Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Moğolların Vietnam seferleri (Vietnamca: Chiến tranh Nguyên Mông-Đại Việt), Yuan Hanedanı'nın imparatoru Kubilay Han tarafından günümüzdeki Vietnam topraklarındaki Dai Viet'de hüküm süren ve günümüzdeki Kamboçya topraklarındaki Champa Krallığına karşı düzenlenmiş olan askeri seferleri anlatır. 1257-1258, 1284-1285 ve 1287-1288 yıllarındaki askeri seferlerde Moğollar yenilmiş ve bölgeden atılmıştır. Ancak askeri işgal altında olmamalarına rağmen Dai Viet ve Champa, Yuan Hanedanına bağlılıklarını bildirmişlerdir.
| Moğolların Vietnam seferleri | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol istilaları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Yuan Hanedanı | Dai Viet Champa | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Trần Hưng Đạo | |||||||
| Güçler | |||||||
| 1257: 25 bin Moğol askeri 1284:100 bin Moğol askeri 1287:300 bin Moğol askeri | 200-300 bin Dai Viet askeri ve milisi 60 bin Champa askeri ve milisi | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 60 bin ölü ve yüzbinlerce esir | 50-100 bin ölü | ||||||
Arka plan
1250 yılına gelindiğinde Moğol İmparatorluğu Doğu Avrupa, Kuzey Çin, Orta Asya, Mançurya, Anadolu, Tibet ve İran bölgelerini kontrol etmektedir. Denetim altına alınan Kore'de Moğol egemenliğine karşı muhalefet büyüse de ayaklanmalar bastırılacaktır. Möngke döneminde Song Hanedanına karşı seferlerin yanı sıra karşı saldırmak için de Prens Kubilay görevlendirilir. Burada hakimiyet kuran Kubilay güneye elçiler göndererek Song topraklarına saldırılmasını ister. Ancak Vietnam bölgesinde hakim durumda olan Tran Hanedanı Moğol elçilerini hapseder. Bunun üzerine Moğol komutan ve oğlu Aju, Dai Viet topraklarını 3 bin Moğol ve 10 bin Yi askeriyle istila eder.
Thăng Long saldırısı
1257 yılında Sübedey'in oğlu Uriyankhadai Dai Viet topraklarını işgal eder, karşısına çıkan Vietnam birliklerini yenerek başkent Thăng Long (bugünkü Hanoi) talan edilir. Moğol komutan elçilerinin uğradığı akıbet yüzünden şehirdeki sivilleri idam ettirir. Bölgedeki Moğol Ordusu zamanla iklimsel hastalıklar, yoğun sıcak ve gerilla savaşı yüzünden oldukça güç kaybeder. Uriyankhadai, Tran Hanedanının Moğol egemenliğini kabul ettiğini açıklamasından sonra geri çekilir. Kral Trần Thái Tông ülkeden hızla geri çekilen Moğollara vergi verir. Bölgede barış 1280'li yıllara kadar sürecektir.
Kubilay Han tahta geçtiğinde iki devlet arasındaki ilişkiler iyi düzeydedir. Tran Hanedanı her üç yılda bir bağlılığını bildirmekte, Moğollar da bölgede vergi toplayacak bir yetkili olan ile hakimiyetlerini gösteriyorlardı. 1266 yılına gelindiğinde ise iki devlet arasında bir gerilim yaşanır. Tran Hanedanı artık daha zayıf bağlı bir bağımlılık ilişkisi talep ederek yetkilinin geri çekilmesi yönünde bir resmî yazı yazar. Bu dönemde iç savaş durumunda olan Moğollar, konuyla ilgilenemez ve barış antlaşması imzalanır.
1278-79 yıllarına gelindiğinde Moğol Orduları bir kez daha Dai Viet sınırlarına dayanır. Tran Hanedanının yeni hükümdarı Kubilay Han tarafından ısrarla Moğol Sarayına çağrılmasına rağmen gitmez, yerine amcası prens 'yi yollar. Ancak Di Ai Moğollar tarafından Dai Viet tahtına çıkartılmak için Moğol Ordusuyla gelecek ve yoğun çatışmalar yaşanacaktır. Buna rağmen Di Ai başarısız olur ve yenilerek geri çekilir.
Çampa Krallığını boyunduruk altına almak için Moğollar Guangdong valisi ve Celayir kabilesinden Sogetu komutasında bir orduyla bölgeye gelir. Çampa kralı Moğol boyunduruğunu kabul etse de halk bu emri reddederek direnişe geçer. 1282 yılında bölgeye saldıran Sogetu Çampa başkenti 'yı ele geçirir. Yaşlı kral düşmana yakalanmadan kaçmayı başarır. Oğlu ile birlikte Moğollara uzun süre zayiat verdirecek gerilla savaşını başlatır. Çin'den uzak bir bölgede destekten yoksun kalan Sogetu destek istese de taleplerine karşılık alamaz. 1284 yılında Moğol Sarayına geri döner. Kubilay Sogetu'nun daha büyük birliklerle planladığı istila planını beğenir ve oğlu Toghan komutasındaki Sogetu'yu yeniden Çampa'ya gönderir.
1284-88
Champa Krallığını ele geçirmek isteyen Kubilay'ın oğlu Toghan Tran Hanedanına başvurarak Buraya geçiş sağlanmasını ister. Bu şekilde hem kuzeyden hem de güneyden bölgeye girerek Champa Ordularını sıkıştırabilecektir. Tran Hanedanındaki kral Nhân Tông isteğe olumlu baksa da önde gelen komutanlardan General Trần Hưng Đạo teklifi reddederek 15 bin askeriyle Moğollara karşı direnişe geçer. Toghan Trần Hưng Đạo'nun birliklerini yenilgiye uğratarak başkent Thang Long'u 1285 yılı Haziran ayında işgal eder. Benzer Moğol istilaları karşısında yeterince bilgi sahibi olan Tran Hanedanı derhal başkenti terk ederek güneye çekilir. Geri çekiliş sırasında Moğollara erzak ve ikaml şansı bırakmamak için yakıp yıkma taktiği kullanılır. Bu sırada Champa'da bulunan Sogetu komutasındaki Moğol Ordusu da Dai Viet topraklarına girerek Vietnamlıları arkadan sıkıştırmaya çalışır. Champa birlikleri ile sürekli çatışma halinde olan Sogetu hareket halindeyken pusuya düşürülecek, kendi öldürülecek ordusu da dağıtılacaktır. Güneye harekâtı boyunca General 'nin yoğun direnişiyle karşılaşan Toghan geri çekilmek zorunda kalır. Kıpçak komutan Sidor tarafından sağlanan gemi desteği sayesinde büyük bir hezimete uğramadan geri çekilir. Moğol Ordularının hem iklim hem de hastalıklar sebebiyle zayıfladığını gören Trần Hưng Đạo Moğol süvarilerinin etkisiz olacağı bir alanda savaşmak için ileri harekâta geçer. Tonkin Körfezine dökülen Kızıl Nehir kıyılarında verilen muharebede yenilen Moğollar Çin topraklarına kadar geri çekilmek zorunda kalır.
Ertesi yıl Kubilay Han, Vietnam'dan kaçarak Yuan Hanedanına sığınan 'ı tahta çıkartmak için planlar yapsa da yeni bir sefer düzenlenemez. Üçüncü Moğol seferi yine Trần Hưng Đạo tarafından püskürtülecektir. 1287 yılında Toghan komutasında bölgeye gelen 70 bin Moğol ve 21 bin Yunnan askeri bu kez farklı bir taktik izler. Önce büyük bir lojistik üs meydana getirilecek, daha sonra eş zamanlı olarak kara ve deniz saldırısı yapılacaktır. Trần Hưng Đạo geri çekilerek Moğollara fethedecek bir şey bırakmaz. Toghan ise 500 gemiden oluşan lojistik desteği beklemektedir. Vietnamlılar daha önce Çinlilere karşı kullanılan bir taktiğe başvurarak sığ yerlerine geçişi engelleyecek engeller çaktırır. Az sayıdaki Vietnam kayıkları filoyu gelgit sonucu yüksekliği azalmakta olan bölgeye çekerek pusuya çekilir. olarak bilinen saldırı sonucu hareketsiz kalan gemilerin çoğu yakılacak, Moğolların büyük bir kısmı da esir edilecektir. Çok sayıda önde gelen Moğol komutan geri çekilme sırasında öldürülecek veya esir edilecektir.
Sonrası
Kubilay başarısız komutan Toghan'ı ömür boyu Yangzhou'ya sürgüne gönderir. Kanlı muharebeler sonucunda Moğol ve Vietnamlı savaş esirleri değiş tokuş edilir. Süreç içinde sembolik Moğol hakimiyetinin tanınıp tanınmamasına dair gerilim sürecektir. Ülkenin daha fazla istilaya uğramamasını isteyen Tran Hanedanı simgesel Moğol boyunduruğunu kabul etse de fiilen bağımsız konumunu sürdürür.
Çampa Krallığı da Moğol egemenliğini kabul etse de burada da boyunduruk simgesel kalacaktır.
Kaynakça
- ^ İlgili ABD Kongre Kütüphanesi makalesi 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 13 Mart 2012 tarihinde erişilmiştir
- ^ İlgili Tansen Sen makalesinde s.304 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 13 Mart 2012 tarihinde erişilmiştir
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Atwood, Christopher Pratt, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire New York, Facts of File 2004
- Connolly, Peter, The Hutchinson Dictionary of Ancient & Medieval Warfare Routledge 1998
- Delgado, James P., Khubilai Khan's Lost Fleet: In Search of a Legendary Armada Vancouver, Douglas & McIntyre 2008
- Grousset, René, The Empire of the Steppes Rutgers University Press 1970
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mogollarin Vietnam seferleri Vietnamca Chiến tranh Nguyen Mong Đại Việt Yuan Hanedani nin imparatoru Kubilay Han tarafindan gunumuzdeki Vietnam topraklarindaki Dai Viet de hukum suren ve gunumuzdeki Kambocya topraklarindaki Champa Kralligina karsi duzenlenmis olan askeri seferleri anlatir 1257 1258 1284 1285 ve 1287 1288 yillarindaki askeri seferlerde Mogollar yenilmis ve bolgeden atilmistir Ancak askeri isgal altinda olmamalarina ragmen Dai Viet ve Champa Yuan Hanedanina bagliliklarini bildirmislerdir Mogollarin Vietnam seferleriMogol istilalariTarih1257 58 1284 85 ve 1287 88BolgeDai Viet ve CampaSonucKesin Mogol yenilgisi Istila girisimlerinin devam etmemesi icin Dai Viet ve Campa simgesel olarak Mogol egemenligini tanidiklarini bildirirlerTaraflarYuan HanedaniDai Viet ChampaKomutanlar ve liderlerTrần Hưng ĐạoGucler1257 25 bin Mogol askeri 1284 100 bin Mogol askeri 1287 300 bin Mogol askeri200 300 bin Dai Viet askeri ve milisi 60 bin Champa askeri ve milisiKayiplar60 bin olu ve yuzbinlerce esir50 100 bin oluArka plan1250 yilina gelindiginde Mogol Imparatorlugu Dogu Avrupa Kuzey Cin Orta Asya Mancurya Anadolu Tibet ve Iran bolgelerini kontrol etmektedir Denetim altina alinan Kore de Mogol egemenligine karsi muhalefet buyuse de ayaklanmalar bastirilacaktir Mongke doneminde Song Hanedanina karsi seferlerin yani sira karsi saldirmak icin de Prens Kubilay gorevlendirilir Burada hakimiyet kuran Kubilay guneye elciler gondererek Song topraklarina saldirilmasini ister Ancak Vietnam bolgesinde hakim durumda olan Tran Hanedani Mogol elcilerini hapseder Bunun uzerine Mogol komutan ve oglu Aju Dai Viet topraklarini 3 bin Mogol ve 10 bin Yi askeriyle istila eder Thăng Long saldirisi1257 yilinda Subedey in oglu Uriyankhadai Dai Viet topraklarini isgal eder karsisina cikan Vietnam birliklerini yenerek baskent Thăng Long bugunku Hanoi talan edilir Mogol komutan elcilerinin ugradigi akibet yuzunden sehirdeki sivilleri idam ettirir Bolgedeki Mogol Ordusu zamanla iklimsel hastaliklar yogun sicak ve gerilla savasi yuzunden oldukca guc kaybeder Uriyankhadai Tran Hanedaninin Mogol egemenligini kabul ettigini aciklamasindan sonra geri cekilir Kral Trần Thai Tong ulkeden hizla geri cekilen Mogollara vergi verir Bolgede baris 1280 li yillara kadar surecektir Kubilay Han tahta gectiginde iki devlet arasindaki iliskiler iyi duzeydedir Tran Hanedani her uc yilda bir bagliligini bildirmekte Mogollar da bolgede vergi toplayacak bir yetkili olan ile hakimiyetlerini gosteriyorlardi 1266 yilina gelindiginde ise iki devlet arasinda bir gerilim yasanir Tran Hanedani artik daha zayif bagli bir bagimlilik iliskisi talep ederek yetkilinin geri cekilmesi yonunde bir resmi yazi yazar Bu donemde ic savas durumunda olan Mogollar konuyla ilgilenemez ve baris antlasmasi imzalanir 1278 79 yillarina gelindiginde Mogol Ordulari bir kez daha Dai Viet sinirlarina dayanir Tran Hanedaninin yeni hukumdari Kubilay Han tarafindan israrla Mogol Sarayina cagrilmasina ragmen gitmez yerine amcasi prens yi yollar Ancak Di Ai Mogollar tarafindan Dai Viet tahtina cikartilmak icin Mogol Ordusuyla gelecek ve yogun catismalar yasanacaktir Buna ragmen Di Ai basarisiz olur ve yenilerek geri cekilir CampaCampa Kralligini boyunduruk altina almak icin Mogollar Guangdong valisi ve Celayir kabilesinden Sogetu komutasinda bir orduyla bolgeye gelir Campa krali Mogol boyundurugunu kabul etse de halk bu emri reddederek direnise gecer 1282 yilinda bolgeye saldiran Sogetu Campa baskenti yi ele gecirir Yasli kral dusmana yakalanmadan kacmayi basarir Oglu ile birlikte Mogollara uzun sure zayiat verdirecek gerilla savasini baslatir Cin den uzak bir bolgede destekten yoksun kalan Sogetu destek istese de taleplerine karsilik alamaz 1284 yilinda Mogol Sarayina geri doner Kubilay Sogetu nun daha buyuk birliklerle planladigi istila planini begenir ve oglu Toghan komutasindaki Sogetu yu yeniden Campa ya gonderir 1284 88Champa Kralligini ele gecirmek isteyen Kubilay in oglu Toghan Tran Hanedanina basvurarak Buraya gecis saglanmasini ister Bu sekilde hem kuzeyden hem de guneyden bolgeye girerek Champa Ordularini sikistirabilecektir Tran Hanedanindaki kral Nhan Tong istege olumlu baksa da onde gelen komutanlardan General Trần Hưng Đạo teklifi reddederek 15 bin askeriyle Mogollara karsi direnise gecer Toghan Trần Hưng Đạo nun birliklerini yenilgiye ugratarak baskent Thang Long u 1285 yili Haziran ayinda isgal eder Benzer Mogol istilalari karsisinda yeterince bilgi sahibi olan Tran Hanedani derhal baskenti terk ederek guneye cekilir Geri cekilis sirasinda Mogollara erzak ve ikaml sansi birakmamak icin yakip yikma taktigi kullanilir Bu sirada Champa da bulunan Sogetu komutasindaki Mogol Ordusu da Dai Viet topraklarina girerek Vietnamlilari arkadan sikistirmaya calisir Champa birlikleri ile surekli catisma halinde olan Sogetu hareket halindeyken pusuya dusurulecek kendi oldurulecek ordusu da dagitilacaktir Guneye harekati boyunca General nin yogun direnisiyle karsilasan Toghan geri cekilmek zorunda kalir Kipcak komutan Sidor tarafindan saglanan gemi destegi sayesinde buyuk bir hezimete ugramadan geri cekilir Mogol Ordularinin hem iklim hem de hastaliklar sebebiyle zayifladigini goren Trần Hưng Đạo Mogol suvarilerinin etkisiz olacagi bir alanda savasmak icin ileri harekata gecer Tonkin Korfezine dokulen Kizil Nehir kiyilarinda verilen muharebede yenilen Mogollar Cin topraklarina kadar geri cekilmek zorunda kalir Ertesi yil Kubilay Han Vietnam dan kacarak Yuan Hanedanina siginan i tahta cikartmak icin planlar yapsa da yeni bir sefer duzenlenemez Ucuncu Mogol seferi yine Trần Hưng Đạo tarafindan puskurtulecektir 1287 yilinda Toghan komutasinda bolgeye gelen 70 bin Mogol ve 21 bin Yunnan askeri bu kez farkli bir taktik izler Once buyuk bir lojistik us meydana getirilecek daha sonra es zamanli olarak kara ve deniz saldirisi yapilacaktir Trần Hưng Đạo geri cekilerek Mogollara fethedecek bir sey birakmaz Toghan ise 500 gemiden olusan lojistik destegi beklemektedir Vietnamlilar daha once Cinlilere karsi kullanilan bir taktige basvurarak sig yerlerine gecisi engelleyecek engeller caktirir Az sayidaki Vietnam kayiklari filoyu gelgit sonucu yuksekligi azalmakta olan bolgeye cekerek pusuya cekilir olarak bilinen saldiri sonucu hareketsiz kalan gemilerin cogu yakilacak Mogollarin buyuk bir kismi da esir edilecektir Cok sayida onde gelen Mogol komutan geri cekilme sirasinda oldurulecek veya esir edilecektir SonrasiDai Viet Kubilay basarisiz komutan Toghan i omur boyu Yangzhou ya surgune gonderir Kanli muharebeler sonucunda Mogol ve Vietnamli savas esirleri degis tokus edilir Surec icinde sembolik Mogol hakimiyetinin taninip taninmamasina dair gerilim surecektir Ulkenin daha fazla istilaya ugramamasini isteyen Tran Hanedani simgesel Mogol boyundurugunu kabul etse de fiilen bagimsiz konumunu surdurur Campa Campa Kralligi da Mogol egemenligini kabul etse de burada da boyunduruk simgesel kalacaktir Kaynakca Ilgili ABD Kongre Kutuphanesi makalesi 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 13 Mart 2012 tarihinde erisilmistir Ilgili Tansen Sen makalesinde s 304 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 13 Mart 2012 tarihinde erisilmistirKonuyla ilgili yazilan eserlerAtwood Christopher Pratt Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire New York Facts of File 2004 ISBN 978 0 8160 4671 3 Connolly Peter The Hutchinson Dictionary of Ancient amp Medieval Warfare Routledge 1998 ISBN 978 1 57958 116 9 Delgado James P Khubilai Khan s Lost Fleet In Search of a Legendary Armada Vancouver Douglas amp McIntyre 2008 ISBN 978 0 520 25976 8 Grousset Rene The Empire of the Steppes Rutgers University Press 1970 ISBN 978 0 8135 1304 1Ayrica bakinizMogol istilalari Trần Hưng ĐạoDis baglantilar