Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar (tekili "vala"), elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth (kötülüğe sapan bir vala) ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari (Tr. "Büyücüler", İng. "The Wizards") olarak bilinen maiaları (çoğulu "Maiar") yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.
Tolkien'in etkilendikleri
Kadim Germen mitolojisinde, insanların yaşadığı dünya şu adlarla anılır; Midgard (Tr. "Orta Dünya"), Middenheim, Manaheim ve Middengeard. Midgard'ın evrenin merkezinde olduğu inancı hakimdir. Gökkuşağı köprüsü Bifröst, Orta Dünya'dan çıkıp tanrıların ülkesi Asgard'a geçiş yoludur. Orta Dünya'nın altında, ölülerin ülkesi vardır. Evren, dokuz fiziksel dünyanın birleşmesinden oluşmuş olarak kabul edilir. Bu dokuz dünyanın ne mahiyette birliktelik içinde oldukları muğlak kalmıştır. Bir görüşe göre yedi dünya, "çevreleyen bir deniz"de baştan başa sıralanmaktadır; insanların ülkesi (Midgard), elflerin ülkesi (Alfheim), cücelerin ülkesi (Niðavellir), tanrıların ülkesi (Asgard ve Vanaheim) ve devlerin ülkesi ( ve Muspelheim). Diğer İskandinav uzmanları bu yedi dünyayı gökte, dünya ağacı Yggdrasill'in dallarında yerleşmiş olarak düşünürler. Tolkien, Yggdrasil'i andırır biçimde 'nı kurguladı.
Coğrafya
'in doğusunda yer alır. Tolkien'in efsanelerinin çoğu bu kıtada yaşanır. Tolkien evreninde dünya (Arda) ilk başlarda yuvarlak değil, düz olarak yaratılmıştır. Yeryüzünün (Ambar veya Imbar) düz olduğu zamanlarda en batıda Aman yer alırdı ve doğuda da başka kıtalar vardı. Yeryüzünün ortasında ise Orta Dünya kıtası vardı, "orta" sıfatı buradan gelmektedir.
Halklar
Orta Dünya kıtasında ilk önce Iluvatar'ın İlk Çocukları, İlkdoğanlar veya Önce Gelenler olarak adlandırılan ölümsüz elf ırkı yaratıldı. Yaratılan ilk elfler kendilerini Orta Dünya'nın uzak doğusundaki Cuivienen'de uyanmış buldular. Daha sonra yaratıcı Eru'nun emrindeki bir vala tarafından -Arda'nın uzak batısında ikamet eden- ölümsüz vaların ülkesi Valinor'a davet edildiler. Bu davete verdikleri karşılığa göre elfler öbeklere ayrıldı. Öneriyi derhal kabul edip sonuna dek Eru'nun kılavuzunu izleyen elf kabilesi Vanyar, en üstün elfler olarak tarihe geçti ve bu topluluk Orta Dünya'ya bir daha katiyen dönmedi. Öneriyi kesin olarak reddeden elfler ise en karanlık elf toplumu oldular, Karanlığın Elfleri manasında Avari (Tr. "İsteksizler", İng. "the Unwilling") olarak bilindiler. Bu iki topluluğun arasında orta dereceli elf toplulukları yer alır. Vaların en güçlüsü ve Eru'ya isyan eden tek vala Melkor, Cuivienen'de hayata uyanan elflerin karşısına valardan önce çıkmış ve bunlardan bir kısmını yoldan çıkararak ork ırkını türetmiştir. Orklar bilindiği kadarıyla hep karanlık tarafı seçtiler.
Cüceler, Aulë tarafından elflerden önce yaratıldı ve Eru'dan izinsiz olarak yaratıldıkları için Eru onların öldürülmelerine karar verdi. Ancak daha sonra Eru, cücelerin canlarına merhamet ederek öldürülmesinden vazgeçti ve Elflerin Uyanışı'na dek uykuda beklemek üzere Orta Dünya'nın ücra bir yerinde taş sandıklara kapatılmalarına karar verildi. Elflerin Uyanışı'ndan sonra, cüce ırkı uyandı.
Cücelerden binlerce yıl sonra, Sondoğanlar olarak bilinen insan ırkı yaratıldı. İnsan ırkının ilk ataları da elfler gibi Orta Dünya'nın uzak doğusunda hayata gözlerini açtı. Daha sonra bu ırk da Eru'nun hizmetkârları valara ya da Eru'nun yoldan çıkmış hizmetkârı Morgoth'a uymalarına göre ve olarak iki ana öbeğe ayrıldılar. Orta Dünya'da bu ırklar dışında ikincil akıllı ırklar da vardı (Örn; entler, , , vs.).
Tarih
Böylece, vaların buyruğundaki elfler, edain, cüceler, kartallar, entler, vd. ve Morgoth'un buyruğundaki orklar, Doğulular, ejderhalar, , vd. arasında amansız savaşlar başladı. Bu savaşlarda her kesimden onbinlercesi katledildi ve görece kısa süren barış dönemleri dışında Orta Dünya'da küçük-büyük birçok savaş yaşandı.
Bir zamanlar Orta Dünya kıtasıyla Aman'ı birbirine bağlayan tek kara parçası olan Helcaraxë buzulu ve bunun güneyindeki Beleriand, Birinci Çağ'ın sonunda valar tarafından Öfke Savaşı'nda denize batırıldı.
İkinci Çağ'ın sonundaki büyük evrensel tufanda ise bütün bir Eä (kainat) değişikliğe uğradı. Bu değişiklikte, Ambar yuvarlaklaştırıldı ve Ölümsüz Diyar Aman Arda'nın ötesine alındı. Boşluk ortadan kaldırıldı ya da dünyanın etrafındaki atmosfer, Boşluk'un dönüştürülmesi ile yaratıldı. İkinci Çağ'ın sonunda Eru Ilúvatar, Belegaer'in ortasında boydan boya bir yarık açmış ve Númenor kıtası bu yarıktan yerin altındaki zindanlara çökertilmiştir. valara saygı göstermedikleri için Eru'nun gazabına uğrayan Númenorlular, inanan bir azınlık dışında -günlerin sonuna dek orada kalmak üzere- bu zindanlara hapsedildiler. İnanan azınlık, Orta Dünya'ya gemilerle dönmeyi başardı.
Uyarlamalar
Orta Dünya'da geçen Yüzüklerin Efendisi öyküsü, Peter Jackson tarafından aynı adla üçleme olarak sinemaya uyarlanmıştır. Üçleme 2001-2003 yıllarında gösterime girmiştir.
2009 yılında yönetmenliğinde The Hunt for Gollum (Tr: Gollum'u Takip) fan filmi çekilmiştir. Filmde, Gollum'un Dumanlı Dağlar'ı yüzüğü bulmak gayesiyle terk ettikten sonra yaşadıklarından bir kesit sunuluyor.Yine başka bir fan filmi olan Born of Hope (Umudun Doğuşu) filmi İngiltere'de çekilmiştir. Film Aragorn'un doğuşunu anlatmaktadır.
The Hobbit, Yüzüklerin Efendisi üçlemesi gibi yine Peter Jackson tarafından sinemaya üçleme olarak uyarlanmıştır. Üç filmi de vizyona girmiştir.
Kitaplar
Tolkien ve kurguladığı evren hakkında İngiliz dilinde bugüne dek birçok eser yazılmıştır. Bunlardan bazıları:
- , Robert Foster – Yüzüklerin Efendisi kılavuzu.
- The Annotated Hobbit, Douglas Anderson – Hobbit romanının yazılış macerası.
- The Road to Middle-earth, – Tolkien'in eserlerinin dilbilimlik incelemesi.
- , Karen Wynn Fonstad - Orta Dünya atlası.
- , Barbara Strachey – Frodo'nun Yolculuğu.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Orta Dünya ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Dunya kitasi J R R Tolkien in kurguladigi Orta Dunya evreninde yazarin eserlerinin buyuk bir kismina mekan olan hayali kitadir Bu eserlerin en meshurlari Hobbit romani ve Yuzuklerin Efendisi roman uclemesidir Tolkien in oykulerinde meleksi varliklar valar tekili vala elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla seytani Melkor ya da Morgoth kotuluge sapan bir vala ve onun yolundan giden buyuk cogunlugu orklardan ayrica ve kolelestirilmis insanlardan olusan iki buyuk gucun Arda yi ele gecirmek icin yaptiklari savaslar anlatilir Sonraki caglarda Morgoth un yenilmesi ve Arda dan surulmesi sonucunda kotuluklerin efendisi rolunu bas yardimcisi Sauron devam ettirir Morgoth un defedilmesinden sonra valar Orta Dunya nin islerine dogrudan karismaktan tamamen el cekerler ve Sauron a karsi suren mucadelede valar safindaki halklara yardim etmesi icin Orta Dunya ya Istari Tr Buyuculer Ing The Wizards olarak bilinen maialari cogulu Maiar yollarlar Bunlarin en onemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmustur Gandalf gorevine sadik kalarak Sauron un yok edilisinde kritik gorevleri yerine getirir Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amaciyla Sauron a rakip olarak ortaya cikar Kotuluge karsi mucadeleye katilan diger irklar ise cuceler elfler ve hobbitlerdir Orta Dunya uzerinde hakimiyet tesis etmek icin karanlik gucler ile aydinlik gucler arasinda yasanan mucadelenin baslangici ve ilk devreleri Tolkien in Silmarillion adli eserinde hikaye edilir Iyilik ile kotulugun son mucadelesi sirasiyla Hobbit ve Yuzuklerin Efendisi romanlarinda ele alinir Beleriand in batisindan sonra Orta Dunya nin kuzeybatisiTolkien in etkilendikleriKadim Germen mitolojisinde insanlarin yasadigi dunya su adlarla anilir Midgard Tr Orta Dunya Middenheim Manaheim ve Middengeard Midgard in evrenin merkezinde oldugu inanci hakimdir Gokkusagi koprusu Bifrost Orta Dunya dan cikip tanrilarin ulkesi Asgard a gecis yoludur Orta Dunya nin altinda olulerin ulkesi vardir Evren dokuz fiziksel dunyanin birlesmesinden olusmus olarak kabul edilir Bu dokuz dunyanin ne mahiyette birliktelik icinde olduklari muglak kalmistir Bir goruse gore yedi dunya cevreleyen bir deniz de bastan basa siralanmaktadir insanlarin ulkesi Midgard elflerin ulkesi Alfheim cucelerin ulkesi Nidavellir tanrilarin ulkesi Asgard ve Vanaheim ve devlerin ulkesi ve Muspelheim Diger Iskandinav uzmanlari bu yedi dunyayi gokte dunya agaci Yggdrasill in dallarinda yerlesmis olarak dusunurler Tolkien Yggdrasil i andirir bicimde ni kurguladi Cografya in dogusunda yer alir Tolkien in efsanelerinin cogu bu kitada yasanir Tolkien evreninde dunya Arda ilk baslarda yuvarlak degil duz olarak yaratilmistir Yeryuzunun Ambar veya Imbar duz oldugu zamanlarda en batida Aman yer alirdi ve doguda da baska kitalar vardi Yeryuzunun ortasinda ise Orta Dunya kitasi vardi orta sifati buradan gelmektedir HalklarOrta Dunya kitasinda ilk once Iluvatar in Ilk Cocuklari Ilkdoganlar veya Once Gelenler olarak adlandirilan olumsuz elf irki yaratildi Yaratilan ilk elfler kendilerini Orta Dunya nin uzak dogusundaki Cuivienen de uyanmis buldular Daha sonra yaratici Eru nun emrindeki bir vala tarafindan Arda nin uzak batisinda ikamet eden olumsuz valarin ulkesi Valinor a davet edildiler Bu davete verdikleri karsiliga gore elfler obeklere ayrildi Oneriyi derhal kabul edip sonuna dek Eru nun kilavuzunu izleyen elf kabilesi Vanyar en ustun elfler olarak tarihe gecti ve bu topluluk Orta Dunya ya bir daha katiyen donmedi Oneriyi kesin olarak reddeden elfler ise en karanlik elf toplumu oldular Karanligin Elfleri manasinda Avari Tr Isteksizler Ing the Unwilling olarak bilindiler Bu iki toplulugun arasinda orta dereceli elf topluluklari yer alir Valarin en guclusu ve Eru ya isyan eden tek vala Melkor Cuivienen de hayata uyanan elflerin karsisina valardan once cikmis ve bunlardan bir kismini yoldan cikararak ork irkini turetmistir Orklar bilindigi kadariyla hep karanlik tarafi sectiler Cuceler Aule tarafindan elflerden once yaratildi ve Eru dan izinsiz olarak yaratildiklari icin Eru onlarin oldurulmelerine karar verdi Ancak daha sonra Eru cucelerin canlarina merhamet ederek oldurulmesinden vazgecti ve Elflerin Uyanisi na dek uykuda beklemek uzere Orta Dunya nin ucra bir yerinde tas sandiklara kapatilmalarina karar verildi Elflerin Uyanisi ndan sonra cuce irki uyandi Cucelerden binlerce yil sonra Sondoganlar olarak bilinen insan irki yaratildi Insan irkinin ilk atalari da elfler gibi Orta Dunya nin uzak dogusunda hayata gozlerini acti Daha sonra bu irk da Eru nun hizmetkarlari valara ya da Eru nun yoldan cikmis hizmetkari Morgoth a uymalarina gore ve olarak iki ana obege ayrildilar Orta Dunya da bu irklar disinda ikincil akilli irklar da vardi Orn entler vs TarihBoylece valarin buyrugundaki elfler edain cuceler kartallar entler vd ve Morgoth un buyrugundaki orklar Dogulular ejderhalar vd arasinda amansiz savaslar basladi Bu savaslarda her kesimden onbinlercesi katledildi ve gorece kisa suren baris donemleri disinda Orta Dunya da kucuk buyuk bircok savas yasandi Bir zamanlar Orta Dunya kitasiyla Aman i birbirine baglayan tek kara parcasi olan Helcaraxe buzulu ve bunun guneyindeki Beleriand Birinci Cag in sonunda valar tarafindan Ofke Savasi nda denize batirildi Ikinci Cag in sonundaki buyuk evrensel tufanda ise butun bir Ea kainat degisiklige ugradi Bu degisiklikte Ambar yuvarlaklastirildi ve Olumsuz Diyar Aman Arda nin otesine alindi Bosluk ortadan kaldirildi ya da dunyanin etrafindaki atmosfer Bosluk un donusturulmesi ile yaratildi Ikinci Cag in sonunda Eru Iluvatar Belegaer in ortasinda boydan boya bir yarik acmis ve Numenor kitasi bu yariktan yerin altindaki zindanlara cokertilmistir valara saygi gostermedikleri icin Eru nun gazabina ugrayan Numenorlular inanan bir azinlik disinda gunlerin sonuna dek orada kalmak uzere bu zindanlara hapsedildiler Inanan azinlik Orta Dunya ya gemilerle donmeyi basardi UyarlamalarOrta Dunya da gecen Yuzuklerin Efendisi oykusu Peter Jackson tarafindan ayni adla ucleme olarak sinemaya uyarlanmistir Ucleme 2001 2003 yillarinda gosterime girmistir 2009 yilinda yonetmenliginde The Hunt for Gollum Tr Gollum u Takip fan filmi cekilmistir Filmde Gollum un Dumanli Daglar i yuzugu bulmak gayesiyle terk ettikten sonra yasadiklarindan bir kesit sunuluyor Yine baska bir fan filmi olan Born of Hope Umudun Dogusu filmi Ingiltere de cekilmistir Film Aragorn un dogusunu anlatmaktadir The Hobbit Yuzuklerin Efendisi uclemesi gibi yine Peter Jackson tarafindan sinemaya ucleme olarak uyarlanmistir Uc filmi de vizyona girmistir KitaplarTolkien ve kurguladigi evren hakkinda Ingiliz dilinde bugune dek bircok eser yazilmistir Bunlardan bazilari Robert Foster Yuzuklerin Efendisi kilavuzu The Annotated Hobbit Douglas Anderson Hobbit romaninin yazilis macerasi The Road to Middle earth Tolkien in eserlerinin dilbilimlik incelemesi Karen Wynn Fonstad Orta Dunya atlasi Barbara Strachey Frodo nun Yolculugu Ayrica bakinizJohn Ronald Reuel Tolkien Yuzuklerin Efendisi Yuzuklerin Efendisi film Hobbit roman Hobbit film Dis baglantilarWikimedia Commons ta Orta Dunya ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur