Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nova, bir beyaz cüce üzerinde görülen kataklismik nükleer patlamadır, yıldızın ani ışımasına sebep olur. Novalar diğer ışıma fenomenleri süpernovalar ya da parlak kırmızı nova ile karıştırılmamalıdır. Novanın bir çift yıldız sistemindeki beyaz cüce üzerinde olduğu düşünülür.
Sistemin iki yıldızı birbirine yeteri derecede yakınsa madde beyaz cücenin üstüne eşi olan yıldızdan düşebilir. Kontrolsüz bir füzyon reaksiyonu başlar ve nova yıldızın üstüne hidrojen dökülmesiyle oluşur.
Novaların yıldızsal evrimi
Eğer beyaz cücenin yakın bir eşi varsa, roche lobundan akan, beyaz cüce eşinin dış atmosferinden düzenli olarak madde alacaktır. eşi bir ana sıra yıldızı olabilir ya da bir kırmızı dev ya da bir kırmızı deve genişliyor olabilir. Beyaz cücenin yüzeyindeki yakalanan gazlar bir CNO çevrimi yolu ile yanmaya başlar.
Helyum novaları
Helyum novası önerilen bir kategoridir, hidrojen hatları içermez, beyaz cücenin helyum kabuğunun patlamasıyla oluşabilir. 1989'da Kato, Saio and Hachisu tarafından önerilmiştir. İlk helyum nova adayı 2000 yılında gözlenen V445 puppis'dir. sonrasında ise dört nova patlaması helyum novası olarak önerilmiştir.
Oluşum oranı ve astrofiziksel önemi
Astronomlara göre samanyolunda her yıl 30 ile 60 arası, yaklaşık olarak 40 nova görülür. samanyolunda keşfedilen novaların sayısı ise oldukça düşüktür, yılda 10. Andromeda galaksisinde ise her yıl 20 mag. dan büyük 25 nova keşfedilmiştir. Diğer yakın galaksilerde ise daha küçük sayılar görülmüştür.
Nova ejecta nebula spektroskopik gözlemi göstermiştir ki helyum, karbon, azot, oksijen, neon ve magnezyum bakımından zengindirler. Yıldızlararası ortama novanın katılımı büyük değildir. Nova bir süpernovanın 1/50 si bir kırmızı dev ya da süperdevin 1/200 ü kadar madde sağlar.
RS ophiuchi gibi tekrarlayan novalar nadirdir.
Alt türler
Işık eğrisi hızı gelişimine göre sınıflandırılır.
NA: hızlı novadır, ani parlaklık artışıdır, 100 günde 3 mag. parlaklık düşüşü görülür, parlaklığın 1/16 sına düşüş.
NB: yavaş nova, 150 veya daha fazla günde 3 mag. düşme görülür.
NC: çok yavaş nova. bu tip nova normal novadan oldukça farklıdır. Örnegin Wolf-Rayet yıldızı gibi özellikler sergileyen oluşumdaki bir gezegensel nebula gibi.
NR/RN: tekrarlayan nova, 10-80 yıl ara ile ayrılmış iki veya daha fazla patlama novaları gözlenmiştir.
Bilinen on galaktik tekrarlayan nova vardır.
Tekrarlayan Nova
Novaların diğer bir sınıfı da tekrarlanan novalardır. Bu novalar, tarihi zamanlarda sadece bir patlama göstermesiyle bilinen klasik novaların tam tersidir. Düzensiz aralıklarla çok kere patlamalar gösterirler. Yinelenen novaların bazıları, klasik novaların bir alt sınıfına ve bazıları da büyük olasılıkla nova benzeri değişenlerin sınıfına dahil edilirler.
Yinelenen novalar genellikle hızlı novalardır, sık sık çok büyük yoldaşlara sahiptirler. Ayrıca kütle kazanan beyaz cüceler muhtemelen Chandrasekhar limitinin yakınındadır, ki bu limit yüksek basınç altında madde yığılımı sırasındaki patlamalara izin veren bir durum içerir. Bunlarda yığılma diskin topladığı kütle yaklaşık olarak klasik novalardaki kütleden 10 katı daha azdır.
M31 (Andromeda gökadası) ve Küçük Macellan Bulutsusunda 8 yinelenen nova keşfedildi. İlk keşfedilen yinelenen nova T Coronae Borealis (1866, 1944) olmuştur. En iyi gözlenen yinelenen nova 'dir, bunun patlama zamanları 1898, 1933, 1958, 1967 olmak üzere patlama sıklığı 23 yıldır. Bu çiftin yoldaşı gM6 olarak bulunmuştur.
Ekstragalaktik novalar
M31 deki nispeten yaygındır. Her yıl M31 de bir çift düzine nova keşfedilmiştir. Astronomik telegram merkez bürosu M31, M33, M81 deki novaları izlemektedir.
Patlama birkaç saat içinde olur, sonra haftalar, aylar, belki de yıllar sonra hemen hemen eski düzeyine ulaşır. Patlamalar tekrarlanabilir. Patlamada, kütlesinin on binde birinden az bir kısmını genişleyen kabuk olarak dışarıya atar. Örneğin; 1918 de patlayan parlaklığını + 5 den - 8 kadir'e (13 kadir) artırdı, attığı gazın hızının 1700 km/s ye ulaştığı gözlendi.
Gözlemler novaların, bileşenlerden birisi beyaz cüce olan çift yıldız olduklarını göstermektedir; diğer yıldız bir kırmızı devdir ve atmosferi genişlemektedir. Genişleyen maddenin bir kısmı beyaz cücenin kütleçekimi alanına girer ve beyaz cüce üzerine dökülür. Hidrojenini daha önce tüketmiş olan beyaz cüce, yeni toplanan ve hidrojence zengin gazı yeterince biriktirince yüzeyde çekirdek tepkimeleri başlar, ısınan gaz patlamalı olarak atılır, sonunda beyaz cüce eski durumuna döner. İşlem tekrarlanabilir.
1890'dan bu yana parlak Novalar
| Yıl | Nova | Maksimum parlaklık |
|---|---|---|
| 1891 | +3.8 | |
| 1898 | +4.5 | |
| 1899 | +5.5 | |
| 1901 | +0.2 | |
| 1903 | +4.8 | |
| 1905 | +7.3 | |
| 1910 | +4.6 | |
| 1912 | +3.5 | |
| 1918 | −1.4 | |
| 1919 | +6.5 | |
| 1919 | +7.4 | |
| 1920 | +2.0 | |
| 1920 | +6.4 | |
| 1925 | +1.2 | |
| 1927 | +5.5 | |
| 1927 | +5.9 | |
| 1933 | +4.3 | |
| 1934 | +1.4 | |
| 1936 | +2.1 | |
| 1936 | +5.0 | |
| 1939 | +4.5 | |
| 1942 | +7.0 | |
| 1942 | +0.3 | |
| 1943 | +6.1 | |
| 1944 | +7.1 | |
| 1945 | +7.0 | |
| 1946 | T Coronae Borealis | +3.0 |
| 1948 | +6.0 | |
| 1948 | +7.3 | |
| 1950 | +5.0 | |
| 1956 | +6.0 | |
| 1958 | +5.0 | |
| 1960 | +2.8 | |
| 1963 | +3.0 | |
| 1964 | +6.0 | |
| 1967 | +6.7 | |
| 1967 | +3.7 | |
| 1967 | +5.0 | |
| 1968 | +5.2 | |
| 1970 | +4.4 | |
| 1970 | +6.7 | |
| 1970 | +7.5 | |
| 1971 | +7.0 | |
| 1975 | +1.7 | |
| 1975 | +6.0 | |
| 1976 | +6.0 | |
| 1977 | +7.2 | |
| 1978 | +6.0 | |
| 1982 | +6.0 | |
| 1984 | +6.4 | |
| 1984 | +5.2 | |
| 1985 | +5.4 | |
| 1986 | +4.6 | |
| 1986 | +6.3 | |
| 1987 | +7.5 | |
| 1987 | +7.0 | |
| 1991 | +5.0 | |
| 1992 | +4.2 | |
| 1993 | +5.8 | |
| 1999 | +2.6 | |
| 1999 | +4.0 | |
| 2006 | +4.5 | |
| 2009 | +3.9 [1]4 Haziran 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi,[2]2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . |
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
- Prialnik, Dina. "Novae", pp. 1846–56, in Paul Murdin, ed. Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics. London: Institute of Physics Publishing Ltd and Nature Publishing Group, 2001.
- Alloin, D., and W. Gieren, eds. Stellar Candles for the Extragalactic Distance Scale. Robert Gilmozzi and Massimo Della Valle, "Novae as Distance Indicators", pp. 229–241. Berlin: Springer, 2003.
Dış bağlantılar
- General Catalog of Variable Stars11 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , Moskova
| Wikimedia Commons'ta Nova ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nova bir beyaz cuce uzerinde gorulen kataklismik nukleer patlamadir yildizin ani isimasina sebep olur Novalar diger isima fenomenleri supernovalar ya da parlak kirmizi nova ile karistirilmamalidir Novanin bir cift yildiz sistemindeki beyaz cuce uzerinde oldugu dusunulur Sagda daha buyuk yoldas yildizinin Roche lobundan hidrojen biriktiren bir beyaz cucenin sanatsal tasviri Sistemin iki yildizi birbirine yeteri derecede yakinsa madde beyaz cucenin ustune esi olan yildizdan dusebilir Kontrolsuz bir fuzyon reaksiyonu baslar ve nova yildizin ustune hidrojen dokulmesiyle olusur Novalarin yildizsal evrimiEger beyaz cucenin yakin bir esi varsa roche lobundan akan beyaz cuce esinin dis atmosferinden duzenli olarak madde alacaktir esi bir ana sira yildizi olabilir ya da bir kirmizi dev ya da bir kirmizi deve genisliyor olabilir Beyaz cucenin yuzeyindeki yakalanan gazlar bir CNO cevrimi yolu ile yanmaya baslar Helyum novalari Helyum novasi onerilen bir kategoridir hidrojen hatlari icermez beyaz cucenin helyum kabugunun patlamasiyla olusabilir 1989 da Kato Saio and Hachisu tarafindan onerilmistir Ilk helyum nova adayi 2000 yilinda gozlenen V445 puppis dir sonrasinda ise dort nova patlamasi helyum novasi olarak onerilmistir Olusum orani ve astrofiziksel onemiAstronomlara gore samanyolunda her yil 30 ile 60 arasi yaklasik olarak 40 nova gorulur samanyolunda kesfedilen novalarin sayisi ise oldukca dusuktur yilda 10 Andromeda galaksisinde ise her yil 20 mag dan buyuk 25 nova kesfedilmistir Diger yakin galaksilerde ise daha kucuk sayilar gorulmustur Nova ejecta nebula spektroskopik gozlemi gostermistir ki helyum karbon azot oksijen neon ve magnezyum bakimindan zengindirler Yildizlararasi ortama novanin katilimi buyuk degildir Nova bir supernovanin 1 50 si bir kirmizi dev ya da superdevin 1 200 u kadar madde saglar RS ophiuchi gibi tekrarlayan novalar nadirdir Alt turler Isik egrisi hizi gelisimine gore siniflandirilir NA hizli novadir ani parlaklik artisidir 100 gunde 3 mag parlaklik dususu gorulur parlakligin 1 16 sina dusus NB yavas nova 150 veya daha fazla gunde 3 mag dusme gorulur NC cok yavas nova bu tip nova normal novadan oldukca farklidir Ornegin Wolf Rayet yildizi gibi ozellikler sergileyen olusumdaki bir gezegensel nebula gibi NR RN tekrarlayan nova 10 80 yil ara ile ayrilmis iki veya daha fazla patlama novalari gozlenmistir Bilinen on galaktik tekrarlayan nova vardir Tekrarlayan NovaNovalarin diger bir sinifi da tekrarlanan novalardir Bu novalar tarihi zamanlarda sadece bir patlama gostermesiyle bilinen klasik novalarin tam tersidir Duzensiz araliklarla cok kere patlamalar gosterirler Yinelenen novalarin bazilari klasik novalarin bir alt sinifina ve bazilari da buyuk olasilikla nova benzeri degisenlerin sinifina dahil edilirler Yinelenen novalar genellikle hizli novalardir sik sik cok buyuk yoldaslara sahiptirler Ayrica kutle kazanan beyaz cuceler muhtemelen Chandrasekhar limitinin yakinindadir ki bu limit yuksek basinc altinda madde yigilimi sirasindaki patlamalara izin veren bir durum icerir Bunlarda yigilma diskin topladigi kutle yaklasik olarak klasik novalardaki kutleden 10 kati daha azdir M31 Andromeda gokadasi ve Kucuk Macellan Bulutsusunda 8 yinelenen nova kesfedildi Ilk kesfedilen yinelenen nova T Coronae Borealis 1866 1944 olmustur En iyi gozlenen yinelenen nova dir bunun patlama zamanlari 1898 1933 1958 1967 olmak uzere patlama sikligi 23 yildir Bu ciftin yoldasi gM6 olarak bulunmustur T Coronae BorealisEkstragalaktik novalarM31 deki nispeten yaygindir Her yil M31 de bir cift duzine nova kesfedilmistir Astronomik telegram merkez burosu M31 M33 M81 deki novalari izlemektedir Patlama birkac saat icinde olur sonra haftalar aylar belki de yillar sonra hemen hemen eski duzeyine ulasir Patlamalar tekrarlanabilir Patlamada kutlesinin on binde birinden az bir kismini genisleyen kabuk olarak disariya atar Ornegin 1918 de patlayan parlakligini 5 den 8 kadir e 13 kadir artirdi attigi gazin hizinin 1700 km s ye ulastigi gozlendi Gozlemler novalarin bilesenlerden birisi beyaz cuce olan cift yildiz olduklarini gostermektedir diger yildiz bir kirmizi devdir ve atmosferi genislemektedir Genisleyen maddenin bir kismi beyaz cucenin kutlecekimi alanina girer ve beyaz cuce uzerine dokulur Hidrojenini daha once tuketmis olan beyaz cuce yeni toplanan ve hidrojence zengin gazi yeterince biriktirince yuzeyde cekirdek tepkimeleri baslar isinan gaz patlamali olarak atilir sonunda beyaz cuce eski durumuna doner Islem tekrarlanabilir 1890 dan bu yana parlak NovalarYil Nova Maksimum parlaklik1891 3 81898 4 51899 5 51901 0 21903 4 81905 7 31910 4 61912 3 51918 1 41919 6 51919 7 41920 2 01920 6 41925 1 21927 5 51927 5 91933 4 31934 1 41936 2 11936 5 01939 4 51942 7 01942 0 31943 6 11944 7 11945 7 01946 T Coronae Borealis 3 01948 6 01948 7 31950 5 01956 6 01958 5 01960 2 81963 3 01964 6 01967 6 71967 3 71967 5 01968 5 21970 4 41970 6 71970 7 51971 7 01975 1 71975 6 01976 6 01977 7 21978 6 01982 6 01984 6 41984 5 21985 5 41986 4 61986 6 31987 7 51987 7 01991 5 01992 4 21993 5 81999 2 61999 4 02006 4 52009 3 9 1 4 Haziran 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi 2 2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizYengec bulutsusu Cuce nova Supernova Ustunnova Nova kalintisi Kataklizmik degisenNotlar Chandrasekhar Limiti Beyaz cucelerin kutlesi 1 4M i gecmez Bu limit degere Chandrasekhar limiti denir Daha yuksek buyukluk daha dusuk bir parlaklik anlamina gelir Yani 3 8 T Aurigae 6 5 HR Lyrae den daha parlaktir KaynakcaPrialnik Dina Novae pp 1846 56 in Paul Murdin ed Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics London Institute of Physics Publishing Ltd and Nature Publishing Group 2001 ISBN 1 56159 268 4 Alloin D and W Gieren eds Stellar Candles for the Extragalactic Distance Scale Robert Gilmozzi and Massimo Della Valle Novae as Distance Indicators pp 229 241 Berlin Springer 2003 ISBN 3 540 20128 9Dis baglantilarGeneral Catalog of Variable Stars11 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde MoskovaWikimedia Commons ta Nova ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir