Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
New York askere alım ayaklanması (13-16 Temmuz 1863) ABD'nin New York kentinin Lower Manhattan bölgesinde Amerikan İç Savaşı sırasında Kongre tarafından çıkarılan Birlik Ordusu için askere alım yasasına tepki olarak çıkan şiddetli olayları anlatır. Olaylar modern ABD tarihindeki en büyük ve ırkçı şiddet içeren en kanlı olayların başında gelir. Kentteki silahlı birliklerin cepheye gönderilmiş olmasının da etkisiyle uzun sayılabilecek bir süre kentte kaos yaşanmış ve toplumsal hayatta çözülememiş sorunlar askere alım gündemiyle yıkıcı bir şekilde su yüzüne çıkmıştır.
Arka planı
New York kentinin ekonomisi Güney eyaletleriyle sıkı sıkıya bağlıydı. 1822 yılı itibarıyla kentten yapılan ihracatın yarısı pamuk sevkiyatıydı. Buna ek olarak New York bölgesinde pamuk işleyen fabrikalar bulunuyordu. Güney eyaletleriyle ekonomik alandaki bağlantıları o kadar güçlüydü ki, Demokrat vali Fernando Wood 7 Ocak 1861 tarihinde yaptığı açıklamada New York eyaletinin Washington'dan bağımsızlığını ilan etmesi gerektiğini, bunun Güney eyaletleri tarafından da destekleneceğini söyleyebilmiştir. Amerikan İç Savaşı patlak verdiğinde New York kentinde Güney eyaletlerini destekleyenlerin sayısı hiç de az değildi.
Kent ayrıca göçmenler için önemli bir yoğunluğun yaşandığı ilgi noktası halindeydi. 1840'lı yıllardan bu yana Avrupa'dan özellikle İrlanda ve Almanya'da yoğun bir göçmen akını yaşanmıştı. 1860 yılına gelindiğinde New York nüfusunun yaklaşık dörtte biri Almanya doğumluydu ve İngilizce konuşmakta zorluk çekmekteydi. 1840 ve 1850'li yıllarda bazı yazarların karışık etnik kökenli evliliklere dair yazdıkları ön yargılı eserler ve haberler, siyahilerin haklarının ve eşit yurttaşlık taleplerinin alaya alınmasıyla beraber yaygınlaşıyordu.
Öte yandan kentteki toplumsal hayata egemen olan Demokrat Parti yönetimi kente gelen göçmenleri, özellikle de İrlandalıları ABD yurttaşı olarak kayıt altına alarak oy deposu olarak kullanma peşindeydi.
İç Savaşın en şiddetli dönemlerden birisi olan Mart 1863'te Kongre'de kabul edilen yasa uyarınca Askere Alım işlemleri zorunlu olarak başlatılıyordu. Birlik Ordusunun silahlı birlik ihtiyacı çok kritik bir seviyeye ulaşmıştı. Yurttaşlık hakkına sahip olmuş olan göçmenler bu şekilde yeni vatanları için silah altına alınmak zorunda olduklarını öğreniyorlardı. Siyahiler yurttaş sayılmadıkları için kapsam dışıyken, varlıklı beyazlar ise ödeyecekleri ücret karşılığında bu görevden istisna olabiliyorlardı.
New York'taki siyasal atmosfer öteden beri Demokratların egemenliğinde olsa da Abraham Lincoln'un ABD Başkanı seçilmesiyle beraber Cumhuriyetçilerin de yavaş yavaş ağırlıklarını koymaya başladıkları hissediliyordu. Ancak New York'un yeni seçilmiş Cumhuriyetçi valisi George Opdyke bu dönemde özellikle vurgunculuk ve yolsuzluklarla gündeme geliyordu. Bu gelişmelerin üzerine gelen Ocak 1863 tarihli Özgürlük Bildirgesi New York'taki beyaz işçi sınıfının tepkisini çekmiş, özgürleşen siyahi kölelerin iş bulma kaygısıyla kente gelerek işçi ücretlerinde düşüşe yol açacağını ve beyazlar arasında işsizliği artıracağını düşünmelerine sebep olmuştu. Özellikle liman işçileri arasında 1850'li yıllardan bu yana siyah-beyaz-göçmen gerginliği bulunmaktaydı. Emek yoğun bir üretim süreci olan liman işlerinde siyahilerin ve göçmenlerin kullanması genel olarak kapitalist piyasa ekonomisinde ortalama işçi ücretlerinin düşmesine yol açıyordu. 1863 yılı Mart ayında siyahilerle çalışmak istemeyen beyaz liman işçilerinin çıkarttıkları olaylarda yaklaşık 200 siyahi işçi hedef alınarak saldırıya uğramıştı.
Gelişimi
Askere alım işlemleri başladığında 11 Temmuz 1863 günü yapılan ilk işlemler Manhattan başta olmak üzere askere alım dairelerinde sükunetle devam etti. 13 Temmuz günü yani Gettysburg Muharebesi'ndeki galibiyetin 10 gün sonrasında sabah 10 sularında yaklaşık 500 kişiden oluşan bir kalabalık 9. Bölgedeki askere alım dairesine saldırır. Camları taş atarak kıran kalabalık kapıyı kırarak girdikten sonra binayı ateşe verir. Yangına müdahale eden itfaiye araçları olay yerine gelince saldırgan grup itfaiye araçlarını da tahrip eder, ayrıca olaylara dair haberlerin yayılmaması için telgraf hatları kesilmiştir.
New York'taki Ulusal Muhafızları Gettysburg'daki muharebeye gönderildiği için kentte ayaklanmayı bastırabilecek tek güç New York Şehri Polis Teşkilatıydı. Sivil şekilde olay yerine giden Emniyet Müdürü John Kennedy saldırganlar tarafından tanındıktan sonra linç edilir ve ağır yaralanır. Olayların yaşandığı bölgeye gönderilen polis kuvvetleri kalabalığa cop ve tabancalarla müdahale etmeye çalışsa da sayıları az olduğu için başarılı olamazlar.
Saldırganların içki talebini kabul etmeyen 44.Caddedeki Bull's Head Oteli kalabalık tarafından ateşe verilir. 8 ve 9. Bölge Karakolları da hedef alınır ve yakılır. Kalabalığın hedeflerinden birisi de New York Times ofisleri olur. Gazete binasına gelen kalabalık başta işletme kurucusu Henry Jarvis Raymond olmak üzere çalışanların ellerine silah alıp grubu püskürtme çabalarıyla gerilese de gazete çalışanları arasında da askere zorla alınanlar olduğu için kalabalığın saldırısı başarılı olur. Ofisler basılır ve burası da kundaklanır. Polis ve itfaiye yetişerek grubu dağıtıp yangını söndürür. Grup kentte başıboş şekilde ilerlemekte ve önüne çıkan siyahiler linç eder. Linç sonrasında ağaçlara asılan siyahilerin cesetleri de ateşe verilir.
Limanda çalışan beyaz işçiler de siyahi liman işçilerinin evlerini, gittikleri genelevleri, sık kullandıkları dükkanları yağmalayıp, bazı beyaz işletmecilere işkence yaparlar.
Pazartesi gecesi yağan sağanak yağmur kentteki yangınlar sönmüştür. Salı günü de toplanan kalabalık kimi binaları yağmalasa da Belediye Binasında halkın karşısına çıkan vali Horatio Seymour, askere alım yasasının anayasaya aykırı olduğunu söyleyerek kitleyi sakinleştirmeye çalışır. Ayrıca West Point'den gelen 800 asker ve bahriyelinin yanı sıra, cepheye gönderilen Ulusal Muhafızlar da geri çağrılır.
Çarşamba günü askere alım sürecinin askıya alındığına dair bilgi alınıp gazetelerde yayınlanınca göstericilerin sayısı azalır. Kente geri dönmeye başlayan Ulusal Muhafızlar da sayıları azalan kalabalığa daha sert müdahale etmeye başlar. Perşembe günü kentte düzen büyük oranda sağlanır. Cepheden geri çağrılan birlikler cebri yürüyüşle kente ulaşır. 16 Temmuz itibarıyla binlerce asker ve Ulusal Muhafız kente dönmüştür. Perşembe günü yaşanan son olaylarda 12 gösterici öldürülür.
Olaylar sırasında kentin farklı bölgelerine egemen olan , , , Dead Rabbits, ve adlı çetelerin de olaylara katıldıkları aktarılır.
Sonrası ve etkileri
Ayaklanma sırasında ölenlerin tam sayısı bilinmemekle beraber tarihçi ölü sayısını 119 veya 120 olarak vermektedir. Olaylar sırasında 11 siyahi Amerikalı katledilmiş, özellikle liman bölgesinde vahşi cinayetler işlenmiş, insanlar linç edilmiştir. Linç edilen siyahilerin arasında 7 yaşında bir çocuk da bulunur.
1928 yılında yazdığı Gangs of New York kitabı 2002'de filme çekilen ölü sayısını 2 bin, yaralı sayısını 8 bin olarak verir. Kentte yaşanan maddi hasar 2019 yılına göre hesaplandığında yaklaşık 84 milyon dolar seviyesindedir. Kentte siyahilere yönelik şiddetin ardından göç yaşanmış, Afrikalı-Amerikalılar Manhattan bölgesini terk ederek Brooklyn bölgesine doğru göçerler. 1865 yılında kentteki siyahi nüfus 11 bin rakamının altına düşmüştür.
Olayların ardından beyazlar tarafından örgütlenen yardım kampanyaları da siyahi ailelere destek vermiştir. Ayaklanma mağduru 2500 kişiye sivil toplum örgütleri tarafından maddi destek yapılsa da yaşanan ırkçı şiddet kentin demografisini etkilemiştir.
19 Ağustos günü hükûmet askere alım işlemlerine devam kararı almıştır. New York'da da işlemler 10 gün boyunca sürmüş ve olaysız tamamlanmıştır. Ülke çapında silah altına alınan 750 bin kişiden 45 bini cepheye gönderilmiştir.
Kentte Birlik lehine atmosfer yavaş yavaş artarken Güney'e verilen destek azalmaya başlar. New York bankaları ve fabrikalarının Kuzey'e verdikleri destek artarak sürer. Savaşın sonuna bakıldığında New York'dan askere alınan toplam kişi sayısının 450 bin olduğu görülmektedir. O dönem en kalabalık kentlerden birisi olan New York'un askere gönderdiği askerlerden 46 bini çeşitli sebeplerle iç savaş sürecinde hayatını kaybetmiştir.
Galeri
-
![image]()
Olaylar sırasında Emniyet Müdürü olan John Alexander Kennedy (1803-1873) -
![image]()
The New York Tribune gazetesine yapılan saldırıyı resmeden çizim -
![image]()
Saldırı sonrası yakılan bir bina -
![image]()
Linç görüntüleri -
![image]()
Linç görüntüleri
Popüler kültüre etkileri
- 2002 yılında Martin Scorsese tarafından çekilen New York Çeteleri adlı sinema filmi bu dönemde geçmektedir.
Kaynakça
- ^ Filmin imdb sitesindeki sayfası 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 16 Şubat 2021 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
New York askere alim ayaklanmasi 13 16 Temmuz 1863 ABD nin New York kentinin Lower Manhattan bolgesinde Amerikan Ic Savasi sirasinda Kongre tarafindan cikarilan Birlik Ordusu icin askere alim yasasina tepki olarak cikan siddetli olaylari anlatir Olaylar modern ABD tarihindeki en buyuk ve irkci siddet iceren en kanli olaylarin basinda gelir Kentteki silahli birliklerin cepheye gonderilmis olmasinin da etkisiyle uzun sayilabilecek bir sure kentte kaos yasanmis ve toplumsal hayatta cozulememis sorunlar askere alim gundemiyle yikici bir sekilde su yuzune cikmistir The Illustrated London News de yer alan ve ayaklanmayi betimleyen cizim1860 yilina ait New York haritasi23 Haziran 1863 tarihli askere alim ilaniArka planiNew York kentinin ekonomisi Guney eyaletleriyle siki sikiya bagliydi 1822 yili itibariyla kentten yapilan ihracatin yarisi pamuk sevkiyatiydi Buna ek olarak New York bolgesinde pamuk isleyen fabrikalar bulunuyordu Guney eyaletleriyle ekonomik alandaki baglantilari o kadar gucluydu ki Demokrat vali Fernando Wood 7 Ocak 1861 tarihinde yaptigi aciklamada New York eyaletinin Washington dan bagimsizligini ilan etmesi gerektigini bunun Guney eyaletleri tarafindan da desteklenecegini soyleyebilmistir Amerikan Ic Savasi patlak verdiginde New York kentinde Guney eyaletlerini destekleyenlerin sayisi hic de az degildi Kent ayrica gocmenler icin onemli bir yogunlugun yasandigi ilgi noktasi halindeydi 1840 li yillardan bu yana Avrupa dan ozellikle Irlanda ve Almanya da yogun bir gocmen akini yasanmisti 1860 yilina gelindiginde New York nufusunun yaklasik dortte biri Almanya dogumluydu ve Ingilizce konusmakta zorluk cekmekteydi 1840 ve 1850 li yillarda bazi yazarlarin karisik etnik kokenli evliliklere dair yazdiklari on yargili eserler ve haberler siyahilerin haklarinin ve esit yurttaslik taleplerinin alaya alinmasiyla beraber yayginlasiyordu Ote yandan kentteki toplumsal hayata egemen olan Demokrat Parti yonetimi kente gelen gocmenleri ozellikle de Irlandalilari ABD yurttasi olarak kayit altina alarak oy deposu olarak kullanma pesindeydi Ic Savasin en siddetli donemlerden birisi olan Mart 1863 te Kongre de kabul edilen yasa uyarinca Askere Alim islemleri zorunlu olarak baslatiliyordu Birlik Ordusunun silahli birlik ihtiyaci cok kritik bir seviyeye ulasmisti Yurttaslik hakkina sahip olmus olan gocmenler bu sekilde yeni vatanlari icin silah altina alinmak zorunda olduklarini ogreniyorlardi Siyahiler yurttas sayilmadiklari icin kapsam disiyken varlikli beyazlar ise odeyecekleri ucret karsiliginda bu gorevden istisna olabiliyorlardi New York taki siyasal atmosfer oteden beri Demokratlarin egemenliginde olsa da Abraham Lincoln un ABD Baskani secilmesiyle beraber Cumhuriyetcilerin de yavas yavas agirliklarini koymaya basladiklari hissediliyordu Ancak New York un yeni secilmis Cumhuriyetci valisi George Opdyke bu donemde ozellikle vurgunculuk ve yolsuzluklarla gundeme geliyordu Bu gelismelerin uzerine gelen Ocak 1863 tarihli Ozgurluk Bildirgesi New York taki beyaz isci sinifinin tepkisini cekmis ozgurlesen siyahi kolelerin is bulma kaygisiyla kente gelerek isci ucretlerinde dususe yol acacagini ve beyazlar arasinda issizligi artiracagini dusunmelerine sebep olmustu Ozellikle liman iscileri arasinda 1850 li yillardan bu yana siyah beyaz gocmen gerginligi bulunmaktaydi Emek yogun bir uretim sureci olan liman islerinde siyahilerin ve gocmenlerin kullanmasi genel olarak kapitalist piyasa ekonomisinde ortalama isci ucretlerinin dusmesine yol aciyordu 1863 yili Mart ayinda siyahilerle calismak istemeyen beyaz liman iscilerinin cikarttiklari olaylarda yaklasik 200 siyahi isci hedef alinarak saldiriya ugramisti GelisimiAskere alim islemleri basladiginda 11 Temmuz 1863 gunu yapilan ilk islemler Manhattan basta olmak uzere askere alim dairelerinde sukunetle devam etti 13 Temmuz gunu yani Gettysburg Muharebesi ndeki galibiyetin 10 gun sonrasinda sabah 10 sularinda yaklasik 500 kisiden olusan bir kalabalik 9 Bolgedeki askere alim dairesine saldirir Camlari tas atarak kiran kalabalik kapiyi kirarak girdikten sonra binayi atese verir Yangina mudahale eden itfaiye araclari olay yerine gelince saldirgan grup itfaiye araclarini da tahrip eder ayrica olaylara dair haberlerin yayilmamasi icin telgraf hatlari kesilmistir New York taki Ulusal Muhafizlari Gettysburg daki muharebeye gonderildigi icin kentte ayaklanmayi bastirabilecek tek guc New York Sehri Polis Teskilatiydi Sivil sekilde olay yerine giden Emniyet Muduru John Kennedy saldirganlar tarafindan tanindiktan sonra linc edilir ve agir yaralanir Olaylarin yasandigi bolgeye gonderilen polis kuvvetleri kalabaliga cop ve tabancalarla mudahale etmeye calissa da sayilari az oldugu icin basarili olamazlar Saldirganlarin icki talebini kabul etmeyen 44 Caddedeki Bull s Head Oteli kalabalik tarafindan atese verilir 8 ve 9 Bolge Karakollari da hedef alinir ve yakilir Kalabaligin hedeflerinden birisi de New York Times ofisleri olur Gazete binasina gelen kalabalik basta isletme kurucusu Henry Jarvis Raymond olmak uzere calisanlarin ellerine silah alip grubu puskurtme cabalariyla gerilese de gazete calisanlari arasinda da askere zorla alinanlar oldugu icin kalabaligin saldirisi basarili olur Ofisler basilir ve burasi da kundaklanir Polis ve itfaiye yetiserek grubu dagitip yangini sondurur Grup kentte basibos sekilde ilerlemekte ve onune cikan siyahiler linc eder Linc sonrasinda agaclara asilan siyahilerin cesetleri de atese verilir Limanda calisan beyaz isciler de siyahi liman iscilerinin evlerini gittikleri genelevleri sik kullandiklari dukkanlari yagmalayip bazi beyaz isletmecilere iskence yaparlar Pazartesi gecesi yagan saganak yagmur kentteki yanginlar sonmustur Sali gunu de toplanan kalabalik kimi binalari yagmalasa da Belediye Binasinda halkin karsisina cikan vali Horatio Seymour askere alim yasasinin anayasaya aykiri oldugunu soyleyerek kitleyi sakinlestirmeye calisir Ayrica West Point den gelen 800 asker ve bahriyelinin yani sira cepheye gonderilen Ulusal Muhafizlar da geri cagrilir Carsamba gunu askere alim surecinin askiya alindigina dair bilgi alinip gazetelerde yayinlaninca gostericilerin sayisi azalir Kente geri donmeye baslayan Ulusal Muhafizlar da sayilari azalan kalabaliga daha sert mudahale etmeye baslar Persembe gunu kentte duzen buyuk oranda saglanir Cepheden geri cagrilan birlikler cebri yuruyusle kente ulasir 16 Temmuz itibariyla binlerce asker ve Ulusal Muhafiz kente donmustur Persembe gunu yasanan son olaylarda 12 gosterici oldurulur Olaylar sirasinda kentin farkli bolgelerine egemen olan Dead Rabbits ve adli cetelerin de olaylara katildiklari aktarilir Sonrasi ve etkileriAyaklanma sirasinda olenlerin tam sayisi bilinmemekle beraber tarihci olu sayisini 119 veya 120 olarak vermektedir Olaylar sirasinda 11 siyahi Amerikali katledilmis ozellikle liman bolgesinde vahsi cinayetler islenmis insanlar linc edilmistir Linc edilen siyahilerin arasinda 7 yasinda bir cocuk da bulunur 1928 yilinda yazdigi Gangs of New York kitabi 2002 de filme cekilen olu sayisini 2 bin yarali sayisini 8 bin olarak verir Kentte yasanan maddi hasar 2019 yilina gore hesaplandiginda yaklasik 84 milyon dolar seviyesindedir Kentte siyahilere yonelik siddetin ardindan goc yasanmis Afrikali Amerikalilar Manhattan bolgesini terk ederek Brooklyn bolgesine dogru gocerler 1865 yilinda kentteki siyahi nufus 11 bin rakaminin altina dusmustur Olaylarin ardindan beyazlar tarafindan orgutlenen yardim kampanyalari da siyahi ailelere destek vermistir Ayaklanma magduru 2500 kisiye sivil toplum orgutleri tarafindan maddi destek yapilsa da yasanan irkci siddet kentin demografisini etkilemistir 19 Agustos gunu hukumet askere alim islemlerine devam karari almistir New York da da islemler 10 gun boyunca surmus ve olaysiz tamamlanmistir Ulke capinda silah altina alinan 750 bin kisiden 45 bini cepheye gonderilmistir Kentte Birlik lehine atmosfer yavas yavas artarken Guney e verilen destek azalmaya baslar New York bankalari ve fabrikalarinin Kuzey e verdikleri destek artarak surer Savasin sonuna bakildiginda New York dan askere alinan toplam kisi sayisinin 450 bin oldugu gorulmektedir O donem en kalabalik kentlerden birisi olan New York un askere gonderdigi askerlerden 46 bini cesitli sebeplerle ic savas surecinde hayatini kaybetmistir GaleriOlaylar sirasinda Emniyet Muduru olan John Alexander Kennedy 1803 1873 The New York Tribune gazetesine yapilan saldiriyi resmeden cizim Saldiri sonrasi yakilan bir bina Linc goruntuleri Linc goruntuleriPopuler kulture etkileri2002 yilinda Martin Scorsese tarafindan cekilen New York Ceteleri adli sinema filmi bu donemde gecmektedir Kaynakca Filmin imdb sitesindeki sayfasi 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde 16 Subat 2021 tarihinde erisilmistir