Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Meridyen çemberi, yerel geçen transit olarak bilenen, yıldız geçidi zamanlaması için kullanılan bir alettir, aynı anda nadir’den açısal uzaklıklarını da ölçer. Bunlar meridyende ufkun kuzey noktasından(zenit) ve ufkun güney noktasından(nadir) geçen büyük daireyi işaretleme imkânı versin diye yapılmıştır. Meridyen teleskopları objeleri görüş alanına getirmek için dünyanın rotasına dayanır ve doğru batı ekseninde yatay olarak sabitlenmiştir. Benzer transit aleti, veya transit aynı şekilde yatay eksende konuşlanmıştır ama eksen doğu-batı ekseninde sabitlenmek zorunda değildir. Örneğin ölçü teodoliti eğer teleskobu yatay eksen hakkındaki devrimlere hakimse transit aleti olarak iş görebilir. Daha az spesifik olmalarına rağmen, bu isimlerle bilinirler. Yıllarca transit zamanlaması konumlarını belirlemede en doğru yöntemdi ve meridyen aletleri bu itinalı işi uygulamaya dayanır. Spektroskopi, fotografi ve yansıtmalı teleskopun mükemmelliğinden önce, konumları belirlemek gözlem evlerinin en önemli göreviydi.
Önemi
teleskobu sadece meridyende hareket edecek şekilde sabitlemenin bu aletlerin yaptıkları yüksek duyarlı işlerde avantajları vardır:
-Çok basit kurulum üretimi ve yüksek hassasiyeti devam ettirmeyi kolaylaştırır.
-dünyadaki çoğu konumda, meridyen gökyüzü basit kurulumla endekslenebildiği tek düzlemdir; ekvatoral koordinat sistemi doğal olarak meridyeni aynı hizaya getirir her zaman. Teleskobu ekseninde döndürmek onu direkt olarak dik açıklıkta hareket ettirir ve obje sağ açıklıkta onun görüş alanına doğru hareket eder.
-gökyüzündeki tüm objeler onları olduklarından biraz daha yüksekte gösteren atmosfer yansımasının sapmasına uğrar. Meridyende bu sapma sadece dik açıklıktadır ve kolayca açıklanabilir; gökyüzünde başka bir yerde, yansıma indirgemesi daha zor koordinatlarda karmaşık bir sapmaya neden olur. Böyle karmaşık analizler yüksek hassasiyete müsait değildir
Basit Alet
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki meridyen aletleri sanatının durumu söyle açıklanır: yapımın hassas metodu hakkında bazı fikirler vermek, kullanım ve yapılan ayarlamalar.
Yapım
İlk transit teleskobu eksenin ortasına yerleştirilmek yerine ekseni teleskobun ağırlığı altından bükülmesini engellemek için bir uca doğru yerleştirilmişti. Sonraları, genellikle her uçta tornalanmış çelik pivotu olan bir parça pirinç veya bir parça top oluşan eksenin merkezine konuldu. Bazı aletler pirinçten çok daha dayanıklı olduğu için çelikten yapılmıştı. Pivotlar V şeklindeki mil yatağına bağlıdır, ya aleti taşıyan büyük taş parçasına veya tuğla ayaklara ya da ayakların üstündeki metal iskelete tutturulmuştu. Mil yatağının sıcaklığı gösterilirdi.
Titreşimin binadan teleskopa geçişi engellemek için ayaklar genellikle binanın temelinden ayrıdır. Pivotları onların şekillerini bozan aletin ağırlığından kurtarmak için, eksenin her ucu sürtünme silindirli bir kanca tarafından destekleniyordu. Bazı durumlarda denge ağırlığı mil yatağını aşağıdan iter. Mil yatakları neredeyse doğu batı yönünde doğru olarak yerleştirilmiştir ama düzgün ayarlama yatay ve dikey vidalarla mümkündü. Su terazisi eksenin ufku doğru her eğilimini görmek için kullanılırdı. Teleskop ekseninin dışmerkezliliği, bazı durumlarda, eksenin kendisine doğru başka bir teleskop tahsis edilerek açıklanabilir. Yapay yıldızların bu eksen teleskopuna doğru hareketini gözlemleyerek ana teleskopun döndürüldüğü gibi, pivotların şekli ve eksenin her sallantısı saptanabilir. Eksenlerin uçlarına yakın olan, eksene tutturulmuş ve onunla dönen, teleskopun ufukla olan açısını ölçmek için bir çark veya dairedir. Genellikle 3 -3,5 ayak çapında olup, çevresine yakın yüzünde konuşmuş gümüşün kaymasıyla, 2 veya 5 açılsak dakikaya bölünmüştür. Bu derecelendirmeler genellikle okunur – genellikle her daire için dört tane-,çemberin çevresine 90 derecelik aralıklarda ekseni saran ayaklara ya da iskeleye monte edilmiştir. Dört farklı okumanın ortalamasını alarak, yanlışlıkları ve dereceleme hataları rahatlıkla düzeltilirdi. Her mikroskop mikrometrik vidayla döşenmiştir. Dönüşlerin sayısı görüş alanındaki bir tür tarak ile sayılırken, tepesi arkın her saniyesini ölçmek için bölünmüştür. Mikroskoplar daireden öyle bir uzaklıkla yerleştirilmiş ki, vidanın bir dönüşü dairede bir açısal dakikaya denk gelir. Hatalar dairedeki 2 veya 5 dakikalık standart aralıkları ölçerek bulunur. Bazı aletlerde dairelerin biri derecelendirilmiştir ve diğerlerinden daha kabaca okuma yapar ve sadece hedef yıldızları bulmakta kullanılır. Teleskop eksenin merkez borusuna vidalanmış 2 borudan oluşur. Borular genellikle koni şeklindedir ve bükülmeyi önlemek için olabildiğince sert yapılmıştır. Eksenle bağlantı da olabildiğince sıkı olmalıdır. Tüpün yatay pozisyonda bükülmesi iki kolimatörle ölçülür –teleskoplar meridyende yatay olarak yerleştirilir. Parçalar bazen tozdan korumak için cam kılıfla kaplanmıştır. Bu kılıflar açılıp kapanabilir. Diğer parçalar da ipek koruyucuyla kaplıdır. Genellikle meridyen daire incelemek için olan yapılarda genellikle görülen dönen kubbe yoktu. Yapının işi de dışarıdaki havayla aynı sıcaklıkta tutulmaya çalışılırdı, yoksa hava akıntısı teleskbun görüşüne zarar verebilirdi ve yapılar gerekli tüm aletlerle donatılmış olurdu.
İşleyiş
Odak düzleminde, teleskobun göz tarafında birkaç dikey ve bir veya iki tane yatay tel vardır. Yıldız incelemesinde, teleskop aşağıya doğru, mükemmel yatay bir aynı oluşturarak ve imleci resmini teleskop korununa geri yansıtarak, cıva havuzuna yöneltilir. İmleç yansımasıyla kesişene kadar ayarlanır ve görüş hattı tamamen dikeydi; bu pozisyonda daireler nadir noktası için okunur. Sonra teleskop arayıcı daireyi izleyerek hedef yıldızın yaklaşık sapmasına kadar büyütülür. Aletin kenetleme parçalarını kullanarak izleyici yaklaşık sapmayı yakalayınca ekseni sabitleyebilir, böylelikle ince ayar vidasının çok ince ayarı dışında, teleskop sapmadan hareket etmez. Bu küçük ayarla yıldız yatay tele boyunca hareket edene kadar teleskop ayarlanır. Bundan sonra daireler mikroskopla yıldızın belirgin yüksekliği okunur. Bu ölçüm ile nadir arasındaki fark güneşin nadir uzaklığıdır. Yıldızın belirgin yüksekliğini ölçmenin diğer yolu ise, direkt izlenen yıldız ile onun cıva haznesine yansıyan görüntünün arasındaki açılsak mesafenin yarısını almaktır. Dikey teller yıldızların transitini ölçmek için kullanılır, her tel ayrı bir sonuç verir. Transitin orta teldeki zamanı takip eden veri analizi sorulan tel ile orta tel arasındaki bilenen aralık her tele eklenerek, sırasında tahmin edilir. Zamanlama temelde saatin iki vuruşu arasındaki açıklık tahmin edilerek, ‘göz ve kulak’ metodu ile yapılıyordu. Sonraları bir tuşa basılarak yapıldı- elektronik sinyallerin şeritli kayıt cihazı üzerine bıraktıkları izle- .
Tellerin oldukları alan aydınlatılabilir ama lambalar aleti çok ısıtmamak için ayaklara uzak bir yere konulmalıdır. Sapmayı veya kutupsal uzaklığı tam olarak belirlemek için gözlem evinin açısal yüksekliğini veya göksel kutbun Zenitten uzaklığını batmayan yıldızların sayısının en büyük ve en küçük değerine bakarak belirlemek gerekiyor. Yıldızı gözlemledikten sonraki daire okuması ve Zenitle alakalı okuma arasındaki fark yıldızın Zenit uzaklığıdır. Dairenin Zenit noktasını belirlemek için, teleskop aşağıya, cıva haznesine doğrultulur. Gözlemci yatay teli ve onun yansımasını görür ve bunları kesiştirmek için hareket ettirir. Onun optik ekseni ufuk düzlemine dikey olarak hizalanır ve daire okuması 180 derece+ zenit noktasıdır. Yıldız gözleminde, derecelendirme ve bükülme hataları gibi, kırılmalar da göz önünde bulundurulur
Ayarlama
Meridyen çemberleri düzgün çalışması için ince ayar yapılması gerekir.
Ana teleskobun ekseninin dönüşünün tamı tamına yatay olması gerekir. Eksenin pivotlarına yerleştirilmiş hassas bu görevi yapar. V şeklindeki ayarlayarak kabarcıklar ortalanır. Teleskobun görüş hizasının eksen rotasına birebir dik olması gerekir. Bu uzaklığı görmek, sabit obje, kaldırma ve teleskobu ayakları üzerinde döndürme ve sonra tekrar objeyi görme ile yapılır. Eğer imleç objeyle eşleşmediyse görüş hizası objenin uzaklığı ile imlecin yeni konumu arasındaki mesafenin yarısıdır; imlecin ayarı buna göre yapılır ve süreç gerektiği kadar tekrar edilir. Eğer eksenin rotası da tamamen biliniyorsa, teleskop cıva haznesinin aşağısına yöneltilebilir ve imleç aydınlanır. Cıva mükemmel bir yatay ayna gibi davranır; imlecin görüntüsünü teleskop borusuna geri yansıtır. Böylece imleç yansımasıyla kesişene kadar ayarlanır ve görüş hizası eksene dik olur. Teleskobun görüş hizasının meridyen düzlemiyle birebir olması gerekir. Bu ayakları ve eksenin mil yatağını doğu batı çizgisinde inşa ederek yapılır. Kullanılan diğer metot belli bir yıldızdan zamanla geçen meridyen hesaplar. Bu önemli bir ayarlama ve mükemmel yapmak için çok zaman harcamak gerekiyor. Pratikte bu metotlardan hiçbiri hatasız değildir. Küçük hatalar veri analizi sırasında matematiksel olarak düzeltilir. .
Tarih
Genel Bakış
Meridyen düzleminde sabit bir enstrüman (kadran) fikri eski astronomlar tarafından oluştu ve Ptolemy tarafından açıklandı, ancak Tycho Brahe büyük bir meridyen kadranı inşasına kadar taşınamadı . Meridyen çevreleri doğru bir şekilde yıldızların konumlarını katolog için ölçmek 18. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Bu ölçüm, yerel meridyen geçtiği anda ölçülerek yapılır. Ufkun üzerinde yükseliği de kaydedilir. Bir yerin coğrafi enlem ve boylam bilgisi ve ölçümü yıldızın sağ yükseliş ve sapmalarını türetmek için kullanılır. Önceki yıldızlar tansit teleskopla dünyanın her yerinde ölçüme uygundu ve meridyenlerin geçiş süreleriyle gözlemlenebilirdi. Atom saati icadının öncülüğüyle bu mevcut zamanın ölçümde en güvenilir kaynak oldu.
Antik Çağlar
Almagest Batlamyus zamanında,dışarından başka bir halkayla kullanılan meridyen halkası Güneş'in konumuna göre gölgelerle kullanılırdı . Bu dikey olarak monte edilmiş ve meridyen ile uyumlu hale getirilmiştir. Enstrüman ekliptik yolunu belirlemek için öğle saatlerinde Güneş'in yüksekliğini ölçmek için kullanılırdı.
17. Yüzyıl (1600'lar)
Bu eşit yükseklik metodu taşınabilir kadran veya astronomik sekstant yıldızlarının arasındaki açısal mesafe ölçümleri için tercih edilir. Bu yöntem çok zahmetli olduğu için, 1690 yılında Ole Rømer geçiş aleti icat etti.
18. Yüzyıl (1700'ler)
Transit enstrüman yönü doğu ve batı sıkıca sabit destekler üzerinde duran ve meridyen düzleminde serbestçe ona doğru dönen açılardan oluşur ve serbestçe yatay eksen yapan bir teleskopa sahiptir : Aynı zamanda Rømer dikey ve yatay açıları ölçmek için irtifa ve icat etti ve aynı zamanda hem koordinatlarını belirlemek amacıyla 1704 yılında, onu bir geçiş alet ile dikey daireyle birleştirdi. Daha sonra, hiçbir yere uyum sağlayamadığı düşünülmesine rağmen geçiş aracı evrensel kullanıma (İlki Greenwich’de 1721 yılında monte edildi) uygun hale geldi, eğimi belirlemek için yüzyılın sonuna kadar kullanılmaya devam etmiştir.
19.Yüzyıl (1800'ler)
Dairelerin yapımı bir süre sonra kısaca 1806 yılında Blackheath de Groombridge gözlemevi için ilk modern geçiş daire inşası tarafından alındı, Groombridge Transit Çemberi (meridyen geçiş dairesi). Troughton sonradan askıya aldı ve müral kadranın yerini kendi tekrar tasarladığı duvar daire aldı . Birleşik Krallık'ta, transit enstrüman ve müral daire gözlemevleri başlıca enstrüman, Greenwich'de inşa edilmiştir, ilk transit daire 19. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir (1850 yılında monte edilmiş) ama kıtada, transit dairenin yerini 1818 ve 1819 yılları arasında Reichenbach ve Johann Georg Repsold tarafından Königsberg ve Göttingen'de monte edilen iki çevreler aldı.
20.Yüzyıl Ve sonrası (1900'ler ve 2000'ler)
USNO Flagstaff istasyonu Rasathanesi gözlemine göre günümüzün örnek modern teleskopları 8 inç (~ 0.2m) Flagstaff Astrometik Tarama Teskopudur. ] Modern meridyen daireler genellikle otomatiktir. Gözlemci, bir CCD kamera ile değiştirilir. Gökyüzü görüş alanı boyunca sürükleniyor gibi, CCD'de kurulan görüntü çip üzerinde (ve dışında ) ayarlanmıştır. Bu, bazı gelişmeler sağlar:
- CCD ışığı görüntü kesiştiği sürece toplayabilir, kısığın limitinin büyüklüğün koy vermekle ulaşılabilir.
- Veri teleskop operasyonda olduğu sürece toplananabilir,bütün bir gece sürebilir, gökyüzünün uzun yüksekliğini taranabilir.
Örnekler
- (1806)
- (Carlsberg Automatic Meridian Circle) (1984)
- (1985)
Bakınız
Notlar
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. () |
- ^ Chauvenet, William (1868). A Manual of Spherical and Practical Astronomy, II. Trubner & Co., London. ss. 131, 282. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2015., at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Newcomb, Simon (1906). A Compendium of Spherical Astronomy. MacMillan Co., New York. s. 317ff, 331ff. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2015. , at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Norton, William A. (1867). A Treatise on Astronomy, Spherical and Physical. John Wiley & Son, New York. s. 24ff. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2015. , at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Chauvenet (1868), s. 132, art. 119; s. 283, art. 195
- ^ Norton (1867), s. 39ff
- ^ Bond, William C.; Bond, George P.; Winlock, Joseph (1876). Annals of the Astronomical Observatory of Harvard College. Press of John Wilson and Son, Cambridge, Mass. s. 25.
- ^ Chauvenet (1868), s. 138, art. 121
- ^ Norton (1867), s. 33ff
- ^ Ptolemy, Claudius; Toomer, G. J. (1998). Ptolemy's Almagest. Princeton University Press. s. 61. ISBN .
- ^ . 1 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ Stone, Ronald C.; Monet, David G. (1990). "The USNO (Flagstaff Station) CCD Transit Telescope and Star Positions Measured From Extragalactic Sources". Proceedings of IAU Symposium No. 141. ss. 369-370. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2015., at SAO/NASA ADS 1 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Transit Circle". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
Okumalar
- The Practical Astronomer, (1848)
- Elements of Astronomy, (1886)
- Meridian circle observations made at the Lick Observatory, University of California, 1901-1906, Richard H. Tucker (1907) - an example of the adjustments and observations of an early 20th-century instrument
Dış bağlantılar
- Gautier Meridian Circle 21 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- 48°12′45.07″K 16°17′29.02″D / 48.2125194°K 16.2913944°D
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Meridyen cemberi yerel gecen transit olarak bilenen yildiz gecidi zamanlamasi icin kullanilan bir alettir ayni anda nadir den acisal uzakliklarini da olcer Bunlar meridyende ufkun kuzey noktasindan zenit ve ufkun guney noktasindan nadir gecen buyuk daireyi isaretleme imkani versin diye yapilmistir Meridyen teleskoplari objeleri gorus alanina getirmek icin dunyanin rotasina dayanir ve dogru bati ekseninde yatay olarak sabitlenmistir Benzer transit aleti veya transit ayni sekilde yatay eksende konuslanmistir ama eksen dogu bati ekseninde sabitlenmek zorunda degildir Ornegin olcu teodoliti eger teleskobu yatay eksen hakkindaki devrimlere hakimse transit aleti olarak is gorebilir Daha az spesifik olmalarina ragmen bu isimlerle bilinirler Yillarca transit zamanlamasi konumlarini belirlemede en dogru yontemdi ve meridyen aletleri bu itinali isi uygulamaya dayanir Spektroskopi fotografi ve yansitmali teleskopun mukemmelliginden once konumlari belirlemek gozlem evlerinin en onemli goreviydi of 1806OnemiMeridian circle at Saint Petersburg Kunstkamera built by T L Ertel Germany 1828 teleskobu sadece meridyende hareket edecek sekilde sabitlemenin bu aletlerin yaptiklari yuksek duyarli islerde avantajlari vardir Cok basit kurulum uretimi ve yuksek hassasiyeti devam ettirmeyi kolaylastirir dunyadaki cogu konumda meridyen gokyuzu basit kurulumla endekslenebildigi tek duzlemdir ekvatoral koordinat sistemi dogal olarak meridyeni ayni hizaya getirir her zaman Teleskobu ekseninde dondurmek onu direkt olarak dik aciklikta hareket ettirir ve obje sag aciklikta onun gorus alanina dogru hareket eder gokyuzundeki tum objeler onlari olduklarindan biraz daha yuksekte gosteren atmosfer yansimasinin sapmasina ugrar Meridyende bu sapma sadece dik acikliktadir ve kolayca aciklanabilir gokyuzunde baska bir yerde yansima indirgemesi daha zor koordinatlarda karmasik bir sapmaya neden olur Boyle karmasik analizler yuksek hassasiyete musait degildirBasit AletMeridian circle at the Vienna Austria built by Repsold amp Sons Hamburg 1886 Note the counterweights the short green cylindrical objects at the outer top of the mechanism and the four long thin microscopes for reading the circles 19 yuzyilin sonu ve 20 yuzyilin basindaki meridyen aletleri sanatinin durumu soyle aciklanir yapimin hassas metodu hakkinda bazi fikirler vermek kullanim ve yapilan ayarlamalar Yapim Ilk transit teleskobu eksenin ortasina yerlestirilmek yerine ekseni teleskobun agirligi altindan bukulmesini engellemek icin bir uca dogru yerlestirilmisti Sonralari genellikle her ucta tornalanmis celik pivotu olan bir parca pirinc veya bir parca top olusan eksenin merkezine konuldu Bazi aletler pirincten cok daha dayanikli oldugu icin celikten yapilmisti Pivotlar V seklindeki mil yatagina baglidir ya aleti tasiyan buyuk tas parcasina veya tugla ayaklara ya da ayaklarin ustundeki metal iskelete tutturulmustu Mil yataginin sicakligi gosterilirdi Top view of a circle reading microscope from Norton 1867 Titresimin binadan teleskopa gecisi engellemek icin ayaklar genellikle binanin temelinden ayridir Pivotlari onlarin sekillerini bozan aletin agirligindan kurtarmak icin eksenin her ucu surtunme silindirli bir kanca tarafindan destekleniyordu Bazi durumlarda denge agirligi mil yatagini asagidan iter Mil yataklari neredeyse dogu bati yonunde dogru olarak yerlestirilmistir ama duzgun ayarlama yatay ve dikey vidalarla mumkundu Su terazisi eksenin ufku dogru her egilimini gormek icin kullanilirdi Teleskop ekseninin dismerkezliligi bazi durumlarda eksenin kendisine dogru baska bir teleskop tahsis edilerek aciklanabilir Yapay yildizlarin bu eksen teleskopuna dogru hareketini gozlemleyerek ana teleskopun donduruldugu gibi pivotlarin sekli ve eksenin her sallantisi saptanabilir Eksenlerin uclarina yakin olan eksene tutturulmus ve onunla donen teleskopun ufukla olan acisini olcmek icin bir cark veya dairedir Genellikle 3 3 5 ayak capinda olup cevresine yakin yuzunde konusmus gumusun kaymasiyla 2 veya 5 acilsak dakikaya bolunmustur Bu derecelendirmeler genellikle okunur genellikle her daire icin dort tane cemberin cevresine 90 derecelik araliklarda ekseni saran ayaklara ya da iskeleye monte edilmistir Dort farkli okumanin ortalamasini alarak yanlisliklari ve dereceleme hatalari rahatlikla duzeltilirdi Her mikroskop mikrometrik vidayla dosenmistir Donuslerin sayisi gorus alanindaki bir tur tarak ile sayilirken tepesi arkin her saniyesini olcmek icin bolunmustur Mikroskoplar daireden oyle bir uzaklikla yerlestirilmis ki vidanin bir donusu dairede bir acisal dakikaya denk gelir Hatalar dairedeki 2 veya 5 dakikalik standart araliklari olcerek bulunur Bazi aletlerde dairelerin biri derecelendirilmistir ve digerlerinden daha kabaca okuma yapar ve sadece hedef yildizlari bulmakta kullanilir Teleskop eksenin merkez borusuna vidalanmis 2 borudan olusur Borular genellikle koni seklindedir ve bukulmeyi onlemek icin olabildigince sert yapilmistir Eksenle baglanti da olabildigince siki olmalidir Tupun yatay pozisyonda bukulmesi iki kolimatorle olculur teleskoplar meridyende yatay olarak yerlestirilir Parcalar bazen tozdan korumak icin cam kilifla kaplanmistir Bu kiliflar acilip kapanabilir Diger parcalar da ipek koruyucuyla kaplidir Genellikle meridyen daire incelemek icin olan yapilarda genellikle gorulen donen kubbe yoktu Yapinin isi de disaridaki havayla ayni sicaklikta tutulmaya calisilirdi yoksa hava akintisi teleskbun gorusune zarar verebilirdi ve yapilar gerekli tum aletlerle donatilmis olurdu Isleyis Odak duzleminde teleskobun goz tarafinda birkac dikey ve bir veya iki tane yatay tel vardir Yildiz incelemesinde teleskop asagiya dogru mukemmel yatay bir ayni olusturarak ve imleci resmini teleskop korununa geri yansitarak civa havuzuna yoneltilir Imlec yansimasiyla kesisene kadar ayarlanir ve gorus hatti tamamen dikeydi bu pozisyonda daireler nadir noktasi icin okunur Sonra teleskop arayici daireyi izleyerek hedef yildizin yaklasik sapmasina kadar buyutulur Aletin kenetleme parcalarini kullanarak izleyici yaklasik sapmayi yakalayinca ekseni sabitleyebilir boylelikle ince ayar vidasinin cok ince ayari disinda teleskop sapmadan hareket etmez Bu kucuk ayarla yildiz yatay tele boyunca hareket edene kadar teleskop ayarlanir Bundan sonra daireler mikroskopla yildizin belirgin yuksekligi okunur Bu olcum ile nadir arasindaki fark gunesin nadir uzakligidir Yildizin belirgin yuksekligini olcmenin diger yolu ise direkt izlenen yildiz ile onun civa haznesine yansiyan goruntunun arasindaki acilsak mesafenin yarisini almaktir Dikey teller yildizlarin transitini olcmek icin kullanilir her tel ayri bir sonuc verir Transitin orta teldeki zamani takip eden veri analizi sorulan tel ile orta tel arasindaki bilenen aralik her tele eklenerek sirasinda tahmin edilir Zamanlama temelde saatin iki vurusu arasindaki aciklik tahmin edilerek goz ve kulak metodu ile yapiliyordu Sonralari bir tusa basilarak yapildi elektronik sinyallerin seritli kayit cihazi uzerine biraktiklari izle Tellerin olduklari alan aydinlatilabilir ama lambalar aleti cok isitmamak icin ayaklara uzak bir yere konulmalidir Sapmayi veya kutupsal uzakligi tam olarak belirlemek icin gozlem evinin acisal yuksekligini veya goksel kutbun Zenitten uzakligini batmayan yildizlarin sayisinin en buyuk ve en kucuk degerine bakarak belirlemek gerekiyor Yildizi gozlemledikten sonraki daire okumasi ve Zenitle alakali okuma arasindaki fark yildizin Zenit uzakligidir Dairenin Zenit noktasini belirlemek icin teleskop asagiya civa haznesine dogrultulur Gozlemci yatay teli ve onun yansimasini gorur ve bunlari kesistirmek icin hareket ettirir Onun optik ekseni ufuk duzlemine dikey olarak hizalanir ve daire okumasi 180 derece zenit noktasidir Yildiz gozleminde derecelendirme ve bukulme hatalari gibi kirilmalar da goz onunde bulundurulur Ayarlama Chabot Space amp Science Center s meridian transit telescope built by Fauth 1885 Note the observer s chair between the piers and the narrow opening in the wall and roof for access to the sky Because the telescope observes only in the meridian no rotating dome is necessary Meridyen cemberleri duzgun calismasi icin ince ayar yapilmasi gerekir Ana teleskobun ekseninin donusunun tami tamina yatay olmasi gerekir Eksenin pivotlarina yerlestirilmis hassas bu gorevi yapar V seklindeki ayarlayarak kabarciklar ortalanir Teleskobun gorus hizasinin eksen rotasina birebir dik olmasi gerekir Bu uzakligi gormek sabit obje kaldirma ve teleskobu ayaklari uzerinde dondurme ve sonra tekrar objeyi gorme ile yapilir Eger imlec objeyle eslesmediyse gorus hizasi objenin uzakligi ile imlecin yeni konumu arasindaki mesafenin yarisidir imlecin ayari buna gore yapilir ve surec gerektigi kadar tekrar edilir Eger eksenin rotasi da tamamen biliniyorsa teleskop civa haznesinin asagisina yoneltilebilir ve imlec aydinlanir Civa mukemmel bir yatay ayna gibi davranir imlecin goruntusunu teleskop borusuna geri yansitir Boylece imlec yansimasiyla kesisene kadar ayarlanir ve gorus hizasi eksene dik olur Teleskobun gorus hizasinin meridyen duzlemiyle birebir olmasi gerekir Bu ayaklari ve eksenin mil yatagini dogu bati cizgisinde insa ederek yapilir Kullanilan diger metot belli bir yildizdan zamanla gecen meridyen hesaplar Bu onemli bir ayarlama ve mukemmel yapmak icin cok zaman harcamak gerekiyor Pratikte bu metotlardan hicbiri hatasiz degildir Kucuk hatalar veri analizi sirasinda matematiksel olarak duzeltilir TarihGenel Bakis Meridyen duzleminde sabit bir enstruman kadran fikri eski astronomlar tarafindan olustu ve Ptolemy tarafindan aciklandi ancak Tycho Brahe buyuk bir meridyen kadrani insasina kadar tasinamadi Meridyen cevreleri dogru bir sekilde yildizlarin konumlarini katolog icin olcmek 18 yuzyildan beri kullanilmaktadir Bu olcum yerel meridyen gectigi anda olculerek yapilir Ufkun uzerinde yukseligi de kaydedilir Bir yerin cografi enlem ve boylam bilgisi ve olcumu yildizin sag yukselis ve sapmalarini turetmek icin kullanilir Onceki yildizlar tansit teleskopla dunyanin her yerinde olcume uygundu ve meridyenlerin gecis sureleriyle gozlemlenebilirdi Atom saati icadinin onculuguyle bu mevcut zamanin olcumde en guvenilir kaynak oldu Antik Caglar Almagest Batlamyus zamaninda disarindan baska bir halkayla kullanilan meridyen halkasi Gunes in konumuna gore golgelerle kullanilirdi Bu dikey olarak monte edilmis ve meridyen ile uyumlu hale getirilmistir Enstruman ekliptik yolunu belirlemek icin ogle saatlerinde Gunes in yuksekligini olcmek icin kullanilirdi 17 Yuzyil 1600 lar The world s first meridian circle from Ole Romer s Bu esit yukseklik metodu tasinabilir kadran veya astronomik sekstant yildizlarinin arasindaki acisal mesafe olcumleri icin tercih edilir Bu yontem cok zahmetli oldugu icin 1690 yilinda Ole Romer gecis aleti icat etti 18 Yuzyil 1700 ler Transit enstruman yonu dogu ve bati sikica sabit destekler uzerinde duran ve meridyen duzleminde serbestce ona dogru donen acilardan olusur ve serbestce yatay eksen yapan bir teleskopa sahiptir Ayni zamanda Romer dikey ve yatay acilari olcmek icin irtifa ve icat etti ve ayni zamanda hem koordinatlarini belirlemek amaciyla 1704 yilinda onu bir gecis alet ile dikey daireyle birlestirdi Daha sonra hicbir yere uyum saglayamadigi dusunulmesine ragmen gecis araci evrensel kullanima Ilki Greenwich de 1721 yilinda monte edildi uygun hale geldi egimi belirlemek icin yuzyilin sonuna kadar kullanilmaya devam etmistir 19 Yuzyil 1800 ler The 6 inch transit circle of the U S Naval Observatory built by Warner and Swasey 1898 Dairelerin yapimi bir sure sonra kisaca 1806 yilinda Blackheath de Groombridge gozlemevi icin ilk modern gecis daire insasi tarafindan alindi Groombridge Transit Cemberi meridyen gecis dairesi Troughton sonradan askiya aldi ve mural kadranin yerini kendi tekrar tasarladigi duvar daire aldi Birlesik Krallik ta transit enstruman ve mural daire gozlemevleri baslica enstruman Greenwich de insa edilmistir ilk transit daire 19 yuzyilin ortalarina kadar devam etmistir 1850 yilinda monte edilmis ama kitada transit dairenin yerini 1818 ve 1819 yillari arasinda Reichenbach ve Johann Georg Repsold tarafindan Konigsberg ve Gottingen de monte edilen iki cevreler aldi 20 Yuzyil Ve sonrasi 1900 ler ve 2000 ler The Ron Stone Flagstaff Astrometric Scanning Transit Telescope of the U S Naval Observatory built by Farrand Optical Company 1981 USNO Flagstaff istasyonu Rasathanesi gozlemine gore gunumuzun ornek modern teleskoplari 8 inc 0 2m Flagstaff Astrometik Tarama Teskopudur Modern meridyen daireler genellikle otomatiktir Gozlemci bir CCD kamera ile degistirilir Gokyuzu gorus alani boyunca surukleniyor gibi CCD de kurulan goruntu cip uzerinde ve disinda ayarlanmistir Bu bazi gelismeler saglar CCD isigi goruntu kesistigi surece toplayabilir kisigin limitinin buyuklugun koy vermekle ulasilabilir Veri teleskop operasyonda oldugu surece toplananabilir butun bir gece surebilir gokyuzunun uzun yuksekligini taranabilir Ornekler 1806 Carlsberg Automatic Meridian Circle 1984 1985 BakinizNotlarBu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Chauvenet William 1868 A Manual of Spherical and Practical Astronomy II Trubner amp Co London ss 131 282 1 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2015 at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Newcomb Simon 1906 A Compendium of Spherical Astronomy MacMillan Co New York s 317ff 331ff 23 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2015 at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Norton William A 1867 A Treatise on Astronomy Spherical and Physical John Wiley amp Son New York s 24ff 1 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2015 at Google books 19 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chauvenet 1868 s 132 art 119 s 283 art 195 Norton 1867 s 39ff Bond William C Bond George P Winlock Joseph 1876 Annals of the Astronomical Observatory of Harvard College Press of John Wilson and Son Cambridge Mass s 25 Chauvenet 1868 s 138 art 121 Norton 1867 s 33ff Ptolemy Claudius Toomer G J 1998 Ptolemy s Almagest Princeton University Press s 61 ISBN 0 691 00260 6 1 Kasim 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2015 Stone Ronald C Monet David G 1990 The USNO Flagstaff Station CCD Transit Telescope and Star Positions Measured From Extragalactic Sources Proceedings of IAU Symposium No 141 ss 369 370 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2015 at SAO NASA ADS 1 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Bu madde artik kamu mali olan bir yayindan alinan metni iceriyor Chisholm Hugh Ed 1911 Transit Circle Encyclopaedia Britannica 11 bas Cambridge University Press OkumalarThe Practical Astronomer 1848 Elements of Astronomy 1886 Meridian circle observations made at the Lick Observatory University of California 1901 1906 Richard H Tucker 1907 an example of the adjustments and observations of an early 20th century instrumentDis baglantilarGautier Meridian Circle 21 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 48 12 45 07 K 16 17 29 02 D 48 2125194 K 16 2913944 D 48 2125194 16 2913944