Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Penah Ali Han (Azerice: Pənahəli xan, 1693, Terter — 1761, Şiraz), Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.
Yaşamı
Karabağ Hanlığı'nın kurucusudur. Ülkenin soylu ailelerinden Cevanşir sülalesine mensup bir ailenin çocuğu olarak Karabağ'ın Alakargu köyünde dünyaya gelmiştir. Babası, İbrahim Halil Ağa'dır.
Gençliği
Genç yaşlarında, Nadir Şah Afşar'ın yanında, ordu hizmetine girmiştir. Nadir Şah'ın yanındayken, devletle ilgili incelikleri öğrenmeye başlamıştır. 'nda Nadir Şah'ın aleyhine oy verince, Nadir Şah tarafından Horasan'a sürgün edilmiştir. Penah Ali, buna rağmen kendisine bağlı kişilerle geri dönmüş ve bir süre Karabağ Dağlarında, bir süre ise Şeki'de gizlenmiştir.
Han olması
1747'de Nadir Şah'ın ölümünden sonra, Azerbaycan'da Gence, Şirvan, Şəki, Kuba, Bakü vb. birçok hanlık ortaya çıkmıştır. Bu durumda, Karabağ'daki egemenliğin merkezileşmesine karşı çıkan beylerle yaptığı mücadele sonucunda Karabağ Hanlığı'nı kurmuştur. Onun kurduğu bu hanlığı, Adil Şah tanıdığını açıklamıştır. Böylelikle, 1551'de kurulan , Karabağ ve Gence olmak üzere iki hanlığa bölünmüş, Karabağ hanlığında egemenlik Kaçar Hanedanı'ndan Cavanşirlere geçmiştir. Gence'de ise Kaçarlar egemenliklerini devam ettirmiştir. Ancak, Şah Abbas ve Nadir Şah dönemlerinden beri Karabağ bölgesindeki gücünü koruyan Kaçar Hanedanı, Karabağ üzerindeki haklarından vazgeçmek istememiştir.
İlk yılları
Penah Ali, 1748'de kendi hanlığının başkentini geçici bir süre için Bayat Kalesi'ne taşımıştır. Bölgedeki dengeleri değiştirmek için bir fırsat kollayan Hacı Çelebi bu durumdan rahatsız olmuştur. Şamahı hanı ile henüz ittifak kurmamış olan Penah Ali'nin başkenti Bayat Kalesi'ni Hacı Çelebi kuşatmıştır. Kuşatma başarılı olmamış ve Hacı Çelebi ordusuyla birlikte geri çekilmiştir. Tarihçi Mirza Cemal'e göre, Hacı Çelebi geri dönerken: ""Penah Han evvel saf gümüş idi, biz geldik, onu dövdük ve sikkeye çevirdik."
Daha sonra Penah Ali şimdiki Ağdam yakınlarında kendisine yeni bir başkent inşa etmeye başlamıştır. Bunun için Şahbulak civarında, 'ni yaptırmıştır. Bu hamleden sonra, gitgide yayılmacı bir politika izleyen Penah Ali diğer hanlıkların topraklarına seferler düzenlemeye başlamıştır. Gence, Erivan ve Tebriz hanları, onunla iyi ilişkiler geliştirme gayreti içerisinde olmuştur.
Penah Han, hanlığını genişletebilmek için birçok plan kurmuştur ama bunları gerçekleştirmek için aile ve mal varlığını koruyabileceği bir yere ihtiyaç duymaktaydı. Bunları dikkate alan Penah Han, üçüncü başkenti için tamamen geçilmez, sarp bir yer belirlemiştir. Kale için bu yerin seçilmesinde çeşitli ülkelerden gelmiş uzmanlardan görüş alınmıştır. 1750 yılında kayalıklarla çevrili sık bir orman alanında Penah Han'ın şerefine Penahabad adı verilen, sonradan ise Şuşa denilen kale şehrinin temeli atılmıştır. Kalenin duvarlarını örmek ve kalenin içerisine bir şehir kurmak amacıyla Azerbaycan'ın her yerinden buraya mimarlar ve inşaatçılar getirilmiştir. Bu yeni şehrin gelişmesi için, çevre köylerin nüfusu yeni başkente aktarılmıştır. Şehre; saray, camiler, hamamlar ve darphane kurulmuştur. Kurulan bu darphanede, Karabağ Hanlığı'nın "Penahabadi" denilen sikkesi kestirilmiştir. Bu paralar Azerbaycan'ın tüm hanlıklarında, İran'daki başka paralarla birlikte işlek idi.
İran'la ilişkiler
Penah Ali'nin egemenlik döneminde, İran'da ve Güney Azerbaycan'da Afşar, Kaçar ve Zend boylarının temsilcileri arasında gergin bir iktidar mücadelesi bulunmaktaydı. Bu mücadelede Muhammed Hasan Kaçar Han, rakiplerine göre daha iyi politikalar üreterek üstünlüğünü kabul ettirmişti. O, İran coğrafyasının birçok bölümünde kontrolü ele geçirmişti. Bu yüzden Muhammed Hasan Han, kendisini şah olarak görüyor ve kendi adına para bastırıyordu. 1751 yılında Muhammed Hasan Han, ordularıyla birlikte Karabağ üzerine yürüdü. Bir ay boyunca, çok sayıda askerini Şuşa Kalesi'ne saldırı gerçekleştirmek için hazır tuttu. Ancak, Kerim Han Zend'in Muhammed Hasan Han'a karşı isyanı sonucunda, bu kuşatma fikrinden vazgeçerek geri döndü. Durumdan faydalanmak isteyen Penah Han ise, Erdebil'i işgal etti.
Bu olaydan sonra, Nadir Şah'ın generallerinden Urmiye hanı Feth Ali Han Afşar, Penah Ali'nin hanlığına son vermek için Şuşa önlerine kadar gelmiştir. Ancak 30 bin kişilik kuşatmasını kaldırarak geri dönmek zorunda kalmıştır. Feth Ali Afşar, Penah Ali'nin esirleri serbest bırakması karşılığında, kızını Penah Ali'nin oğluna vermeyi teklif etmiştir. Penah Ali bunu kabul edip esirler ile birlikte oğlunu Feth Ali Afşar ile göndermiştir. Ancak Feth Ali Afşar bu sözünü tutmamıştır.
Ölümü
Feth Ali'den oğlunun intikamını almak isteyen Penah Ali, şahlık makamı için Feth Ali'nin Kerim Han Zend ile yaptığı savaşı bekledi. Bu savaş sonunda, Feth Ali iyice zayıf düşünce; Penah Ali, Kerim Han Zend ile kurduğu ittifak ile Feth Ali'nin ordusunu büyük bir hezimete uğrattı. Böylece Penah Han'ın etki alanı daha da genişledi. Bu durumdan memnun olmayan Kerim Han, Penah Han'ın oğlu İbrahim Halil'i Karabağ'a göndererek, Penah Han'ı Şiraz'a davet etti. İstemediği hâlde bunu yapmak zorunda kalan Penah Han, 1763'te Şiraz'da öldü. Bunun üzerine Penah Han'ın oğlu İbrahim Halil, Karabağ'a vali olarak atandı. 1760'ta babasının yerine Karabağ tahtına oturan İbrahim Halil, hanlığı tüm Kafkasya'da önemli bir güç hâline getirdi.
Kaynakça
- ^ "History of Azerbaijan" 18 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Encyclopædia Britannica Online:
- ^ . 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
- ^ a b c , , 1950, s. 54
- ^ , Richard (1997). Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan. Cambridge University Press. s. 114–115. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Penah Ali Han Azerice Penaheli xan 1693 Terter 1761 Siraz Azerbaycan in Terter sehrinde dogan Karabag Hanligi nin kurucusu ve ilk hanidir Penah Ali Han in Azerbaycan Ulusal Tarih Muzesi ndeki kabri YasamiKarabag Hanligi nin kurucusudur Ulkenin soylu ailelerinden Cevansir sulalesine mensup bir ailenin cocugu olarak Karabag in Alakargu koyunde dunyaya gelmistir Babasi Ibrahim Halil Aga dir Gencligi Genc yaslarinda Nadir Sah Afsar in yaninda ordu hizmetine girmistir Nadir Sah in yanindayken devletle ilgili incelikleri ogrenmeye baslamistir nda Nadir Sah in aleyhine oy verince Nadir Sah tarafindan Horasan a surgun edilmistir Penah Ali buna ragmen kendisine bagli kisilerle geri donmus ve bir sure Karabag Daglarinda bir sure ise Seki de gizlenmistir Han olmasi1747 de Nadir Sah in olumunden sonra Azerbaycan da Gence Sirvan Seki Kuba Baku vb bircok hanlik ortaya cikmistir Bu durumda Karabag daki egemenligin merkezilesmesine karsi cikan beylerle yaptigi mucadele sonucunda Karabag Hanligi ni kurmustur Onun kurdugu bu hanligi Adil Sah tanidigini aciklamistir Boylelikle 1551 de kurulan Karabag ve Gence olmak uzere iki hanliga bolunmus Karabag hanliginda egemenlik Kacar Hanedani ndan Cavansirlere gecmistir Gence de ise Kacarlar egemenliklerini devam ettirmistir Ancak Sah Abbas ve Nadir Sah donemlerinden beri Karabag bolgesindeki gucunu koruyan Kacar Hanedani Karabag uzerindeki haklarindan vazgecmek istememistir Ilk yillari Penah Ali 1748 de kendi hanliginin baskentini gecici bir sure icin Bayat Kalesi ne tasimistir Bolgedeki dengeleri degistirmek icin bir firsat kollayan Haci Celebi bu durumdan rahatsiz olmustur Samahi hani ile henuz ittifak kurmamis olan Penah Ali nin baskenti Bayat Kalesi ni Haci Celebi kusatmistir Kusatma basarili olmamis ve Haci Celebi ordusuyla birlikte geri cekilmistir Tarihci Mirza Cemal e gore Haci Celebi geri donerken Penah Han evvel saf gumus idi biz geldik onu dovduk ve sikkeye cevirdik Daha sonra Penah Ali simdiki Agdam yakinlarinda kendisine yeni bir baskent insa etmeye baslamistir Bunun icin Sahbulak civarinda ni yaptirmistir Bu hamleden sonra gitgide yayilmaci bir politika izleyen Penah Ali diger hanliklarin topraklarina seferler duzenlemeye baslamistir Gence Erivan ve Tebriz hanlari onunla iyi iliskiler gelistirme gayreti icerisinde olmustur Penah Han hanligini genisletebilmek icin bircok plan kurmustur ama bunlari gerceklestirmek icin aile ve mal varligini koruyabilecegi bir yere ihtiyac duymaktaydi Bunlari dikkate alan Penah Han ucuncu baskenti icin tamamen gecilmez sarp bir yer belirlemistir Kale icin bu yerin secilmesinde cesitli ulkelerden gelmis uzmanlardan gorus alinmistir 1750 yilinda kayaliklarla cevrili sik bir orman alaninda Penah Han in serefine Penahabad adi verilen sonradan ise Susa denilen kale sehrinin temeli atilmistir Kalenin duvarlarini ormek ve kalenin icerisine bir sehir kurmak amaciyla Azerbaycan in her yerinden buraya mimarlar ve insaatcilar getirilmistir Bu yeni sehrin gelismesi icin cevre koylerin nufusu yeni baskente aktarilmistir Sehre saray camiler hamamlar ve darphane kurulmustur Kurulan bu darphanede Karabag Hanligi nin Penahabadi denilen sikkesi kestirilmistir Bu paralar Azerbaycan in tum hanliklarinda Iran daki baska paralarla birlikte islek idi Iran la iliskiler Penah Ali nin egemenlik doneminde Iran da ve Guney Azerbaycan da Afsar Kacar ve Zend boylarinin temsilcileri arasinda gergin bir iktidar mucadelesi bulunmaktaydi Bu mucadelede Muhammed Hasan Kacar Han rakiplerine gore daha iyi politikalar ureterek ustunlugunu kabul ettirmisti O Iran cografyasinin bircok bolumunde kontrolu ele gecirmisti Bu yuzden Muhammed Hasan Han kendisini sah olarak goruyor ve kendi adina para bastiriyordu 1751 yilinda Muhammed Hasan Han ordulariyla birlikte Karabag uzerine yurudu Bir ay boyunca cok sayida askerini Susa Kalesi ne saldiri gerceklestirmek icin hazir tuttu Ancak Kerim Han Zend in Muhammed Hasan Han a karsi isyani sonucunda bu kusatma fikrinden vazgecerek geri dondu Durumdan faydalanmak isteyen Penah Han ise Erdebil i isgal etti Bu olaydan sonra Nadir Sah in generallerinden Urmiye hani Feth Ali Han Afsar Penah Ali nin hanligina son vermek icin Susa onlerine kadar gelmistir Ancak 30 bin kisilik kusatmasini kaldirarak geri donmek zorunda kalmistir Feth Ali Afsar Penah Ali nin esirleri serbest birakmasi karsiliginda kizini Penah Ali nin ogluna vermeyi teklif etmistir Penah Ali bunu kabul edip esirler ile birlikte oglunu Feth Ali Afsar ile gondermistir Ancak Feth Ali Afsar bu sozunu tutmamistir OlumuFeth Ali den oglunun intikamini almak isteyen Penah Ali sahlik makami icin Feth Ali nin Kerim Han Zend ile yaptigi savasi bekledi Bu savas sonunda Feth Ali iyice zayif dusunce Penah Ali Kerim Han Zend ile kurdugu ittifak ile Feth Ali nin ordusunu buyuk bir hezimete ugratti Boylece Penah Han in etki alani daha da genisledi Bu durumdan memnun olmayan Kerim Han Penah Han in oglu Ibrahim Halil i Karabag a gondererek Penah Han i Siraz a davet etti Istemedigi halde bunu yapmak zorunda kalan Penah Han 1763 te Siraz da oldu Bunun uzerine Penah Han in oglu Ibrahim Halil Karabag a vali olarak atandi 1760 ta babasinin yerine Karabag tahtina oturan Ibrahim Halil hanligi tum Kafkasya da onemli bir guc haline getirdi Kaynakca History of Azerbaijan 18 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica Online 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2016 a b c 1950 s 54 Richard 1997 Frontier Nomads of Iran A Political and Social History of the Shahsevan Cambridge University Press s 114 115 ISBN 0 521 47340 3