Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nörogörüntüleme veya beyin görüntüleme; sinir sisteminin yapısını, işlevini veya farmakolojisini doğrudan veya dolaylı yollarla görüntülemek için çeşitli tekniklerin kullanımıdır. Tıp, sinirbilim ve psikolojide kullanımına görece yeni başlanan bir disiplindir. Klinik ortamda nörogörüntülemenin yapılmasında ve yorumlanmasında görevli hekimler de nöroradyolog olarak adlandırılır.
 İyi huylu makrosefali hastalığı olan birine ait kafanın para-sajital düzlemden çekilen MRI görüntüsü | |
| Amaç | Sinir sistemini işlevsel açıdan görüntülemek |
|---|---|
| Wikimedia Commons'ta Nörogörüntüleme ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Nörogörüntüleme kabaca iki kategoriye ayrılır:
- : Sinir sisteminin yapısının görüntülenmesi ve kafatasının içerisindeki geniş çaplı (büyük boyutlarda) hastalık (tümör gibi) ve sakatlıkların tespiti için gerçekleştirilir.
- : Daha küçük boyutlardaki metabolik hastalıkları ve lezyonları (Alzheimer hastalığındaki gibi) teşhis edebilmede, bilişsel psikoloji araştırmalarında ve beyin-bilgisayar arayüzleri geliştirmede kullanılır. Beyinde ilgili merkezlerin bilgiyi işlemesi sürecini direkt olarak görüntüleyebilmemizi sağlar. Böyle bir işleme süreci, beyinde ilgili bölgedeki metabolik aktivitenin artmasına ve taramada “parlamasına” sebep olur. Nörogörüntülemenin kullanıldığı alanlara bir başka örnek de daha tartışmalı olan “düşünce tanıma” veya “zihin-okuma” alanlarıdır.
Tarihçe
Nörogörüntülemenin tarihçesi İtalyan sinirbilimci ’nun, duygusal ve entelektüel etkinlikler esnasında kanın beyindeki dağılımını girişimsel olmayan (cildin bütünlüğünü bozmayan) şekilde ölçen “insan dolaşım dengesi” aletine kadar uzanıyor.
1918’de Amerikan beyin cerrahı Walter Dandy, isimli bir teknik ortaya çıkardı. Beyindeki ventriküler sistemin X-Ray görüntüleri, filtrelenmiş havanın beyinde enjekte edilmesiyle elde edildi. Dandy, aynı zamanda subaraknoid boşluğa bel omurundan enjekte edilen havanın girebildiğini ve normalde beyin omurilik sıvısı içeren bölgeleri ortaya çıkardığını gözlemledi. Bu teknik de (beyindeki beyin-omurilik sıvısını boşaltıp yerine hava enjekte ederek X-Ray görüntülerinde beynin daha net gözükmesini sağlayan bir teknik) olarak adlandırıldı.
1927’de Egas Moniz, beyindeki hem normal hem anormal damarları yüksek eş değerlikte görüntülemeyi sağlayan beyin anjiyografisi isimli metodu ortaya çıkardı.
1970’lerin başında Allan McLeod Cormack ve Godfrey Newbold Hounsfield bilgisayarlı tomografiyi (BT) buldu ve böylece beynin araştırma ve tanıya yönelik çok daha detaylı anatomik görüntüleri elde edilmeye başlandı. Cormack ve Hounsfield bu teknikle 1979’da Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülünü kazandı. 1980’lerin başında geliştirilmesiyle tek foton emisyonlu bilgisayarlı tomografi ve pozitron emisyon tomografisi gibi teknikler ortaya çıkarıldı.
Yaklaşık aynı zamanlarda Peter Mansfield ve Paul Lauterbur gibi araştırmacılar tarafından manyetik rezonans görüntüleme tekniği (MRI veya MR taraması) geliştirildi ve bu teknik 2003’te Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülüne layık görüldü. 1980’lerin başında MRI klinikte kullanılmaya başlandı ve 1980’ler boyunca tekniğe bazı düzeltmeler ve tanısal MR uygulamaları getirildi. Bilim insanları daha sonra PET’le ölçülen kan akışındaki büyük değişimlerin aynı zamanda doğru tipteki bir MRI tekniği ile ölçülebileceğini öğrendi. Bu şekilde işlevsel (fonksiyonel) manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) doğdu ve 1990’lardan beri fMRI düşük girişimselliği, kişiyi radyasyona maruz bırakmaması ve görece yaygın erişilebilirliğiyle beyin görüntüleme ve haritalama alanında üstünlük kurmuştur.
2000’lerin başında nörogörüntüleme alanı, işlevsel beyin görüntülemenin bazı uygulamalarının gerçekleştirilebileceği bir noktaya erişti. Bu bağlamda ana uygulama alanı henüz basit formlardaki beyin-bilgisayar arayüzleridir.
Klinikte Kullanıldığı Durumlar
Nörogörüntüleme, hekimin nörolojik muayene sonucunda sinirsel bir hastalığı olan veya olmasından şüphelenilen bir hastayı daha detaylı incelemeye gerek duymasını halinde kullanılır.
Kişilerin tecrübe edebileceği yaygın sinirsel problemlerden biri de bayılmadır. Bu durumda hastanın geçmişi sinirsel semptomlara işaret etmiyorsa teşhiste nörolojik muayene kullanılır fakat rutin nörogörüntülemeye gerek duyulmaz çünkü bu durumlarda bayılma sebebinin merkezi sinir sisteminde bulunma ihtimali son derece düşüktür ve hasta büyük ihtimalle nörogörüntüleme prosedürünün yararını görmeyecektir.
Nörogörüntüleme sürekli baş ağrısı olan ve migren tanısı konmuş hastalar için de önerilmez. Çalışmalar migrenin hastalarda intrakraniyal (intracranial) hastalık riskini artırmadığını ve papil ödemi gibi diğer problemler olmadan migren teşhisi konulan hastalarda nörogörüntülemenin gerekli olmadığını göstermektedir. Bununla birlikte hekim, özenli bir tanı sürecinde baş ağrısının migren dışında bir sebebi olup olmadığını ve varsa nörogörüntülemenin gerekebileceğini dikkate almalıdır.
İntrakraniyal tümörler, arteriyövenöz anomaliler ve ameliyatla tedavi edilebilecek diğer durumlarda BT, MRI ve PET rehberliğinde yapılan stereotaktik ameliyatlar, nörogörüntülemenin kullanımını gerektiren bir diğer alandır.
Beyin Görüntüleme Teknikleri
Bilgisayarlı Aksiyal Tomografi (Computed Axial Tomography)
Bilgisayarlı tomografi (BT) ya da bilgisayarlı aksiyal tomografi (BAT), kafaya çok sayıda farklı açıdan X-Ray ışınlarının gönderildiği bir tarama tekniğidir. Yaygın olarak beyindeki zedelenmeleri hızlıca görüntülemek için kullanılır. BT taramaları, beynin küçük bir kısmında bir X-Ray ışınının ne kadarının soğurulduğunu bulmak için sayısal integral hesaplamaları (ters Radon dönüşümü gibi) yapan bir bilgisayar programı kullanır. Bu bilgi yaygın olarak beyin kesitlerine ait görüntülerin elde edilmesi için kullanılır.
Dağınık Optik Görüntüleme (Diffuse Optical Imaging)
Dağınık optik görüntüleme veya dağınık optik tomografi, vücuda ait görüntüler oluşturmak için kızılötesine yakın dalgaboylarında ışık kullanan bir medikal görüntüleme tekniğidir. Hemoglobinin optik soğurmasını ölçen bu teknik, hemoglobinin soğurma spektrumunun oksijene bağlı olup olmamasına bağlı olarak değişmesini kullanır. Yüksek yoğunluklu dağınık optik görüntüleme (HD-DOT) ile işlevsel manyetik rezonans görüntüleme, iki teknikle de incelenen deneklerin görsel uyaranlara verdikleri tepkilerle ilgili bir çalışmada karşılaştırılmış ve güven verici ölçüde benzer sonuçlar elde edilmiştir. HD-DOT aynı zamanda fMRI ile dil ile ilgili görevler ve dinlenme anındaki işlevsel bağlantısallık konularında da karşılaştırılmış durumda.
Olaya Bağlı Optik Sinyal (Event Related Optical Signal)
Olaya Bağlı Optik Sinyal, optik fiberler aracılığıyla kızılötesi ışınlar yollayarak serebral korteksteki aktif bölgelerin optik özelliklerindeki değişimleri ölçen bir beyin tarama tekniğidir. Dağınık optik görüntüleme hemoglobinin optik soğurmasını ölçtüğü için kan akışına bağlı bir teknikken olaya bağlı optik sinyal direkt olarak nöronların aktif haldeyken ışığı saçmasında meydana gelen değişikliklerden faydalanır; böylece hücresel aktivitenin daha isabetli ölçümünü sağlar. Bu teknik beyinde gerçekleşen aktivitelerin lokasyonunu milimetreler düzeyinde, zamanını da milisaniyeler düzeyinde bir çözünürlükle tespit eder. Tekniğin en büyük problemi ise kafatasından en fazla birkaç santimetre derinliğinde ölçüm yapabilmesidir. Görece yeni, ucuz ve girişimselci-olmayan bir tekniktir. Urbana-Champaign’deki Illinois Üniversitesinde geliştirilmiş olup buradaki Bilişsel Nörogörüntüleme Laboratuvarında Dr. Gabriele Gratton ve Dr. Monica Fabiani tarafından kullanılmaktadır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (Magnetic Resonance Imaging)
Manyetik rezonans görüntüleme, iyonize edici radyasyon ve radyoaktif izleyiciler olmadan beyin yapılarının yüksek kalitede iki veya üç boyutlu görüntülerini oluşturmak için manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanır.
İşlevsel Manyetik Rezonans Görüntüleme (Functional Magnetic Resonance Imaging)
Fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) ve arteriyel spin etiketleme teknikleri, beyinde sinirsel aktiviteye bağlı olarak değişen kan akışınını görüntüleyebilmek için oksijene bağlanmış ve bağlanmamış hemoglobinin paramanyetik özelliklerinden faydalanır. Bu da dinlenme durumunda veya çeşitli görevlerin gerçekleştirilmesi sırasında hangi beyin bölgelerinin aktifleştiğini (ve nasıl aktifleştiklerini) görüntülemeyi sağlar. Oksijen durumu (oxygenation) hipotezine göre bilişsel veya davranışsal aktiviteler sırasında hangi bölgelerdeki kan akışında oksijen miktarında değişim gözleniyorsa, o bölgeler o sıradaki aktiviteyle direkt olarak ilişkilendirilebilir.
Çoğu fMRI tarayıcısı deneklere farklı görsel, işitsel veya dokunsal uyaranlar verilebilmesine ve bir tuşa basmak veya oyun konsolunu hareket ettirmek gibi farklı hareketleri yapabilmelerine olanak tanıyor. Sonuç olarak fMRI; algı, düşünce ve hareketle ilişkili beyin yapılarını ve süreçleri ortaya çıkarmak için kullanılabiliyor. fMRI’ın şu anki çözünürlüğü 2-3 milimetre ve bu sınır sinirsel aktiviteye bağlı oluşan hemodinamik tepkinin uzamsal yayılma göstermesinden (ve hemoglobinin oksijene bağlılık oranının sadece aktif hücrenin olduğu noktalarda değil, çevre bölgelerde de değişmesinden) kaynaklanıyor. Beyindeki aktivite örüntülerinin incelenmesinde fMRI, PET yönteminin yerini almış durumda. Fakat PET; radyoaktif izleyiciyle işaretlenmiş (reseptör) ligandlarını (reseptör ligandı, bir reseptöre bağlanan herhangi bir kimyasaldır) kullanarak beyinde belirli nörotransmiterlere bağlanan ilgili reseptörleri tespit edebilmesi avantajına sahip.
Sağlıklı bireylerle yapılan araştırmaların yanı sıra, hastalık teşhisinde de fMRI giderek daha fazla kullanılıyor. fMRI kan akışındaki oksijen seviyesine oldukça hassas olduğundan, beyinde iskemi (dokuya giden kan miktarının aşırı düşük olması durumu) veya inme sonucu meydana gelen erken değişikliklere de son derece duyarlı. Bazı inme türlerinde pıhtıları dağıtacak maddeler ilk birkaç saatte kullanılabilirken, sonrasında bu maddelerin kullanımı tehlikeli olmaya başlıyor. Dolayısıyla nörolojide inmenin belli türlerinin erken teşhisi önem kazanıyor. fMRI’da görülen değişimler, bu maddelerle tedavi uygulayıp uygulamama kararına yardımcı olabiliyor. Ayrıca fMRI teknikleri, deneğin belli bir anda bir görüntü setinden hangisini gördüğünü %72 ilâ %90 arasındaki bir eşdeğerlikle tahmin edebiliyor (aynı tahminin şansla doğru çıkması ihtimali %0.8).
Manyetoensefalografi
Manyetoensefalografi (MEG), Süperiletken Kuantum Girişim Cihazı (SQUID) gibi mıknatıs ölçerlerle beyinde elektriksel aktivite sonucu oluşan manyetik alanları ölçen bir görüntüleme tekniğidir. MEG; fMRI’a kıyasla nöronlardaki elektriksel aktiviteyi çok daha direkt olarak ölçer, yüksek zamansal çözünürlüğe fakat düşük uzamsal çözünürlüğe sahiptir. Sinirsel aktivite sonucu üretilen manyetik alanları ölçmenin avantajı, manyetik alanların elektroensefalografide (EEG) ölçülen elektrik alanların aksine çevre dokulardan (özellikle kafa derisi ve kafatası) daha az etkilenmesidir. Spesifik olarak elektriksel aktivite sonucu üretilen manyetik alanların çevredeki kafa dokusundan etkilenmediği, kafanın her biri homojen ve izotropik (yönbağımsız) iletkenler olan iç içe geçmiş küresel kabuklar olarak modellenmesiyle gösterilebilir. Fakat gerçek kafalar küresel değildir ve (özellikle beyaz madde ve kafatasının) iletkenlikleri büyük ölçüde anizotropiktir. Kafatası anizotropisinin MEG’ye olan etkisi ihmal edilebilir ölçüdeyken (EEG’nin aksine), beyaz madde anizotropisininbeynin derin bölgelerindeki kaynaklardan yapılan MEG ölçümlerini önemli ölçüde etkilediği bulunmuştur. Fakat bu çalışmada kafanın da homojen bir biçimde anizotropik olduğu varsayılmıştır ki bu gerçek kafalar için doğru değildir. Dolayısıyla MEG’nin kafatası anizotropisinden de etkilenmesi olasıdır, fakat bu etki EEG’deki kadar yüksek değildir.
MEG’nin; bir hastalığı lokalize etmede cerrahlara, beyinde belli yolakların işlevini belirlemede de araştırmacılara yardımcı olması gibi birçok kullanım alanı vardır.
Pozitron Emisyon Tomografisi
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET), kana enjekte edilen radyoaktif olarak işaretlenmiş ve metabolik olarak aktif kimyasallardan yayılan radyasyonu ölçer. Ölçülen emisyon verileri bilgisayar tarafından bu kimyasalların beyindeki dağılımına ait 2 veya 3 boyutlu görüntüler oluşturacak biçimde işlenir. Pozitron yayan radyoizotoplar bir tür (parçacık hızlandırıcıda) (kiklotron) üretilir ve kimyasallar bu radyoaktif atomlarla işaretlenir. Radyoaktif işaretleyici olarak adlandırılan bu bileşik damardan enjekte edilir ve beyne ulaşır. PET tarayıcılarındaki sensörler, işaretleyici madde beynin çeşitli bölgelerinde birikirken o bölgelerdeki radyoaktiviteyi ölçer. Bir bilgisayar, sensörler tarafından toplanan verileri kullanarak, ilgili maddenin beynin hangi bölgeleri tarafından kullanıldığını gösteren 2 veya 3 boyutlu renklendirilmiş görüntüler oluşturur. Özellikle nörotransmitter aktivitesinin farklı yönlerini haritalamak için kullanılan ligandlar oldukça kullanışlı olmakla beraber, PET’te en yaygın olarak kullanılan işaretleyici, glikozun işaretlenmiş bir formu olan Fludeoxyglucose’dur.
PET taramasının en büyük avantajı; farklı bileşiklerin çalışan beyinde kan akışını, oksijen seviyesini ve glikoz metabolizmasını gösterebilmesidir. Bu ölçümler beynin çeşitli bölgelerindeki aktivite miktarını yansıtır ve beynin nasıl çalıştığı hakkında daha fazla şey öğrenmeyi sağlar. PET taramaları piyasaya ilk çıktığında, uzamsal çözünürlük ve tamamlanma süresi bakımından (30 saniye gibi az bir süre) diğer tüm metabolik görüntüleme yöntemlerinden üstündü. Uzamsal çözünürlüğün gelişmesi, belirli bir görev esnasında beynin hangi bölgelerinin aktifleştiği konusunda daha iyi çalışmaların yapılmasını sağladı. PET taramasının en büyük sorunu, radyoaktivite hızlıca azaldığı için ancak kısa süreli görevlerin incelenebilmesiydi. fMRI teknolojisinden önce PET, işlevsel beyin görüntüleme (yapısal görüntülemenin aksine) için tercih edilmekteydi ve bugün de sinirbilime büyük katkılar sağlamaya devam ediyor.
PET taramaları beyin hastalıklarının teşhisinde de kullanılmaktadır. Bunun en önemli sebebi demans hastalıklarına (Alzheimer gibi) yol açan beyin tümörleri, inmeler ve nöronlara zarar veren hastalıkların hepsinin beyin metabolizmasında ciddi, dolayısıyla PET taramalarında kolayca görülebilen değişimlere sebep olması. PET taramasının muhtemelen en kullanışlı olduğu evreler, belli bazı demans hastalıklarının (Alzheimer ve Pick hastalıkları gibi) erken evreleridir. Bunun sebebi de erken evredeki hasarın beyinde fazla dağılmış olması, beyin hacmi ve kaba yapısında çok az değişime yol açması ve bu tarz hasarların BT veya MRI görüntülerinde kortikalatrofinin (körelme) “normal” miktarlarından, yani yaşlanmayla oluşan fakat klinik demans hastalıklarına yol açmayan durumdan ayırt edilememesidir.
Tek-Foton Emisyon Bilgisayarlı Tomografisi (Single Photon Emission Computed Tomography)
Tek-foton emisyon BT (SPECT), PET’e benzer bir yönteme sahiptir.Gama ışını yayan radyoizotoplar ile bir bilgisayarın beynin aktif bölgelerine ait 2 veya 3 boyutlu görüntüler oluşturmak için kullandığı verileri kaydeden gamma kamerası kullanır. SPECT, bir radyoaktif işaretleyicinin enjeksiyonuna dayanır ve bu madde beyin tarafından hızlıca alınır fakat tekrar dağıtılmaz. SPECT işaretleyicisinin beyin tarafından alınması, enjeksiyon anında serebral dolaşıma bağlı olarak 30 ilâ 60 saniyede tamamlanır. Bu da SPECT’i, normalde hastaların hareket etmeleri ve nöbet tiplerinin çeşitliliği nedeniyle zor yapılabilen epilepsi görüntülemelerine uygun kılar. Radyoaktif işaretleyici nöbet esnasında enjekte edildiği sürece SPECT, kan akışının epilepsi anındaki görüntüsünü verir. SPECT’in önemli bir sorunu, MRI’a göre düşük olan uzamsal çözünürlüğüdür (yaklaşık 1 cm). Günümüzde ikili dedektör başlığı olan SPECT makineleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Beyin yapısının tomografik olarak yeniden inşası (çoğunlukla beynin anlık işlevsel fotoğraflarını elde etmek için), kafatasının etrafında dönen dedektör başlıklarından çıkan çoklu projeksiyonlara ihtiyaç duyar. Bazı araştırmacılar çözünürlüğü artırıp görüntüleme için gereken zamanı azaltmak adına 6 ilâ 11 tane dedektör başlığı içeren SPECT makineleri geliştirmiştir.
SPECT de PET gibi, demans hastalığına yol açan çeşitli süreçleri ayırt etme amacıyla giderek daha fazla kullanılmaktadır. PET, FDG gibi yarı ömrü en fazla 110 dakika olan işaretleyicileri kullanmak durumundadır ve bunlar parçacık hızlandırıcılarda üretilebildiğinden oldukça pahalı olup PET’in gerçekleştirileceği yere ulaştırılma süreleri birkaç yarı ömrü geçerse kullanılmaları mümkün değildir. Öte yandan SPECT, yarı-ömrü çok daha uzun işaretleyicilerden (technetium-99m gibi) faydalanabilir ve sonuç olarak kullanıma çok daha elverişlidir.
Nörogörüntüleme Tekniklerinin Avantajları ve Bu Teknikler Hakkındaki Endişeler
İşlevsel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI)
fMRI, diğer tekniklere göre girişimsel-olmayan bir teknik olduğu için az ilâ orta derecede riskli olarak sınıflandırılır. fMRI, görüntüleme için kandaki oksijen seviyesine bağlı (blood oxygenation level dependent – BOLD) kontrastı kullanır. BOLD kontrastı vücutta doğal olarak oluşur, bu yüzden de benzer görüntüler elde etmek için radyoaktif işaretleyicilere ihtiyaç duyan diğer tekniklere göre çoğunlukla tercih edilir. fMRI’ın kullanımı hakkında bir endişe, vücudunda protez, implant gibi metalik objeler bulunan kişilerde uygulanma durumudur. Bu objelerden yayılan manyetik rezonans (MR), tıbbi cihazların bozulmasına ve vücuda başka metallerin çekilmesine sebep olabilir. FDA, günümüzde tıbbi implant ve cihazları MR’a uygunluğuna göre; MR için güvenli, MR için güvenli değil ve duruma göre güvenli olarak üç kategori sunar.
- İmplantlar ve Cihazlar İçin FDA Tarafından Hazırlanan Güvenlik İşaretleri
-
![image]()
MR İçin Güvenli -
![image]()
Bazen Güvenli -
![image]()
MR İçin Güvenli Değil
Bilgsayarlı Tomografi (BT) Taramaları
BT, 1970’lerde piyasaya çıkarılmıştır ve hızlıca en çok kullanılan görüntüleme tekniklerinden biri haline gelmiştir. BT taraması bir saniyenin altında gerçekleştirilebilir ve klinisyenler için hızlı sonuçlar sunar. Klinisyenler çoğunlukla birden fazla BT taraması alırlar; BT taraması istenen hastaların yüzde 30’u bir seferde en az 3 taramaya girer. BT taramaları, hastaları geleneksek X-Ray ışınlarına göre 100 ilâ 500 kat daha fazla radyasyona maruz bırakır; radyasyon miktarı arttıkça daha yüksek çözünürlüklü görüntüler elde edilir. Kullanımı basit olmakla beraber özellikle semptom göstermeyen hastalarda BT kullanımı, yüksek miktarda radyasyon sebebiyle bir endişe konusudur.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)
PET taramalarında görüntüleme doğal biyolojik süreçlere değil, kana enjekte edilen (ve dolaşımla beyne ulaşan) yabancı bir madde sayesinde yapılır. Hastalara beyinde metabolizmaya katılan moleküllere eklenen radyoizotoplar enjekte edilir ve onlardan yayılan pozitronlar beyin aktivitesinin görüntülenmesini sağlar. Hastanın PET taramasında maruz kaldığı radyasyon miktarı, yıl boyunca çevreden aldığı radyasyona göre daha düşük seviyededir. PET radyoizotoplarının yarı-ömürleri çok kısa olup (2 saat civarı) çabuk bozunduklarından, vücutta kalma süreleri de düşüktür. Günümüzde beyin aktivitesini görüntülemede fMRI, PET’ten daha çok tercih edilir çünkü radyasyon içermez, zamansal çözünürlüğü PET’e göre daha yüksektir ve çoğu tıbbi ortamda daha kolayca bulunabilir.
Manyetoensefalografi (MEG) ve Elektroensefalografi (EEG)
MEG ve EEG’nin yüksek zamansal çözünürlükleri, onları beyin aktivitesini milisaniyeler düzeyinde ölçmeye elverişli kılar. İki metodun da çalışması için hastanın radyasyona maruz bırakılması gerekmez. Beyindeki aktiviteyi ölçmek için EEG elektrotları nöronlarda üretilen elektrik sinyallerini tespit ederken, MEG bu elektrik sinyallerinin manyetik alanda yarattığı dalgalanmaları ölçer. MEG’nin yaygın olarak kullanılmasının önündeki bir engel ise pahalı oluşudur, sistemlerin fiyatı milyonlarca doları bulabilmektedir. EEG, çok daha düşük maliyetinden ötürü bahsedilen zamansal çözünürlüklere ulaşmak için çok daha yaygın olarak kullanılan bir yöntem. Bu iki tekniğin fMRI’a göre dezavantajı ise daha düşük uzamsal çözünürlüğe sahip olmalarıdır.
Eleştiri ve Uyarılar
Bazı bilim insanları, bilimsel dergilerde ve popüler basında “beyinde yeteneklerden, belirli belleklerden ve sevgi gibi duyguların üretilmesinden sorumlu bölgelerin keşfi” gibi beyin görüntüleme temelli iddiaları eleştirdi. Çoğu görüntüleme tekniği görece düşük çözünürlüğe sahip; tek bir üç boyutlu pikselin (voksel) içerisine yüz binlerce nöron sığdırılabiliyor. Ayrıca canlılarda birçok işlev için beynin birden fazla bölgesi kullanılıyor; bu da bahsedilen türden bir iddiayı hem kullanılan ekipmanın yetersizliğinden ötürü onaylanamaz kılıyor hem de bu tarz iddialar genelde beyin işlevlerinin anatomik olarak nasıl bölündüğü hakkında yanlış varsayımlara dayanıyor. Çoğu beyin işlevinin yalnızca çok fazla sayıda küçük beyin devresi incelenebildiğinde doğru olarak açıklanabileceği tahmin ediliyor. Beyin görüntülemeye dair çalışmaların çoğu aynı zamanda örnek hacminin düşüklüğü ve ekipmanın yeterince iyi kalibre edilememesi gibi, bu çalışmaların tekrarlanabilirliğini ortadan kaldıran teknik problemlere de sahip – büyük yankı uyandıracak bir makale veya haber üretebilmek adına bu tarz sorunlar ne yazık ki ihmal edilebiliyor. Bazı durumlarda beyin görüntüleme teknikleri ticari amaçlarla veya yalan dedektörü olarak kullanılabiliyor fakat bu yöntemler bilimsel olarak onaylanmış değil.
Kaynakça
- ^ Filler, Aaron; Filler, Aaron (13 Temmuz 2009). "The History, Development and Impact of Computed Imaging in Neurological Diagnosis and Neurosurgery: CT, MRI, and DTI". Nature Precedings. doi:10.1038/npre.2009.3267. ISSN 1756-0357.
- ^ Sandrone, Stefano; Bacigaluppi, Marco; Galloni, Marco R.; Martino, Gianvito (Kasım 2012). "Angelo Mosso (1846–1910)". Journal of Neurology (İngilizce). 259 (11): 2513-2514. doi:10.1007/s00415-012-6632-1. ISSN 0340-5354.
- ^ Miller, Thomas H.; Kruse, Jerry E. (15 Ekim 2005). "Evaluation of syncope". American Family Physician. 72 (8): 1492-1500. ISSN 0002-838X. (PMID) 16273816. 28 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . Choosing Wisely (İngilizce). 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ . 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Thomas, D. G.; Anderson, R. E.; Boulay, G. H. du (1 Ocak 1984). "CT-guided stereotactic neurosurgery: experience in 24 cases with a new stereotactic system". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry (İngilizce). 47 (1): 9-16. doi:10.1136/jnnp.47.1.9. ISSN 0022-3050. (PMC) 1027634 $2. (PMID) 6363629. 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Heilbrun, M. Peter; Sunderland, Peter M.; McDonald, Paul R.; Jr, Trent H. Wells; Cosman, Eric; Ganz, Edward (1987). "Brown-Roberts-Wells Stereotactic Frame Modifications to Accomplish Magnetic Resonance Imaging Guidance in Three Planes". Stereotactic and Functional Neurosurgery (İngilizce). 50 (1-6): 143-152. doi:10.1159/000100700. ISSN 1011-6125.
- ^ Leksell, L.; Leksell, D.; Schwebel, J. (1 Ocak 1985). "Stereotaxis and nuclear magnetic resonance". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry (İngilizce). 48 (1): 14-18. doi:10.1136/jnnp.48.1.14. ISSN 0022-3050. (PMC) 1028176 $2. (PMID) 3882889. 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Levivier, Marc; Massager, Nicolas; Wikler, David; Lorenzoni, José; Ruiz, Salvador; Devriendt, Daniel; David, Philippe; Desmedt, Françoise; Simon, Stéphane; Houtte, Paul Van; Brotchi, Jacques (1 Temmuz 2004). "Use of Stereotactic PET Images in Dosimetry Planning of Radiosurgery for Brain Tumors: Clinical Experience and Proposed Classification". Journal of Nuclear Medicine (İngilizce). 45 (7): 1146-1154. ISSN 0161-5505. (PMID) 15235060. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Jeeves MA (1994). Mind Fields: Reflections on the Science of Mind and Brain (İngilizce). s. 21.
- ^ Eggebrecht, Adam T.; White, Brian R.; Ferradal, Silvina L.; Chen, Chunxiao; Zhan, Yuxuan; Snyder, Abraham Z.; Dehghani, Hamid; Culver, Joseph P. (16 Temmuz 2012). "A quantitative spatial comparison of high-density diffuse optical tomography and fMRI cortical mapping". NeuroImage (İngilizce). 61 (4): 1120-1128. doi:10.1016/j.neuroimage.2012.01.124. ISSN 1053-8119. (PMC) 3581336 $2. (PMID) 22330315.
- ^ Eggebrecht, Adam T.; Ferradal, Silvina L.; Robichaux-Viehoever, Amy; Hassanpour, Mahlega S.; Dehghani, Hamid; Snyder, Abraham Z.; Hershey, Tamara; Culver, Joseph P. (Haziran 2014). "Mapping distributed brain function and networks with diffuse optical tomography". Nature Photonics (İngilizce). 8 (6): 448-454. doi:10.1038/nphoton.2014.107. ISSN 1749-4893. (PMC) 4114252 $2. (PMID) 25083161. 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Keim, Brandon (5 Mart 2008). "Brain Scanner Can Tell What You're Looking At". Wired. ISSN 1059-1028. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Smith, Kerri (5 Mart 2008). "Mind-reading with a brain scan". Nature (İngilizce): news.2008.650. doi:10.1038/news.2008.650. ISSN 0028-0836.
- ^ Wolters, C. H.; Anwander, A.; Tricoche, X.; Weinstein, D.; Koch, M. A.; MacLeod, R. S. (15 Nisan 2006). "Influence of tissue conductivity anisotropy on EEG/MEG field and return current computation in a realistic head model: A simulation and visualization study using high-resolution finite element modeling". NeuroImage (İngilizce). 30 (3): 813-826. doi:10.1016/j.neuroimage.2005.10.014. ISSN 1053-8119. 22 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Ramon, Ceon; Haueisen, Jens; Schimpf, Paul H. (23 Ekim 2006). "Influence of head models on neuromagnetic fields and inverse source localizations". BioMedical Engineering OnLine. 5 (1): 55. doi:10.1186/1475-925X-5-55. ISSN 1475-925X. (PMC) 1629018 $2. (PMID) 17059601.
- ^ Nilsson L, Markowitsch HJ (1999). Cognitive Neuroscience of Memory (İngilizce). Hogrefe & Huber Publishers. s. 57.
- ^ Nilsson L, Markowitsch HJ (1999). Cognitive Neuroscience of Memory (İngilizce). Hogrefe & Huber Publishers. s. 60.
- ^ "MeSH Browser". meshb.nlm.nih.gov. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Inkling. "SPECT Systems for Brain Imaging". Inkling (İngilizce). 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ "SPECT Brain Imaging: Background, Indications, Contraindications". 24 Temmuz 2020. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ a b c d Crosson, Bruce; Ford, Anastasia; McGregor, Keith M.; Meinzer, Marcus; Cheshkov, Sergey; Li, Xiufeng; Walker-Batson, Delaina; Briggs, Richard W. (2010). "Functional imaging and related techniques: an introduction for rehabilitation researchers". Journal of Rehabilitation Research and Development. 47 (2): vii-xxxiv. doi:10.1682/jrrd.2010.02.0017. ISSN 1938-1352. (PMC) 3225087 $2. (PMID) 20593321. 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Tsai, Leo L.; Grant, Aaron K.; Mortele, Koenraad J.; Kung, Justin W.; Smith, Martin P. (1 Ekim 2015). "A Practical Guide to MR Imaging Safety: What Radiologists Need to Know". RadioGraphics. 35 (6): 1722-1737. doi:10.1148/rg.2015150108. ISSN 0271-5333. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.
- ^ Center for Devices and Radiological Health. "MRI (Magnetic Resonance Imaging) - MRI Safety Posters". www.fda.gov. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.
- ^ a b Brenner, David J.; Hall, Eric J. (29 Kasım 2007). "Computed Tomography — An Increasing Source of Radiation Exposure". New England Journal of Medicine. 357 (22): 2277-2284. doi:10.1056/NEJMra072149. ISSN 0028-4793. (PMID) 18046031.
- ^ Smith-Bindman, Rebecca (1 Temmuz 2010). "Is Computed Tomography Safe?". New England Journal of Medicine. 363 (1): 1-4. doi:10.1056/NEJMp1002530. ISSN 0028-4793. (PMID) 20573919.
- ^ Information, National Center for Biotechnology; Pike, U. S. National Library of Medicine 8600 Rockville; MD, Bethesda; Usa, 20894 (30 Aralık 2016). What happens during a PET scan? (İngilizce). Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG).
- ^ Satel S, Lilienfeld SO (2015). (2013). Brainwashed: The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience (İngilizce). Basic Books. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Norogoruntuleme veya beyin goruntuleme sinir sisteminin yapisini islevini veya farmakolojisini dogrudan veya dolayli yollarla goruntulemek icin cesitli tekniklerin kullanimidir Tip sinirbilim ve psikolojide kullanimina gorece yeni baslanan bir disiplindir Klinik ortamda norogoruntulemenin yapilmasinda ve yorumlanmasinda gorevli hekimler de nororadyolog olarak adlandirilir NorogoruntulemeIyi huylu makrosefali hastaligi olan birine ait kafanin para sajital duzlemden cekilen MRI goruntusuAmacSinir sistemini islevsel acidan goruntulemekdWikimedia Commons ta Norogoruntuleme ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Norogoruntuleme kabaca iki kategoriye ayrilir Sinir sisteminin yapisinin goruntulenmesi ve kafatasinin icerisindeki genis capli buyuk boyutlarda hastalik tumor gibi ve sakatliklarin tespiti icin gerceklestirilir Daha kucuk boyutlardaki metabolik hastaliklari ve lezyonlari Alzheimer hastaligindaki gibi teshis edebilmede bilissel psikoloji arastirmalarinda ve beyin bilgisayar arayuzleri gelistirmede kullanilir Beyinde ilgili merkezlerin bilgiyi islemesi surecini direkt olarak goruntuleyebilmemizi saglar Boyle bir isleme sureci beyinde ilgili bolgedeki metabolik aktivitenin artmasina ve taramada parlamasina sebep olur Norogoruntulemenin kullanildigi alanlara bir baska ornek de daha tartismali olan dusunce tanima veya zihin okuma alanlaridir TarihceNorogoruntulemenin tarihcesi Italyan sinirbilimci nun duygusal ve entelektuel etkinlikler esnasinda kanin beyindeki dagilimini girisimsel olmayan cildin butunlugunu bozmayan sekilde olcen insan dolasim dengesi aletine kadar uzaniyor 1918 de Amerikan beyin cerrahi Walter Dandy isimli bir teknik ortaya cikardi Beyindeki ventrikuler sistemin X Ray goruntuleri filtrelenmis havanin beyinde enjekte edilmesiyle elde edildi Dandy ayni zamanda subaraknoid bosluga bel omurundan enjekte edilen havanin girebildigini ve normalde beyin omurilik sivisi iceren bolgeleri ortaya cikardigini gozlemledi Bu teknik de beyindeki beyin omurilik sivisini bosaltip yerine hava enjekte ederek X Ray goruntulerinde beynin daha net gozukmesini saglayan bir teknik olarak adlandirildi 1927 de Egas Moniz beyindeki hem normal hem anormal damarlari yuksek es degerlikte goruntulemeyi saglayan beyin anjiyografisi isimli metodu ortaya cikardi 1970 lerin basinda Allan McLeod Cormack ve Godfrey Newbold Hounsfield bilgisayarli tomografiyi BT buldu ve boylece beynin arastirma ve taniya yonelik cok daha detayli anatomik goruntuleri elde edilmeye baslandi Cormack ve Hounsfield bu teknikle 1979 da Nobel Fizyoloji veya Tip Odulunu kazandi 1980 lerin basinda gelistirilmesiyle tek foton emisyonlu bilgisayarli tomografi ve pozitron emisyon tomografisi gibi teknikler ortaya cikarildi Yaklasik ayni zamanlarda Peter Mansfield ve Paul Lauterbur gibi arastirmacilar tarafindan manyetik rezonans goruntuleme teknigi MRI veya MR taramasi gelistirildi ve bu teknik 2003 te Nobel Fizyoloji veya Tip Odulune layik goruldu 1980 lerin basinda MRI klinikte kullanilmaya baslandi ve 1980 ler boyunca teknige bazi duzeltmeler ve tanisal MR uygulamalari getirildi Bilim insanlari daha sonra PET le olculen kan akisindaki buyuk degisimlerin ayni zamanda dogru tipteki bir MRI teknigi ile olculebilecegini ogrendi Bu sekilde islevsel fonksiyonel manyetik rezonans goruntuleme fMRI dogdu ve 1990 lardan beri fMRI dusuk girisimselligi kisiyi radyasyona maruz birakmamasi ve gorece yaygin erisilebilirligiyle beyin goruntuleme ve haritalama alaninda ustunluk kurmustur 2000 lerin basinda norogoruntuleme alani islevsel beyin goruntulemenin bazi uygulamalarinin gerceklestirilebilecegi bir noktaya eristi Bu baglamda ana uygulama alani henuz basit formlardaki beyin bilgisayar arayuzleridir Klinikte Kullanildigi DurumlarNorogoruntuleme hekimin norolojik muayene sonucunda sinirsel bir hastaligi olan veya olmasindan suphelenilen bir hastayi daha detayli incelemeye gerek duymasini halinde kullanilir Kisilerin tecrube edebilecegi yaygin sinirsel problemlerden biri de bayilmadir Bu durumda hastanin gecmisi sinirsel semptomlara isaret etmiyorsa teshiste norolojik muayene kullanilir fakat rutin norogoruntulemeye gerek duyulmaz cunku bu durumlarda bayilma sebebinin merkezi sinir sisteminde bulunma ihtimali son derece dusuktur ve hasta buyuk ihtimalle norogoruntuleme prosedurunun yararini gormeyecektir Norogoruntuleme surekli bas agrisi olan ve migren tanisi konmus hastalar icin de onerilmez Calismalar migrenin hastalarda intrakraniyal intracranial hastalik riskini artirmadigini ve papil odemi gibi diger problemler olmadan migren teshisi konulan hastalarda norogoruntulemenin gerekli olmadigini gostermektedir Bununla birlikte hekim ozenli bir tani surecinde bas agrisinin migren disinda bir sebebi olup olmadigini ve varsa norogoruntulemenin gerekebilecegini dikkate almalidir Intrakraniyal tumorler arteriyovenoz anomaliler ve ameliyatla tedavi edilebilecek diger durumlarda BT MRI ve PET rehberliginde yapilan stereotaktik ameliyatlar norogoruntulemenin kullanimini gerektiren bir diger alandir Beyin Goruntuleme TeknikleriBilgisayarli Aksiyal Tomografi Computed Axial Tomography Bilgisayarli tomografi BT ya da bilgisayarli aksiyal tomografi BAT kafaya cok sayida farkli acidan X Ray isinlarinin gonderildigi bir tarama teknigidir Yaygin olarak beyindeki zedelenmeleri hizlica goruntulemek icin kullanilir BT taramalari beynin kucuk bir kisminda bir X Ray isininin ne kadarinin soguruldugunu bulmak icin sayisal integral hesaplamalari ters Radon donusumu gibi yapan bir bilgisayar programi kullanir Bu bilgi yaygin olarak beyin kesitlerine ait goruntulerin elde edilmesi icin kullanilir Daginik Optik Goruntuleme Diffuse Optical Imaging Daginik optik goruntuleme veya daginik optik tomografi vucuda ait goruntuler olusturmak icin kizilotesine yakin dalgaboylarinda isik kullanan bir medikal goruntuleme teknigidir Hemoglobinin optik sogurmasini olcen bu teknik hemoglobinin sogurma spektrumunun oksijene bagli olup olmamasina bagli olarak degismesini kullanir Yuksek yogunluklu daginik optik goruntuleme HD DOT ile islevsel manyetik rezonans goruntuleme iki teknikle de incelenen deneklerin gorsel uyaranlara verdikleri tepkilerle ilgili bir calismada karsilastirilmis ve guven verici olcude benzer sonuclar elde edilmistir HD DOT ayni zamanda fMRI ile dil ile ilgili gorevler ve dinlenme anindaki islevsel baglantisallik konularinda da karsilastirilmis durumda Olaya Bagli Optik Sinyal Event Related Optical Signal Olaya Bagli Optik Sinyal optik fiberler araciligiyla kizilotesi isinlar yollayarak serebral korteksteki aktif bolgelerin optik ozelliklerindeki degisimleri olcen bir beyin tarama teknigidir Daginik optik goruntuleme hemoglobinin optik sogurmasini olctugu icin kan akisina bagli bir teknikken olaya bagli optik sinyal direkt olarak noronlarin aktif haldeyken isigi sacmasinda meydana gelen degisikliklerden faydalanir boylece hucresel aktivitenin daha isabetli olcumunu saglar Bu teknik beyinde gerceklesen aktivitelerin lokasyonunu milimetreler duzeyinde zamanini da milisaniyeler duzeyinde bir cozunurlukle tespit eder Teknigin en buyuk problemi ise kafatasindan en fazla birkac santimetre derinliginde olcum yapabilmesidir Gorece yeni ucuz ve girisimselci olmayan bir tekniktir Urbana Champaign deki Illinois Universitesinde gelistirilmis olup buradaki Bilissel Norogoruntuleme Laboratuvarinda Dr Gabriele Gratton ve Dr Monica Fabiani tarafindan kullanilmaktadir Manyetik Rezonans Goruntuleme Magnetic Resonance Imaging Sajital duzlemde iki hemisferin tam orta cizgisinden alinan bir MRI kesiti Manyetik rezonans goruntuleme iyonize edici radyasyon ve radyoaktif izleyiciler olmadan beyin yapilarinin yuksek kalitede iki veya uc boyutlu goruntulerini olusturmak icin manyetik alanlar ve radyo dalgalari kullanir Islevsel Manyetik Rezonans Goruntuleme Functional Magnetic Resonance Imaging Ornek FMRI goruntusu Fonksiyonel manyetik rezonans goruntuleme fMRI ve arteriyel spin etiketleme teknikleri beyinde sinirsel aktiviteye bagli olarak degisen kan akisinini goruntuleyebilmek icin oksijene baglanmis ve baglanmamis hemoglobinin paramanyetik ozelliklerinden faydalanir Bu da dinlenme durumunda veya cesitli gorevlerin gerceklestirilmesi sirasinda hangi beyin bolgelerinin aktiflestigini ve nasil aktiflestiklerini goruntulemeyi saglar Oksijen durumu oxygenation hipotezine gore bilissel veya davranissal aktiviteler sirasinda hangi bolgelerdeki kan akisinda oksijen miktarinda degisim gozleniyorsa o bolgeler o siradaki aktiviteyle direkt olarak iliskilendirilebilir Cogu fMRI tarayicisi deneklere farkli gorsel isitsel veya dokunsal uyaranlar verilebilmesine ve bir tusa basmak veya oyun konsolunu hareket ettirmek gibi farkli hareketleri yapabilmelerine olanak taniyor Sonuc olarak fMRI algi dusunce ve hareketle iliskili beyin yapilarini ve surecleri ortaya cikarmak icin kullanilabiliyor fMRI in su anki cozunurlugu 2 3 milimetre ve bu sinir sinirsel aktiviteye bagli olusan hemodinamik tepkinin uzamsal yayilma gostermesinden ve hemoglobinin oksijene baglilik oraninin sadece aktif hucrenin oldugu noktalarda degil cevre bolgelerde de degismesinden kaynaklaniyor Beyindeki aktivite oruntulerinin incelenmesinde fMRI PET yonteminin yerini almis durumda Fakat PET radyoaktif izleyiciyle isaretlenmis reseptor ligandlarini reseptor ligandi bir reseptore baglanan herhangi bir kimyasaldir kullanarak beyinde belirli norotransmiterlere baglanan ilgili reseptorleri tespit edebilmesi avantajina sahip Saglikli bireylerle yapilan arastirmalarin yani sira hastalik teshisinde de fMRI giderek daha fazla kullaniliyor fMRI kan akisindaki oksijen seviyesine oldukca hassas oldugundan beyinde iskemi dokuya giden kan miktarinin asiri dusuk olmasi durumu veya inme sonucu meydana gelen erken degisikliklere de son derece duyarli Bazi inme turlerinde pihtilari dagitacak maddeler ilk birkac saatte kullanilabilirken sonrasinda bu maddelerin kullanimi tehlikeli olmaya basliyor Dolayisiyla norolojide inmenin belli turlerinin erken teshisi onem kazaniyor fMRI da gorulen degisimler bu maddelerle tedavi uygulayip uygulamama kararina yardimci olabiliyor Ayrica fMRI teknikleri denegin belli bir anda bir goruntu setinden hangisini gordugunu 72 ila 90 arasindaki bir esdegerlikle tahmin edebiliyor ayni tahminin sansla dogru cikmasi ihtimali 0 8 Manyetoensefalografi Manyetoensefalografi MEG Superiletken Kuantum Girisim Cihazi SQUID gibi miknatis olcerlerle beyinde elektriksel aktivite sonucu olusan manyetik alanlari olcen bir goruntuleme teknigidir MEG fMRI a kiyasla noronlardaki elektriksel aktiviteyi cok daha direkt olarak olcer yuksek zamansal cozunurluge fakat dusuk uzamsal cozunurluge sahiptir Sinirsel aktivite sonucu uretilen manyetik alanlari olcmenin avantaji manyetik alanlarin elektroensefalografide EEG olculen elektrik alanlarin aksine cevre dokulardan ozellikle kafa derisi ve kafatasi daha az etkilenmesidir Spesifik olarak elektriksel aktivite sonucu uretilen manyetik alanlarin cevredeki kafa dokusundan etkilenmedigi kafanin her biri homojen ve izotropik yonbagimsiz iletkenler olan ic ice gecmis kuresel kabuklar olarak modellenmesiyle gosterilebilir Fakat gercek kafalar kuresel degildir ve ozellikle beyaz madde ve kafatasinin iletkenlikleri buyuk olcude anizotropiktir Kafatasi anizotropisinin MEG ye olan etkisi ihmal edilebilir olcudeyken EEG nin aksine beyaz madde anizotropisininbeynin derin bolgelerindeki kaynaklardan yapilan MEG olcumlerini onemli olcude etkiledigi bulunmustur Fakat bu calismada kafanin da homojen bir bicimde anizotropik oldugu varsayilmistir ki bu gercek kafalar icin dogru degildir Dolayisiyla MEG nin kafatasi anizotropisinden de etkilenmesi olasidir fakat bu etki EEG deki kadar yuksek degildir MEG nin bir hastaligi lokalize etmede cerrahlara beyinde belli yolaklarin islevini belirlemede de arastirmacilara yardimci olmasi gibi bircok kullanim alani vardir Pozitron Emisyon Tomografisi Pozitron Emisyon Tomografisi PET kana enjekte edilen radyoaktif olarak isaretlenmis ve metabolik olarak aktif kimyasallardan yayilan radyasyonu olcer Olculen emisyon verileri bilgisayar tarafindan bu kimyasallarin beyindeki dagilimina ait 2 veya 3 boyutlu goruntuler olusturacak bicimde islenir Pozitron yayan radyoizotoplar bir tur parcacik hizlandiricida kiklotron uretilir ve kimyasallar bu radyoaktif atomlarla isaretlenir Radyoaktif isaretleyici olarak adlandirilan bu bilesik damardan enjekte edilir ve beyne ulasir PET tarayicilarindaki sensorler isaretleyici madde beynin cesitli bolgelerinde birikirken o bolgelerdeki radyoaktiviteyi olcer Bir bilgisayar sensorler tarafindan toplanan verileri kullanarak ilgili maddenin beynin hangi bolgeleri tarafindan kullanildigini gosteren 2 veya 3 boyutlu renklendirilmis goruntuler olusturur Ozellikle norotransmitter aktivitesinin farkli yonlerini haritalamak icin kullanilan ligandlar oldukca kullanisli olmakla beraber PET te en yaygin olarak kullanilan isaretleyici glikozun isaretlenmis bir formu olan Fludeoxyglucose dur PET taramasinin en buyuk avantaji farkli bilesiklerin calisan beyinde kan akisini oksijen seviyesini ve glikoz metabolizmasini gosterebilmesidir Bu olcumler beynin cesitli bolgelerindeki aktivite miktarini yansitir ve beynin nasil calistigi hakkinda daha fazla sey ogrenmeyi saglar PET taramalari piyasaya ilk ciktiginda uzamsal cozunurluk ve tamamlanma suresi bakimindan 30 saniye gibi az bir sure diger tum metabolik goruntuleme yontemlerinden ustundu Uzamsal cozunurlugun gelismesi belirli bir gorev esnasinda beynin hangi bolgelerinin aktiflestigi konusunda daha iyi calismalarin yapilmasini sagladi PET taramasinin en buyuk sorunu radyoaktivite hizlica azaldigi icin ancak kisa sureli gorevlerin incelenebilmesiydi fMRI teknolojisinden once PET islevsel beyin goruntuleme yapisal goruntulemenin aksine icin tercih edilmekteydi ve bugun de sinirbilime buyuk katkilar saglamaya devam ediyor PET taramalari beyin hastaliklarinin teshisinde de kullanilmaktadir Bunun en onemli sebebi demans hastaliklarina Alzheimer gibi yol acan beyin tumorleri inmeler ve noronlara zarar veren hastaliklarin hepsinin beyin metabolizmasinda ciddi dolayisiyla PET taramalarinda kolayca gorulebilen degisimlere sebep olmasi PET taramasinin muhtemelen en kullanisli oldugu evreler belli bazi demans hastaliklarinin Alzheimer ve Pick hastaliklari gibi erken evreleridir Bunun sebebi de erken evredeki hasarin beyinde fazla dagilmis olmasi beyin hacmi ve kaba yapisinda cok az degisime yol acmasi ve bu tarz hasarlarin BT veya MRI goruntulerinde kortikalatrofinin korelme normal miktarlarindan yani yaslanmayla olusan fakat klinik demans hastaliklarina yol acmayan durumdan ayirt edilememesidir Tek Foton Emisyon Bilgisayarli Tomografisi Single Photon Emission Computed Tomography Tek foton emisyon BT SPECT PET e benzer bir yonteme sahiptir Gama isini yayan radyoizotoplar ile bir bilgisayarin beynin aktif bolgelerine ait 2 veya 3 boyutlu goruntuler olusturmak icin kullandigi verileri kaydeden gamma kamerasi kullanir SPECT bir radyoaktif isaretleyicinin enjeksiyonuna dayanir ve bu madde beyin tarafindan hizlica alinir fakat tekrar dagitilmaz SPECT isaretleyicisinin beyin tarafindan alinmasi enjeksiyon aninda serebral dolasima bagli olarak 30 ila 60 saniyede tamamlanir Bu da SPECT i normalde hastalarin hareket etmeleri ve nobet tiplerinin cesitliligi nedeniyle zor yapilabilen epilepsi goruntulemelerine uygun kilar Radyoaktif isaretleyici nobet esnasinda enjekte edildigi surece SPECT kan akisinin epilepsi anindaki goruntusunu verir SPECT in onemli bir sorunu MRI a gore dusuk olan uzamsal cozunurlugudur yaklasik 1 cm Gunumuzde ikili dedektor basligi olan SPECT makineleri yaygin olarak kullanilmaktadir Beyin yapisinin tomografik olarak yeniden insasi cogunlukla beynin anlik islevsel fotograflarini elde etmek icin kafatasinin etrafinda donen dedektor basliklarindan cikan coklu projeksiyonlara ihtiyac duyar Bazi arastirmacilar cozunurlugu artirip goruntuleme icin gereken zamani azaltmak adina 6 ila 11 tane dedektor basligi iceren SPECT makineleri gelistirmistir SPECT de PET gibi demans hastaligina yol acan cesitli surecleri ayirt etme amaciyla giderek daha fazla kullanilmaktadir PET FDG gibi yari omru en fazla 110 dakika olan isaretleyicileri kullanmak durumundadir ve bunlar parcacik hizlandiricilarda uretilebildiginden oldukca pahali olup PET in gerceklestirilecegi yere ulastirilma sureleri birkac yari omru gecerse kullanilmalari mumkun degildir Ote yandan SPECT yari omru cok daha uzun isaretleyicilerden technetium 99m gibi faydalanabilir ve sonuc olarak kullanima cok daha elverislidir Norogoruntuleme Tekniklerinin Avantajlari ve Bu Teknikler Hakkindaki EndiselerIslevsel Manyetik Rezonans Goruntuleme fMRI fMRI diger tekniklere gore girisimsel olmayan bir teknik oldugu icin az ila orta derecede riskli olarak siniflandirilir fMRI goruntuleme icin kandaki oksijen seviyesine bagli blood oxygenation level dependent BOLD kontrasti kullanir BOLD kontrasti vucutta dogal olarak olusur bu yuzden de benzer goruntuler elde etmek icin radyoaktif isaretleyicilere ihtiyac duyan diger tekniklere gore cogunlukla tercih edilir fMRI in kullanimi hakkinda bir endise vucudunda protez implant gibi metalik objeler bulunan kisilerde uygulanma durumudur Bu objelerden yayilan manyetik rezonans MR tibbi cihazlarin bozulmasina ve vucuda baska metallerin cekilmesine sebep olabilir FDA gunumuzde tibbi implant ve cihazlari MR a uygunluguna gore MR icin guvenli MR icin guvenli degil ve duruma gore guvenli olarak uc kategori sunar Implantlar ve Cihazlar Icin FDA Tarafindan Hazirlanan Guvenlik Isaretleri MR Icin Guvenli Bazen Guvenli MR Icin Guvenli DegilBilgsayarli Tomografi BT Taramalari BT 1970 lerde piyasaya cikarilmistir ve hizlica en cok kullanilan goruntuleme tekniklerinden biri haline gelmistir BT taramasi bir saniyenin altinda gerceklestirilebilir ve klinisyenler icin hizli sonuclar sunar Klinisyenler cogunlukla birden fazla BT taramasi alirlar BT taramasi istenen hastalarin yuzde 30 u bir seferde en az 3 taramaya girer BT taramalari hastalari geleneksek X Ray isinlarina gore 100 ila 500 kat daha fazla radyasyona maruz birakir radyasyon miktari arttikca daha yuksek cozunurluklu goruntuler elde edilir Kullanimi basit olmakla beraber ozellikle semptom gostermeyen hastalarda BT kullanimi yuksek miktarda radyasyon sebebiyle bir endise konusudur Pozitron Emisyon Tomografisi PET PET taramalarinda goruntuleme dogal biyolojik sureclere degil kana enjekte edilen ve dolasimla beyne ulasan yabanci bir madde sayesinde yapilir Hastalara beyinde metabolizmaya katilan molekullere eklenen radyoizotoplar enjekte edilir ve onlardan yayilan pozitronlar beyin aktivitesinin goruntulenmesini saglar Hastanin PET taramasinda maruz kaldigi radyasyon miktari yil boyunca cevreden aldigi radyasyona gore daha dusuk seviyededir PET radyoizotoplarinin yari omurleri cok kisa olup 2 saat civari cabuk bozunduklarindan vucutta kalma sureleri de dusuktur Gunumuzde beyin aktivitesini goruntulemede fMRI PET ten daha cok tercih edilir cunku radyasyon icermez zamansal cozunurlugu PET e gore daha yuksektir ve cogu tibbi ortamda daha kolayca bulunabilir Manyetoensefalografi MEG ve Elektroensefalografi EEG MEG ve EEG nin yuksek zamansal cozunurlukleri onlari beyin aktivitesini milisaniyeler duzeyinde olcmeye elverisli kilar Iki metodun da calismasi icin hastanin radyasyona maruz birakilmasi gerekmez Beyindeki aktiviteyi olcmek icin EEG elektrotlari noronlarda uretilen elektrik sinyallerini tespit ederken MEG bu elektrik sinyallerinin manyetik alanda yarattigi dalgalanmalari olcer MEG nin yaygin olarak kullanilmasinin onundeki bir engel ise pahali olusudur sistemlerin fiyati milyonlarca dolari bulabilmektedir EEG cok daha dusuk maliyetinden oturu bahsedilen zamansal cozunurluklere ulasmak icin cok daha yaygin olarak kullanilan bir yontem Bu iki teknigin fMRI a gore dezavantaji ise daha dusuk uzamsal cozunurluge sahip olmalaridir Elestiri ve UyarilarBazi bilim insanlari bilimsel dergilerde ve populer basinda beyinde yeteneklerden belirli belleklerden ve sevgi gibi duygularin uretilmesinden sorumlu bolgelerin kesfi gibi beyin goruntuleme temelli iddialari elestirdi Cogu goruntuleme teknigi gorece dusuk cozunurluge sahip tek bir uc boyutlu pikselin voksel icerisine yuz binlerce noron sigdirilabiliyor Ayrica canlilarda bircok islev icin beynin birden fazla bolgesi kullaniliyor bu da bahsedilen turden bir iddiayi hem kullanilan ekipmanin yetersizliginden oturu onaylanamaz kiliyor hem de bu tarz iddialar genelde beyin islevlerinin anatomik olarak nasil bolundugu hakkinda yanlis varsayimlara dayaniyor Cogu beyin islevinin yalnizca cok fazla sayida kucuk beyin devresi incelenebildiginde dogru olarak aciklanabilecegi tahmin ediliyor Beyin goruntulemeye dair calismalarin cogu ayni zamanda ornek hacminin dusuklugu ve ekipmanin yeterince iyi kalibre edilememesi gibi bu calismalarin tekrarlanabilirligini ortadan kaldiran teknik problemlere de sahip buyuk yanki uyandiracak bir makale veya haber uretebilmek adina bu tarz sorunlar ne yazik ki ihmal edilebiliyor Bazi durumlarda beyin goruntuleme teknikleri ticari amaclarla veya yalan dedektoru olarak kullanilabiliyor fakat bu yontemler bilimsel olarak onaylanmis degil Kaynakca Filler Aaron Filler Aaron 13 Temmuz 2009 The History Development and Impact of Computed Imaging in Neurological Diagnosis and Neurosurgery CT MRI and DTI Nature Precedings doi 10 1038 npre 2009 3267 ISSN 1756 0357 Sandrone Stefano Bacigaluppi Marco Galloni Marco R Martino Gianvito Kasim 2012 Angelo Mosso 1846 1910 Journal of Neurology Ingilizce 259 11 2513 2514 doi 10 1007 s00415 012 6632 1 ISSN 0340 5354 Miller Thomas H Kruse Jerry E 15 Ekim 2005 Evaluation of syncope American Family Physician 72 8 1492 1500 ISSN 0002 838X PMID 16273816 28 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Choosing Wisely Ingilizce 26 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2020 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Thomas D G Anderson R E Boulay G H du 1 Ocak 1984 CT guided stereotactic neurosurgery experience in 24 cases with a new stereotactic system Journal of Neurology Neurosurgery amp Psychiatry Ingilizce 47 1 9 16 doi 10 1136 jnnp 47 1 9 ISSN 0022 3050 PMC 1027634 2 PMID 6363629 15 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 KB1 bakim PMC bicimi link Heilbrun M Peter Sunderland Peter M McDonald Paul R Jr Trent H Wells Cosman Eric Ganz Edward 1987 Brown Roberts Wells Stereotactic Frame Modifications to Accomplish Magnetic Resonance Imaging Guidance in Three Planes Stereotactic and Functional Neurosurgery Ingilizce 50 1 6 143 152 doi 10 1159 000100700 ISSN 1011 6125 Leksell L Leksell D Schwebel J 1 Ocak 1985 Stereotaxis and nuclear magnetic resonance Journal of Neurology Neurosurgery amp Psychiatry Ingilizce 48 1 14 18 doi 10 1136 jnnp 48 1 14 ISSN 0022 3050 PMC 1028176 2 PMID 3882889 2 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 KB1 bakim PMC bicimi link Levivier Marc Massager Nicolas Wikler David Lorenzoni Jose Ruiz Salvador Devriendt Daniel David Philippe Desmedt Francoise Simon Stephane Houtte Paul Van Brotchi Jacques 1 Temmuz 2004 Use of Stereotactic PET Images in Dosimetry Planning of Radiosurgery for Brain Tumors Clinical Experience and Proposed Classification Journal of Nuclear Medicine Ingilizce 45 7 1146 1154 ISSN 0161 5505 PMID 15235060 21 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Jeeves MA 1994 Mind Fields Reflections on the Science of Mind and Brain Ingilizce s 21 Eggebrecht Adam T White Brian R Ferradal Silvina L Chen Chunxiao Zhan Yuxuan Snyder Abraham Z Dehghani Hamid Culver Joseph P 16 Temmuz 2012 A quantitative spatial comparison of high density diffuse optical tomography and fMRI cortical mapping NeuroImage Ingilizce 61 4 1120 1128 doi 10 1016 j neuroimage 2012 01 124 ISSN 1053 8119 PMC 3581336 2 PMID 22330315 KB1 bakim PMC bicimi link Eggebrecht Adam T Ferradal Silvina L Robichaux Viehoever Amy Hassanpour Mahlega S Dehghani Hamid Snyder Abraham Z Hershey Tamara Culver Joseph P Haziran 2014 Mapping distributed brain function and networks with diffuse optical tomography Nature Photonics Ingilizce 8 6 448 454 doi 10 1038 nphoton 2014 107 ISSN 1749 4893 PMC 4114252 2 PMID 25083161 2 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 KB1 bakim PMC bicimi link Keim Brandon 5 Mart 2008 Brain Scanner Can Tell What You re Looking At Wired ISSN 1059 1028 12 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Smith Kerri 5 Mart 2008 Mind reading with a brain scan Nature Ingilizce news 2008 650 doi 10 1038 news 2008 650 ISSN 0028 0836 Wolters C H Anwander A Tricoche X Weinstein D Koch M A MacLeod R S 15 Nisan 2006 Influence of tissue conductivity anisotropy on EEG MEG field and return current computation in a realistic head model A simulation and visualization study using high resolution finite element modeling NeuroImage Ingilizce 30 3 813 826 doi 10 1016 j neuroimage 2005 10 014 ISSN 1053 8119 22 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Ramon Ceon Haueisen Jens Schimpf Paul H 23 Ekim 2006 Influence of head models on neuromagnetic fields and inverse source localizations BioMedical Engineering OnLine 5 1 55 doi 10 1186 1475 925X 5 55 ISSN 1475 925X PMC 1629018 2 PMID 17059601 KB1 bakim PMC bicimi link Nilsson L Markowitsch HJ 1999 Cognitive Neuroscience of Memory Ingilizce Hogrefe amp Huber Publishers s 57 Nilsson L Markowitsch HJ 1999 Cognitive Neuroscience of Memory Ingilizce Hogrefe amp Huber Publishers s 60 MeSH Browser meshb nlm nih gov 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Inkling SPECT Systems for Brain Imaging Inkling Ingilizce 18 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 SPECT Brain Imaging Background Indications Contraindications 24 Temmuz 2020 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 a b c d Crosson Bruce Ford Anastasia McGregor Keith M Meinzer Marcus Cheshkov Sergey Li Xiufeng Walker Batson Delaina Briggs Richard W 2010 Functional imaging and related techniques an introduction for rehabilitation researchers Journal of Rehabilitation Research and Development 47 2 vii xxxiv doi 10 1682 jrrd 2010 02 0017 ISSN 1938 1352 PMC 3225087 2 PMID 20593321 31 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Tsai Leo L Grant Aaron K Mortele Koenraad J Kung Justin W Smith Martin P 1 Ekim 2015 A Practical Guide to MR Imaging Safety What Radiologists Need to Know RadioGraphics 35 6 1722 1737 doi 10 1148 rg 2015150108 ISSN 0271 5333 5 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2020 Center for Devices and Radiological Health MRI Magnetic Resonance Imaging MRI Safety Posters www fda gov 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2018 a b Brenner David J Hall Eric J 29 Kasim 2007 Computed Tomography An Increasing Source of Radiation Exposure New England Journal of Medicine 357 22 2277 2284 doi 10 1056 NEJMra072149 ISSN 0028 4793 PMID 18046031 Smith Bindman Rebecca 1 Temmuz 2010 Is Computed Tomography Safe New England Journal of Medicine 363 1 1 4 doi 10 1056 NEJMp1002530 ISSN 0028 4793 PMID 20573919 Information National Center for Biotechnology Pike U S National Library of Medicine 8600 Rockville MD Bethesda Usa 20894 30 Aralik 2016 What happens during a PET scan Ingilizce Institute for Quality and Efficiency in Health Care IQWiG Satel S Lilienfeld SO 2015 2013 Brainwashed The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience Ingilizce Basic Books ISBN 978 0465062911