Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mervânîler (Arapça: مروانيون Marwānīyūn, Kürtçe: Merwaniyan), Benî MervânÂl-ı Mervân Veya Mervâniyye Mulûku Diyârbekir10. ve 11. yüzyıllarda Yukarı Mezopotamya'da (günümüzde Irak'ın kuzeyi ve Türkiye'nin güneydoğu-doğusu) 100 yıl kadar hüküm sürmüş Kürthanedanıdır. 16. yüzyılda yazılmış Kürt hanedanlar tarihi Şerefname'nin bağımsız devletleri içeren ilk bölümü Mervaniler ile başlar.
مروانيون Marwānīyūn Mervânîler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 990-1100 | |||||||||
 Mervanilerin bastırdığı paralar | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Meyyafarkin | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Kürtçe Arapça | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Tarih
Düstek El-Baz Kurdi Dönemi
Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz el-Kürdî el-Humeydî Bad (Baz) bir çobandı, silahlandı ve bir savaş şefi oldu, popülerlik kazandı onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. Baz (Bad), nüfuzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi.
Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı 'yi mağlup edip Musul'u ele geçirdi.Bağdat'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Bad (Baz), şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlup oldu ve bu savaşta öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Ebû Ali 990 yılında tahta geçti.
Hasan Bin Mervan Dönemi
Mervan, Meyyafarikin'i (Silvan) başkent yaptı. Hamdaniler ile mücadeleye devam ederek onları iki defa mağlup etti. Hasen bin Mervan, 997 senesinde Amîd'de (Diyarbakır) suikast ile öldürülünce, yerine kardeşi Said bin Mervan geçti.
Said Bin Mervan Dönemi
Said, Bizanslılar ile iyi ilişkiler kurdu. Bizans İmparatoru II. Basileios ile ilişkileri oldukça dostaneydi. 1011 yılında veziri Şerve tarafından öldürtüldü. Ancak bu sırada Siirt’te sürgünde bulunan Said'in kardeşi Nasruddevle Ebû Nasr harekete geçerek Mervani tahtına geçti.
Nasruddevle Ebû Nasr Dönemi
1011'de hükümdar olan Ebu Nasr, elli seneden fazla hüküm sürdü. Mervanilerin bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirip refahını yükseltti. Abbasi Halifeliği ile iyi ilişkiler geliştirdi. Devrin kuvvetli komşu devletlerinden Bizanslılar ve Fatımiler'e karşı istiklalini korumak için maharetle iyi münasebete bulundu. Mervanilerin hakim olduğu bölgede Şafii mezhebi yayıldı.
Nasr al-Devle'nin uzun yönetimi, Mervani gücünün zirvesini temsil ediyordu. Meryem Ana Kilisesi'nin bulunduğu Meyyafarikin Tepesinde yeni bir kale inşa etti, ayrıca köprüler ve hamamlar inşa etti ve rasathaneyi restore etti. Meyyafarikin ve Diyarbakır camilerinde bazı kütüphaneler kurdu. Aralarında İbnü'l-Esir, Abdullah el-Kazaruni ve et-Thami'nin de bulunduğu tanınmış alimleri, tarihçileri ve şairleri sarayına davet etti. Gelecekteki Abbasi halifesi el-Muktedi (1075-1099) gibi siyasi mültecileri barındırdı.
Selçuklu öncüsü Oğuz Türkleri Mervani topraklarını yağmaladı, Mervaniler Oğuzlarla yapılan savaşta mağlup oldu Nasr Al-Devle onları Tuğrul Bey'e şikayet etti. Tuğrul Bey'in yaklaşmasıyla Oğuzlar geri çekildi. 1054'te Cezire'nin büyük bölümünü yöneten Selçuklu lideri Tuğrul Bey'le iyi ilişkiler kurdu ve hakimiyetini kabul etti, ancak topraklarını elinde tuttu. Nasr al-Dewle, Diyarbakır'da saltanatını gösteren anıtsal yazıtlar bıraktı. Nasır'ın ölümünden sonra yerine oğlu Mensur geçti.
Mensur bin Dewle Dönemi
Selçuklu veziri Mervani topraklarını ele geçirmek için Sultan Melikşah'dan izin aldı. 1085 senesinde Selçuklu ordusu şiddetli bir çarpışmadan sonra bölgenin çoğunu ele geçirdi. Son Mervani hükümdarı Mensur, 1096 senesinde ölünceye kadar Cizre'de yaşadı. Ahlatşahlar Beyliğinin Kurucusu Ahlatı ele geçirmesiyle hanedanlık tamamen son bulmuştur. Silvan’daki tarihi Malabadi köprüsü Bad (Baz)’ın adını taşır. Malabadi Kürtçe’de "Bad’ın evi mülkü" anlamına gelmektedir. Diyarbakır ve Muş yöresinde bulunan ’nin kökleri Bad (Baz)’a dayanır.
Mervânîler’in hâkim oldukları bölge Ortaçağda Zevezân diye adlandırılan geniş bir coğrafyadır. Sınırları güneyde Musul’un hemen kuzeyinden başlayıp Ahlât hududuna, doğuda Azerbaycan’ın Selmâs şehrine, batıda Diyarbakır’a kadar uzanan bu coğrafya geniş bir alanı kapsamaktadır. Büyük bir kısmı dağlık olan ve tarıma elverişli ovaların hemen hemen hiç olmadığı bu coğrafya Humeydî, Lârî, Hezbânî, Mihrânî, Hakkârî, Buhtî, Beşnevî, Çûpî ve Millî gibi önemli Kürt aşiretlerini barındırmaktaydı. Mervânîler’in hâkim oldukları dönemde söz konusu bölgedeki Kürt nüfusun yoğunluğundan ötürü Kaşgarlı Mahmud gibi bazı yazarlar eserlerinde bu coğrafyayı Kürt Yurdu olarak nitelemişlerdi.
Mervani sultanları ve dönemleri
| Mervani sultanları | Tahta geçişi |
|---|---|
| Baz (Bad) | 983 |
| Hasan bin Mervan | 990 |
| Mumehhidüddevle Said | 997 |
| Ebu Nasr bin Mervan | 1011 |
| Said (Amid´de) | 1061-1063 |
| Nizamüddevle Nasir (Meyyafarikin'de) | 1061-1080 |
| Nâsırüddevle Mansûr | 1080-1085 |
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
- ^ İbnu’l-Ezrak el-Fârikî, Ahmed b. Yusuf b. Ali (ö. 577/1181’den sonra), Târihu’l-Fârikî, (Thk.: Bedevî Abdullatîf Avâd) Beyrut, 1974, 59
- ^ Yâkût el-Hamevî, Şihâbeddîn Yâkût b. Abdillâh (ö.626/1129), Mu‘cemu’l-Buldân, I-VII, Beyrut, 1995, V, 202.
- ^ İbnu’l-Adîm, IX, 1279.
- ^ (PDF). 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2010.
- ^ The Cambridge History of Iran, 5. cilt, s. 199.
- ^ The History of al-Tabari Vol. 21: The Victory of the Marwanids A.D. 685-693/A.H. 66-73 (SUNY series in Near Eastern Studies) Paperback – March 16, 1990, s. 89.
- ^ Disadur dari buku: “Kritik terhadap Gus Dur dan Sa’id Aqil & Menyiasati Bahaya Syi'ah di Kalangan Nahdlatul Ulama di Penghujung Abad ini, karya KH. Abdul Hamid Baidlowi, Pengasuh Pondok Pesantren Al-Wahdah Sumber Girang Lasem Rembang Jawa Tengah, Penerbit Pondok Pesantren Al-Wahdah, Rajab 1431/Juni 2010, s.13-26.
- ^ "The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 102-112". 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
- ^ Şerefxanê Bedlîsî, Şerefname: Dîroka Kurdistanê, Kurmanciye çeviren: Ziya Avcı, Azad yayınları, s. 109
- ^ a b İbn Şeddâd, "Nusaybin Tarihi", çeviren: Doç. Dr. Hüseyin Güneş, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, cilt: IX, sayı: 19, s. 232
- ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 308.
- ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 309.
- ^ Marwanids, Carole Hillenbrand, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VI, ed. C.E. Bosworth, E. van Donzel, B.Lewis and C. Pellat, (Brill, 1991), 626.
- ^ Prof. Dr. Adnan Demircan, "Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn", İSTEM, Yıl: 9, Sayı: 17 (Aralık 2011) 9 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., s. 17 (ayrıca: Uluslararası Silvan Sempozyumu'na [Diyarbakır, 26 - 27 Nisan 2008] tebliğ olarak sunulmuş)
- ^ Th. Bois, V. Minorsky, D.N. Mc Kenzie, History of Kurds
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023.
- ^ İbn Havkal en-Nasîbî, Ebu’l-Kâsım Muhammed, Sûretu’l-Ard, (Thk.: J. H. Kramers) Leyden, 1938, 215, 370
- ^ İbnu’l-Ezrak el-Fârikî, Târihu Meyyâfârikîn ve Âmid, (Kısmu’l-Artukiyyin), (Thk.: Ahmed Savran) Erzurum, 1994, 115
- ^ Nitekim Kaşgarlı Mahmud, Mervânî hâkimiyetinin sürdüğü bir tarihte, 11 Şubat 1074 tarihinde kaleme aldığı Dîvânu Luğati’t-Türk isimli eserinde çizdiği dünya haritasında Azerbaycan, Şam ve Irakeyn üçgeninin arasında kalan bölgeyi Ardu’l-Ekrâd yani Kürtler’in Ülkesi olarak ifade etmektedir. Burası tam olarak Mervânî hâkimiyet sahasına denk düşmektedir. kaynak ; Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Luğati’t-Türk, Ankara, 1990, 23
- ^ Abdurrahim Tufantoz, "Mervaniler 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", DİA, c. 29, Ankara 2004, s. 231
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mervaniler Arapca مروانيون Marwaniyun Kurtce Merwaniyan Beni MervanAl i Mervan Veya Mervaniyye Muluku Diyarbekir10 ve 11 yuzyillarda Yukari Mezopotamya da gunumuzde Irak in kuzeyi ve Turkiye nin guneydogu dogusu 100 yil kadar hukum surmus Kurthanedanidir 16 yuzyilda yazilmis Kurt hanedanlar tarihi Serefname nin bagimsiz devletleri iceren ilk bolumu Mervaniler ile baslar مروانيون Marwaniyun Mervaniler990 1100Mervanilerin bastirdigi paralarBaskentMeyyafarkinYaygin dil ler Kurtce ArapcaHukumetMonarsi 984 990Baz Bad Ebu Abdullah el Huseyin bin Dustak el Harbukti 990 997 1010 1061Tarihce Kurulusu990 Dagilisi1100Onculler ArdillarBuveyhiler Buyuk Selcuklu ImparatorluguTarihDustek El Baz Kurdi Donemi Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el Huseyn bin Dustek el Baz el Kurdi el Humeydi Bad Baz bir cobandi silahlandi ve bir savas sefi oldu populerlik kazandi onuncu asrin ortasindan itibaren Dogu Anadolu da fetihlere giristi Ilk once guneyden gelerek Ercis i ve cevresindeki mustahkem saglam mevkileri aldi Baz Bad nufuzunu kuvvetlendirerek Buveyhiler in hakimiyetindeki Diyarbakir ve Silvan ve Nusaybin i ele gecirdi Buveyhi nufuzunun azalmasindan istifade ederek 984 senesinde Sii Buveyhogullari nin sultani yi maglup edip Musul u ele gecirdi Bagdat i almak istediyse de basaramadi ve Musul u bosaltmak zorunda kaldi 991 senesinde tekrar Musul u ele gecirmek icin harekete gecen Bad Baz sehrin hakimi olan Hamdaniler karsisinda maglup oldu ve bu savasta oldu Bunun uzerine kiz kardesinin oglu Ebu Ali 990 yilinda tahta gecti Hasan Bin Mervan Donemi Mervan Meyyafarikin i Silvan baskent yapti Hamdaniler ile mucadeleye devam ederek onlari iki defa maglup etti Hasen bin Mervan 997 senesinde Amid de Diyarbakir suikast ile oldurulunce yerine kardesi Said bin Mervan gecti Said Bin Mervan Donemi Said Bin Mervan doneminde yapilmis Kale ve Yazit Said Bizanslilar ile iyi iliskiler kurdu Bizans Imparatoru II Basileios ile iliskileri oldukca dostaneydi 1011 yilinda veziri Serve tarafindan oldurtuldu Ancak bu sirada Siirt te surgunde bulunan Said in kardesi Nasruddevle Ebu Nasr harekete gecerek Mervani tahtina gecti Nasruddevle Ebu Nasr Donemi 1011 de hukumdar olan Ebu Nasr elli seneden fazla hukum surdu Mervanilerin bolgedeki hakimiyetini kuvvetlendirip refahini yukseltti Abbasi Halifeligi ile iyi iliskiler gelistirdi Devrin kuvvetli komsu devletlerinden Bizanslilar ve Fatimiler e karsi istiklalini korumak icin maharetle iyi munasebete bulundu Mervanilerin hakim oldugu bolgede Safii mezhebi yayildi Nasr al Devle nin uzun yonetimi Mervani gucunun zirvesini temsil ediyordu Meryem Ana Kilisesi nin bulundugu Meyyafarikin Tepesinde yeni bir kale insa etti ayrica kopruler ve hamamlar insa etti ve rasathaneyi restore etti Meyyafarikin ve Diyarbakir camilerinde bazi kutuphaneler kurdu Aralarinda Ibnu l Esir Abdullah el Kazaruni ve et Thami nin de bulundugu taninmis alimleri tarihcileri ve sairleri sarayina davet etti Gelecekteki Abbasi halifesi el Muktedi 1075 1099 gibi siyasi multecileri barindirdi Nasruddevle adina yapilan burc 3 Mervani Prensi Nasruddevle nin adinin bulundugu Oyma Arapca yaziti gosteren duvar Selcuklu oncusu Oguz Turkleri Mervani topraklarini yagmaladi Mervaniler Oguzlarla yapilan savasta maglup oldu Nasr Al Devle onlari Tugrul Bey e sikayet etti Tugrul Bey in yaklasmasiyla Oguzlar geri cekildi 1054 te Cezire nin buyuk bolumunu yoneten Selcuklu lideri Tugrul Bey le iyi iliskiler kurdu ve hakimiyetini kabul etti ancak topraklarini elinde tuttu Nasr al Dewle Diyarbakir da saltanatini gosteren anitsal yazitlar birakti Nasir in olumunden sonra yerine oglu Mensur gecti Mensur bin Dewle Donemi Bad in adini tasiyan Mala Badi koprusu Selcuklu veziri Mervani topraklarini ele gecirmek icin Sultan Meliksah dan izin aldi 1085 senesinde Selcuklu ordusu siddetli bir carpismadan sonra bolgenin cogunu ele gecirdi Son Mervani hukumdari Mensur 1096 senesinde olunceye kadar Cizre de yasadi Ahlatsahlar Beyliginin Kurucusu Ahlati ele gecirmesiyle hanedanlik tamamen son bulmustur Silvan daki tarihi Malabadi koprusu Bad Baz in adini tasir Malabadi Kurtce de Bad in evi mulku anlamina gelmektedir Diyarbakir ve Mus yoresinde bulunan nin kokleri Bad Baz a dayanir On Gozlu Kopru olarak bilinen kopru Nasruddevle doneminde insa edilmistir Mervaniler in hakim olduklari bolge Ortacagda Zevezan diye adlandirilan genis bir cografyadir Sinirlari guneyde Musul un hemen kuzeyinden baslayip Ahlat hududuna doguda Azerbaycan in Selmas sehrine batida Diyarbakir a kadar uzanan bu cografya genis bir alani kapsamaktadir Buyuk bir kismi daglik olan ve tarima elverisli ovalarin hemen hemen hic olmadigi bu cografya Humeydi Lari Hezbani Mihrani Hakkari Buhti Besnevi Cupi ve Milli gibi onemli Kurt asiretlerini barindirmaktaydi Mervaniler in hakim olduklari donemde soz konusu bolgedeki Kurt nufusun yogunlugundan oturu Kasgarli Mahmud gibi bazi yazarlar eserlerinde bu cografyayi Kurt Yurdu olarak nitelemislerdi Mervani sultanlari ve donemleri Mervani sultanlari Tahta gecisiBaz Bad 983Hasan bin Mervan 990Mumehhiduddevle Said 997Ebu Nasr bin Mervan 1011Said Amid de 1061 1063Nizamuddevle Nasir Meyyafarikin de 1061 1080Nasiruddevle Mansur 1080 1085Kaynakca Arsivlenmis kopya 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2020 Ibnu l Ezrak el Fariki Ahmed b Yusuf b Ali o 577 1181 den sonra Tarihu l Fariki Thk Bedevi Abdullatif Avad Beyrut 1974 59 Yakut el Hamevi Sihabeddin Yakut b Abdillah o 626 1129 Mu cemu l Buldan I VII Beyrut 1995 V 202 Ibnu l Adim IX 1279 PDF 15 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2010 The Cambridge History of Iran 5 cilt s 199 The History of al Tabari Vol 21 The Victory of the Marwanids A D 685 693 A H 66 73 SUNY series in Near Eastern Studies Paperback March 16 1990 s 89 Disadur dari buku Kritik terhadap Gus Dur dan Sa id Aqil amp Menyiasati Bahaya Syi ah di Kalangan Nahdlatul Ulama di Penghujung Abad ini karya KH Abdul Hamid Baidlowi Pengasuh Pondok Pesantren Al Wahdah Sumber Girang Lasem Rembang Jawa Tengah Penerbit Pondok Pesantren Al Wahdah Rajab 1431 Juni 2010 s 13 26 The Encyclopedia of Islam Volume 6 Fascicules 102 112 8 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2016 Serefxane Bedlisi Serefname Diroka Kurdistane Kurmanciye ceviren Ziya Avci Azad yayinlari s 109 a b Ibn Seddad Nusaybin Tarihi ceviren Doc Dr Huseyin Gunes Sirnak Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi 2018 1 cilt IX sayi 19 s 232 Catherine Holmes Basil II And the Governance of Empire 976 1025 Oxford University Press 2005 308 Catherine Holmes Basil II And the Governance of Empire 976 1025 Oxford University Press 2005 309 Marwanids Carole Hillenbrand The Encyclopaedia of Islam Vol VI ed C E Bosworth E van Donzel B Lewis and C Pellat Brill 1991 626 Prof Dr Adnan Demircan Muslumanlarin Fethinden Mervanilerin Yikilisina Kadar Meyyafarikin ISTEM Yil 9 Sayi 17 Aralik 2011 9 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 17 ayrica Uluslararasi Silvan Sempozyumu na Diyarbakir 26 27 Nisan 2008 teblig olarak sunulmus Th Bois V Minorsky D N Mc Kenzie History of Kurds Arsivlenmis kopya 6 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mayis 2023 Ibn Havkal en Nasibi Ebu l Kasim Muhammed Suretu l Ard Thk J H Kramers Leyden 1938 215 370 Ibnu l Ezrak el Fariki Tarihu Meyyafarikin ve Amid Kismu l Artukiyyin Thk Ahmed Savran Erzurum 1994 115 Nitekim Kasgarli Mahmud Mervani hakimiyetinin surdugu bir tarihte 11 Subat 1074 tarihinde kaleme aldigi Divanu Lugati t Turk isimli eserinde cizdigi dunya haritasinda Azerbaycan Sam ve Irakeyn ucgeninin arasinda kalan bolgeyi Ardu l Ekrad yani Kurtler in Ulkesi olarak ifade etmektedir Burasi tam olarak Mervani hakimiyet sahasina denk dusmektedir kaynak Kasgarli Mahmud Divanu Lugati t Turk Ankara 1990 23 Abdurrahim Tufantoz Mervaniler 4 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde DIA c 29 Ankara 2004 s 231