cikar 1820 de zaman araliklari bu hesaba gore standardize edilmistir Sarkacin bulunmasiyla ilk defa olarak saatlere artik guvenilebilir birer anlamlari olan dakika ve saniye kollari eklendi Surtunme merkezkac kuvvetleri ve isi Ilk denizcilik kronometreleri Ingiliz parlamentosunun 1700 lu yillarda gemicilerin Dunya deki yerlerini dogu bati yonunde kolay ve hassas hesaplayabilmelerini saglamak icin meclisten gecirdigi mukafat kanunuyla baslayan 40 yillik bir yaris sonucunda daha once tahta saat kulesi yapan marangoz John Harrison tarafindan gelistirilmistir Harrison un katkilari surtunme merkezkac kuvvetleri ve isinin sarkac salinimina etkisini onlemede basarili oldu Salinimlarda sert kiymetli taslar kullanip yag geresiniminin ortadan kaldirilmasi sarkacin bicimi daha dairevi malzemeleri isinin etkisini dengeleyen metal alasimlarinin birlikteligi gibi yontemler saatcilige bu surecte kazandirildi Bu ilk aletler hala Greenwich rasathanesinde sergilenmektedir Kronometre ile seyre cikan ilk gemi Kaptan Cook un emrinde Yeni Zelanda ya kadar giden Mutiny on the Bounty filmine konu olan gemidir Kronometrenin icadi Ingiliz devletine denizcilikte bir sure icin cok buyuk ustunluk sagladi Kronometreli gemiler buyuk okyanuslari kiyiyi takip etmeden zaman kaybettmeden masrafli ya da tehlikeli olaylara maruz kalmadan gecebiliyorlardi Otomatik kurmali kol saatleri Ilk otomatik kurmali kol saati 1923 te John Harwood tarafindan gelistirilmistir Daha sonralari kurgu mekanizmasi tasariminda dusme durumunda bozulmaya dayaniklilik bilyali salinim saat kalinliginin azaltilmasi direksiz en dista salinim halkasi ve az salinimla cok uzun calistiracak zemberek gerebilme daha yogun metalden daha genis halkalarin salinimi yonlerinde gelismeler gorulmustur Modern mekanik saatlerKomplikasyonlar Mekanik saatler zamani olcerler ama bunu kullaniciya sunus bicimleri kullanilislilik amaciyla cok karmasik olabilirler Bunlar zamanin degisik alfabe dil ve takvim duzenlerine gore gosterilisi ya da zamana bagli olarak degisen baska olaylarin ornegin zodyak isaretlerinin ayin ve yildizlarin durumlarinin gosterilmesi olabilir Saat uretimi Zamani olcmede ve kullanilislilikta gecmis zamanlara gore cok daha gelismis olmalarina ragmen mekanik saatlerin hala uretilip kullaniliyor olmasi daha cok zaman olcme otesinde amaclardan dolayidir Bu sebepler dekoratif ya da moda gibi gorsel sebeplerden olabilir saatin degeri yuzunden mucevher takinmak gibi olabilir elektronik olmasin diye olabilir vs Saatler gunumuzde genellikle seri uretilirler Tek tek elde yapilanlarida vardir Seri uretimde mekanizmayi ve govdesini yapanlar uzmanlasmis firmalardir Saatin kimligi genellikle hangi model mekanizmanin hangi model govde icine yerlestirildigine bakarak belirlenir Tek tek yapilan saatlerde hem gorsel boyutu hem deger boyutu hem kullanilislilik hem de mekanik komplikasyonar boyutlari ustun ozelliklere ulasacak koleksiyon degeri olacak sekilde yapilir Ayrica bakinizSaat zaman Saat Ates saati Elektronik saat Gunes saati Kum saati Kostekli saat Saatci Biyolojik SaatKaynakca Hand winding Mechanical Watch Movement Mainspring 16 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2022 Mechanical Clock Watch Movement Gear Train Photos 16 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2022 Nicolet J C 2008 Questions in Time 18 Aralik 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2008 A Revolution in Timekeeping part 3 A Walk Through Time NIST National Inst of Standards and Technology 2002 28 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Haziran 2007 Milham Willis I 1945 Time and Timekeepers New York MacMillan ISBN 0 7808 0008 7 p 226 A R Hall Horology and criticism Robert Hooke Studia Copernicana XVI Ossolineum 1978 261 81 Gould Rupert T 1923 The Marine Chronometer Its History and Development Londra J D Potter ss 158 171 ISBN 0 907462 05 7 PDF The Patent Office 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2015 Museum Victoria 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2015 Kendinden kurgulu duzenek 1923 te John Harwood tarafindan gelistirilmistir calisma prensibi ucu agirlikli ve iki yayli bir kolun savruldugunda bir levyeye yuklenip saati bir az kurmasi temellidir 16 October 1923 Brainy History 16 Ekim 1923 2 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2014 https www forbes com sites robertanaas 2015 09 17 vacheron constantin unveils worlds most complicated watch ref 57260 57 complications 65c49a082404 2 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde World s Most Complicated Watch Ref 57260 with 57 Complications unveiled 57 komplikasyonla dunyanin enkarmasik saati aciklandi Zaman ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz