Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması (Yunanca: Ιερόν Αγίασμα Παναγίας τον Βλαχερνών; Ierón Ayíasma Panayías ton Vlahernón), İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.
Tanımı
Yüksek duvarlarla sokaktan ayrılmış olan avlunun içindedir. Buradaki ilk kilise İmparatoriçe Aelia Pulheria tarafından yapımına başlatılmış ve I. Leo (h. 457-474) zamanında tamamlanmıştır. İçerisinde, Meryem’in elbisesi olduğu ileri sürülen Filistin’den getirilmiş bir “Moforion” bulunuyordu. I. Jüstin (h. 518-527) tarafından genişletilmiş, III. Romanos (h. 1028-1034) da tekrar elden geçirilmiştir. 1070’de yanan kiliseyi IV. Romanos (h. 1068-1071) tekrar yeni baştan yaptırmıştır.
XI. Yüzyılda dini işlevinin yanı sıra İmparatorluğun idari işlerinin de yürütüldüğü bir merkez olmuştur. Komninos döneminde buradaki saray kompleksinin içine alınmışsa da çıkan bir yangında tahrip olmuştur. Onarımdan bir süre sonra 1434’te tekrar yanmış ve bir daha tamir edilmemiştir. Hatta 1545’te buraya gelen Pierre Gilles kilisenin arsası üzerinde çingenelerin yaşadığını yazmaktadır. 1860’a kadar arsa durumunda bulunan arazi üzerine bugünkü kilise inşa edilmiştir. İçerideki kitabesinde 13 Ocak 1860’da ibadete açıldığı yazılıdır. 6-7 Eylül 1955 deki olaylarda tahrip edilen kilise tarafından Y. Mimar Süreyya Yücel’in kontrolünde yenilenmiştir.
Dini otoritelerce onaylanmış kanonik dört İncil'den üçüncüsünün yazarı olan Luka’nın kendi el çizimleri ile Meryem Ana’yı ve bebek İsa’yı gösterdiği ikona ve Hz İsa’nın kefen bezinden bir parça ise kilisede saklanmış ancak bugün hiçbiri İstanbul’da olmayan diğer kutsal emanetlerdir.
Hz. İsa’nın kefeni Latin istilası (13. yüzyıl başı) sırasında Torino’ya götürülmüş.
Luka’nın el yapımı ikona 1375’de İmparator tarafından Sümela Manastırı'na götürülerek ayinde sergilenmiş.
Hz. Meryem’in kemeri ise ilk yangından kurtarıldıktan sonra Padişah II. Mehmet’in annesi tarafında Yunanistan’daki Aynoroz'da bulunan 23 manastırdan bir tanesi olan Yuhannes manastırına hediye edilmiş.
Kutsal emanetlerin yanı sıra ikonaları ile de meşhur olan kilise, mezhep tartışmaları ile farklı kiliselerdeki ikonaların tahrip edildiği ikonoklazm döneminde (8. Yüzyıl) ayrı bir değer kazanmıştır. Şehrin ve kilisenin koruyucusu olan Meryem Ana, ikonasında tam boy olarak cepheden görünür, ellerini iki yana açılmıştır, göğsünde bir madalyon ve madalyonun içinde de çocuk İsa bulunmaktadır. Bu tür Meryem Ana tasvirlerinin hepsine ikonografide bu kiliseye ithafen “Blakherna Meryemi" denilmektedir.
Mimarisi
Kapalı Yunan haçı planında olan kilisenin apsis’i dışarıya dört köşe çıkıntı ile açılmaktadır. Orta mekanın üzerini sekizgen yüksek kasnaklı bir kubbe örter. Diğer yerlerin üst örtüsü kiremit kaplı kırma çatıdır. Naos (ana salon) bir basamakla yükselen beş cepheli apsis ile nihayetlenir. Burada gümüş çerçeve içindeki kucağında çocuk İsa’yı taşıyan Meryem ikonası İstanbul’daki Rum kiliselerindeki en eski ikonadır. Çan kulesi avluda demir iskelet üzerine asılmış bir çandan ibaret olup çok basittir. Kilisenin yan tarafında küçük bir Ayazma vardır.
Klasik Rum mimarisinden farklı olarak kilisenin girişi ve narteksi, Naos bölümünün dışında kalan yan taraftadır. Kilisenin “Dünyevi bölüm” olan Naos cemaat alanı olarak da adlandırılıyor. Naos alanının karşısında da perde ile yarım ay şeklinde ayrılmış "Uhrevi bölüm" bulunuyor. Papaz ayini burada başlatır ve bitirir. Özellikle dinin yayıldığı ilk yıllarda vaftiz olmamış Hristiyanlar ayine narteks bölümünden katılırlarmış.
Kilisenin mimarisi ve iç dekorasyonu ile ilgili olarak Semavi Eyice “Meryem Kilisesi” diyor. “İki sütun dizisi ile üç nefe ayrılmış bir bazilika idi. Meryem’in kutsal elbisesi veya örtüsü ise bitişikteki şapelde saklanıyordu. II. lustinos, kilisenin iki tarafına birer çıkıntılı kanat yaptırarak ona bir haç biçimi vermiştir. Duvarlar mermer levhalarla kaplı, orta nişin duvarı mozaiklerle süslenmiştir. Özel saygı gösterilen bir de Meryem ikonası vardır.
200’ü aşkın Meryem tasviri arasında Blaherniotissa olarak adlandırılan bu resimde orans duruşuyla (iki kolunu kaldırmış niyaz eder vaziyette) bir Meryem tasvirinin göğsü üzerinde madalyon içinde İsa’nın büst halinde resmi yer alıyordu. Kilisenin eski yazarların da dikkatini çektiği görünür.
Naos bölümündeki Ayazma çeşmesinde şu palindrom (iki yönden okunduğunda da harfler aynı sırada yer alan yazı) bulunuyor: Sadece yüzünü değil, günahlarını da yıka.
Ayazmanın En Önemli Özelliği
Bu Ayazma’nın en önemli özelliği dünyada Pazar günü ayinini Cuma günü yapan tek Hristiyan Kilisesi olmasıdır. Bu özellik 1400 yıl önceki bir efsaneye dayanmaktadır.
MS 2.YY da Orta Asya’da adı duyulmaya başlayan Avarlar 6.YY da Bizans ordularını defalarca yenilgiye uğratmış, Kafkasya’dan Macaristan’a kadar geniş bir bölgede güçlü bir devlet olmuşlar, ancak İstanbul’u MS 617 ve MS 626 yıllarında iki defa kuşatmalarına rağmen sonuç alamamışlardır.
Efsaneye göre son kuşatmada, bir cuma günü, İstanbul tam teslim olacakken gökyüzünde Meryem Ana görünmüş, sonrasında fırtına yağmur sel gibi çok ciddi tabiat olayları sonucunda Avar orduları başarısız olmuş, kuşatmayı bitirmişler ve İstanbul işgalden kurtulmuştur. Bu olaydan sonra Cuma günü, Panayia Vlaherna Ayazması cemaati tarafından kutsal gün olarak ilan edilmiş ve Pazar ayinleri Cuma günleri yapılmaya başlanmıştır. Bu gelenek günümüzde de halen devam ettirilmektedir.
Galeri
- Meryem Ana Ayazması
- Ayazmada Meryem Ana ikonası
- ikonostaz
Kaynakça
Wikimedia Commons'ta Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazmasi Yunanca Ieron Agiasma Panagias ton Blaxernwn Ieron Ayiasma Panayias ton Vlahernon Istanbul Fatih te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasidir Dis giris kapisiMeryem Ana AyazmasiDis gorunumuTanimiYuksek duvarlarla sokaktan ayrilmis olan avlunun icindedir Buradaki ilk kilise Imparatorice Aelia Pulheria tarafindan yapimina baslatilmis ve I Leo h 457 474 zamaninda tamamlanmistir Icerisinde Meryem in elbisesi oldugu ileri surulen Filistin den getirilmis bir Moforion bulunuyordu I Justin h 518 527 tarafindan genisletilmis III Romanos h 1028 1034 da tekrar elden gecirilmistir 1070 de yanan kiliseyi IV Romanos h 1068 1071 tekrar yeni bastan yaptirmistir XI Yuzyilda dini islevinin yani sira Imparatorlugun idari islerinin de yurutuldugu bir merkez olmustur Komninos doneminde buradaki saray kompleksinin icine alinmissa da cikan bir yanginda tahrip olmustur Onarimdan bir sure sonra 1434 te tekrar yanmis ve bir daha tamir edilmemistir Hatta 1545 te buraya gelen Pierre Gilles kilisenin arsasi uzerinde cingenelerin yasadigini yazmaktadir 1860 a kadar arsa durumunda bulunan arazi uzerine bugunku kilise insa edilmistir Icerideki kitabesinde 13 Ocak 1860 da ibadete acildigi yazilidir 6 7 Eylul 1955 deki olaylarda tahrip edilen kilise tarafindan Y Mimar Sureyya Yucel in kontrolunde yenilenmistir Dini otoritelerce onaylanmis kanonik dort Incil den ucuncusunun yazari olan Luka nin kendi el cizimleri ile Meryem Ana yi ve bebek Isa yi gosterdigi ikona ve Hz Isa nin kefen bezinden bir parca ise kilisede saklanmis ancak bugun hicbiri Istanbul da olmayan diger kutsal emanetlerdir Hz Isa nin kefeni Latin istilasi 13 yuzyil basi sirasinda Torino ya goturulmus Luka nin el yapimi ikona 1375 de Imparator tarafindan Sumela Manastiri na goturulerek ayinde sergilenmis Hz Meryem in kemeri ise ilk yangindan kurtarildiktan sonra Padisah II Mehmet in annesi tarafinda Yunanistan daki Aynoroz da bulunan 23 manastirdan bir tanesi olan Yuhannes manastirina hediye edilmis Kutsal emanetlerin yani sira ikonalari ile de meshur olan kilise mezhep tartismalari ile farkli kiliselerdeki ikonalarin tahrip edildigi ikonoklazm doneminde 8 Yuzyil ayri bir deger kazanmistir Sehrin ve kilisenin koruyucusu olan Meryem Ana ikonasinda tam boy olarak cepheden gorunur ellerini iki yana acilmistir gogsunde bir madalyon ve madalyonun icinde de cocuk Isa bulunmaktadir Bu tur Meryem Ana tasvirlerinin hepsine ikonografide bu kiliseye ithafen Blakherna Meryemi denilmektedir MimarisiKapali Yunan haci planinda olan kilisenin apsis i disariya dort kose cikinti ile acilmaktadir Orta mekanin uzerini sekizgen yuksek kasnakli bir kubbe orter Diger yerlerin ust ortusu kiremit kapli kirma catidir Naos ana salon bir basamakla yukselen bes cepheli apsis ile nihayetlenir Burada gumus cerceve icindeki kucaginda cocuk Isa yi tasiyan Meryem ikonasi Istanbul daki Rum kiliselerindeki en eski ikonadir Can kulesi avluda demir iskelet uzerine asilmis bir candan ibaret olup cok basittir Kilisenin yan tarafinda kucuk bir Ayazma vardir Klasik Rum mimarisinden farkli olarak kilisenin girisi ve narteksi Naos bolumunun disinda kalan yan taraftadir Kilisenin Dunyevi bolum olan Naos cemaat alani olarak da adlandiriliyor Naos alaninin karsisinda da perde ile yarim ay seklinde ayrilmis Uhrevi bolum bulunuyor Papaz ayini burada baslatir ve bitirir Ozellikle dinin yayildigi ilk yillarda vaftiz olmamis Hristiyanlar ayine narteks bolumunden katilirlarmis Kilisenin mimarisi ve ic dekorasyonu ile ilgili olarak Semavi Eyice Meryem Kilisesi diyor Iki sutun dizisi ile uc nefe ayrilmis bir bazilika idi Meryem in kutsal elbisesi veya ortusu ise bitisikteki sapelde saklaniyordu II lustinos kilisenin iki tarafina birer cikintili kanat yaptirarak ona bir hac bicimi vermistir Duvarlar mermer levhalarla kapli orta nisin duvari mozaiklerle suslenmistir Ozel saygi gosterilen bir de Meryem ikonasi vardir 200 u askin Meryem tasviri arasinda Blaherniotissa olarak adlandirilan bu resimde orans durusuyla iki kolunu kaldirmis niyaz eder vaziyette bir Meryem tasvirinin gogsu uzerinde madalyon icinde Isa nin bust halinde resmi yer aliyordu Kilisenin eski yazarlarin da dikkatini cektigi gorunur Naos bolumundeki Ayazma cesmesinde su palindrom iki yonden okundugunda da harfler ayni sirada yer alan yazi bulunuyor Sadece yuzunu degil gunahlarini da yika Ayazmanin En Onemli OzelligiBu Ayazma nin en onemli ozelligi dunyada Pazar gunu ayinini Cuma gunu yapan tek Hristiyan Kilisesi olmasidir Bu ozellik 1400 yil onceki bir efsaneye dayanmaktadir MS 2 YY da Orta Asya da adi duyulmaya baslayan Avarlar 6 YY da Bizans ordularini defalarca yenilgiye ugratmis Kafkasya dan Macaristan a kadar genis bir bolgede guclu bir devlet olmuslar ancak Istanbul u MS 617 ve MS 626 yillarinda iki defa kusatmalarina ragmen sonuc alamamislardir Efsaneye gore son kusatmada bir cuma gunu Istanbul tam teslim olacakken gokyuzunde Meryem Ana gorunmus sonrasinda firtina yagmur sel gibi cok ciddi tabiat olaylari sonucunda Avar ordulari basarisiz olmus kusatmayi bitirmisler ve Istanbul isgalden kurtulmustur Bu olaydan sonra Cuma gunu Panayia Vlaherna Ayazmasi cemaati tarafindan kutsal gun olarak ilan edilmis ve Pazar ayinleri Cuma gunleri yapilmaya baslanmistir Bu gelenek gunumuzde de halen devam ettirilmektedir GaleriMeryem Ana Ayazmasi Ayazmada Meryem Ana ikonasi ikonostazKaynakcaWikimedia Commons ta Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazmasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Sark Celebi 12 Mart 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi 9 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ozhan Ozturk 9 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi 9 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi