Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mum (Farsça:موم), parafin, donyağı ya da bunlara benzer, yavaş yanan bir maddenin, genellikle pamuktan yapılan bir fitilin üzerine döküldükten sonra katılaştırılması yöntemiyle hazırlanan, genellikle silindir biçimindeki .
Tarihi
Mısır ve Girit'te bulunmuş en az 5000 yıllık anlaşılabileceği üzere, avus, Antik Çağ'ın ilk buluşları arasındadır. Orta Çağ'da ise Avrupa'da kullanılan mumlar, donyağından yapılmaktaydı. 1292 yılına ait bir vergi listesine göre ise, Paris'te 71 tane mum yapımcısı yaşamaktaydı.
1800'lü yıllarda Fransız kimyacı Michel-Eugène Chevreul, yağdaki gliserinden yağ asidini ayırarak daha kaliteli mumların yapımında kullanılan stearik asidi üretmiştir. Daha sonraları ise mum malzemesi yapmakta yeni işlemler öğrenilmiştir. Stearik asitten ayrı, iki önemli malzeme daha bulunmuştur: İspermeçet balinasının kafa boşluğundan elde edilen ispermeçet ve petrolün bir yan ürünü olan parafin. Bu buluşlardan sonra, parafin ve stearik asitle hazırlanan karışım, mumun temel malzemesi hâline gelmiştir. Ancak günümüzde mum olarak anılan yani stearik ve ham parafinle karıştırılmış olan karışım kabaca mum olarak nitelendirilse de gerçekte bu ikisinin karışımı mum olarak yeterli bir kalite için eksiktir. Bu karışımın içine yüzde üç oranında serezin, yüzde 5 oranında sertleştirici wax katılırsa karışım tam bir kıvamı yakalayarak daha saydam ve sert olacaktır. Yanışta ise mum sertleşerek yanış süresi diğer karışımlara oranla yüzde otuz daha uzun olacaktır. Önglü mumlarda ise bu karışım net bir önglenme ve mermerimsi görüntüyle olması gerektiği gibi öngde ve sertlikte olacaktır. Ayrıca bu karışım yaz sıcaklarındaki 40 derecelerde diğer karışımlarda olduğu gibi çok çabuk yumuşamadan sertliğini koruyacaktır. Bu karışımları birçok kişi bir arada kullanmaz. Gerek duymaz. Mum yanarken, alevden çıkan ısı, fitilin dibindeki katı mumu sıvılaştırır. Bu eriyik, kılcal hareket sonucu fitilden yukarı doğru çıkar, sonra da ısı nedeniyle buharlaşır. Bir mumun fitili kesinlikle pamuk ipliği olmak zorundadır. Mum buharının yanmasıyla da alev oluşur. Bu böyle bir döngü hâlinde, avus bitene dek devam eder. Günümüzde mum artık bilindik kalıpların çok dışında ve çok değişik yerlerde kullanılmaktadır. Bunun için mumlar ihtiyaç durumuna göre sınıflara ayrılmıştır: tüketilen mumlar, dekoratif mumlar. Ham maddenin içeriği hiçbir şekilde değişmezken katkılarından dolayı yanış süresi, yanış şekli ve malzemenin sertliği farklılıklar gösterir. Parafinin içine katılan stearik asit ve diğer yan malzemelerle bunun kalitesini artırmak mümkündür. Mum ne kadar yumuşak olursa o mumun yanış süresi de o kadar kısa olacaktır. Mumun yanış süresi ve kalitesi tamamen malzemenin sertliği ve içindeki katkılarıyla doğru orantılıdır. Mumun yakılma alanları mutlaka rüzgârsız ve cereyansız alanlar olmalıdır. Mumun yanış sırasında fitilindeki ateşin kesinlikle sağa ve sola sallanmadan dimdik olarak yanması gerekir. Ola ki aksi bir durum olursa avusun yakıldığı ortamda görünmeyen isler olacaktır. Mumdaki yağ oranı parafine dokunarak anlaşılabilir. Bunun içinde parafini elle ezerek ve dokunarak sürtünme yoluyla ele gelen yağ ile ölçebilirsiniz. Eğer bu dokunuşla mumun yağı elinize gelir ise bu mumun yağının fazla olmasının bir işaretidir. Bu durum ise avusun yanışı ve mekân sıcaklıklarında çok tercih edilmeyen bir malzeme olarak nitelendirilir. Avusun yapılışıyla ilgili olarak detayları çok iyi okuyup doğru uygulamak gerekir. Bu nedenle de ev ortamında mum yapmak tehlikelidir. Çok risklidir. Karışımların yapıldıktan sonra mum ateş üzerinde uzun süre bırakılırsa bir süre sonra kaynar ve buharı alev alabilir. Bu nedenle parafinin ısıtılarak ateş üzerinde bırakmak çok tehlikelidir.
Kullanımı
Elektriğin icadından önce, mumlar, gaz lambalarıyla birlikte aydınlanmanın en önemli araçlarından olmuşlardır. 21. yüzyılda ise mumlar daha çok süs eşyası konumundadırlar. Doğum günü pastalarının üzerinde, şık görünmesi istenen yemek masalarında, yumuşak, ılık bir ambiyans yaratılmak istenen her yerde mumlara rastlanmaktadır. Mumlar geçmişten bugüne, pek çok dinde ve dinsel ayinlerde kullanılmaktadır.
İslam
Camilerde Osmanlı zamanında akşam ve yatsı namazlarında aydınlatma görevi gören, mihrab'ın sağında ve solunda genellikle bakır üzerinde birer büyük mum bulunurdu.
Musevilik
Musevilikte genellikle, cuma akşamları, Şabat başlangıçlarında yapılan Havdalah ritüeli esnasında mum yakılır.
Budizm
Budistler meditasyon sırasında rahatlamak ve gevşemek için mum kullanırlar.
Hinduizm
Hinduizm'de mum, ruhsal aydınlanmanın ve başarının sembolü olarak pek çok ritüelde kullanılmaktadır.
Hümanizm
Hümanizmde mum, mantığın ve akılcılığın sembolüdür.
Vika
Vikalıkta mum, dört temel element ateş, toprak, su, havanın geçtiği büyü törenlerinde ve diğer genel maji ayinlerinde kullanılır.
Zaman
İlk olarak Çin’de yapılan ve sonra tüm dünyaya yayılan mum güngelleri, zamanın belirlenmesinde kullanılır. Aynı zamanda çok zor yanan , günün belli olmasında da kullanılırlar. Bu takvimler, bir yıl boyunca yanabilen mumlardır.
Diğer
Citronella yağı içeren bir mum türü etrafa böcekleri rahatsız edici bir koku yayarak haşerelerin uzaklaşmasını sağlar. Mum, ayrıca resim yapımında ve terzilikte de kullanılır. (bkz. Mum boyası)
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Mum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Izlandali muzik grubu icin mum sayfasina bakin Mum Farsca موم parafin donyagi ya da bunlara benzer yavas yanan bir maddenin genellikle pamuktan yapilan bir fitilin uzerine dokuldukten sonra katilastirilmasi yontemiyle hazirlanan genellikle silindir bicimindeki Yanan bir avusTarihiMisir ve Girit te bulunmus en az 5000 yillik anlasilabilecegi uzere avus Antik Cag in ilk buluslari arasindadir Orta Cag da ise Avrupa da kullanilan mumlar donyagindan yapilmaktaydi 1292 yilina ait bir vergi listesine gore ise Paris te 71 tane mum yapimcisi yasamaktaydi 1800 lu yillarda Fransiz kimyaci Michel Eugene Chevreul yagdaki gliserinden yag asidini ayirarak daha kaliteli mumlarin yapiminda kullanilan stearik asidi uretmistir Daha sonralari ise mum malzemesi yapmakta yeni islemler ogrenilmistir Stearik asitten ayri iki onemli malzeme daha bulunmustur Ispermecet balinasinin kafa boslugundan elde edilen ispermecet ve petrolun bir yan urunu olan parafin Bu buluslardan sonra parafin ve stearik asitle hazirlanan karisim mumun temel malzemesi haline gelmistir Ancak gunumuzde mum olarak anilan yani stearik ve ham parafinle karistirilmis olan karisim kabaca mum olarak nitelendirilse de gercekte bu ikisinin karisimi mum olarak yeterli bir kalite icin eksiktir Bu karisimin icine yuzde uc oraninda serezin yuzde 5 oraninda sertlestirici wax katilirsa karisim tam bir kivami yakalayarak daha saydam ve sert olacaktir Yanista ise mum sertleserek yanis suresi diger karisimlara oranla yuzde otuz daha uzun olacaktir Onglu mumlarda ise bu karisim net bir onglenme ve mermerimsi goruntuyle olmasi gerektigi gibi ongde ve sertlikte olacaktir Ayrica bu karisim yaz sicaklarindaki 40 derecelerde diger karisimlarda oldugu gibi cok cabuk yumusamadan sertligini koruyacaktir Bu karisimlari bircok kisi bir arada kullanmaz Gerek duymaz Mum yanarken alevden cikan isi fitilin dibindeki kati mumu sivilastirir Bu eriyik kilcal hareket sonucu fitilden yukari dogru cikar sonra da isi nedeniyle buharlasir Bir mumun fitili kesinlikle pamuk ipligi olmak zorundadir Mum buharinin yanmasiyla da alev olusur Bu boyle bir dongu halinde avus bitene dek devam eder Gunumuzde mum artik bilindik kaliplarin cok disinda ve cok degisik yerlerde kullanilmaktadir Bunun icin mumlar ihtiyac durumuna gore siniflara ayrilmistir tuketilen mumlar dekoratif mumlar Ham maddenin icerigi hicbir sekilde degismezken katkilarindan dolayi yanis suresi yanis sekli ve malzemenin sertligi farkliliklar gosterir Parafinin icine katilan stearik asit ve diger yan malzemelerle bunun kalitesini artirmak mumkundur Mum ne kadar yumusak olursa o mumun yanis suresi de o kadar kisa olacaktir Mumun yanis suresi ve kalitesi tamamen malzemenin sertligi ve icindeki katkilariyla dogru orantilidir Mumun yakilma alanlari mutlaka ruzgarsiz ve cereyansiz alanlar olmalidir Mumun yanis sirasinda fitilindeki atesin kesinlikle saga ve sola sallanmadan dimdik olarak yanmasi gerekir Ola ki aksi bir durum olursa avusun yakildigi ortamda gorunmeyen isler olacaktir Mumdaki yag orani parafine dokunarak anlasilabilir Bunun icinde parafini elle ezerek ve dokunarak surtunme yoluyla ele gelen yag ile olcebilirsiniz Eger bu dokunusla mumun yagi elinize gelir ise bu mumun yaginin fazla olmasinin bir isaretidir Bu durum ise avusun yanisi ve mekan sicakliklarinda cok tercih edilmeyen bir malzeme olarak nitelendirilir Avusun yapilisiyla ilgili olarak detaylari cok iyi okuyup dogru uygulamak gerekir Bu nedenle de ev ortaminda mum yapmak tehlikelidir Cok risklidir Karisimlarin yapildiktan sonra mum ates uzerinde uzun sure birakilirsa bir sure sonra kaynar ve buhari alev alabilir Bu nedenle parafinin isitilarak ates uzerinde birakmak cok tehlikelidir Kullanimi Happy Birthday Mutlu dogum gunu yazacak sekilde yapilmis dogum gunu mumlari Elektrigin icadindan once mumlar gaz lambalariyla birlikte aydinlanmanin en onemli araclarindan olmuslardir 21 yuzyilda ise mumlar daha cok sus esyasi konumundadirlar Dogum gunu pastalarinin uzerinde sik gorunmesi istenen yemek masalarinda yumusak ilik bir ambiyans yaratilmak istenen her yerde mumlara rastlanmaktadir Mumlar gecmisten bugune pek cok dinde ve dinsel ayinlerde kullanilmaktadir Islam Camilerde Osmanli zamaninda aksam ve yatsi namazlarinda aydinlatma gorevi goren mihrab in saginda ve solunda genellikle bakir uzerinde birer buyuk mum bulunurdu Musevilik Hanuka nin her gunu hanukiyaya bir mum daha eklenir Musevilikte genellikle cuma aksamlari Sabat baslangiclarinda yapilan Havdalah ritueli esnasinda mum yakilir Budizm Budistler meditasyon sirasinda rahatlamak ve gevsemek icin mum kullanirlar Hinduizm Hinduizm de mum ruhsal aydinlanmanin ve basarinin sembolu olarak pek cok rituelde kullanilmaktadir Humanizm Humanizmde mum mantigin ve akilciligin semboludur Vika Vikalikta mum dort temel element ates toprak su havanin gectigi buyu torenlerinde ve diger genel maji ayinlerinde kullanilir Zaman Ilk olarak Cin de yapilan ve sonra tum dunyaya yayilan mum gungelleri zamanin belirlenmesinde kullanilir Ayni zamanda cok zor yanan gunun belli olmasinda da kullanilirlar Bu takvimler bir yil boyunca yanabilen mumlardir Diger Citronella yagi iceren bir mum turu etrafa bocekleri rahatsiz edici bir koku yayarak haserelerin uzaklasmasini saglar Mum ayrica resim yapiminda ve terzilikte de kullanilir bkz Mum boyasi KaynakcaWikimedia Commons ta Mum ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir