Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muktefi veya ʿAlî el-Muktefî Billâh Tam Adı: Ebû Ahmed "el-Muktefî bi’l-Lâh" ʿAlî bin ʿAhmed el-Mu'temid (Arapça: أبو أحمد "المكتفي بالله" علي بن أحمد المعتمد ; Ebū Aḥmed el-muktafī bi-llāh ʿAlī bin ʾAḥmad el-muʿtemid) (ö. 908) Abbasi halifelerinin onyedincisidir. 902 senesinde halife oldu ve 908’de öldü. Abbasi hakimiyetindeki geniş topraklarda parçalanmalar başlamış ve eyalet valileri birer birer bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamışlardı. Muktefi, bu parçalanmayı durdurdu ve Abbasi hakimiyetini yeniden tesis etti.
| Muktefi Alî el-Muktefî BilLâh | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 902-908 | ||||
| Önce gelen | ʿMu'tedi | ||||
| Sonra gelen | Muktedir | ||||
| Ölüm | 907 | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | ʿMu'temid | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Yaşamı
Kendinden bir önce Abbâsî halifesi olan ʿMu'temid'nin oğlu idi. Annesi Türk asıllı bir köle idi. Babası 902'de öldüğünde Rakka'da vali olarak bulunmaktaydı. Hemen Bağdat'a döndü. Babasının Bağdat'ta terör rejimi estirmek için kurmuş ve kullanmış olduğu gizli hapishaneleri boşaltıp ve bunları ortadan kaldırması ile halk arasında sevgi kazandı. Halka gösterdiği cömertlikler dolayısıyla da yaklaşık 7 yıl süren halifeliği döneminde bu halk sevgisini devam ettirdi. Halifelik döneminde çok ciddi devlet sorunları ile karşılaştı ve Abbâsî Devletini temelden tehdit eden bu tehlikeleri cesaretle karşılayıp Abbâsî Halifeliğinin devamını sağladı.
Karmatîler
Karşılaştığı ilk önemli tehlike babası halife Mu'tedid döneminde çok şiddet kazanan Karmatîler isyanı oldu. Karmatîler, 10. yüzyılın başlarına kadar "el-Savad" ve Suriye'ye yayılmışlardı. 902'de Karmatîler hükümdar ve komutanları olan "Zikreviye" altında Suriye'nin kuzeyinde bulunan Halep, Humus ve Hama'ya hücum ettiler ve bu şehirleri ellerine geçirdiler. Bu sırada Abbasi orduları Mısır'da meşguldüler. Halife bu şehirleri sonradan tekrar eline geçirdi. Karamatiler "Dişi Devenin Adamı" adlı bir lider komutası altında 903'te Şam'a saldırdılar. Fakat bu saldırı bu liderin bu hücum sırasında öldürülmesi ile sona erdi. 904'te Mehdi adını taşıyan bir diğer Karmâtî lideri Suriye'yi terör altına aldı ama yakalanıp idam edildi. 13 Ekim 905'te Zikreviye komutasında bir Karamati ordusu Kufe'yi eline geçirdi. Haccın batıl bir itikât olduğunu ileri süren Karmatîler orduları ve çeteleri devamlı olarak Hicaz'a Mekke'ye Hac için giden hacı adaylarına ve oradan dönen hacılara hücumlar organize etmeye başladılar ve bu hücumlar Muktefi'nin halifelik döneminden sonra çok uzun süren yıllar devam etti.
Halife Muktefi Türk asıllı general Vasıf'i büyük bir ordu ile "Zikreviye"'yi bastırmaya gönderdi. 907'de iki gün süren bir büyük bir muharebe sonucunda Karamatiler mağlup edilip "Zikreviye" esir alındı. "Zikreviye" esir olarak Bağdat'a gönderilmekte iken bu muharebede aldığı yaralar dolayısıyla iyileşemeyerek yolda öldü. Bağdat'a gönderilen cesedi Bağdad halkı tarafından büyük hakaretlerle sokaklarda gezdirilerek parçalandı. Karmati ordusundan kalanlar, Suriye'de Hüseyin ibni Hamdan tarafından kovalandı ve imha edildi. Böylece Karmati tehlikesi ve tehditlerinin bir müddet için önü alındı.
Mısır
Halife Mutadid 892'de Bağdat'a yıllık tazminat vermesi şartıyla Mısır'da Tolunoğulları otonom idaresini kabul etmişti. Tolunoğullarından ikinci özerk Mısır Emiri olan 896'da suikasta uğradı ve Mısır siyasi bir keşmekeşe girdi. Humareveyh'in büyük oğlu olan Mısır ve Suriye emiri olarak siyasi idareyi eline almaya çalışmakta iken 896'da yine bir suikast neticesi öldürüldü. Humareveyh'in küçük oğlu olan Harun Mısır Emiri olarak idareyi eline aldı; ama karışık politik durum kötüleşmeye devam etti.
Abbâsî halifesi orduları Suriye'de Karamati hücumları ile uğraşmakta iken Tolunoğulları'nın Mısır'dan gönderdikleri ordudan büyük destek aldılar. Bu ordunun komutanı Muhammed Süleyman'dı. Bu general Mısır'ı halife namına tekrar eline geçirmek için Muktefi ile bir anlaşma yaptı. Abbâsî halifelik orduları ile kendi ordusu Tarsus'tan ayrılan bir gemi filosu ile Mısır'a hareket etti. Bu filo ta Kahire önüne kadar gelebildi. Burada Tolunoğulları'na bağlı olan diğer önemli generaller de Muhammed Süleyman'ın halife ordusuna katıldı. Tulonoğlu Mısır Emiri olan Harun Kahire'de yapılan bir muharebe sırasında bir ok isabeti ile öldü.
Muhammed Süleyman'ın orduları Kahire'yi talan ettiler, yakıp yıktılar. Birçok Tulonoğulları eserleri, Nil Nehri'nin kanalları ve bentleri dahil, bu talan sırasında tamamıyla yerle bir edilip imha edildi. Taşınabilir büyük ganimetler Bağdat'a nakledildi. General Muhammed Süleyman bu büyük talandan mesul tutuldu ve hapse atıldı. İlk Tolunoğulları Mısır Emiri olan Ahmed bin Tolun'un kardeşi olan Şaban 905 yılı için Mısır emiri tayin edildi.
Bu yılda Abbasi Halifesi Muktefı Mısır'a bir Abbasi saferi yaptı ve bundan sonra Tolunoğulları özerk Mısır Emirliği sona erdi.
Irak
Muktefı halife olduğunda Abbâsî halifeliğine bağlı ama içişlerinde özerk olarak Hamadaniler Irak Emiri olarak hüküm sürmekteydi. Kürt asıllı birçok asker Ninova'da toplanmaya ve Bağdat'tan ayrı bir devlet kurmaya çalışmakta idiler. 905'te Halife Muktefi Hamadanı Musul Emirliğine Ebu el-Hayca'yı getirdi ve bu emir altında bulunan Arap orduları Kürtleri Azerbaycan tarafına püskürtüp Irak'tan çıkarttı.
Horasan
Halife Muktefi döneminde Horasan'da Abbasilere bağlı ama efektif olarak özerk olan Samanoğulları hüküm sürmekte idi. Bu emirler 900'de halife adına Safferi Amir ibni Layth'a karşı savaşıp galip gelmişlerdi. Türkmenlerin batıya doğru göç etmelerini önlemek için bir baraj görevi görmekteydiler. Aynı zamanda doğuya Türkmenlere karşı zaman zaman akın yapmaktaydılar.
Bizans
Müktefı'nın halifelik döneminde, aynı babasının halifelik döneminde olduğu gibi, Bizans'lılara karşı Anadolu’ya arka arkaya yapılan seferler sona ermemişti. Tulonoğulları'ndan olan Tarsus valisi bir Bizans hücumu ancak 50 kadar Arap gemisini yakarak zorla önleyebilmişti. 905'te Bizanslılar her biri 10.000 kişiden oluşan 10 orduyu güney Anadolu'da toplayıp Arapların elinde bulunan Akdeniz kıyılarını ve güney Anadolu şehirlerine büyük zararlar verdiler. Aynı yıl bir Rum dönmesi Müslüman amiral komutasındaki bir Abbâsî filosu Bizans sahillerini ta Ege'de sahillerinde şehirler kadar hücumu uğratıp talan etti. Bu karşılıklı hücum ve hkarsı hücum fazal devam etmeden barış imzalandı ve iki taraf da aldıkları esirleri değiş tokuş yaptılar.
Son yıllar ve ölümü
Müktefı'nın en son politik kararī 907'de Samanoğulları Horasan Emirliği'ne babası I. İsmail yerine II. Ahmet'in geçişini onaylamak oldu.
Müktefi, vefatına yakın ağır bir hastalığa yakalandı. Hasta yatağında Halifeliğin kime geçeceğini düşünmeye başladı. Kendisine danışmanlık eden Vezir genç bir halifenin daha kolay kontrol edilebileceğini düşünerek kardeşi olan ve daha yaşı 13 olan "Abdullah bin Mütazz"'ın yerine geçmesini tavsiye etti ve bunu Muktefı kabul etti. Daha yaşı 35'i geçmemiş iken Abbasi Halifesi Muktefi Bağdat'ta hayat gözlerini yumdu. Küçük kardeşi Abdullah bin Mutazz halife oldu ve Muktedir ismini aldı.
Kaynakça
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (İV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1][]Chapter LXXI, Al-Mo'tadid, Al-Muktafi, Egypt, War with Greeks (İngilizce) (Erişim:21.9.2010)
Müktefî Doğumu: ? Ölümü: 908 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Mutezîd | Abbâsî Halifesi 902 - 908 | Sonra gelen Muktedir |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muktefi veya ʿAli el Muktefi Billah Tam Adi Ebu Ahmed el Muktefi bi l Lah ʿAli bin ʿAhmed el Mu temid Arapca أبو أحمد المكتفي بالله علي بن أحمد المعتمد Ebu Aḥmed el muktafi bi llah ʿAli bin ʾAḥmad el muʿtemid o 908 Abbasi halifelerinin onyedincisidir 902 senesinde halife oldu ve 908 de oldu Abbasi hakimiyetindeki genis topraklarda parcalanmalar baslamis ve eyalet valileri birer birer bagimsizliklarini ilan etmeye baslamislardi Muktefi bu parcalanmayi durdurdu ve Abbasi hakimiyetini yeniden tesis etti Muktefi Ali el Muktefi BilLahAbbasi HalifesiHukum suresi902 908Once gelenʿMu tediSonra gelenMuktedirOlum907Tam adiAbu Ahmed el Muktefi bi l Lah ʿAli bin ʿAhmed el Mu temidHanedanAbbasi HanedaniBabasiʿMu temidDiniSunni IslamYasamiKendinden bir once Abbasi halifesi olan ʿMu temid nin oglu idi Annesi Turk asilli bir kole idi Babasi 902 de oldugunde Rakka da vali olarak bulunmaktaydi Hemen Bagdat a dondu Babasinin Bagdat ta teror rejimi estirmek icin kurmus ve kullanmis oldugu gizli hapishaneleri bosaltip ve bunlari ortadan kaldirmasi ile halk arasinda sevgi kazandi Halka gosterdigi comertlikler dolayisiyla da yaklasik 7 yil suren halifeligi doneminde bu halk sevgisini devam ettirdi Halifelik doneminde cok ciddi devlet sorunlari ile karsilasti ve Abbasi Devletini temelden tehdit eden bu tehlikeleri cesaretle karsilayip Abbasi Halifeliginin devamini sagladi KarmatilerKarsilastigi ilk onemli tehlike babasi halife Mu tedid doneminde cok siddet kazanan Karmatiler isyani oldu Karmatiler 10 yuzyilin baslarina kadar el Savad ve Suriye ye yayilmislardi 902 de Karmatiler hukumdar ve komutanlari olan Zikreviye altinda Suriye nin kuzeyinde bulunan Halep Humus ve Hama ya hucum ettiler ve bu sehirleri ellerine gecirdiler Bu sirada Abbasi ordulari Misir da mesgulduler Halife bu sehirleri sonradan tekrar eline gecirdi Karamatiler Disi Devenin Adami adli bir lider komutasi altinda 903 te Sam a saldirdilar Fakat bu saldiri bu liderin bu hucum sirasinda oldurulmesi ile sona erdi 904 te Mehdi adini tasiyan bir diger Karmati lideri Suriye yi teror altina aldi ama yakalanip idam edildi 13 Ekim 905 te Zikreviye komutasinda bir Karamati ordusu Kufe yi eline gecirdi Haccin batil bir itikat oldugunu ileri suren Karmatiler ordulari ve ceteleri devamli olarak Hicaz a Mekke ye Hac icin giden haci adaylarina ve oradan donen hacilara hucumlar organize etmeye basladilar ve bu hucumlar Muktefi nin halifelik doneminden sonra cok uzun suren yillar devam etti Halife Muktefi Turk asilli general Vasif i buyuk bir ordu ile Zikreviye yi bastirmaya gonderdi 907 de iki gun suren bir buyuk bir muharebe sonucunda Karamatiler maglup edilip Zikreviye esir alindi Zikreviye esir olarak Bagdat a gonderilmekte iken bu muharebede aldigi yaralar dolayisiyla iyilesemeyerek yolda oldu Bagdat a gonderilen cesedi Bagdad halki tarafindan buyuk hakaretlerle sokaklarda gezdirilerek parcalandi Karmati ordusundan kalanlar Suriye de Huseyin ibni Hamdan tarafindan kovalandi ve imha edildi Boylece Karmati tehlikesi ve tehditlerinin bir muddet icin onu alindi MisirHalife Mutadid 892 de Bagdat a yillik tazminat vermesi sartiyla Misir da Tolunogullari otonom idaresini kabul etmisti Tolunogullarindan ikinci ozerk Misir Emiri olan 896 da suikasta ugradi ve Misir siyasi bir kesmekese girdi Humareveyh in buyuk oglu olan Misir ve Suriye emiri olarak siyasi idareyi eline almaya calismakta iken 896 da yine bir suikast neticesi olduruldu Humareveyh in kucuk oglu olan Harun Misir Emiri olarak idareyi eline aldi ama karisik politik durum kotulesmeye devam etti Abbasi halifesi ordulari Suriye de Karamati hucumlari ile ugrasmakta iken Tolunogullari nin Misir dan gonderdikleri ordudan buyuk destek aldilar Bu ordunun komutani Muhammed Suleyman di Bu general Misir i halife namina tekrar eline gecirmek icin Muktefi ile bir anlasma yapti Abbasi halifelik ordulari ile kendi ordusu Tarsus tan ayrilan bir gemi filosu ile Misir a hareket etti Bu filo ta Kahire onune kadar gelebildi Burada Tolunogullari na bagli olan diger onemli generaller de Muhammed Suleyman in halife ordusuna katildi Tulonoglu Misir Emiri olan Harun Kahire de yapilan bir muharebe sirasinda bir ok isabeti ile oldu Muhammed Suleyman in ordulari Kahire yi talan ettiler yakip yiktilar Bircok Tulonogullari eserleri Nil Nehri nin kanallari ve bentleri dahil bu talan sirasinda tamamiyla yerle bir edilip imha edildi Tasinabilir buyuk ganimetler Bagdat a nakledildi General Muhammed Suleyman bu buyuk talandan mesul tutuldu ve hapse atildi Ilk Tolunogullari Misir Emiri olan Ahmed bin Tolun un kardesi olan Saban 905 yili icin Misir emiri tayin edildi Bu yilda Abbasi Halifesi Muktefi Misir a bir Abbasi saferi yapti ve bundan sonra Tolunogullari ozerk Misir Emirligi sona erdi IrakMuktefi halife oldugunda Abbasi halifeligine bagli ama icislerinde ozerk olarak Hamadaniler Irak Emiri olarak hukum surmekteydi Kurt asilli bircok asker Ninova da toplanmaya ve Bagdat tan ayri bir devlet kurmaya calismakta idiler 905 te Halife Muktefi Hamadani Musul Emirligine Ebu el Hayca yi getirdi ve bu emir altinda bulunan Arap ordulari Kurtleri Azerbaycan tarafina puskurtup Irak tan cikartti HorasanHalife Muktefi doneminde Horasan da Abbasilere bagli ama efektif olarak ozerk olan Samanogullari hukum surmekte idi Bu emirler 900 de halife adina Safferi Amir ibni Layth a karsi savasip galip gelmislerdi Turkmenlerin batiya dogru goc etmelerini onlemek icin bir baraj gorevi gormekteydiler Ayni zamanda doguya Turkmenlere karsi zaman zaman akin yapmaktaydilar BizansMuktefi nin halifelik doneminde ayni babasinin halifelik doneminde oldugu gibi Bizans lilara karsi Anadolu ya arka arkaya yapilan seferler sona ermemisti Tulonogullari ndan olan Tarsus valisi bir Bizans hucumu ancak 50 kadar Arap gemisini yakarak zorla onleyebilmisti 905 te Bizanslilar her biri 10 000 kisiden olusan 10 orduyu guney Anadolu da toplayip Araplarin elinde bulunan Akdeniz kiyilarini ve guney Anadolu sehirlerine buyuk zararlar verdiler Ayni yil bir Rum donmesi Musluman amiral komutasindaki bir Abbasi filosu Bizans sahillerini ta Ege de sahillerinde sehirler kadar hucumu ugratip talan etti Bu karsilikli hucum ve hkarsi hucum fazal devam etmeden baris imzalandi ve iki taraf da aldiklari esirleri degis tokus yaptilar Son yillar ve olumuMuktefi nin en son politik karari 907 de Samanogullari Horasan Emirligi ne babasi I Ismail yerine II Ahmet in gecisini onaylamak oldu Muktefi vefatina yakin agir bir hastaliga yakalandi Hasta yataginda Halifeligin kime gececegini dusunmeye basladi Kendisine danismanlik eden Vezir genc bir halifenin daha kolay kontrol edilebilecegini dusunerek kardesi olan ve daha yasi 13 olan Abdullah bin Mutazz in yerine gecmesini tavsiye etti ve bunu Muktefi kabul etti Daha yasi 35 i gecmemis iken Abbasi Halifesi Muktefi Bagdat ta hayat gozlerini yumdu Kucuk kardesi Abdullah bin Mutazz halife oldu ve Muktedir ismini aldi KaynakcaAyrica bakinizAbbasi Halifeleri soyagaci ve listeleriDis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir Wiiliam 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant 1 olu kirik baglanti Chapter LXXI Al Mo tadid Al Muktafi Egypt War with Greeks Ingilizce Erisim 21 9 2010 MuktefiAbbasiDogumu Olumu 908Sunni Islam unvanlariOnce gelen Mutezid Abbasi Halifesi 902 908 Sonra gelen Muktedir