Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oktan sayısı, teknik anlamıyla, benzinin vuruntu kalitesinin değerlendirilmesi için kullanılan bir ölçüttür. Bir yakıtın oktan sayısı, yanma kalitesinin ve özellikle de zor koşullara dayanma yeteneğinin ölçüsüdür. Araç performansının düşmesinden ve motorun hasar görmesinden kaçınmak için benzinin motora uygun bir oktan kalitesine sahip olması gerekmektedir. Motorlarda kullanılacak benzin, motorun yapısına ve teknolojisine göre seçilir.
Oktan sayısı ölçümleri iki şekilde yapılır:
- Araştırma Oktan Sayısı (İng. RON-Research Octane Number): Bu değer, motorun yüke binmediği ve düşük devirlerde çalıştığı durumdaki vuruntu ölçümüdür.
- Motor Oktan Sayısı (İng. MON-Motor Octane Number): Motor zorlandığında, yük altında olduğu andaki vuruntu ölçümüdür.
Birçok ülkede benzinlerin vuruntu özelliği sayısı, yani gerçek oktan sayısı, yukarıdaki iki değerin toplanarak ikiye bölünmesiyle elde edilir.[1]
Benzinli motorlarda sıkıştırma zamanında silindir içerisindeki yakıt + hava karışımının sıcaklığı sıkıştırmadan dolayı artar. Bu sıcaklık artışından dolayı, karışımın zamanından (buji ateşlenmeden) önce tutuşması vuruntuya neden olur. Vuruntu motorun performansını düşüren ve de ömrünü azaltan bir durumdur.
Vuruntunun olmaması için benzinin daha zor tutuşması sağlanmalıdır. Benzinin "oktan sayısı" ne kadar fazla ise o benzin o kadar zor tutuşur. Bu yüzden yüksek oktanlı benzin vuruntuya karşı daha dirençlidir.
Aynı zamanda benzinin zor tutuşması (yani oktan sayısının gereğinden fazla olması) da istenmeyen bir durumdur. Çünkü bujinin ateşlendiği anda benzinin tutuşması istenir. Oktan sayısı ne kadar fazla ise benzinin gerektiği anda tutuşması o kadar zor ya da geç olur. Bu da motorun performansını düşüren bir durumdur.
Örneğin araçların kitaplarında şöyle bir şey yazar "minimum 95 oktanlı, kurşunsuz benzin kullanılmalıdır". Bu, o aracın 95 oktanlı benzin ile vuruntusuz çalışmaya başladığını ifade eder. O arabada 98 oktanlı benzin de kullanılabilir ama motorun performansı 95 oktana göre daha düşük olacaktır.
Piyasada "ne kadar yüksek oktanlı benzin kullanılırsa motorun peformansı o kadar artar" gibi yanlış bir düşünce var. Sayının artması insanlarda psikolojik olarak performansın da artacağı düşüncesini uyandırıyor. Aksine düşük oktanlı benzin daha performanslıdır ama vuruntuya neden olduğu için motorun performansı düşmektedir.
Sonuç itibarıyla, araçların kitabında minimum 95 oktanlı benzin kullanın yazıyorsa 95 oktanlı benzin kullanılmalıdır. Bundan daha düşüğü ya da fazlası yukarıda belirtilen sebeplerden ötürü motorun performansını düşürmektedir.
Oktan sayısının belirlenmesi
Oktan sayısının belirlenmesi için benzin örneği, tek silindirli özel bir deney motorunda farklı sıkıştırma oranlarında kontrollü şartlarda yakılır.
Daha sonra bu deney motorunda, izooktan ve normal heptan karışımı ile hazırlanan deney örneği de eşit şartlarda yakılır. Deney karışımından elde edilen sonuçlar benzin örneği ile aynı olana kadar karışım oranları ayarlanır. Bu karışımda izooktan vuruntusuza yakın kalitede yanar, normal heptan ise vuruntuya yol açar.
Benzin örneği ile aynı sonuçları veren izooktan ve normal heptan karışımındaki izooktanın hacimce yüzdesi oktan sayısı olarak tanımlanır. Bir başka deyişle saf izooktanın oktan sayısı 100 kabul edilerek benzin örneğinin oktan sayısı belirlenir.
Oktan sayısı benzinler için 50-110 arasında değişmektedir. 50-75 oktan üçüncü sınıf yakıtlarda, 100-110 oktan ise uçak yakıtlarındaki değerdir. Kullanılan benzin 50 oktan ise, yandıkça patlayacak ve pistonlara çekiçle vuruyormuşçasına bir sarsıntı ile kuvvet uygulanacaktır. İdeal kuvvet, pistonları eşit ve düzenli bir şekilde iten kuvvettir.
Oktan ayarlayıcı katkı maddeleri
Benzinin oktan sayısı katkı maddeleri kullanılarak artırılabilir. Bu iş için en sık kullanılan madde Tetraetilkurşundur. Tetraetilkurşun, benzine tümüyle karışıp tamamıyla buharlaşan bir sıvıdır.
Son zamanlarda kurşunlu benzin yerini bırakmaya başlamış ve yeni üretilen tüm araçlarda katalitik konvertör standart donanım hâline gelmiştir.
Asfalt tabanlı ham petrolden üretilen benzin, motorlara parafin tabanlılardan daha az vuruntu yapmaktadır. Bütün benzinler bu iki türün karşımından elde edilir. Karışımları kontrol edilmezse kaliteleri değişir.
Kaynakça
- Kimya Mühendisleri Odası basın açıklaması, 03.09.2004 - Benzin Çeşitleri ve Oktan Sayıları^
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Oktan sayisi teknik anlamiyla benzinin vuruntu kalitesinin degerlendirilmesi icin kullanilan bir olcuttur Bir yakitin oktan sayisi yanma kalitesinin ve ozellikle de zor kosullara dayanma yeteneginin olcusudur Arac performansinin dusmesinden ve motorun hasar gormesinden kacinmak icin benzinin motora uygun bir oktan kalitesine sahip olmasi gerekmektedir Motorlarda kullanilacak benzin motorun yapisina ve teknolojisine gore secilir Oktan sayisi olcumleri iki sekilde yapilir Arastirma Oktan Sayisi Ing RON Research Octane Number Bu deger motorun yuke binmedigi ve dusuk devirlerde calistigi durumdaki vuruntu olcumudur Motor Oktan Sayisi Ing MON Motor Octane Number Motor zorlandiginda yuk altinda oldugu andaki vuruntu olcumudur Bircok ulkede benzinlerin vuruntu ozelligi sayisi yani gercek oktan sayisi yukaridaki iki degerin toplanarak ikiye bolunmesiyle elde edilir 1 Benzinli motorlarda sikistirma zamaninda silindir icerisindeki yakit hava karisiminin sicakligi sikistirmadan dolayi artar Bu sicaklik artisindan dolayi karisimin zamanindan buji ateslenmeden once tutusmasi vuruntuya neden olur Vuruntu motorun performansini dusuren ve de omrunu azaltan bir durumdur Vuruntunun olmamasi icin benzinin daha zor tutusmasi saglanmalidir Benzinin oktan sayisi ne kadar fazla ise o benzin o kadar zor tutusur Bu yuzden yuksek oktanli benzin vuruntuya karsi daha direnclidir Ayni zamanda benzinin zor tutusmasi yani oktan sayisinin gereginden fazla olmasi da istenmeyen bir durumdur Cunku bujinin ateslendigi anda benzinin tutusmasi istenir Oktan sayisi ne kadar fazla ise benzinin gerektigi anda tutusmasi o kadar zor ya da gec olur Bu da motorun performansini dusuren bir durumdur Ornegin araclarin kitaplarinda soyle bir sey yazar minimum 95 oktanli kursunsuz benzin kullanilmalidir Bu o aracin 95 oktanli benzin ile vuruntusuz calismaya basladigini ifade eder O arabada 98 oktanli benzin de kullanilabilir ama motorun performansi 95 oktana gore daha dusuk olacaktir Piyasada ne kadar yuksek oktanli benzin kullanilirsa motorun peformansi o kadar artar gibi yanlis bir dusunce var Sayinin artmasi insanlarda psikolojik olarak performansin da artacagi dusuncesini uyandiriyor Aksine dusuk oktanli benzin daha performanslidir ama vuruntuya neden oldugu icin motorun performansi dusmektedir Sonuc itibariyla araclarin kitabinda minimum 95 oktanli benzin kullanin yaziyorsa 95 oktanli benzin kullanilmalidir Bundan daha dusugu ya da fazlasi yukarida belirtilen sebeplerden oturu motorun performansini dusurmektedir Oktan sayisinin belirlenmesiOktan sayisinin belirlenmesi icin benzin ornegi tek silindirli ozel bir deney motorunda farkli sikistirma oranlarinda kontrollu sartlarda yakilir Daha sonra bu deney motorunda izooktan ve normal heptan karisimi ile hazirlanan deney ornegi de esit sartlarda yakilir Deney karisimindan elde edilen sonuclar benzin ornegi ile ayni olana kadar karisim oranlari ayarlanir Bu karisimda izooktan vuruntusuza yakin kalitede yanar normal heptan ise vuruntuya yol acar Benzin ornegi ile ayni sonuclari veren izooktan ve normal heptan karisimindaki izooktanin hacimce yuzdesi oktan sayisi olarak tanimlanir Bir baska deyisle saf izooktanin oktan sayisi 100 kabul edilerek benzin orneginin oktan sayisi belirlenir Oktan sayisi benzinler icin 50 110 arasinda degismektedir 50 75 oktan ucuncu sinif yakitlarda 100 110 oktan ise ucak yakitlarindaki degerdir Kullanilan benzin 50 oktan ise yandikca patlayacak ve pistonlara cekicle vuruyormuscasina bir sarsinti ile kuvvet uygulanacaktir Ideal kuvvet pistonlari esit ve duzenli bir sekilde iten kuvvettir Oktan ayarlayici katki maddeleriBenzinin oktan sayisi katki maddeleri kullanilarak artirilabilir Bu is icin en sik kullanilan madde Tetraetilkursundur Tetraetilkursun benzine tumuyle karisip tamamiyla buharlasan bir sividir Son zamanlarda kursunlu benzin yerini birakmaya baslamis ve yeni uretilen tum araclarda katalitik konvertor standart donanim haline gelmistir Asfalt tabanli ham petrolden uretilen benzin motorlara parafin tabanlilardan daha az vuruntu yapmaktadir Butun benzinler bu iki turun karsimindan elde edilir Karisimlari kontrol edilmezse kaliteleri degisir KaynakcaKimya Muhendisleri Odasi basin aciklamasi 03 09 2004 Benzin Cesitleri ve Oktan Sayilari