Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2022) () |
Ombudsman, şikayetleri ve birtakım teşebbüsleri ele alıp değerlendiren ve bunlara her iki taraf için de tatmin edici çözümler bulan kişidir.
Kelime kökeni açısından İsveççe'de “arabulucu” anlamına gelen ‘ombuds’ ve “kişi” anlamına gelen ‘man’ kelimelerinden oluşmuştur ve aracı kişi anlamına gelmektedir.
Ombudsman kelimesi İsveççe'de genellikle delege, avukat, vekil veya bir diğer kişi veya kişiler tarafından o kişi veya kişiler adına hareket etmeye ve onların haklarını korumaya yetkili kılınmış kimseyi ifade etmek için kullanılır.
Kurumsal olarak Ombudsman terimi, Parlamento tarafından halkın şikayetlerini dinleyip, çözümlere ulaştırmak üzere seçilmiş kimse veya kimseleri simgelemektedir.
Ombudsman’ın Türkçe karşılığı için kamu denetçisi, arabulucu, kamu hakemi, medeni hakların savunucusu, parlamento komiseri gibi tanımlamalar teklif edilmiştir. Sonuç olarak, Ombudsman kamu hizmetlerinin yürütülüşündeki adaletsizlikler hakkında, konudan etkilenenlerden şikayetleri almak, bu konularda araştırmalar yapmak ve sorunları çözmekle görevlendirilmiş, bağımsız bir kamu otoritesidir.
Ancak; Türk Dil Kurumu (TDK) e-posta aracılığı ile kullanıcılarına gönderdiği bilgide bu sözcüğü şu ifadelerle açıklamıştır: ombudsman : İngilizce kökenli bu söz hukukta “ Parlamento tarafından görevlendirilen, vatandaşları resmî makamların keyfî ve yasa dışı davranışlarına karşı korumakla görevli kişi veya kurum.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için kamu denetçisi karşılığı önerilmiştir. .
Tarihi gelişimi
1713 yılında İsveç’te kurulan ve 1809 yılında İsveç Anayasasına girerek anayasal bir kurum niteliğine bürünen ombudsman, bir iki ülke hariç, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar İsveç sınırları dışında pek ilgi çekmemiştir. Ancak 1950’lerden sonra ombudsmanlık dünyada yayılmaya başlamıştır. Aslında Osmanlı Devletinde, devletin bütün kadılarının üstü sayılan, ilmiye sınıfından kazasker ve şeyhülislam rütbesine yükselen, “kadı-ul kuzat” unvanını alan “Türk Başyargıcı Bürosu” vardı ve bu başyargıcın görevi, İslam Hukukunun, Sultan dahil memurlarca, halkın birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenlerken uygulanmasını güvenceye almaktı. Böylece halkın haklarını memurların adaletsizliğine ve güçlerinin kötüye kullanılmasına karşı korumuş oluyordu. Ombudsmanlık kavramının kökeni aslen Osmanlı Devleti'nden gelmektedir.[]
Osmanlı Devleti dönemindeki bu uygulamayı ilk keşfeden ve ismi Demirbaş Şarl diye bilinen Kral XII. Charles olmuştur. İsveç Kralı Demirbaş Şarl(XII. Charles) 1709 yılında Ruslara yenilerek Osmanlı Devletine sığınır. Edirne yakınlarındaki Demirtaş Paşa Konağı’nda ikamet etmek zorunda kalan Kadılık müessesesi uygulamasını da görüp beğenmiştir. Devletin iyi yönetilmesi ve adaletsiz uygulamalara göz yumulmaması konusunda titiz olan Kral, Stockholm’de kendisinin gözü kulağı olmak üzere bir ombudsman görevlendirmiştir. İsveç dilinde bu birime “ombudsmanlık” denildiği için Avrupa’ya bu isimle yayılmıştır. Zaten ombudsmanlığın bir Türk Kurumu olduğunu, İsveçliler de diğer ülke temsilcileri de uluslararası toplantılarda söylemektedirler. Mesela Avrupa Birliği Ombudsmanı Yunan Nikiforos, Fransız Ombdusmanı Jean Paul Delevoye ve İsveç Parlamento Ombudsmanı gibi zatlar, ombudsmanlığın Osmanlı’daki bir kuruma dayandığını defalarca belirtmişlerdir.
Gazetecilikte ombudsmanlık
Türkiye’de kamu yönetiminin denetlenmesinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bunlar siyasi denetim, idari denetim, yargı denetimi, baskı gurupları, kamuoyu denetimi ve etik denetim olarak gruplandırmak mümkündür. Ancak Türkiye’de 12 eylül 2010 tarihinde yapılan halk oylaması ve anayasa değişikliğiyle beraber denetim sistemine ombudsmanlık kurumu da eklenmiştir. Ombudsman kanunu 14.06.2012 tarihinde kabul edilmiş kurum kurulmuş, fakat tartışmalar bitmemiştir.
Gazetecilikte ombudsman, halk temsilcisi, halkın sözcüsü ve koruyucusu demektir. Yayın yoluyla haksızlığa uğrayanları temsil eder. Birçoğunun, gazetelerinde köşesi vardır.1967'de ABD'de ilk defa uygulamaya başlamıştır. Ombudsman, tarafsız ve bağımsızdır. ABD ve Avrupa'da yayın organları kendi ombudsmanını seçer.
Türkiye'de okur temsilcisi karşılığında ombudsmanlığı Emre Kongar Hürriyet'te ve 'da başlatmışlardır. Milliyet'te Yavuz Baydar 1999'da okur temsilcisi olmuş, beş yıl bu görevi sürdürmüştür. Milliyet'te başlayan ombudsmanlık daha sonra Sabah, Hürriyet ve Cumhuriyet’te de uygulanmıştır.
Milliyet’te Yavuz Baydar’dan sonra Derya Sazak ve Belma Akçura, Sabah’ta Yavuz Baydar’ın ardından İbrahim Altay, Cumhuriyet’te Güray Öz, Hürriyet’te ise Doğan Satmış, Temuçin Tüzecan ve onlardan sonra Faruk Bildirici ombudsman (Okur Temsilcisi) olarak görev yaptı. Ancak gazete yönetimleri ombudsmanlara editöryal özerklik tanımadıkları ve müdahalelerde bulundukları için sık sık anlaşmazlıklar yaşandı. Nitekim gazeteler 2018’den itibaren ombudsmanların görevine son vermeye başladılar ve günümüzde artık Türkiye’deki hiçbir gazetede ombudsmanlık uygulaması kalmadı. Hürriyet’te 2010-2019 yılları arasında ombudsman olan Faruk Bildirici günümüzde “Medya Ombudsmanı” olarak kendi web sayfasından bu işlevi yürütüyor.
Kamu yönetiminde ombudsmanlık
Bireyle devlet organları arasında çıkan anlaşmazlıklarda arabuluculuk yapan bağımsız bir kurumdur. Bu faktörleri ele aldığımızda ombudsmanlık yargı organlarının anayasa ile düzenlenmesinin 5 yönteminden bir tanesini oluşturmaktadır. Bu yöntemler devlet erkinin elinde bulunan sistematik düşünce bilincinin, krematistik ontolojisini epistemolojisinden ayıran önemli hukuk faktördür. Kamuda ombudsman olmak için siyasal alanda bilincin yüksek faktörlerde oluşması ve devlet erkinin nasıl oluştuğunu bilmek önemlidir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Ombudsman haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Ombudsman sikayetleri ve birtakim tesebbusleri ele alip degerlendiren ve bunlara her iki taraf icin de tatmin edici cozumler bulan kisidir Georgetown Universitesi nde bulunan ombudsman arabulucu ofisi Kelime kokeni acisindan Isvecce de arabulucu anlamina gelen ombuds ve kisi anlamina gelen man kelimelerinden olusmustur ve araci kisi anlamina gelmektedir Ombudsman kelimesi Isvecce de genellikle delege avukat vekil veya bir diger kisi veya kisiler tarafindan o kisi veya kisiler adina hareket etmeye ve onlarin haklarini korumaya yetkili kilinmis kimseyi ifade etmek icin kullanilir Kurumsal olarak Ombudsman terimi Parlamento tarafindan halkin sikayetlerini dinleyip cozumlere ulastirmak uzere secilmis kimse veya kimseleri simgelemektedir Ombudsman in Turkce karsiligi icin kamu denetcisi arabulucu kamu hakemi medeni haklarin savunucusu parlamento komiseri gibi tanimlamalar teklif edilmistir Sonuc olarak Ombudsman kamu hizmetlerinin yurutulusundeki adaletsizlikler hakkinda konudan etkilenenlerden sikayetleri almak bu konularda arastirmalar yapmak ve sorunlari cozmekle gorevlendirilmis bagimsiz bir kamu otoritesidir Ancak Turk Dil Kurumu TDK e posta araciligi ile kullanicilarina gonderdigi bilgide bu sozcugu su ifadelerle aciklamistir ombudsman Ingilizce kokenli bu soz hukukta Parlamento tarafindan gorevlendirilen vatandaslari resmi makamlarin keyfi ve yasa disi davranislarina karsi korumakla gorevli kisi veya kurum anlaminda kullanilmaktadir Bu soz icin kamu denetcisi karsiligi onerilmistir Tarihi gelisimi1713 yilinda Isvec te kurulan ve 1809 yilinda Isvec Anayasasina girerek anayasal bir kurum niteligine burunen ombudsman bir iki ulke haric Ikinci Dunya Savasi sonrasina kadar Isvec sinirlari disinda pek ilgi cekmemistir Ancak 1950 lerden sonra ombudsmanlik dunyada yayilmaya baslamistir Aslinda Osmanli Devletinde devletin butun kadilarinin ustu sayilan ilmiye sinifindan kazasker ve seyhulislam rutbesine yukselen kadi ul kuzat unvanini alan Turk Basyargici Burosu vardi ve bu basyargicin gorevi Islam Hukukunun Sultan dahil memurlarca halkin birbirleriyle ve devletle olan iliskilerini duzenlerken uygulanmasini guvenceye almakti Boylece halkin haklarini memurlarin adaletsizligine ve guclerinin kotuye kullanilmasina karsi korumus oluyordu Ombudsmanlik kavraminin kokeni aslen Osmanli Devleti nden gelmektedir kaynak belirtilmeli Osmanli Devleti donemindeki bu uygulamayi ilk kesfeden ve ismi Demirbas Sarl diye bilinen Kral XII Charles olmustur Isvec Krali Demirbas Sarl XII Charles 1709 yilinda Ruslara yenilerek Osmanli Devletine siginir Edirne yakinlarindaki Demirtas Pasa Konagi nda ikamet etmek zorunda kalan Kadilik muessesesi uygulamasini da gorup begenmistir Devletin iyi yonetilmesi ve adaletsiz uygulamalara goz yumulmamasi konusunda titiz olan Kral Stockholm de kendisinin gozu kulagi olmak uzere bir ombudsman gorevlendirmistir Isvec dilinde bu birime ombudsmanlik denildigi icin Avrupa ya bu isimle yayilmistir Zaten ombudsmanligin bir Turk Kurumu oldugunu Isvecliler de diger ulke temsilcileri de uluslararasi toplantilarda soylemektedirler Mesela Avrupa Birligi Ombudsmani Yunan Nikiforos Fransiz Ombdusmani Jean Paul Delevoye ve Isvec Parlamento Ombudsmani gibi zatlar ombudsmanligin Osmanli daki bir kuruma dayandigini defalarca belirtmislerdir Gazetecilikte ombudsmanlikTurkiye de kamu yonetiminin denetlenmesinde cesitli yontemler kullanilmaktadir Bunlar siyasi denetim idari denetim yargi denetimi baski guruplari kamuoyu denetimi ve etik denetim olarak gruplandirmak mumkundur Ancak Turkiye de 12 eylul 2010 tarihinde yapilan halk oylamasi ve anayasa degisikligiyle beraber denetim sistemine ombudsmanlik kurumu da eklenmistir Ombudsman kanunu 14 06 2012 tarihinde kabul edilmis kurum kurulmus fakat tartismalar bitmemistir Gazetecilikte ombudsman halk temsilcisi halkin sozcusu ve koruyucusu demektir Yayin yoluyla haksizliga ugrayanlari temsil eder Bircogunun gazetelerinde kosesi vardir 1967 de ABD de ilk defa uygulamaya baslamistir Ombudsman tarafsiz ve bagimsizdir ABD ve Avrupa da yayin organlari kendi ombudsmanini secer Turkiye de okur temsilcisi karsiliginda ombudsmanligi Emre Kongar Hurriyet te ve da baslatmislardir Milliyet te Yavuz Baydar 1999 da okur temsilcisi olmus bes yil bu gorevi surdurmustur Milliyet te baslayan ombudsmanlik daha sonra Sabah Hurriyet ve Cumhuriyet te de uygulanmistir Milliyet te Yavuz Baydar dan sonra Derya Sazak ve Belma Akcura Sabah ta Yavuz Baydar in ardindan Ibrahim Altay Cumhuriyet te Guray Oz Hurriyet te ise Dogan Satmis Temucin Tuzecan ve onlardan sonra Faruk Bildirici ombudsman Okur Temsilcisi olarak gorev yapti Ancak gazete yonetimleri ombudsmanlara editoryal ozerklik tanimadiklari ve mudahalelerde bulunduklari icin sik sik anlasmazliklar yasandi Nitekim gazeteler 2018 den itibaren ombudsmanlarin gorevine son vermeye basladilar ve gunumuzde artik Turkiye deki hicbir gazetede ombudsmanlik uygulamasi kalmadi Hurriyet te 2010 2019 yillari arasinda ombudsman olan Faruk Bildirici gunumuzde Medya Ombudsmani olarak kendi web sayfasindan bu islevi yurutuyor Kamu yonetiminde ombudsmanlikBireyle devlet organlari arasinda cikan anlasmazliklarda arabuluculuk yapan bagimsiz bir kurumdur Bu faktorleri ele aldigimizda ombudsmanlik yargi organlarinin anayasa ile duzenlenmesinin 5 yonteminden bir tanesini olusturmaktadir Bu yontemler devlet erkinin elinde bulunan sistematik dusunce bilincinin krematistik ontolojisini epistemolojisinden ayiran onemli hukuk faktordur Kamuda ombudsman olmak icin siyasal alanda bilincin yuksek faktorlerde olusmasi ve devlet erkinin nasil olustugunu bilmek onemlidir Kaynakca Kestane Dogan Temmuz Aralik 2006 Cagdas Bir Denetim Organizasyonu Olarak Ombudsmanlik Kamu Denetciligi erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim 24 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2013