Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nüklit ya da nükleer tür; atom numarası (Z), kütle numarası (A) ve nükleer enerji durumuna göre nitelenen herhangi bir atom türüdür. Bu nitelemede; atom numarasını oluşturan proton sayısı ve proton sayısıyla birlikte kütle numarasını oluşturan nötron sayısı (N) değerlendirilirken, söz konusu yarı ömrü de gözlem yapmayı sağlayacak kadar (genellikle 10-10 saniyeden) uzun olmalıdır.
Nüklit sözcüğü, 1947'de tarafından ortaya atılmış ve belli sayıda proton ile nötron barındıran "çekirdeğinin içeriğine göre nitelenen atom türü" olarak tanımlanmıştır.
Nüklitler ve izotoplar
Bir nüklit, örneğin 6 protonlu ve 7 nötronlu karbon-13 gibi, bir atomun çekirdeğinde belirli sayıda proton ve nötron bulunan bir türüdür. İzotop ise, bir elementin atom numarası aynı ama kütle numarası farklı olan nüklitleri ya da nükleer türlerinden her biridir. Dolayısıyla nüklit kavramı, herhangi bir elementin herhangi bir nükleer türüne atıfta bulunur ve kimyasaldan çok nükleer özelliklerine vurgu yapar. İzotop kavramı ise herhangi bir elementin tüm atom türlerini gruplar ve nükleerden çok kimyasal özellikleri vurgular. Zira, nötron sayısının nükleer özellikler üzerinde büyük etkileri varken, kimyasal reaksiyonlar üzerindeki etkisi çoğu element için ihmal edilebilir. Öyle ki, izotopları arasında N/Z oranının en fazla değiştiği hafif elementlerde bile genellikle sadece küçük bir etkiye sahip olup, ancak bazı durumlarda önemlidir:
- En hafif element olan hidrojen için izotop etkisi, biyolojik sistemleri güçlü bir şekilde etkileyecek kadar büyüktür.
- Helyumda; 4He uyarken, 3He de Fermi-Dirac istatistiklerine uyar.
İzotop daha eski bir terim olduğundan, nüklitden daha iyi bilinir. Bu yüzden, nükleer teknoloji ve nükleer tıp gibi nüklitin daha uygun olabileceği bağlamlarda hala ara sıra kullanılmaktadır.
Nüklit türleri
Nüklit ve izotop terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da, izotop olmak nüklitler arasındaki bağıntılardan yalnızca biridir. Söz konusu bağıntılar aşağıdaki tabloda sunulmuştur:
| Ad | Özellikle | Örnek | Notlar |
|---|---|---|---|
| İzotoplar | proton sayıları eşit (Z1 = Z2 ) |  ,  ,  | |
| İzotonlar | Nötron sayıları eşit (N1 = N2 ) | ,  ,  | |
| izobarlar | Kütle numaraları eşit (Z1 + N1 = Z2 + N2 ) |  ,  ,  | Bakınız: beta bozunması |
| Eşit sayıda nötron fazlası (N1 − Z1 = N2 − Z2 ) | ,  , | Bir nüklit ve onun ürünü, izodiyaferlerdir. Örnekler, nötron fazlalığı 1 olan izodiyaferlerdir. | |
| Ayna çekirdekler | Nötron ve proton sayısı değiş tokuşu (Z1 = N2ve Z2 = N1 ) |  ,  | |
| Nükleer izomerler | Proton ve kütle numaraları aynı ama enerji durumları farklı |  ,  | m = meta-kararlı (uzun ömürlü uyarılmış durum) |
Doğada, 80 farklı elementin bir ya da daha fazla kararlı izotopuna denk gelen ve bozunduğu hiç gözlemlenmemiş 252 nüklit vardır. Kararsız nüklitler radyoaktiftir ve radyonüklit olarak adlandırılırlar. Bunların bozunma ürünleri de radyojenik nüklitlerdir. Dünya'da, 252'si kararlı ve yaklaşık 87'si de kararsız olmak üzere, doğal olarak oluşan yaklaşık 339 nüklit bulunur.
Doğal radyonüklitlerin kökenleri
Doğal radyonüklidleri üç tipe ayırmak uygun olabilir:
- Yarı ömürleri (t1/2) Dünya'nın yaşının (4,6 x 109) en az %2'si kadar olanlar:
- Güneş Sistemi'nin oluşumundan önce, yıldızlarda oluşan nükleosentez kalıntılarıdır.
- t1/2'leri Dünya'nın yaşının %10'undan genellikle az olduğu için, tespit edilmeleri zordur.
- Yaklaşık 34'ü keşfedilebilmiştir.
- Örneğin, uranyumun 238U izotopu (t1/2 = 4,5 × 109 yıl) doğada hala oldukça bolken, daha kısa ömürlü izotopu olan 235U (t1/2 = 0,7 × 109 yıl) 138 kat daha nadirdir.
- Yarı ömürleri ilksel olamayacak kadar kısa olup, yalnızca daha uzun ömürlü radyoaktif ilksel nüklitlerin bozunması nedeniyle doğada bulunabilen radyojenik nüklitler:
- Kendiliğinden basit radyoaktif bozunma olmaksızın, doğal nükleer reaksiyonlarla sürekli oluşanlar:
- Atomların kozmik ışınlar, kendiliğinden fisyon ya da diğer kaynaklardan gelen doğal nötronlarla reaksiyonu ya da kozmik ışınların doğrudan bombardımanıyla oluşurlar.
- Doğal nötronlarla oluşanlar, .
- Örnek: Uranyum cevherlerindeki doğal 238U'in nötronlarca vurulmasıyla hala yaratılmakta olan nükleojenik 239Pu.
- Kozmik ışınların doğrudan etkisiyle oluşanlar, eğer ilksel değillerse, .
- Kozmojenik nüklidler, kararlı veya radyoaktif olabilir. Eğer kararlılarsa, bilinen her kararlı nüklit ilksel olarak Dünya'da bulunduğundan, varlıkları da bu kararlı nüklitlerin arka planına karşı çıkarsanmalıdır.
- Örnek: Diğer elementlerin kozmik ışınlarla vurulmasıyla oluşan 14C, yani radyokarbon.
Kaynakça
- ^ nuclide 1 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. IUPAC Gold Book. (Erişim tarihi: 14 Aralık 2021)
- ^ nuclide 8 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Brittanica. (Erişim tarihi: 14 Aralık 2021)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nuklit ya da nukleer tur atom numarasi Z kutle numarasi A ve nukleer enerji durumuna gore nitelenen herhangi bir atom turudur Bu nitelemede atom numarasini olusturan proton sayisi ve proton sayisiyla birlikte kutle numarasini olusturan notron sayisi N degerlendirilirken soz konusu yari omru de gozlem yapmayi saglayacak kadar genellikle 10 10 saniyeden uzun olmalidir Lityum Nuklit sozcugu 1947 de tarafindan ortaya atilmis ve belli sayida proton ile notron barindiran cekirdeginin icerigine gore nitelenen atom turu olarak tanimlanmistir Nuklitler ve izotoplarBir nuklit ornegin 6 protonlu ve 7 notronlu karbon 13 gibi bir atomun cekirdeginde belirli sayida proton ve notron bulunan bir turudur Izotop ise bir elementin atom numarasi ayni ama kutle numarasi farkli olan nuklitleri ya da nukleer turlerinden her biridir Dolayisiyla nuklit kavrami herhangi bir elementin herhangi bir nukleer turune atifta bulunur ve kimyasaldan cok nukleer ozelliklerine vurgu yapar Izotop kavrami ise herhangi bir elementin tum atom turlerini gruplar ve nukleerden cok kimyasal ozellikleri vurgular Zira notron sayisinin nukleer ozellikler uzerinde buyuk etkileri varken kimyasal reaksiyonlar uzerindeki etkisi cogu element icin ihmal edilebilir Oyle ki izotoplari arasinda N Z oraninin en fazla degistigi hafif elementlerde bile genellikle sadece kucuk bir etkiye sahip olup ancak bazi durumlarda onemlidir En hafif element olan hidrojen icin izotop etkisi biyolojik sistemleri guclu bir sekilde etkileyecek kadar buyuktur Helyumda 4He uyarken 3He de Fermi Dirac istatistiklerine uyar Izotop daha eski bir terim oldugundan nuklitden daha iyi bilinir Bu yuzden nukleer teknoloji ve nukleer tip gibi nuklitin daha uygun olabilecegi baglamlarda hala ara sira kullanilmaktadir Nuklit turleriNuklit ve izotop terimleri siklikla birbirinin yerine kullanilsa da izotop olmak nuklitler arasindaki bagintilardan yalnizca biridir Soz konusu bagintilar asagidaki tabloda sunulmustur Ad Ozellikle Ornek NotlarIzotoplar proton sayilari esit Z1 Z2 C612 displaystyle ce 12 6 C C613 displaystyle ce 13 6 C C614 displaystyle ce 14 6 C Izotonlar Notron sayilari esit N1 N2 C613 displaystyle ce 13 6 C N714 displaystyle ce 14 7 N O815 displaystyle ce 15 8 O izobarlar Kutle numaralari esit Z1 N1 Z2 N2 N717 displaystyle ce 17 7 N O817 displaystyle ce 17 8 O F917 displaystyle ce 17 9 F Bakiniz beta bozunmasiEsit sayida notron fazlasi N1 Z1 N2 Z2 C613 displaystyle ce 13 6 C N715 displaystyle ce 15 7 N O817 displaystyle ce 17 8 O Bir nuklit ve onun urunu izodiyaferlerdir Ornekler notron fazlaligi 1 olan izodiyaferlerdir Ayna cekirdekler Notron ve proton sayisi degis tokusu Z1 N2ve Z2 N1 H13 displaystyle ce 3 1 H He23 displaystyle ce 3 2 He Nukleer izomerler Proton ve kutle numaralari ayni ama enerji durumlari farkli Tc4399 displaystyle ce 99 43 Tc Tc4399m displaystyle ce 99m 43 Tc m meta kararli uzun omurlu uyarilmis durum Dogada 80 farkli elementin bir ya da daha fazla kararli izotopuna denk gelen ve bozundugu hic gozlemlenmemis 252 nuklit vardir Kararsiz nuklitler radyoaktiftir ve radyonuklit olarak adlandirilirlar Bunlarin bozunma urunleri de radyojenik nuklitlerdir Dunya da 252 si kararli ve yaklasik 87 si de kararsiz olmak uzere dogal olarak olusan yaklasik 339 nuklit bulunur Dogal radyonuklitlerin kokenleriDogal radyonuklidleri uc tipe ayirmak uygun olabilir Yari omurleri t1 2 Dunya nin yasinin 4 6 x 109 en az 2 si kadar olanlar Gunes Sistemi nin olusumundan once yildizlarda olusan nukleosentez kalintilaridir t1 2 leri Dunya nin yasinin 10 undan genellikle az oldugu icin tespit edilmeleri zordur Yaklasik 34 u kesfedilebilmistir Ornegin uranyumun 238U izotopu t1 2 4 5 109 yil dogada hala oldukca bolken daha kisa omurlu izotopu olan 235U t1 2 0 7 109 yil 138 kat daha nadirdir Yari omurleri ilksel olamayacak kadar kisa olup yalnizca daha uzun omurlu radyoaktif ilksel nuklitlerin bozunmasi nedeniyle dogada bulunabilen radyojenik nuklitler Uranyum veya toryumun ilksel izotoplarinin radyoaktif bozunum zincirlerinde olusurlar Yaklasik 51 tanesi vardir Radyum izotopu 226Ra t1 2 1602 yil tipik bir ornek iken fransiyum izotoplari gibi bazi yavru nuklitler cok kisa omurludur Kendiliginden basit radyoaktif bozunma olmaksizin dogal nukleer reaksiyonlarla surekli olusanlar Atomlarin kozmik isinlar kendiliginden fisyon ya da diger kaynaklardan gelen dogal notronlarla reaksiyonu ya da kozmik isinlarin dogrudan bombardimaniyla olusurlar Dogal notronlarla olusanlar Ornek Uranyum cevherlerindeki dogal 238U in notronlarca vurulmasiyla hala yaratilmakta olan nukleojenik 239Pu Kozmik isinlarin dogrudan etkisiyle olusanlar eger ilksel degillerse Kozmojenik nuklidler kararli veya radyoaktif olabilir Eger kararlilarsa bilinen her kararli nuklit ilksel olarak Dunya da bulundugundan varliklari da bu kararli nuklitlerin arka planina karsi cikarsanmalidir Ornek Diger elementlerin kozmik isinlarla vurulmasiyla olusan 14C yani radyokarbon Kaynakca nuclide 1 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde IUPAC Gold Book Erisim tarihi 14 Aralik 2021 nuclide 8 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Brittanica Erisim tarihi 14 Aralik 2021