Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Serebral dolaşım kalpten pompalanan kanın beyin içerisindeki damar ağında dolaşımını ifade etmektedir. Bu dolaşım miktarı dakikada ortalama 750 ml'dir ve kardiyak çıkışın % 15'tir. Kalpten çıkan oksijenlenmiş kan, arterler ile beyne gelir, bu esnada glikoz ve diğer metabolitlerde beyne taşınır. Metabolizma ürünleri ve oksijeni azalmış kan ise venler ile toplanarak kalbin sağ kulakçığına getirilir. Beyne gelen kan miktarı bazı faktörler ile değişir ve bu değişimleri hızlı şekilde dengelemek için beynin otoregülasyon mekanizmaları vardır.
| serebral dolaşım | |
|---|---|
 Beynin farklı bölgeleri farklı arterler ile beslenir. Resimde sarı ve kırmızı olarak boyanan alanlar ön dolaşım ile (anterior serebral arter ve orta serebral arter), mavi ve beyincik ise arka dolaşım (posterior serebral arter) ile beslenir. | |
 | |
Oksijen oranı azalmış kanı beyinden kalbe taşıyan veöz yapıların şematik gösterimi | |
| Tanımlayıcılar | |
| Microsoft Academic | 119671327 |
| MeSH | D002560 |
Anatomi
Kan kaynağı
Beyin beslenmesi 2 temel dolaşım ile sağlanır. Bunlar ön dolaşım (anterior sirkülasyon) ve arka dolaşımdır (posterior sürkülasyon). Ön dolaşımı sağlayan arter internal karotid arterdir. Arka dolaşımı sağlayan arter ise vertebral arterdir. Bu her iki sistemi kafa tabanında birbirine bağlayan yapı posterior komünikan arterdir. Bu bağlantı sayesinde beyin tabanın beyni besleyen ve birbirine bağlı bir halka gibi çalışan yapıya Willis poligonu denir. Bu kollateral dolaşım sayesinde herhangi bir damarda tıkanma olması durumunda dolaşımın devamlılığı sağlanabilir.
Ön dolaşım
Göz, beyin frontal ve parietal lobları, temporal lobların yüzeyini besler.
- internal karotid arter, boyunda ayrılır, yukarı doğru seyrederek temporal kemikten kafatası içine girer. Kafa tasnı içerisine girdikten sonra ön dolaşımı sağlayan dallarını verir.
- anterior serebral arter, internal karotid arterin bir dalıdır. Beyin orta hattında kalan kortikal yüzeyi, bazal ganglion yapılarını besler. anterior komünikan arter yardımı ile her iki taraftaki anterior serebral arterler birbirine bağlanır.
- Orta serebral arter, internal karotid arterin bir dalıdır. Beynin frontal korteksinin tepeye kadar olan kısmını, temporal lobların yüzeyini ve parietal lobların dış kısmını besler.
Arka dolaşım
Arka dolaşımın temelini boyundaki çıkan vertebral arter sağlar. Vertebral arter beyincik, oksipital lob ve beyin sapı yapılarını besler. Her iki taraftan gelen vertebral arter medulla ve pons bileşkesinde birleşerek baziler arteri oluşturur.
- Vertebral arter birleşmeden önce beyinciğin alt kısmınıu besleyen posterior inferior serebellar arter (PICA) dalını, omuriliğin üst kısmını besleyen anterior spinal arter ve posterior spinal arter dallarını verir.
- Baziler arter ponsun hemen önünde seyreder. superior serebellar arter ve son terminal dalı olan posterior serebral arter dallarını verir. Baziller arterden anterior inferior serebellar arter, pontin arterler çıkar.
- Posterior serebral arter, baziler arterin her iki yana dallanması sonucu oluşan terminal dallardır. Oksipital lob, beyin sapının bir kısmı ve talamusu besler.
- Posterior komünikan arter ön dolaşım ile arka dolaşımı birbirine bağlar. posterior serebral arter ile internal karotid arter arasında bağlantı kurar.
Venöz drenaj
Beyinden kanı kalbe götüren toplardamar sistemleri (venöz sinüsler) yüzeyel ve derin venöz dolaşım olmak üzere ikiye ayrılır:
Yüzeyel dolaşım
Yüzeyel dolaşımın en büyük yapısı superior sagittal sinüstür. Süperior sagittal sinüs normal bir toplardamardan farklı olarak duranın her iki yaprağı arasında kalan boşluk tarafından oluşmuş bir sistemdir. Kafanın ön tarafından başlar, buraya korkesteki yüzeyel kortikal venler boşalır, arkaya doğru median sulkus içerisinde seyreder ve oksipital kemikte konfluens sinuum denen venöz bileşkede derin venöz sistemin venleri ile birleşir. Buradan her iki tarafa ya da bazen sadece sağ tarafa doğru transvers sinus olarak devam eder. Transvers sinüs yan tarafta aşağı doğru kıvrılarak sigmoid sinus yapısı olarak devam eder ve burada bulunan juguler foramenden çıkarak kafatasını terkeder, boyunda [[internal juguler ven olarak internal karotid arter ile birlikte karotid kılıf içerisinde seyrederek vena kava superiora dökülür.
Derin dolaşım
Derin dolaşım beynin orta ve merkezi yerlerindeki küçük venler birleşerek internal serebral venlerin, inferior sagittal sinus ve Rozental'in bazal veni gibi toplar damarları oluştururler. Bu venler orta beyin arkasında birleşerek sinus rektusu oluşturur ve bu sinüs konfluens sinuumda yüzeyel dolaşım ile birleşir.
Fizyoloji
Beyine belli bir zaman biriminde gelen kan miktarına serebral kan akımı denir. Normal şartlarda normal bir insan beyninin kan akımı 750 ml/dakikadır. Bu miktar kalbin bir dakikada pompaladığı kanın yaklaşık % 15'tir. Bu durumda beyinde 100 mg doku başına kan akımı ortalama 50-54 ml/dk'dır (50-54 ml/dk/100gr). Bu akım miktarı ortalama bir değer olup bu değer gri cevherde 80 ml/100gr/dk değerine çıkabilirken, beyaz cevherde 20 ml/100gr/dk miktarına düşebilir. Beynin kan akımının bu sabit aralıklarda tutulması gereklidir. Bunun için beynin otoregülasyon mekanizmalarıbay mevcuttur. Beyine çok fazla kan gelmesi durumuna hiperemi denir ve bu durumda kafa içi basıncı artar ve normal dokular zarar görür. Kan akımının azalması durumuna iskemi denir. Kan akımı miktarı 18-20 ml/100gr/dk'nın altına düşerse iskemi başlar, 8-10 ml/100gr/dk'nın altına düşerse geri dönüşsüz hasar meydana gelir. Bu hasar esnasında ortaya çıkan iskemik kaskadlar nedeniyle hasar artar. Bu nedenle özellikle Şok (dolaşım), inme, Beyin ödemi, gibi otoregülasyon mekanizmalarının bozulacağı durumlarda sağlık profesyonellerinin bu dengeyi sağlayabilmesi önem kazanmaktadır.
Serebral kan akımı (SKA) birçok faktöre bağlıdır. Bunlardan biri kanın viskozitesidir. Bunun dışında kan damarlarının çapı, serebral perfüzyon basıncı (SPB) gibi faktörler kan akımını etkiler.
- SPB=OAB-KİB (SPB: Serebral perfüzyon basıncı, OAB: Ortalama arter basıncı, KİB: Kafa içi basınç)
Normal şartlarda serebral perfüzyon basıncı= 50 mmHg civarındadır. Kafa içi basıncı ise 10-15 mmHg civarındadır. Bu değer 15 mmHg üstüne çıkarsa artmış KİB durumunda bahsedilir. 20 mmHg üzerine çıkarsa kafa içi hipertansiyondan bahsedilir. Serebral perfüzyon basıncı otoregülasyon mekanizmaları ile ayarlanır. Örneğin kan basıncı arttığında bunu algılayan reseptörler uyarıyı beyne taşır ve beyinden çıkan uyarılar ile kan damarlarının çapı daraltılır, tersi durumda kan basıncı düşerse beyne gelen damarların kasları gevşetilir ve damar çapı arttırılmış olur. Böylece beyne gelen kan miktarı belirli aralıkta tutulmaya çalışılır.
Kan akımı miktarı kan içerisinde kimyasalların düzeyine göre de değiştirilebilir. Bunlardan en önemlisi CO2 yani karbondioksittir. Beyindeki kılcak damarlarda (arteriol) CO2 düzeyi artarsa bu damarlar genişletilerek gelen kan miktarı arttılır, tersi olursa damarlar daraltılır. Örneğin kan karbondioksit basıncı (pCO2) düzeyi 40 mmHg (normali 38-42 mmHg) olan birinde serebral perfüzyon basıncı 50 mmHg civarındadır. pCO2 düzeyinin 30 mmHg'ya düşürüldüğü durumda CO2 basıncında 10 mmHg düşme sağlanır. Böyle bir durumda beyin her 1 mmHg pCO2 düşme başına serebral perfüzyon basıncını 1 mmHg düşürür. Sonuçta Serebral perfüzyon basıncı da 10 birim düşerek 40 mmHg'ye düşer. Sonuç olarak pCO2 değerinde 10 birim düşme, Serebral perfüzyon basıncında 10 birim düşmeye denk gelir. Bu otoregülasyon mekanizması tabii ki kan pCO2 değerleri 20-60 mmHg aralığında kalırsa çalışır. Bu değerlerin dışına çıkılması durumunda otoregülasyon mekanizmaları çalışmaz. kan CO2 değerleri ile serebral kan akımı bu nedenle yakın ilişki halindedir.
Serebral kan akımını etkileyen bir diğer faktör kardiyovasküler rezistanstır (CVR). Serebral kan akımı ile CVR ters orantılıdır. CVR'yi etkileyen 4 faktör bulunmaktadır
- Metabolik faktörler
- Kan basıncı
- Kimyasal faktörler (pCO2 vb)
- Nöral kontrol
Kafa içi basıncının rolü
Kafa içi basınç artışı serebral kan akımını 2 şekilde etkiler:
- Artmış kafa içi basıncına bağlı beyin dokusu üzerinde oluşan mekanik bası etkisi nedeniyle beyin dokusu zarar görür
- Artmış kafa içi basıncına bağlı vasküler sistem üzerine oluşan bası nedeniyle vasküler rezistans artar ve kan akımı azalır.
Serebral perfüzyon basıncı net olarak ortalama arter basıncından kafa içi basıncının çıkarılması ile elde edilir.
Kaynakça
- ^ Tolias, Cristos (9 Kasım 2019). "Initial Evaluation and Management of CNS Injury: The Problem, Relevant Anatomy/Pathophysiology, Management Principles". Medscape. 29 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ a b c d Fantini, Fantini (Temmuz 2016). "Cerebral blood flow and autoregulation: current measurement techniques and prospects for noninvasive optical methods". Neurophotonics. 3 (3). s. 031411. doi:10.1117/1.NPh.3.3.031411. (PMID) 27403447.
- ^ Verive, Michael J (10 Kasım 2019). "Pediatric Head Trauma: Practice Essentials, Background, Anatomy". 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Fundamentals of neurology : an illustrated guide (2. revised and updatedition bas.). ISBN .
- ^ "Blood gases: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov (İngilizce). 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Serebral dolasim kalpten pompalanan kanin beyin icerisindeki damar aginda dolasimini ifade etmektedir Bu dolasim miktari dakikada ortalama 750 ml dir ve kardiyak cikisin 15 tir Kalpten cikan oksijenlenmis kan arterler ile beyne gelir bu esnada glikoz ve diger metabolitlerde beyne tasinir Metabolizma urunleri ve oksijeni azalmis kan ise venler ile toplanarak kalbin sag kulakcigina getirilir Beyne gelen kan miktari bazi faktorler ile degisir ve bu degisimleri hizli sekilde dengelemek icin beynin otoregulasyon mekanizmalari vardir serebral dolasimBeynin farkli bolgeleri farkli arterler ile beslenir Resimde sari ve kirmizi olarak boyanan alanlar on dolasim ile anterior serebral arter ve orta serebral arter mavi ve beyincik ise arka dolasim posterior serebral arter ile beslenir Oksijen orani azalmis kani beyinden kalbe tasiyan veoz yapilarin sematik gosterimiTanimlayicilarMicrosoft Academic119671327MeSHD002560AnatomiKan kaynagi kortikal alanlar ve beslendigi arterler Beyin beslenmesi 2 temel dolasim ile saglanir Bunlar on dolasim anterior sirkulasyon ve arka dolasimdir posterior surkulasyon On dolasimi saglayan arter internal karotid arterdir Arka dolasimi saglayan arter ise vertebral arterdir Bu her iki sistemi kafa tabaninda birbirine baglayan yapi posterior komunikan arterdir Bu baglanti sayesinde beyin tabanin beyni besleyen ve birbirine bagli bir halka gibi calisan yapiya Willis poligonu denir Bu kollateral dolasim sayesinde herhangi bir damarda tikanma olmasi durumunda dolasimin devamliligi saglanabilir On dolasim Goz beyin frontal ve parietal loblari temporal loblarin yuzeyini besler internal karotid arter boyunda ayrilir yukari dogru seyrederek temporal kemikten kafatasi icine girer Kafa tasni icerisine girdikten sonra on dolasimi saglayan dallarini verir anterior serebral arter internal karotid arterin bir dalidir Beyin orta hattinda kalan kortikal yuzeyi bazal ganglion yapilarini besler anterior komunikan arter yardimi ile her iki taraftaki anterior serebral arterler birbirine baglanir Orta serebral arter internal karotid arterin bir dalidir Beynin frontal korteksinin tepeye kadar olan kismini temporal loblarin yuzeyini ve parietal loblarin dis kismini besler Arka dolasim Arka dolasimin temelini boyundaki cikan vertebral arter saglar Vertebral arter beyincik oksipital lob ve beyin sapi yapilarini besler Her iki taraftan gelen vertebral arter medulla ve pons bileskesinde birleserek baziler arteri olusturur Vertebral arter birlesmeden once beyincigin alt kisminiu besleyen posterior inferior serebellar arter PICA dalini omuriligin ust kismini besleyen anterior spinal arter ve posterior spinal arter dallarini verir Baziler arter ponsun hemen onunde seyreder superior serebellar arter ve son terminal dali olan posterior serebral arter dallarini verir Baziller arterden anterior inferior serebellar arter pontin arterler cikar Posterior serebral arter baziler arterin her iki yana dallanmasi sonucu olusan terminal dallardir Oksipital lob beyin sapinin bir kismi ve talamusu besler Posterior komunikan arter on dolasim ile arka dolasimi birbirine baglar posterior serebral arter ile internal karotid arter arasinda baglanti kurar Venoz drenajBeyin yuzeyele ve derin venoz drenajinin sematize edilmis hali Beyinden kani kalbe goturen toplardamar sistemleri venoz sinusler yuzeyel ve derin venoz dolasim olmak uzere ikiye ayrilir Yuzeyel dolasim Yuzeyel dolasimin en buyuk yapisi superior sagittal sinustur Superior sagittal sinus normal bir toplardamardan farkli olarak duranin her iki yapragi arasinda kalan bosluk tarafindan olusmus bir sistemdir Kafanin on tarafindan baslar buraya korkesteki yuzeyel kortikal venler bosalir arkaya dogru median sulkus icerisinde seyreder ve oksipital kemikte konfluens sinuum denen venoz bileskede derin venoz sistemin venleri ile birlesir Buradan her iki tarafa ya da bazen sadece sag tarafa dogru transvers sinus olarak devam eder Transvers sinus yan tarafta asagi dogru kivrilarak sigmoid sinus yapisi olarak devam eder ve burada bulunan juguler foramenden cikarak kafatasini terkeder boyunda internal juguler ven olarak internal karotid arter ile birlikte karotid kilif icerisinde seyrederek vena kava superiora dokulur Derin dolasim Derin dolasim beynin orta ve merkezi yerlerindeki kucuk venler birleserek internal serebral venlerin inferior sagittal sinus ve Rozental in bazal veni gibi toplar damarlari olustururler Bu venler orta beyin arkasinda birleserek sinus rektusu olusturur ve bu sinus konfluens sinuumda yuzeyel dolasim ile birlesir FizyolojiBeyine belli bir zaman biriminde gelen kan miktarina serebral kan akimi denir Normal sartlarda normal bir insan beyninin kan akimi 750 ml dakikadir Bu miktar kalbin bir dakikada pompaladigi kanin yaklasik 15 tir Bu durumda beyinde 100 mg doku basina kan akimi ortalama 50 54 ml dk dir 50 54 ml dk 100gr Bu akim miktari ortalama bir deger olup bu deger gri cevherde 80 ml 100gr dk degerine cikabilirken beyaz cevherde 20 ml 100gr dk miktarina dusebilir Beynin kan akiminin bu sabit araliklarda tutulmasi gereklidir Bunun icin beynin otoregulasyon mekanizmalaribay mevcuttur Beyine cok fazla kan gelmesi durumuna hiperemi denir ve bu durumda kafa ici basinci artar ve normal dokular zarar gorur Kan akiminin azalmasi durumuna iskemi denir Kan akimi miktari 18 20 ml 100gr dk nin altina duserse iskemi baslar 8 10 ml 100gr dk nin altina duserse geri donussuz hasar meydana gelir Bu hasar esnasinda ortaya cikan iskemik kaskadlar nedeniyle hasar artar Bu nedenle ozellikle Sok dolasim inme Beyin odemi gibi otoregulasyon mekanizmalarinin bozulacagi durumlarda saglik profesyonellerinin bu dengeyi saglayabilmesi onem kazanmaktadir Serebral kan akimi SKA bircok faktore baglidir Bunlardan biri kanin viskozitesidir Bunun disinda kan damarlarinin capi serebral perfuzyon basinci SPB gibi faktorler kan akimini etkiler SPB OAB KIB SPB Serebral perfuzyon basinci OAB Ortalama arter basinci KIB Kafa ici basinc Normal sartlarda serebral perfuzyon basinci 50 mmHg civarindadir Kafa ici basinci ise 10 15 mmHg civarindadir Bu deger 15 mmHg ustune cikarsa artmis KIB durumunda bahsedilir 20 mmHg uzerine cikarsa kafa ici hipertansiyondan bahsedilir Serebral perfuzyon basinci otoregulasyon mekanizmalari ile ayarlanir Ornegin kan basinci arttiginda bunu algilayan reseptorler uyariyi beyne tasir ve beyinden cikan uyarilar ile kan damarlarinin capi daraltilir tersi durumda kan basinci duserse beyne gelen damarlarin kaslari gevsetilir ve damar capi arttirilmis olur Boylece beyne gelen kan miktari belirli aralikta tutulmaya calisilir Kan akimi miktari kan icerisinde kimyasallarin duzeyine gore de degistirilebilir Bunlardan en onemlisi CO2 yani karbondioksittir Beyindeki kilcak damarlarda arteriol CO2 duzeyi artarsa bu damarlar genisletilerek gelen kan miktari arttilir tersi olursa damarlar daraltilir Ornegin kan karbondioksit basinci pCO2 duzeyi 40 mmHg normali 38 42 mmHg olan birinde serebral perfuzyon basinci 50 mmHg civarindadir pCO2 duzeyinin 30 mmHg ya dusuruldugu durumda CO2 basincinda 10 mmHg dusme saglanir Boyle bir durumda beyin her 1 mmHg pCO2 dusme basina serebral perfuzyon basincini 1 mmHg dusurur Sonucta Serebral perfuzyon basinci da 10 birim duserek 40 mmHg ye duser Sonuc olarak pCO2 degerinde 10 birim dusme Serebral perfuzyon basincinda 10 birim dusmeye denk gelir Bu otoregulasyon mekanizmasi tabii ki kan pCO2 degerleri 20 60 mmHg araliginda kalirsa calisir Bu degerlerin disina cikilmasi durumunda otoregulasyon mekanizmalari calismaz kan CO2 degerleri ile serebral kan akimi bu nedenle yakin iliski halindedir Serebral kan akimini etkileyen bir diger faktor kardiyovaskuler rezistanstir CVR Serebral kan akimi ile CVR ters orantilidir CVR yi etkileyen 4 faktor bulunmaktadir Metabolik faktorler Kan basinci Kimyasal faktorler pCO2 vb Noral kontrolKafa ici basincinin rolu Kafa ici basinc artisi serebral kan akimini 2 sekilde etkiler Artmis kafa ici basincina bagli beyin dokusu uzerinde olusan mekanik basi etkisi nedeniyle beyin dokusu zarar gorur Artmis kafa ici basincina bagli vaskuler sistem uzerine olusan basi nedeniyle vaskuler rezistans artar ve kan akimi azalir Serebral perfuzyon basinci net olarak ortalama arter basincindan kafa ici basincinin cikarilmasi ile elde edilir Kaynakca Tolias Cristos 9 Kasim 2019 Initial Evaluation and Management of CNS Injury The Problem Relevant Anatomy Pathophysiology Management Principles Medscape 29 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 a b c d Fantini Fantini Temmuz 2016 Cerebral blood flow and autoregulation current measurement techniques and prospects for noninvasive optical methods Neurophotonics 3 3 s 031411 doi 10 1117 1 NPh 3 3 031411 PMID 27403447 Verive Michael J 10 Kasim 2019 Pediatric Head Trauma Practice Essentials Background Anatomy 23 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020 Fundamentals of neurology an illustrated guide 2 revised and updatedition bas ISBN 978 3 13 136452 4 Blood gases MedlinePlus Medical Encyclopedia medlineplus gov Ingilizce 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mayis 2020