Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ebû Abdillâh el-Emîrü’l-Muhtâr İzzü’l-Mülk Muhammed b. Ebi’l-Kāsım Ubeydillâh b. Ahmed el-Müsebbih, yaygın olarak basitçe bilinen adıyla Müsebbihî (Arapça: المصبحي) (4 Mart 977 – Nisan/Mayıs 1030), Sünni Fâtımî tarihçi, yazar ve idari görevliydi. Tarih, psikoloji, hukuk, dil bilgisi, seksoloji ve yemek pişirme gibi çeşitli konuları ele alan yaklaşık 40.000 sayfalık el yazması eserin yazarı olduğu bilinmektedir. Müsebbihî'nin meşhur eserleri arasında, çağdaş bir Mısır tarihi ve haberleri kroniği olan Ahbār Misr de yer alır. Ancak Müsebbihî'nin eserlerinin büyük çoğunluğu gibi Ahbār Misr'in de sadece bazı parçaları günümüze ulaşabilmiştir; eserlerinin çoğu ölümünden kısa bir süre sonra ortadan kaybolmuştur.
Müsebbihî, Fustat'ta doğmuş, dindar bir Sünni Müslümandı ve hayatının çoğunu burada geçirdi ve orada vefat etti. Fatımi hükûmetine sadık olduğu biliniyordu ve Halife Hâkim'in (h. 996-1021) yakın dostuydu. Kariyerinin başlarında Fatımi ordusunda görev yaptı ve Kahire'deki Fatımi merkez yönetiminde önde gelen bir isim olmadan önce Yukarı Mısır'da eyalet valisi oldu.
Hayatı
Müsebbihî, 4 Mart 977'de Mısır'ın Fustat kentinde Sünni bir Müslüman olarak doğdu. Ailesi aslen Cezire'deki (Yukarı Mezopotamya) Harran'dandı. Yerel doğumlu Sünni bir sivil için alışılmadık bir durum olan Musabbihi, Fatımi ordusuna katıldı. El-Kays ve Bahnasa'nın (her ikisi de Yukarı Mısır'da) valisi yapıldı ve emir (komutan) unvanını aldı. Daha sonra, merkezi yönetimin genel sekreterliğine eşdeğer bir görev olan divan-ı tertib başkanlığına atandı. Fustat'tan Kahire'deki hükûmet görevine her gün seyahat ediyordu ve çoğu akşam tarihi Amr bin Âs Camii'ne uğruyor ve çoğunluğu Suriyeli Müslüman gelenekçilerden oluşan kendisi ve babasının arkadaşlarıyla etkileşim kuruyordu. Dindar bir Sünni Müslüman olmasına rağmen Müsebbihî, Fatımilerin İsmaili Şii devletine sadıktı ve eksantrik halife Hâkim (h. 996-1021) ile özellikle yakın bir ilişki sürdürdü. İkincisinin Fustat sakinleriyle iyi geçindiği biliniyordu. Müsebbihî, Nisan/Mayıs 1030'da Fustat'ta ölmüştür.
Yazıları
Müsebbihî, tarih, pratik psikoloji, seksoloji, hukuk, dil bilgisi ve yemek pişirme gibi çeşitli konularda çok sayıda el yazması eser yazan üretken bir yazardı. Daha sonraki Orta Çağ tarihçileri İbn Hallikân ve İbn Said el-Endülüs, Müsebbihî'nin tüm eserlerini ve her eserin sayfa sayısını ayrıntılı listeler halinde belgelemiştir; Müsebbihîi'nin toplam eseri yaklaşık 40.000 sayfaya ulaşmıştır ve tek başına bazı eserler bin sayfadan fazlaydı. Ancak çalışmalarının çoğu, ölümünden kısa bir süre sonra ortadan kayboldu.
Mısır Tarihi
Müsebbihî'nin başlıca eserleri arasında, Akhbār Misr olarak bilinen yaklaşık 13.000 sayfalık Mısır tarihi kroniği yer almaktadır. Müsebbihî'nin diğer eserleri gibi, Ahbār Misr'in büyük bir kısmı, diğer tarihçilerin derlemelerinde kopyalanan bu eserden alıntılar da dahil olmak üzere, başlangıçta kaybolmuştur.Akhbār Miṣr'in korunan bilinen tek el yazması, İspanya'daki El Escorial'de bulunan 40. bölümdür. Müsebbihî'nin eserinin bu bölümü, 1023/24 ile 1024/25 yılları arasında halifelikte meydana gelen olayları belgelemiş ve ayrıca Müsebbihî'yi yakından tanıyan diğer yazarların şiirlerini ve mektuplarını da içermiştir.Thierry Bianquis'e göre bu el yazması "11. yüzyılın başlarında Mısır ve Irak'ın çağdaş edebi kompozisyonuna, zarif nesir ve şiirle bir bakış açısı sağlıyor". Modern Mısır tarihçisi Eymen Fuad Seyyid, 15. yüzyıl Mısır tarihçisi Makrîzî'nin, 1004/05 yılına ait olayları kaydeden Ahbar Misr'in 34. bölümüne sahip olduğunu iddia ediyor.
Akhbar Misr, Müsebbihî'nin Fatımi Halifeliği'ndeki günlük olayları kaydettiği ve yıl sonunda önemli kişilerin ölüm ilanlarını kaydettiği kendi dönemine ait bir eserdi. Kahire'de idari bir görevli olarak, Hâkim'in ölümünden sonra, muhbirler kullanan ve Hâkim'in çocuk halefi Zâhir'in (h. 1021-1036) önünde birbirlerini itibarsızlaştırmak için belgeler düzenleyen çeşitli askeri komutanlar ve sivil görevliler arasında yaşanan, sıklıkla şiddet içeren iktidar mücadelesini de belgeledi. Sitt al-Mulk'un maiyetinin ez-Zahir ile olan entrikaları konusunda şüpheleri vardı. Bianquis'e göre, "resmi tarih yazımına [Hâkim'in ölümünün ardından] ideolojik bir denetim uygulanmış olabilir ve Müsebbihî'nin yazıları da dahil olmak üzere belli sayıda metin kendiliğinden yok edilmiş olabilir". Müsebbihî ayrıca 1024/25 yılında Suriye'de Fatımiler'e karşı Bedevi ayaklanmasıyla ilgili haberleri de eklemiş ve bu ayaklanmanın Mirdasoğulları ve Cerrâhîleri orada iktidara getirdiğini belirtmiştir. Ayrıca, Akhbār Miṣr, Fustat'taki yaşamın düzenli yönlerini, yol kazalarından ve suçlardan, kıtlık sırasında malların toptan ve perakende fiyatlarına, Nil Nehri'nde dolaşan su aygırlarına kadar kaydetmiştir.
Kaynakça
- Özel
- Genel
- Bianquis, Thierry (1993). "Musabbiḥī". Bosworth, C. E.; ; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VII: Mif–Naz (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 650-652. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ebu Abdillah el Emiru l Muhtar Izzu l Mulk Muhammed b Ebi l Kasim Ubeydillah b Ahmed el Musebbih yaygin olarak basitce bilinen adiyla Musebbihi Arapca المصبحي 4 Mart 977 Nisan Mayis 1030 Sunni Fatimi tarihci yazar ve idari gorevliydi Tarih psikoloji hukuk dil bilgisi seksoloji ve yemek pisirme gibi cesitli konulari ele alan yaklasik 40 000 sayfalik el yazmasi eserin yazari oldugu bilinmektedir Musebbihi nin meshur eserleri arasinda cagdas bir Misir tarihi ve haberleri kronigi olan Ahbar Misr de yer alir Ancak Musebbihi nin eserlerinin buyuk cogunlugu gibi Ahbar Misr in de sadece bazi parcalari gunumuze ulasabilmistir eserlerinin cogu olumunden kisa bir sure sonra ortadan kaybolmustur Musebbihi Fustat ta dogmus dindar bir Sunni Muslumandi ve hayatinin cogunu burada gecirdi ve orada vefat etti Fatimi hukumetine sadik oldugu biliniyordu ve Halife Hakim in h 996 1021 yakin dostuydu Kariyerinin baslarinda Fatimi ordusunda gorev yapti ve Kahire deki Fatimi merkez yonetiminde onde gelen bir isim olmadan once Yukari Misir da eyalet valisi oldu HayatiMusebbihi 4 Mart 977 de Misir in Fustat kentinde Sunni bir Musluman olarak dogdu Ailesi aslen Cezire deki Yukari Mezopotamya Harran dandi Yerel dogumlu Sunni bir sivil icin alisilmadik bir durum olan Musabbihi Fatimi ordusuna katildi El Kays ve Bahnasa nin her ikisi de Yukari Misir da valisi yapildi ve emir komutan unvanini aldi Daha sonra merkezi yonetimin genel sekreterligine esdeger bir gorev olan divan i tertib baskanligina atandi Fustat tan Kahire deki hukumet gorevine her gun seyahat ediyordu ve cogu aksam tarihi Amr bin As Camii ne ugruyor ve cogunlugu Suriyeli Musluman gelenekcilerden olusan kendisi ve babasinin arkadaslariyla etkilesim kuruyordu Dindar bir Sunni Musluman olmasina ragmen Musebbihi Fatimilerin Ismaili Sii devletine sadikti ve eksantrik halife Hakim h 996 1021 ile ozellikle yakin bir iliski surdurdu Ikincisinin Fustat sakinleriyle iyi gecindigi biliniyordu Musebbihi Nisan Mayis 1030 da Fustat ta olmustur YazilariMusebbihi tarih pratik psikoloji seksoloji hukuk dil bilgisi ve yemek pisirme gibi cesitli konularda cok sayida el yazmasi eser yazan uretken bir yazardi Daha sonraki Orta Cag tarihcileri Ibn Hallikan ve Ibn Said el Endulus Musebbihi nin tum eserlerini ve her eserin sayfa sayisini ayrintili listeler halinde belgelemistir Musebbihii nin toplam eseri yaklasik 40 000 sayfaya ulasmistir ve tek basina bazi eserler bin sayfadan fazlaydi Ancak calismalarinin cogu olumunden kisa bir sure sonra ortadan kayboldu Misir Tarihi Musebbihi nin baslica eserleri arasinda Akhbar Misr olarak bilinen yaklasik 13 000 sayfalik Misir tarihi kronigi yer almaktadir Musebbihi nin diger eserleri gibi Ahbar Misr in buyuk bir kismi diger tarihcilerin derlemelerinde kopyalanan bu eserden alintilar da dahil olmak uzere baslangicta kaybolmustur Akhbar Miṣr in korunan bilinen tek el yazmasi Ispanya daki El Escorial de bulunan 40 bolumdur Musebbihi nin eserinin bu bolumu 1023 24 ile 1024 25 yillari arasinda halifelikte meydana gelen olaylari belgelemis ve ayrica Musebbihi yi yakindan taniyan diger yazarlarin siirlerini ve mektuplarini da icermistir Thierry Bianquis e gore bu el yazmasi 11 yuzyilin baslarinda Misir ve Irak in cagdas edebi kompozisyonuna zarif nesir ve siirle bir bakis acisi sagliyor Modern Misir tarihcisi Eymen Fuad Seyyid 15 yuzyil Misir tarihcisi Makrizi nin 1004 05 yilina ait olaylari kaydeden Ahbar Misr in 34 bolumune sahip oldugunu iddia ediyor Akhbar Misr Musebbihi nin Fatimi Halifeligi ndeki gunluk olaylari kaydettigi ve yil sonunda onemli kisilerin olum ilanlarini kaydettigi kendi donemine ait bir eserdi Kahire de idari bir gorevli olarak Hakim in olumunden sonra muhbirler kullanan ve Hakim in cocuk halefi Zahir in h 1021 1036 onunde birbirlerini itibarsizlastirmak icin belgeler duzenleyen cesitli askeri komutanlar ve sivil gorevliler arasinda yasanan siklikla siddet iceren iktidar mucadelesini de belgeledi Sitt al Mulk un maiyetinin ez Zahir ile olan entrikalari konusunda supheleri vardi Bianquis e gore resmi tarih yazimina Hakim in olumunun ardindan ideolojik bir denetim uygulanmis olabilir ve Musebbihi nin yazilari da dahil olmak uzere belli sayida metin kendiliginden yok edilmis olabilir Musebbihi ayrica 1024 25 yilinda Suriye de Fatimiler e karsi Bedevi ayaklanmasiyla ilgili haberleri de eklemis ve bu ayaklanmanin Mirdasogullari ve Cerrahileri orada iktidara getirdigini belirtmistir Ayrica Akhbar Miṣr Fustat taki yasamin duzenli yonlerini yol kazalarindan ve suclardan kitlik sirasinda mallarin toptan ve perakende fiyatlarina Nil Nehri nde dolasan su aygirlarina kadar kaydetmistir KaynakcaOzel a b c Bianquis 1993 p 650 Bianquis 1993 p 650 651 a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bianquis 1993 p 651 Bianquis 1993 pp 651 652 GenelBianquis Thierry 1993 Musabbiḥi Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume VII Mif Naz Ingilizce Leiden E J Brill ss 650 652 ISBN 978 90 04 09419 2