Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Farslaşmış toplum, Fars diline, kültürüne, edebiyatına, sanatına, kimliğine dayanan veya fazlasıyla bu unsurlardan etkilenmiş toplumdur.
"Persianate" terimi, Marshall Hodgson'a ithaf edilen yeni bir kelime. 1974 yılında yayınlanan İslamiyetin Teşebbüsü: Orta Çağlarda İslam'ın genişlemesi adlı kitabında şöyle tanımladı: "Fars'ın yükselişi salt edebi sonuçlar doğurdu: İslam dünyasında yeni bir genel kültürel yönelime hizmet etti. Daha sonra Müslümanlar arasında ortaya çıkan, yüksek yerel kültür dilleri başlıca edebi esin kaynaklarından dolayı Farsça'ya tamamen veya kısmen de olsa bağlı kaldı. Farsça veya Persçe esinini yansıtan bütün bu kültürel gelenekleri, Farsileşmiş olarak genişletebiliriz."
Dolayısıyla bu terim yalnızca etnik Persleri değil, etnik olarak Fars ya da İranlı olmasa da dilsel, materyal ya da sanatsal kültürel faaliyetleri Farslaşmış kültürden etkilenen ya da Farsileşmiş kültüre dayanan toplulukları kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
19. yüzyıl öncesi Pers kültüründen etkilenmiş toplum örnekleri; Selçuklular, Timurlular, Babürlüler ve Osmanlı hanedanlıkları ve Karmatilerdir.
"Persleşmek" çok ırklı bir kültür kategorisidir, ancak zaman zaman ırk kökenli bir dini kategori olarak da görülür.
Tarihçe
Persleşmiş kültür yaklaşık on dört asırdır gelişmiştir. Bu, İran ve İslam kültürlerinin bir karışımıydı ve sonunda Büyük İran, Küçük Asya ve Güney Asya'nın yönetici ve elit sınıflarının hâkim kültürü haline geldi.
7. ve 8. yüzyılda Büyük İran halkları İslam kuvvetleri tarafından istila edildiğinde, İran egemenliğinde olanlardan daha büyük olan bir imparatorluğun parçası oldular. İslam fethi, eski Bizans topraklarında dil ve kültürün Araplaşmasına yol açarken, bu Pers'te gerçekleşmedi. Daha çok, orada gelişen yeni İslam kültürü, bölgedeki İslam öncesi Fars geleneklerine ve Arap istilacılar tarafından bölgede tanıtılan İslami geleneklere dayanıyordu.
Özellikle seçkin sınıflar arasında Persleşmiş kültür, batı, orta ve güney Asya'daki Müslüman topraklara yayılmış olmasına rağmen, bu geniş bölgenin nüfusu çatışan (mezhepsel, yerel, kabile ve etnik) gruplara sahipti ve çok farklı diller konuşuyorlardı. Persleşmiş kültürün uzak şehirlerinde akranları ile Anadolu'dan Hindistan'a olan ilişkilerini sürdüren şairler, sanatçılar, mimarlar, esnaflar, hukukçular ve akademisyenler tarafından bu yayılmıştır.
Kökeni
Arap Müslümanlar'ın İran'ı fethetmesinden sonra, İslamiyet öncesi İran'ın dili olan Pehlevi, halifeliğin doğu topraklarında bir yönetim aracı olarak ikinci İslam yüzyılında (8. yüzyıl) yaygın biçimde kullanılmaya devam edildi. Kamusal meselelerin İslamlaştırılmasına rağmen, İranlılar İslamiyet öncesi görüşlerini ve yaşam biçimlerini İslam'ın taleplerine uyacak şekilde ayarlamışlardır.
Abbasi döneminde, sermaye bir zamanlar Sasani İmparatorluğu'nun bir parçası olan ve hala İran'ın kültürel alanının bir parçası olarak kabul edilen Suriye'den Irak'a geçti. Pers kültürü ve Pers Barmakid sadrazamlarının gelenekleri yönetici seçkinlerin tarzı haline geldi. Politik olarak, Abbasiler yakında İran üzerindeki kontrollerini kaybetmeye başladı. Halife tarafından atanmasına rağmen Horasan Valisi Tahiridler etkili bir şekilde bağımsızdı. Sistan'dan gelen İranlı Saffaridler doğu topraklarından kurtulduklarında sırasıyla Batı İran, Mazandaran ve kuzeydoğudaki Buyyids, Ziyaridler ve Samanidler bağımsızlıklarını ilan ettiler.
Doğu bölgelerinin Bağdat'tan ayrılması, batı, orta ve güney Asya'da egemenleşen ve İslam dünyasındaki yeniliklerin kaynağı olan farklı bir Farsça kültürde ifade edildi. Farsileşmiş kültür, Yeni Farsça dilin bir yönetim ve entelektüel söyleme aracı olarak, İranlı Türklerin askeri kontrol altına alması, Arap olmayan ulusun yeni politik önemi ve ulema gelişimi Bileşik İslam toplumu olarak işaretlendi.
Osmanlılar
14. yüzyılın başında Osmanlılar, Anadolu'da egemenlik kazandı. Osmanlılar Fars edebiyatını beş buçuk yüzyıl için desteklemişler ve özellikle 16. yüzyılda çok sayıda yazar ve sanatçıyı bu alana çekmişlerdir. Osmanlı sarayında en ünlü Fars şairlerinden biri, aynı zamanda ressam ve tarihçi olan Fethullah Arifi Çelebi, kendisi aynı zamanda Kanuni Sultan Süleyman'ın bir biyografisi olan Süleymanname'nin de yazarıydı. Osmanlı padişahı Süleyman, bir divanını Farsça olarak yazdı.[]
Ziya Gökalp Türkçülüğün Esasları adlı eserinde Osmanlı medeniyetini Türk, Arap, Fars ve son dönemde Batı medeniyetinin bir karışımı olarak yorumlayarak bunun uyumlu bir süreç olmadığını belirtti.
Güney Asya'nın Farsileşmiş kültürü
Farsça şiir (Sufi şiiri)
12. yüzyıldan itibaren, Farsça lirik şiirleri önceki eserlerde bulunmayan bir maneviyat ve adanmışlık derinliği ile zenginleştirildi. Bu gelişme, mistik tecrübenin yaygınlaşmasına bağlıydı. Tasavvuf bütün Müslüman ülkelerde gelişti, fakat edebi ifadesi İran kültürel etki alanı içinde bulunan ülkelerde ilk olma özelliğini taşıyordu. Resmi İslam teolojisinin ve yasasının katılığına karşı bir karşıtlık olarak, mistisizm ilahi yaklaşıma sadece ritüeller ve gözlem yoluyla değil, bağlılık ve sevgi eylemleri aracılığıyla yaklaşmaya çalıştı. Sufilerin dini düşüncelerinin odak noktası Tanrı sevgisiydi. Ünlü 11. yüzyıl Tasavvuf Mehnası olan Ebu Said, kendi manevi isteklerini ifade etmek için kendi aşk dörtlüklerini sık sık kullanmış ve Attar ve Irak gibi mistik şairler ile mistisizm meşru, hatta şık bir konu haline gelmiştir Farsileşmiş toplumlar arasında. Dahası, Sufi emir ve merkezleri (Khaneghah) Fars toplumlarına yayılmış olduğu için, İran mistik şiirsel düşüncesi, giderek ortak kültürün bir parçası haline geldi ve tasavvuf deneyimlerini paylaşmayan şairler bile eserlerinde mistik fikirleri ve imgeleri ifade etmeye cesaret etti.
Pers resimi
Farsça müzik
Nevruz ve Chaharshanbe-Suri'nin İran kutlamaları
Sonuç
1500'den sonra, İran kültürü, güçlü İslam öncesi ve Şii İslam kültürünün araya girmesiyle kendi özelliklerini geliştirdi. İran'ın Güney Irak'la olan eski kültürel ilişkisi (Sümer / Babil), Mezopotamya'nın Osmanlı yönetimine geçmesine rağmen sürdü. Kafkasya'nın bir bölümünde görülen eski kültürel, genetik ve tarihsel ilişki, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Kafkasya'da günümüze kadar sürer. Doğu Akdeniz'in, Anadolu, Suriye ve Mısır'daki halk kültürü biraz bağımsız olarak gelişti; Hindistan, Babürler tarafından bir zamanlar himaye edilen Hint-Fars kültürünün az ya da hiç kalanı olmaksızın canlı ve tamamen farklı bir Güney Asya stili geliştirdi. Osmanlı Türkiyesi farklı gelişti ve Türk milliyetçiliği Türkiye'nin oluşumundan bu yana gelişti.
Kaynakça
- ^ Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Varlık Yayınları. s. 37.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddenin mevcut adi tartismalidir Lutfen tartisma sayfasindaki ilgili baslik lar a bakiniz Temmuz 2019 Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Agustos 2017 Farslasmis toplum Fars diline kulturune edebiyatina sanatina kimligine dayanan veya fazlasiyla bu unsurlardan etkilenmis toplumdur Persianate terimi Marshall Hodgson a ithaf edilen yeni bir kelime 1974 yilinda yayinlanan Islamiyetin Tesebbusu Orta Caglarda Islam in genislemesi adli kitabinda soyle tanimladi Fars in yukselisi salt edebi sonuclar dogurdu Islam dunyasinda yeni bir genel kulturel yonelime hizmet etti Daha sonra Muslumanlar arasinda ortaya cikan yuksek yerel kultur dilleri baslica edebi esin kaynaklarindan dolayi Farsca ya tamamen veya kismen de olsa bagli kaldi Farsca veya Persce esinini yansitan butun bu kulturel gelenekleri Farsilesmis olarak genisletebiliriz Dolayisiyla bu terim yalnizca etnik Persleri degil etnik olarak Fars ya da Iranli olmasa da dilsel materyal ya da sanatsal kulturel faaliyetleri Farslasmis kulturden etkilenen ya da Farsilesmis kulture dayanan topluluklari kapsayacak sekilde genisletilmistir 19 yuzyil oncesi Pers kulturunden etkilenmis toplum ornekleri Selcuklular Timurlular Baburluler ve Osmanli hanedanliklari ve Karmatilerdir Perslesmek cok irkli bir kultur kategorisidir ancak zaman zaman irk kokenli bir dini kategori olarak da gorulur TarihcePerslesmis kultur yaklasik on dort asirdir gelismistir Bu Iran ve Islam kulturlerinin bir karisimiydi ve sonunda Buyuk Iran Kucuk Asya ve Guney Asya nin yonetici ve elit siniflarinin hakim kulturu haline geldi 7 ve 8 yuzyilda Buyuk Iran halklari Islam kuvvetleri tarafindan istila edildiginde Iran egemenliginde olanlardan daha buyuk olan bir imparatorlugun parcasi oldular Islam fethi eski Bizans topraklarinda dil ve kulturun Araplasmasina yol acarken bu Pers te gerceklesmedi Daha cok orada gelisen yeni Islam kulturu bolgedeki Islam oncesi Fars geleneklerine ve Arap istilacilar tarafindan bolgede tanitilan Islami geleneklere dayaniyordu Ozellikle seckin siniflar arasinda Perslesmis kultur bati orta ve guney Asya daki Musluman topraklara yayilmis olmasina ragmen bu genis bolgenin nufusu catisan mezhepsel yerel kabile ve etnik gruplara sahipti ve cok farkli diller konusuyorlardi Perslesmis kulturun uzak sehirlerinde akranlari ile Anadolu dan Hindistan a olan iliskilerini surduren sairler sanatcilar mimarlar esnaflar hukukcular ve akademisyenler tarafindan bu yayilmistir KokeniArap Muslumanlar in Iran i fethetmesinden sonra Islamiyet oncesi Iran in dili olan Pehlevi halifeligin dogu topraklarinda bir yonetim araci olarak ikinci Islam yuzyilinda 8 yuzyil yaygin bicimde kullanilmaya devam edildi Kamusal meselelerin Islamlastirilmasina ragmen Iranlilar Islamiyet oncesi goruslerini ve yasam bicimlerini Islam in taleplerine uyacak sekilde ayarlamislardir Abbasi doneminde sermaye bir zamanlar Sasani Imparatorlugu nun bir parcasi olan ve hala Iran in kulturel alaninin bir parcasi olarak kabul edilen Suriye den Irak a gecti Pers kulturu ve Pers Barmakid sadrazamlarinin gelenekleri yonetici seckinlerin tarzi haline geldi Politik olarak Abbasiler yakinda Iran uzerindeki kontrollerini kaybetmeye basladi Halife tarafindan atanmasina ragmen Horasan Valisi Tahiridler etkili bir sekilde bagimsizdi Sistan dan gelen Iranli Saffaridler dogu topraklarindan kurtulduklarinda sirasiyla Bati Iran Mazandaran ve kuzeydogudaki Buyyids Ziyaridler ve Samanidler bagimsizliklarini ilan ettiler Dogu bolgelerinin Bagdat tan ayrilmasi bati orta ve guney Asya da egemenlesen ve Islam dunyasindaki yeniliklerin kaynagi olan farkli bir Farsca kulturde ifade edildi Farsilesmis kultur Yeni Farsca dilin bir yonetim ve entelektuel soyleme araci olarak Iranli Turklerin askeri kontrol altina almasi Arap olmayan ulusun yeni politik onemi ve ulema gelisimi Bilesik Islam toplumu olarak isaretlendi Osmanlilar14 yuzyilin basinda Osmanlilar Anadolu da egemenlik kazandi Osmanlilar Fars edebiyatini bes bucuk yuzyil icin desteklemisler ve ozellikle 16 yuzyilda cok sayida yazar ve sanatciyi bu alana cekmislerdir Osmanli sarayinda en unlu Fars sairlerinden biri ayni zamanda ressam ve tarihci olan Fethullah Arifi Celebi kendisi ayni zamanda Kanuni Sultan Suleyman in bir biyografisi olan Suleymanname nin de yazariydi Osmanli padisahi Suleyman bir divanini Farsca olarak yazdi kaynak belirtilmeli Ziya Gokalp Turkculugun Esaslari adli eserinde Osmanli medeniyetini Turk Arap Fars ve son donemde Bati medeniyetinin bir karisimi olarak yorumlayarak bunun uyumlu bir surec olmadigini belirtti Guney Asya nin Farsilesmis kulturuFarsca siir Sufi siiri 1551 tarihli Jami nin Gul Bahcesinden illustrasyon Pers siirini ve Fars minyaturunu bir araya getiren goruntu bircok Farsca edebiyat eserinin normudur 12 yuzyildan itibaren Farsca lirik siirleri onceki eserlerde bulunmayan bir maneviyat ve adanmislik derinligi ile zenginlestirildi Bu gelisme mistik tecrubenin yayginlasmasina bagliydi Tasavvuf butun Musluman ulkelerde gelisti fakat edebi ifadesi Iran kulturel etki alani icinde bulunan ulkelerde ilk olma ozelligini tasiyordu Resmi Islam teolojisinin ve yasasinin katiligina karsi bir karsitlik olarak mistisizm ilahi yaklasima sadece ritueller ve gozlem yoluyla degil baglilik ve sevgi eylemleri araciligiyla yaklasmaya calisti Sufilerin dini dusuncelerinin odak noktasi Tanri sevgisiydi Unlu 11 yuzyil Tasavvuf Mehnasi olan Ebu Said kendi manevi isteklerini ifade etmek icin kendi ask dortluklerini sik sik kullanmis ve Attar ve Irak gibi mistik sairler ile mistisizm mesru hatta sik bir konu haline gelmistir Farsilesmis toplumlar arasinda Dahasi Sufi emir ve merkezleri Khaneghah Fars toplumlarina yayilmis oldugu icin Iran mistik siirsel dusuncesi giderek ortak kulturun bir parcasi haline geldi ve tasavvuf deneyimlerini paylasmayan sairler bile eserlerinde mistik fikirleri ve imgeleri ifade etmeye cesaret etti Pers resimi Farsca muzik Nevruz ve Chaharshanbe Suri nin Iran kutlamalariSonuc1500 den sonra Iran kulturu guclu Islam oncesi ve Sii Islam kulturunun araya girmesiyle kendi ozelliklerini gelistirdi Iran in Guney Irak la olan eski kulturel iliskisi Sumer Babil Mezopotamya nin Osmanli yonetimine gecmesine ragmen surdu Kafkasya nin bir bolumunde gorulen eski kulturel genetik ve tarihsel iliski Azerbaycan Ermenistan Gurcistan ve Kuzey Kafkasya da gunumuze kadar surer Dogu Akdeniz in Anadolu Suriye ve Misir daki halk kulturu biraz bagimsiz olarak gelisti Hindistan Baburler tarafindan bir zamanlar himaye edilen Hint Fars kulturunun az ya da hic kalani olmaksizin canli ve tamamen farkli bir Guney Asya stili gelistirdi Osmanli Turkiyesi farkli gelisti ve Turk milliyetciligi Turkiye nin olusumundan bu yana gelisti Kaynakca Gokalp Ziya Turkculugun Esaslari Istanbul Varlik Yayinlari s 37 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim